177. Τί είναι η Ubiquitas;

Είναι θεωρία λουθηρανική συναφής προς τον εναρτισμό, δια της οποίας ομοίως καταβάλλεται προσπάθεια ερμηνείας της παρουσίας του Χριστού στο μυστήριο της θείας ευχαριστίας. Ο όρος, παραγόμενος από τη λατινική λεξη ubique (= παντού), αναφέρεται στο σώμα του Χριστού, το οποίο, ως πανταχού παρόν, είναι παρόν και στη θεία ευχαριστία. Η θεωρία είναι πολύ απλουστευτική, απόβλητη και εσφαλμένη.

Το χριστολογικό της υπόβαθρο είναι εντελώς σαθρό. Βασίζεται σε μια πολύ κακή αντίληψη περί αντιδόσεως των ιδιωμάτων των φύσεων στο Χριστό. Ενώ κατά την ορθή αντίληψη οι φύσεις αντιδίδουν τα ιδιώματά τους η μία στην άλλη στο θεανδρικό πρόσωπο του Χριστού, μένοντας ασυγχύτως ενωμένες, κατά τη Λουθηρανική αντίληψη η αντίδοση γίνεται απ’ ευθείας στις φύσεις, πράγμα που οδηγεί στο μονοφυσιτισμό. Η ανθρώπινη φύση λαμβάνει ιδιότητες της θείας φύσεως, την παντοδυναμία, την πανσοφία και την πανταχού παρουσία, κινδυνεύουσα να εξέλθει των ορίων της πεπερασμένης της φύσεως.

Το σώμα του Χριστού, αν και εθεώθη στο μυστήριο του Χριστού, δεν έπαυσε ωστόσο να είναι καθ’ αυτό σώμα πεπερασμένο και κτιστό. Έτσι, ορατό και περιγραπτό, φανερώθηκε στους μαθητές μετά την ανάσταση του Κυρίου, αναλήφθηκε στους ουρανούς και πρόκειται να επανέλθει στη γη για να κρίνει τον κόσμο. Ο Χριστός είναι εκείνος που με το σώμα και τη θεότητά του βρίσκεται πανταχού παρών και όχι μοναχή της η ανθρώπινη φύση του.

Στα χωρία της Γραφής στα οποία στηρίζεται η Ubiquitas: «οτι εν αυτώ κατοικεί παν το πλήρωμα της θεότητος σωματικώς», «ο καταβάς αυτός εστί και ο αναβάς υπεράνω πάντων των ουρανών, ίνα πλήρωση τα πάντα» «έδόθη μοι πάσα εξουσία εν ουρανώ και επί γης» δεν αναφέρονται στον άνθρωπο Χριστό ξεχωριστά, πράγμα που δεν θα είχε νόημα, αλλά στο Θεάνθρωπο Κύριο. Είναι γνωστό άλλωστε ότι η Δ' Οικουμενική Σύνοδος κατά του Ευτυχούς και η Ζ' κατά των Εικονομάχων, απορρίψασαι τα διδάγματα των αιρετικών ότι η σάρξ του Κυρίου ήταν άπειρη και απερίγραπτη, δίδαξαν ορθώς ότι η αντίδοση των ιδιωμάτων γίνεται συγκεκριμένα (δηλ. στο πρόσωπο του Χριστού) και όχι αφηρημένα δηλαδή ότι ο Θεός έπαθε και όχι η θεότητα, ή ότι ο Θεός στην ανθρώπινη φύση του είναι πανταχού παρών και όχι η ανθρωπότητά του.

Τέλος είναι αλλόκοτη η ιδέα ότι το σώμα του Κυρίου, ως πανταχού παρόν, είναι παρόν και στη θεία ευχαριστία. Αν ήταν έτσι, το σώμα του Κυρίου θα ήταν παρόν και σε κάθε φυσική τροφή και δεν θα υπήρχε λόγος να το μεταλαμβάνουμε ειδικά στη θεία ευχαριστία. Θα το τρώγαμε και στα λάχανα!

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 247-248)

176. Τί είναι ο εναρτισμός (Impanatio);

Είναι δόγμα των Λουθηρανών, δια του οποίου καταβάλλεται προσπάθεια να ερμηνευθεί η πραγματική παρουσία του σώματος και του αίματος του Χριστού στη θεία ευχαριστία.

Οι Λουθηρανοί δέχονται την ευχαριστία ως μυστήριο στο οποίο «εν τω άρτω, συν τω άρτω και υπό τον άρτον» (in pane, cum pane, sub pane) μεταδίδεται το σώμα του Χριστού στους μεν πιστούς εις σωτηρίαν, στους δε απίστους εις κατάκριμα. Ομοίως εν τω οίνω μεταδίδεται το αίμα του Κυρίου. Η παρουσία αυτή του Κυρίου δεν είναι μεν μετουσίωση, είναι όμως πραγματική και υποστατική και όχι απλώς δυναμική. Ως παράδειγμα διασαφητικό οι Λουθηρανοί φέρουν το παράδειγμα της ένωσης των φύσεων στο Χριστό. Όπως δηλαδή στο χριστολογικό μυστήριο η θεία φύση ενώνεται με την ανθρώπινη χωρίς η μία να βλάψει την άλλη, έτσι και στην ευχαριστία ενώνονται τα στοιχεία του άρτου και του οίνου με το σώμα και το αίμα του Χριστού. Η παρουσία του Χριστού στο μυστήριο είναι μεν πραγματική, δεν γίνεται όμως σωματοειδώς, καταληπτώς και περιγραφικώς, αλλά κατά τρόπο πνευματικό, ακατάληπτο και υπερφυσικό. Επειδή δε δεν συμβαίνει μετουσίωση, η παρουσία του Χριστού στο μυστήριο διαρκεί μόνο κατά την τέλεση της όλης διαδικασίας από τους ιδρυτικούς λόγους του Κυρίου μέχρι τη μετάδοση των τίμιων δώρων στους πιστούς. Έξω από τη χρήση αυτή (extra usum a Christo institutum) η παρουσία του Χριστού παύει να υφίσταται. Φυσική συνέπεια της διδασκαλίας αυτής είναι ότι τα ορατά είδη του άρτου και του οίνου της ευχαριστίας, επειδή δεν μεταποιούνται εις σώμα και αίμα Χριστού, δεν μπορούν και δεν πρέπει να είναι αντικείμενο προσκυνήσεως και λατρείας.

Στη διατύπωση της θεωρίας του οδηγήθηκε ο Λούθηρος από τη μια μεριά για ν’ αποφύγει τη θεωρία της μετουσιώσεως της Ρωμαϊκής Εκκλησίας, και από την άλλη τη συμβολική περί ευχαριστίας αντίληψη των άλλων προτεσταντικών Ομολογιών. Εντούτοις αντί να επιλύσει το πρόβλημα της παρουσίας του Χριστού, το έκανε περισσότερο πολύπλοκο και δυσνόητο. Απόβλητη κυρίως είναι η προσπάθεια ερμηνείας της θεωρίας με βάση το χριστολογικό δόγμα. Η ένωση των φύσεων στο Χριστό είναι ένωση προσωπική (στο πρόσωπο του Θεού Λόγου), ενώ στον εναρτισμό είναι ένωση μυστηριακή, η οποία υπερβαίνει την νοητική του ανθρώπου κατάληψη. Από την άλλη μεριά η άρνηση προσκυνήσεως των τιμίων δώρων αντιβαίνει προς το έθος και την πράξη της αρχαίας Εκκλησίας.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 245-247)

175. Τί φρονούν οι Προτεστάντες περί της παρουσίας του Χριστού στην ευχαριστία;

Αν εξαιρέσει κανείς ορισμένες προτεσταντικές παραφυάδες (Σωκινιανούς, Αρμινιανούς), οι οποίοι, εξετάζοντας ορθολογιστικά την έννοια των μυστηρίων, θεωρούν την ευχαριστία ως απλή τελετή κατά την οποία καταγγέλλεται ο θάνατος του Κυρίου και με ύμνους πανηγυρίζονται και δοξάζονται τα λυτρωτικά του αποτελέσματα, οι άλλες προτεσταντικές Ομολογίες δέχονται την ευχαριστία ως μυστήριο μεταδοτικό της θείας χάριτος, αν και διαφωνούν μεταξύ τους ως προς τον τρόπο της παρουσίας του Χριστού στην ευχαριστία.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 245)

"Πνευματικός αγώνας", Άγιος Νεκτάριος

Σκοπός της ζωής μας είναι να γίνουμε τέλειοι και άγιοι. Να αναδειχθούμε παιδιά του Θεού και κληρονόμοι της βασιλείας των ουρανών. Ας προσέξουμε μήπως, για χάρη της παρούσας ζωής, στερηθούμε τη μέλλουσα. Μήπως, από τις βιοτικές φροντίδες και μέριμνες, αμελήσουμε το σκοπό της ζωής μας.

Η νηστεία, η αγρυπνία και η προσευχή από μόνες τους δεν φέρνουν τους επιθυμητούς καρπούς, γιατί αυτές δεν είναι ο σκοπός της ζωής μας· αποτελούν τα μέσα για να πετύχουμε το σκοπό.

Στολίστε τις λαμπάδες σας με αρετές. Αγωνιστείτε ν' αποβάλετε τα πάθη της ψυχής. Καθαρίστε την καρδιά σας από κάθε ρύπο και διατηρήστε την αγνή, για να έρθει και να κατοικήσει μέσα σας ο Κύριος· για να σας πλημμυρίσει το Άγιο Πνεύμα με τις θείες Του δωρεές.

Παιδιά μου αγαπητά, όλη σας η ασχολία και η φροντίδα σ' αυτά να είναι. Αυτά ν' αποτελούν σκοπό και πόθο ασταμάτητο. Γι' αυτά όλη σας η προσευχή προς το Θεό.

Να ζητάτε καθημερινά τον Κύριο· αλλά μέσα στην καρδιά σας και όχι έξω απ’ αυτήν. Και όταν Τον βρείτε, σταθείτε με φόβο και τρόμο όπως τα Χερουβείμ και τα Σεραφείμ, γιατί η καρδιά σας έγινε θρόνος του Θεού.

Αλλά για να βρείτε τον Κύριο, ταπεινωθείτε μέχρι το χώμα, γιατί ο Κύριος βδελύσσεται τους υπερήφανους, ενώ αγαπάει και επισκέπτεται τους ταπεινούς στην καρδιά. Γι’ αυτό και λέει: "και επί τίνα επιβλέψω, αλλ' η επί τον ταπεινόν και ησύχιον, και τρέμοντα τους λόγους μου;" (Ησ. 66, 2).

Αγωνίζου τον αγώνα τον καλό και ο Θεός θα σε ενισχύει. Στον αγώνα εντοπίζουμε τις αδυναμίες, τις ελλείψεις και τα ελαττώματά μας. Είναι ο καθρέφτης της πνευματικής μας καταστάσεως. Όποιος δεν αγωνίστηκε, δεν γνώρισε τον εαυτό του.

Προσέχετε και τα μικρά ακόμη παραπτώματα. Αν σας συμβεί από απροσεξία κάποια αμαρτία, μην απελπίζεστε, αλλά σηκωθείτε γρήγορα, προσπέστε στο θεό που έχει τη δύναμη να σας ανορθώσει. Η μεγάλη λύπη κρύβει μέσα της υπερηφάνεια.

Οι υπερβολικές λύπες και απελπισίες είναι βλαβερές και επικίνδυνες, και πολλές φορές παροξύνονται από το διάβολο για ν' ανακόψουν την πορεία του αγωνιστή.

Μέσα μας έχουμε αδυναμίες και πάθη και ελαττώματα βαθιά ριζωμένα: πολλά είναι και κληρονομικά. Όλα αυτά δεν κόβονται με μια σπασμωδική κίνηση ούτε με την αδημονία και τη βαρειά θλίψη, αλλά με υπομονή και επιμονή, με καρτερία, με φροντίδα και προσοχή.

Ο δρόμος που οδηγεί στην τελειότητα είναι μακρύς. Εύχεσθε στο Θεό να σας δυναμώνει. Να αντιμετωπίζετε με υπομονή τις πτώσεις σας και αφού γρήγορα σηκωθείτε, να τρέχετε και να μη στέκεστε, σαν τα παιδιά, στον τόπο που πέσατε, κλαίγοντας και θρηνώντας απαρηγόρητα.

Αγρυπνείτε και προσεύχεστε για να μην μπείτε σε πειρασμό. Μην απελπίζεστε αν πέφτετε συνέχεια σε παλιές αμαρτίες. Πολλές απ’ αυτές είναι και από τη φύση τους ισχυρές και από τη συνήθεια. Με την πάροδο του χρόνου όμως και με την επιμέλεια νικούνται. Τίποτε να μη σας απελπίζει.

(ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ)

Αναλλοίωτος
Εκείνος παραμένει αναλλοίωτος,
είτε Τον αρνούμαστε, είτε δεν Τον αρνούμαστε...
Δεν μπορεί Εκείνος ν’ αρνηθεί τον εαυτό Του,
δηλαδή, να μην υπάρχει. Πάντοτε μένει. Πάντοτε υπάρχει.
Ας μή συμπεριφερόμαστε, λοιπόν, έτσι,
σαν να Του χαριζόμαστε, ή σαν να Τον ζημιώνουμε!
Ε.Π.Ε. 23,546

Αναμάρτητος
Αυτός που μπορεί να εξαφανίζει
τα αμαρτήματα όλων των ανθρώπων,
πολύ περισσότερο ο Ίδιος
ήταν αναμάρτητος.
Ε.Π.Ε. 9,382

ο Χριστός
Πώς καθ’ ολοκληρία πέθανε υπέρ των αμαρτωλών,
αν αυτός βρισκόταν σε αμαρτία;
Διότι αυτός, που πεθαίνει υπέρ αμαρτωλών,
πρέπει ο ίδιος να είναι αναμάρτητος.
Καθ’ όσον, αν αμαρτήσει και αυτός,
πώς θα πεθάνει υπέρ άλλων αμαρτωλών;
Αν δε πέθανε υπέρ των αμαρτιών όλων των ανθρώπων,
πέθανε αναμάρτητος.
Ε.Π.Ε. 18α,558

υπέρ των αμαρτωλών
Αν και ο Χριστός αμάρτανε,
πώς θα πέθαινε υπέρ των άλλων;
Ε.Π.Ε. 18α,558

η σάρκα του Ιησού
Η σάρκα Του ήταν όμοια με τη δική μας σάρκα.
Στη μεν φύσι ήταν ίδια με τη δική μας.
Στην αμαρτία όμως δεν ήταν ίδια.
Ε.Π.Ε. 24,382

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, Τόμος Α΄, σελ. 180-181)

"Από άγριο, ο Χριστός το κάνει ήμερο"
Είπε ο Γέρων Πορφύριος: Προχθές ήλθε εδώ ένας και μου λέει:
"Εσύ υποστηρίζεις τις θεωρίες του τάδε (δεν συγκράτησα το όνομά του)
περί απολαύσεως των ανθρωπίνων ηδονών και του έρωτος; -Του λέγω:
Να εγώ τί υποστηρίζω και τί πρεσβεύω: Να ανοίξεις το Μηναίο του Ιουνίου στις 14,
του Αγίου Μεθοδίου. Εκεί στον κανόνα θα βρείς πώς μετατρέπει ο Χριστός τα πάθη εις απάθειαν.
Του το διάβασα, του το εξήγησα και ευχαριστήθηκε πολύ. Βρές το και σύ και πάρε με τηλέφωνο
-Τό βρήκα:"Χαλιναγωγών σύ των παθών τα σκιρτήματα, της εγκρατείας έρωτι μετεστοιχείωσας
της σαρκός το υλώδες πρός την της απαθείας, Πάτερ, ακρώρειαν" (Ωδή ά, του Αγίου Μεθοδίου, 14 Ιουνίου)
Ο Χριστός δεν ξεριζώνει κάτι που φύτευσε μέσα μας. Αλλά το εγκεντρίζει,
το μεταστοιχειώνει από άγριο το κάνει ήμερο.
Το στρέφει στο Χριστό και το αγιάζει.
Παράδειγμα η Αγία Μαρία η Αιγυπτία, ο Μωυσής ο Αιθίοψ και τόσοι άλλοι.
[Ά 83π.]Βλ. και Γάμος [Γ 365π.]

(Ανθολόγιο Συμβουλών, Άγιος Πορφύριος, εκδ. Ι. Μονή Μεταμορφώσεως, Μήλεσι, σελ.192 -193)

Διακονία αρρώστων
Χθές βράδυ, την ώρα που πήγαινα στον ναό για την αγρυπνία,
είδα σε μια άκρη έναν πατέρα με ένα παιδάκι σε αναπηρικό καροτσάκι.
Πλησίασα, αγκάλιασα τον μικρό και τον φίλησα. «Είσαι ένας άγγελος, του είπα, το ξέρεις;».
Και στον πατέρα του είπα: «Μεγάλη τιμή για σένα να υπηρετής έναν άγγελο.
Να χαίρεστε, γιατί θα πάτε και οι δύο στον Παράδεισο».
Έλαμψαν από χαρά τα πρόσωπά τους, γιατί ένιωσαν την θεϊκή παρηγοριά.
Αυτοί που διακονούν αρρώστους, αναπήρους κ.λπ. με αγάπη και υπομονή, αν έχουν αμαρτίες,
σβήνουν τις αμαρτίες τους με την θυσία που κάνουν• αν δεν έχουν αμαρτίες, αγιάζονται.
Κάποτε μια γυναίκα μου διηγήθηκε μερικά γεγονότα από την ζωή της πολύ θαυμαστά.
Απόρησα, γιατί ήταν καταστάσεις που συναντούμε στους βίους των Αγίων και αυτή ήταν μια απλή γυναίκα.
[...] Όλη την ζωή της δηλαδή αυτή η γυναίκα την πέρασε διακονώντας αρρώστους.
Διψούσε όλα αυτά τα χρόνια να μελετήση, να πάη σε κάποια αγρυπνία, αλλά δεν είχε χρόνο.
Επειδή όμως ήταν δικαιολογημένη, ο Θεός στο τέλος της έδωσε μαζεμένη την Χάρη Του.
-Γέροντα, μερικοί άνθρωποι, όταν αρρωσταίνουν, αποκτούν πολλές παραξενιές.
-Ναί, αυτό συμβαίνει, αλλά και οι υγιείς πρέπει να δικαιολογούν λίγο την ανησυχία,
την γκρίνια ή την ιδιοτροπία των αρρώστων, γιατί αυτά είναι φυσικά στους αρρώστους.
Ειδικά, όποιος δεν έχει αρρωστήσει, δεν μπορεί να καταλάβη τον άρρωστο,
γιατί δεν έχει πονέσει και η καρδιά του είναι λίγο σκληρή.
Όσοι υπηρετούν έναν άρρωστο, έναν κατάκοιτο, χρειάζεται πολύ να προσέξουν να μην τον κάνουν να γογγύση.
Μπορεί να τον υπηρετούν για χρόνια, αν όμως μια φορά στο τέλος τον κάνουν να γογγύση, τα χάνουν όλα.
Είναι βαρύ να φύγη η ψυχή με γογγυσμό από αυτόν τον κόσμο.
Αλλά και εκείνους μετά ο πονηρός θα τους βασανίζη, λεπταίνοντας δήθεν την συνείδησή τους.
-Γέροντα, όταν υπηρετής έναν άρρωστο, δεν σε καταβάλλει μόνον η κούραση,
αλλά και η στενοχώρια, γιατί βλέπεις έναν δικό σου άνθρωπο σιγά-σιγά να σβήνη.
-Ναί, αλλά και ο Θεός όλους τους οικονομάει! Βλέπεις, όταν αρρωσταίνη ένα μέλος από την οικογένεια,
όλη η οικογένεια πονάει. Και αν τυχόν είναι ο πατέρας και δεν μπορή να εργαστή,
ολόκληρη η οικογένεια και πονάει και δυστυχεί.
Έχει την αγωνία, «θα ζήσει ο πατέρας, δεν θα ζήσει;».
Βασανίζεται αυτός, βασανίζονται και οι άλλοι. Σβήνει αυτός, σβήνουν και οι γύρω του.
Και η μητέρα τότε πρέπει να δουλέψη περισσότερο.
Να φροντίση τα παιδιά, να πάη και στο νοσοκομείο, για να κοιτάξη τον άρρωστο.
Θέλω να πώ, όταν κάποιος αρρωστήσει από μια βαρειά αρρώστια, και ο ίδιος υποφέρει,
κουράζεται και θέλει να πεθάνη, αλλά και οι δικοί του που τον υπηρετούν, στενοχωριούνται,
ταλαιπωρούνται και κουράζονται. Και όσο περισσότερο δεμένοι και αγαπημένοι είναι,
επιτρέπει στο τέλος ο Θεός, και ο άρρωστος και αυτοί που τον υπηρετούν να ταλαιπωρούνται πιο πολύ,
να πονούν πιο πολύ, μέχρι να φθάσουν να πούν: «άς τον πάρη ο Θεός, για να ξεκουρασθή» -
αλλά για να ξεκουρασθούν και αυτοί. Βλέπετε, όταν μια οικογένεια είναι πολύ αγαπημένη,
και οι γονείς πεθαίνουν στα καλά καθούμενα, χωρίς να αρρωστήσουν,
και δεν ταλαιπωρούνται ούτε αυτοί ούτε τα παιδιά τους, γιατί χρειάσθηκε να τους υπηρετήσουν,
ο πόνος του χωρισμού για τα παιδιά είναι πολύ οδυνηρός.
-Γέροντα, ο ψυχικός παράγων πόσο μπορεί να επηρεάση την σωματική υγεία;
-Όταν κανείς είναι ψυχικά καλά, ο σωματικός πόνος ελαφρώνει. Όταν δεν είναι καλά ψυχικά,
η άσχημη ψυχική κατάσταση επιδεινώνει την υγεία του.
Πάρε έναν καρκινοπαθή που τον έχουν ξεγραμμένο οι γιατροί.
Αν πιστεύη στον Θεό και βρεθή σε μια χαρούμενη πνευματική ατμόσφαιρα, μπορεί να ζήση περισσότερο,
ενώ διαφορετικά μπορεί να λειώση από την στενοχώρια του και να σβήση μέσα σε λίγες εβδομάδες.
Καμμιά φορά μπορεί κάποιος από ιατρικής πλευράς να είναι υγιής, οι εξετάσεις να μη δείχνουν τίποτε,
αλλά, αν έχη κάτι που τον σακατεύει ψυχικά, τότε να μην είναι πραγματικά καλά.
Γιατί οι περισσότερες αρρώστιες από την στενοχώρια ξεκινούν.
Όλοι οι άνθρωποι έχουν κάποιο ευαίσθητο σημείο. Μ
ια στενοχώρια άλλον θα τον χτυπήση στο στομάχι, άλλον στο κεφάλι.
Το καλύτερο φάρμακο για μια αρρώστια είναι η πνευματική χαρά, γιατί σκορπάει την θεία Χάρη στην ψυχή.
Η πνευματική χαρά έχει την μεγαλύτερη ιαματική δύναμη για όλες τις αρρώστιες.
Είναι η θεϊκή αλοιφή που επουλώνει τις πληγές, ενώ η στενοχώρια τις ερεθίζει.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος Δ΄, Οικογενειακή Ζωή, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου "Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ. 220-223)

«Η αρχή σοφίας φόβος Κυρίου» (Ψαλμ. 110:10). Και πάλι λέει: «Αρχή και τέλος είναι ο φόβος του Θεού» (Παροιμ. 1, 7:9, 10:22, 4). Αρχή εννοεί τον αρχικό φόβο που τον διαδέχεται ο τέλειος, ο φόβος των αγίων.

Ο αρχικός λοιπόν φόβος ταιριάζει στο δικό μας πνευματικό επίπεδο. Αυτός προφυλάσσει την ψυχή από κάθε κακία, όπως το γάνωμα προφυλάσσει το χάλκωμα. Γιατί λέει: «Με το φόβο του Κυρίου ξεφεύγει καθένας από κάθε κακό» (Παροιμ. 15, 27). Εάν λοιπόν απομακρυνθεί από το κακό, με το φόβο της τιμωρίας, σαν το δούλο που φοβάται το αφεντικό του, φτάνει σιγά-σιγά να κάνει το καλό, και κάνοντας το καλό αρχίζει λίγο -λίγο να ελπίζει και σε κάποια αμοιβή της εργασίας, όπως ακριβώς και ο μισθωτός.

Όταν λοιπόν επιμείνει στην αποφυγή του κακού, όπως είπαμε, από φόβο σαν το δούλο, και πάλι, όταν συνεχίσει να κάνει το καλό με την ελπίδα της αμοιβής, όπως ακριβώς ο μισθωτός, παραμένοντας, με τη Χάρη Θεού, στην προσπάθεια του καλού για αρκετό χρονικό διάστημα και προσεγγίζοντας το Θεό, ανάλογα με την πρόοδό του, γεύεται τελικά τη Θεϊκή παρουσία και δεν θέλει πια ν᾿ απομακρυνθεί από το Θεό. Γιατί «ποιος μπορεί πια να τον χωρίσει», όπως είπε ο Απόστολος, «από την αγάπη του Χριστού»; (Ρωμ. Η΄:35). Τότε φτάνει στην κατάσταση του υιού και αγαπάει το καλό για το ίδιο το καλό και φοβάται επειδή αγαπάει. Αυτός ακριβώς είναι ο μεγάλος και τέλειος φόβος.

Γι᾿ αυτό ο Προφήτης διδάσκοντάς μας τη διαφορά αυτών των φόβων έλεγε: «Ελάτε, παιδιά μου, ακούστε με, θα σας διδάξω το φόβο του Θεού» (Ψαλμ. 33 : 12). Προσέξτε σε κάθε λόγο του Προφήτη, προσέξτε ότι κάθε λέξη του έχει δύναμη. Πρώτα-πρώτα λέει:

«Ελάτε κοντά μου», προσκαλώντας μας στην αρετή. Προσθέτει και τη λέξη «παιδιά». Παιδιά ονομάζουν οι άγιοι εκείνους που με το λόγο τους μεταμορφώνονται από την κακία στην αρετή, όπως λέει ο Απόστολος: «Παιδιά, που για χάρη σας ξαναδοκιμάζω τις ωδίνες του τοκετού, μέχρι να μορφωθεί ο Χριστός μέσα σας» (Γαλ. Δ΄: 19). Μετά, αφού μας προσκάλεσε και μας παρακίνησε για μια τέτοια μεταμόρφωση, λέει: «Θα σας διδάξω το φόβο του Κυρίου». Βλέπετε την παρρησία του Αγίου; Εμείς όταν θέλουμε να πούμε κάτι καλό, πάντα λέμε: «Θέλετε να μιλήσουμε λίγο και να εμβαθύνουμε στο τι σημαίνει φόβος του Θεού ή κάποια άλλη αρετή»; Ο Άγιος όμως δεν μίλησε έτσι, αλλά με παρρησία έλεγε: «Ελάτε, παιδιά μου, ακούστε με, θα σας διδάξω το φόβο του Θεού. Ποιος είναι εκείνος ο άνθρωπος, που θέλει να ζήσει, που επιθυμεί να δει καλές ημέρες» (Ψαλμ. 33:13). Μετά σαν κάποιος ν᾿ απάντησε: «Εγώ θέλω. Μάθε με πώς να ζήσω, ώστε να δω καλές ημέρες», τον διδάσκει λέγοντας: «Σταμάτησε τη γλώσσα σου να λέει ανάρμοστα λόγια και τα χείλη σου να μιλάνε με τρόπο δόλιο» (Ψαλμ. 33:14). Να, αμέσως κόβει την ενέργεια του κακού με το φόβο του Θεού. Το να σταματήσεις τη γλώσσα σου να λέει ανάρμοστα λόγια, σημαίνει να μην πληγώσεις με κάποιο λόγο τη συνείδηση του πλησίον, να μην κακολογήσεις, να μην κάνεις κανέναν να οργιστεί. Το δε «τα χείλη σου να μη μιλάνε με τρόπο δόλιο» σημαίνει να μην εξαπατήσεις τον πλησίον.

Μετά προσθέτει: «Απομακρύνσου από το κακό». Ανέφερε πρώτα μερικές αμαρτίες, την καταλαλιά, τη δολιότητα, και συμπλήρωσε γενικά για κάθε άλλη κακία το «απομακρύνσου από το κακό». Δηλαδή, μ᾿ ένα λόγο, απόφυγε κάθε κακό, απομακρύνσου από κάθε πράγμα που οδηγεί στην αμαρτία. Και δεν είπε μόνον αυτό και σιώπησε αλλά πρόσθεσε: «Κάνε το καλό». Γιατί πολλές φορές δεν κάνει κανείς το κακό, αλλ᾿ όμως δεν κάνει ούτε καλό.

Δεν αδικεί, όμως ούτε και ελεεί.

Δεν μισεί, όμως ούτε αγαπάει.

Καλά λοιπόν είπε ο Προφήτης: «Απομακρύνσου από το κακό και κάνε το καλό». Έτσι μας δείχνει με τη σειρά τις τρεις εκείνες καταστάσεις που προείπαμε. Με το φόβο δηλαδή του Θεού οδηγεί την ψυχή μακριά από το κακό και την παροτρύνει να ανυψωθεί στο χώρο του καλού. Γιατί, αν αξιωθεί απ᾿ αυτό, με φυσικό τρόπο πια κάνει το καλό, με την καθοδήγηση των αγίων. Αφού είπε πολύ καλά αυτά, στη συνέχεια πρόσθεσε: «Ζήτησε την ειρήνη και επιδίωξέ την», και δεν είπε: «Ζήτησε» μόνον, αλλά «κυνήγησέ την», για να την αποκτήσεις.

Προσέξτε πολύ αυτό το ρητό και παρατηρήστε την ακρίβεια του Αγίου. Όταν αξιωθεί κανείς ν᾿ απομακρυνθεί από το κακό και αγωνιστεί, με τη Χάρη του Θεού, να κάνει συνέχεια το καλό αμέσως αρχίζουν οι εχθροί του να τον πολεμούν. Αγωνίζεται λοιπόν, κοπιάζει, συντρίβεται, όχι μόνον επειδή φοβάται να μην ξαναγυρίσει στο κακό, όπως είπαμε για το δούλο, αλλά ελπίζοντας ότι θα πάρει το μισθό του για το καλό, όπως ακριβώς ο μισθωτός. Με το να πολεμιέται λοιπόν και να πολεμάει και να κτυπιέται με τον εχθρό, κάνει το καλό, αλλά με πολλή θλίψη, με πολλή συντριβή. Όταν λοιπόν πάρει βοήθεια από το Θεό και αρχίζει να συνηθίζει να κάνει το καλό, τότε βλέπει την ανάπαυση, τότε γεύεται προοδευτικά την ειρήνη, τότε αισθάνεται ποια είναι η θλίψη του πολέμου και ποια η χαρά και η ευφροσύνη της ειρήνης. Τότε λοιπόν τη ζητάει, αγωνίζεται και την καταδιώκει τρέχοντας για να την κερδίσει, για να την κατακτήσει τέλεια, για να την εγκαταστήσει στην ψυχή του. Ποιος λοιπόν είναι πιο μακάριος από την ψυχή εκείνη, που αξιώθηκε να φτάσει σ᾿ αυτό το μέτρο; Αυτός, όπως πολλές φορές είπαμε, βρίσκεται στην κατάσταση του υιού. Γιατί, πραγματικά, είναι μακάριοι αυτοί που επιδιώκουν την ειρήνη, «Γιατί αυτοί θα ονομαστούν παιδιά του Θεού» (Ματθ. Ε΄: 9). Ποιος λοιπόν μπορεί να πείσει πλέον την ψυχή εκείνη να κάνει το καλό για κάποιον άλλο λόγο, εκτός από την απόλαυση αυτού του ίδιου του αγαθού; Ποιος άλλος γνωρίζει αυτή τη χαρά, παρά εκείνος που τη γεύτηκε; Τότε αυτός γνωρίζει, όπως πολλές φορές είπαμε, τον τέλειο φόβο.

Ακούσαμε λοιπόν ποιος είναι ο τέλειος φόβος των αγίων και ποιος είναι ο αρχικός φόβος της δικής μας καταστάσεως και από που ξεκινάει κανείς και που φτάνει με το φόβο του Θεού.

Τω Θεώ πρέπει κάθε δόξα τιμή και προσκύνηση, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων.
Αμήν!

("Αββά Δωροθέου έργα ασκητικά", Ε΄ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ, εκδ. «ΕΤΟΙΜΑΣΙΑ», Ιερά Μ. Τιμίου Προδρόμου Καρέα)

Εκδίκησις
όχι κακό αντί κακού
Αυτός ο τρόπος ζωής είναι ο σπουδαιότερος. Όχι μόνο να μην εκδικήσαι το κακό με κακό, αλλά και να προσφέρης στο κακό το καλό. Αυτό είναι πραγματική άμυνα· και εκείνον εξουδετερώνει και εσένα ωφελεί. Μάλλον δε και για εκείνον είναι μεγάλη η ωφέλεια, αν φυσικά θέλη.
E.Π.E. 22,554
οφθαλμός αντί οφθαλμού
Γιατί μιμούμαστε αυτούς που κάνουν σαν τρελοί, κατατρώγοντας ο ένας τον άλλον; Άκουσε πόσος λόγος γίνεται γι’ αυτό στην Παλαιά Διαθήκη: «Οι δρόμοι των μνησικάκων οδηγούν στο θάνατο». Αν όμως επέτρεψε, να βγάζουν μάτι αντί για μάτι και δόντι αντί για δόντι, πώς τους κατηγορεί; Αν επέτρεψε η Παλαιά κάτι τέτοια, είναι όχι για να τα κάνουμε αυτά μεταξύ μας, αλλά για να αποφύγουμε να τα κάνουμε από το φόβο, μήπως τα υποστούμε μετά οι ίδιοι. Και για ένα άλλο λόγο: Εκείνα (τα εκδικητικά) είναι αποτέλεσμα κάποιας στιγμιαίας οργής, ενώ η μνησικακία προέρχεται από σχεδιασμένη πονηρία. Θα ισχυριστής ίσως, ότι σου έκαναν κακό. Όμως τίποτε δεν είναι τόσο κακό, όσο αυτό που συ κάνεις στον εαυτό σου με τη μνησικακία.
Ε.Π.Ε. 12,126-128
«Εκένωσεν εαυτόν»
όχι αρπαγμός
Επειδή πολλοί άνθρωποι νομίζουν, ότι στερούνται του δικού τους αξιώματος όταν είναι ταπεινόφρονες και ότι υποβιβάζονται και ευτελίζονται, επισημαίνοντας αυτό το φόβο και επεξηγώντας πως δεν πρέπει έτσι να σκέπτωνται, λέει ο Παύλος, ότι ο μονογενής Υιός του Θεού, που υπήρχε εν μορφή Θεού και δεν είχε τίποτε λιγότερο από τον Πατέρα, ο ίσος προς Εκείνον, δεν θεώρησε, ότι είχε εξ αρπαγής την ισότητα προς τον Θεό Πατέρα.
Ε.Π.Ε. 21,532
φυσική η εξουσία της Θεότητας
Όποιος από τη φύσι του έχει ένα αξίωμα, δεν φοβάται και να κατεβή από αυτό, επειδή γνωρίζει, ότι δεν θα πάθη τίποτε. Όπως π.χ. ο Αβεσσαλώμ, άρπαξε την εξουσία και δεν ήθελε με κανένα τρόπο να την παραδώση... Ο Υιός του Θεού δεν φοβήθηκε να κατεβή από το αξίωμά Του, διότι δεν θεώρησε ότι είχε τη Θεότητα από αρπαγή, ούτε φοβόταν μήπως κάποιος του αφαιρέση το αξίωμα ή τη φύσι Του. Γι’ αυτό και απέθεσε το αξίωμα, έχοντας την πεποίθησι, ότι θα το ξαναπάρη. Και το έκρυψε, αφού ήξερε, ότι καθόλου δεν θα το στερηθή αυτό (τη Θεότητά Του). Γι’ αυτό δεν είπε ο απόστολος Παύλος, ότι άρπαξε τη Θεότητα, αλλ’ είπε: «Δεν θεώρησε, ότι είχε την εξουσία εξ αρπαγής».
Ε.Π.Ε. 21,530-532

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 121-122)

Ειρωνείες
στο σταυρικό πάθος
Αυτόν, που Τον είδαν να Τον γυμνώνουν, να Τον χτυπούν, να Τον φτύνουν, να Τον διασύρουν, να Τον σταυρώνουν, να Τον ποτίζουν με όξος, να Τον χλευάζουν χυδαίοι τύποι και ληστές, να Τον κεντούν με τη μυτερή λόγχη, αυτόν, τον Εσταυρωμένο, τον εγκατέλειπαν οι Γαλάτες και έτρεχαν σε ποιον; Στο νόμο, χωρίς να ντραπούν καθόλου για τα παθήματα Εκείνου.
Ε.Π.Ε. 20,288
για το Χριστό
Δίδασκε ο Χριστός την αλήθεια, και του έλεγαν ότι είναι πλάνος. Έβγαζε δαιμόνια, και του έλεγαν, ότι έχει δαιμόνιο. Απομάκρυνε όλα τα κακά, και τον χαρακτήριζαν μάγο. Και αν θέλης να μάθης τους εμπαιγμούς και τις ειρωνείες που εξαπέλυαν εναντίον του, κάτι που ξεχωριστά πληγώνει τις ψυχές μας, άκουσε πρώτα όσες προέρχονταν από τους συγχωριανούς του: «Δεν είναι αυτός, ο γυιός του μαραγκού, που εμείς ξέρουμε τον πατέρα και τη μητέρα και τα αδέλφια του είναι ανάμεσά μας;». Περιπαίζοντάς τον δε για την καταγωγή του, έλεγαν: «Είναι από τη Ναζαρέτ... Ερεύνησε και θα δης, ότι προφήτης από τη Γαλιλαία δεν έχει βγη». Όλα τα υπέμενε, αν και τόσο πολύ τον συκοφαντούσαν. Θέλεις να μάθης και τις ειρωνείες, που εξαπέλυαν εναντίον του κατά τη σταύρωσι; Περιπαιχτικά τον προσκυνούσαν. Τον χτυπούσαν. Τον ράπιζαν και έλεγαν: «Πες μας, ποιος σε χτύπησε;». Και ξύδι του έβαλαν στο στόμα λέγοντας: «Αν είσαι γυιος του Θεού, να κατεβής από το σταυρό». Και για να τον χλευάσουν, του φόρεσαν χλαμύδα και τον έφτυναν στο πρόσωπο, και τον υπέβαλλαν σε όλες τις δοκιμασίες, ειρωνεύοντάς τον. Θέλεις να δης και τις κατηγορίες από τους ίδιους τους μαθητές του; Εκείνο το «δαιμόνιο έχεις» οι κοντινοί του το έλεγαν!
Ε.Π.Ε. 25,248
Είσοδος
και έξοδος
Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός ονομάζει έξοδο την ένσαρκο παρουσία Του στον κόσμο. Ενώ ο Παύλος την ονομάζει είσοδο. Πώς; Σωστά ο Χριστός καλεί την παρουσία Του έξοδο. Διότι ήμασταν όλοι οι άνθρωποι έξω από τον Θεό. Στα ανάκτορα όσοι είναι φυλακισμένοι ως αντίπαλοι του βασιλιά, στέκουν έξω. Και εκείνος, που θέλει να τους συμφιλιώσει, δεν τους εισάγει μέσα, αλλά βγαίνει εκείνος έξω και μιλάει μαζί τους, μέχρι να τους κάνη άξιους να τους δεχτή ο βασιλιάς. Κάτι τέτοιο έκανε και ο Χριστός. Εξήλθε από τον ουρανό, φόρεσε σάρκα, και αφού μας είπε τα σχετικά με τον ουράνιο Βασιλιά, μας εισήγαγε, αφού βέβαια μας καθάρισε τα αμαρτήματα και μας συμφιλίωσε. Γι’ αυτό η σάρκωσίς Του ονομάζεται έξοδος. Ο Παύλος όμως ονομάζει την παρουσία του Χριστού είσοδο, βλέποντας τη μεταφορά των ανθρώπων στην κληρονομιά του Θεού, στη βασιλεία Του.
Ε.Π.Ε. 24,258
του Χριστού στον κόσμο
Μιλώντας ο Παύλος (Εβρ. ι' 1-5) για είσοδο του Μονογενούς Υιού στον κόσμο, εννοεί την κατά σάρκα οικονομία. Διότι ήρθε σε μας χωρίς να μετακινηθή από τόπο σε τόπο. Πώς άλλωστε θα μπορούσε να συμβή κάτι τέτοιο, αφού είναι πανταχού παρών; Άρα φανερώθηκε σε μας, οικονομικά, με σάρκα.
Ε.Π.Ε. 34,342
Εισπήδησις
στον κίνδυνο
Κάποτε και το να φεύγη κανείς από τον κίνδυνο είναι δείγμα πίστεως. Γιατί, λοιπόν, ο Μωυσής δεν έμεινε στην Αίγυπτο, αφού δεν φοβόταν την οργή του Βασιλιά; Για να μη βάλη τον εαυτό του σε ολοφάνερο κίνδυνο. Θα ήταν σαν να πείραζε τον Θεό, το να πηδά μέσα στους κινδύνους και να λέη: «Ας δω, αν με σώζη ο Θεός»! Κάτι τέτοιο συνέβη και με τον πειρασμό του Χριστού. Ο διάβολος του είπε: «Ρίξε κάτω τον εαυτό σου». Βλέπεις, ότι αυτό είναι διαβολικό, το να ρίχνουμε, δηλαδή, άσκοπα και μάταια τους εαυτούς μας στους κινδύνους και να δοκιμάζουμε τον Θεό, αν θα μας σώση ή όχι;
Ε.Π.Ε. 25,204
«Ει τις επισκοπής...»
γιατί λέγεται;
«Αν κανείς επιθυμή επισκοπή», δεν τον κατηγορώ, λέει ο Παύλος. Είναι έργο προστασίας. Αν κάποιος έχη αυτή την πρόθεσι, ώστε να μην επιθυμή μόνο την εξουσία και την κυριαρχία, αλλά και τη φροντίδα για τους άλλους, τότε δεν τον κατηγορώ.

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 118-121)