Ο άγιος Πέτρος Κελεστίνος διηγείται ότι υπήρξε ένας στρατιώτης, που παρόλη την κακή διαγωγή του συνέχισε να έχει ευλάβεια προς την Παναγία. Μια φορά έτυχε να περιπλανηθεί σε ένα δάσος και πείνασε. Εκεί του παρουσιάστηκε μία Παρθένος προσφέροντάς του εκλεκτό φαγητό μέσα σε ένα πολύ ρυπαρό δοχείο. Ο στρατιώτης δεν θέλησε να το αγγίξει.
- Είμαι, του λέει, η Παρθένος, η Μητέρα του Θεού, που ήλθα να ανακουφίσω την πείνα σου.
- Ναι, Δέσποινά μου, πώς να φάω σε ένα τόσο ρυπαρό δοχείο;
- Αλλά και εσύ, του απαντά η Παρθένος, θέλεις να δεχτώ τις προσευχές σου που βγαίνουν από τόσο βρώμικη καρδιά, και εξαφανίστηκε.
Το όραμα αυτό έγινε αφορμή να μετανοήσει ο στρατιώτης και να αλλάξει διαγωγή.
(Θησαυρός γνώσεων και ευσεβείας, Υακίνθου, επισκόπου Γρατιανουπόλεως, σ. 455)
Ένα πολύ συγκινητικό περιστατικό διηγήθηκε κάποτε ο στάρετς Ζωσιμάς.
- Πρόλαβα στη μονή Κόνεβιτς ένα γέροντα που μπήκε στο μοναστήρι εντελώς αγράμματος. Από τότε παρακαλούσε νύχτα μέρα την Κυρία Θεοτόκο να τον βοηθήσει για να μάθει γράμματα, δίνοντάς της την υπόσχεση ότι κάθε μέρα, ως το τέλος της ζωής του, θα της έλεγε τους Χαιρετισμούς.
Πραγματικά η φιλεύσπλαχνη Παναγία μας εκπλήρωσε την επιθυμία του. Κι εκείνος κάθε μέρα διάβαζε τον Ακάθιστο Ύμνο της, ζητώντας της συνάμα και μια δεύτερη χάρη:
«Δέσποινα του κόσμου, Μητέρα του Θεού, με αξίωσες να μάθω γράμματα και να σε υμνώ. Δώσε μου όμως άλλη μια παρηγοριά: Να πεθάνω την ημέρα της δικής σου Κοιμήσεως».
Κάποια χρονιά λοιπόν, στη νηστεία του Δεκαπενταυγούστου, ετοιμάστηκε και κοινώνησε την παραμονή της Κοιμήσεως. Ήταν απόλυτα υγιής. Την ίδια νύχτα, στην αγρυπνία της εορτής, έψαλλε πολύ ωραία με τους αδελφούς –γιατί ήταν και καλός ψάλτης. Την ενάτη ωδή των κανόνων την έψαλλαν, σύμφωνα με το τυπικό της Μονής τους, και οι δυο χοροί μαζί, στη μέση του ναού.
Ήταν και οι γέροντας ανάμεσά τους. Μα μόλις άρχισαν τον ειρμό του δεύτερου κανόνα, «Άπας γηγενής σκιρτάτω τω πνεύματι…», άρχισαν να τρέμουν τα πόδια του. Οι αδελφοί τον συγκράτησαν για να μην πέσει. Την ίδια στιγμή παρέδωσε την ψυχή του στα χέρια της Παναγίας.
(Γεροντικό του Βορρά τόμος Α΄, Πέτρου Μπότση σελ. 94-95)
«Όταν κάποτε ήρθε ο αββάς Ποιμήν να κατοικήσει στην Αίγυπτο, συνέβη να μένει κοντά σε αυτόν ένας αδελφός που είχε γυναίκα. Και ποτέ δεν τον έλεγξε. Κάποια νύχτα η γυναίκα γέννησε. Ο Γέροντας το αντιλήφθηκε και κάλεσε το μικρότερο αδελφό του:
«Πάρε -του είπε- μια κανάτα κρασί και δώσε το στο γείτονα, γιατί θα του χρειαστεί σήμερα».
Οι αδελφοί του δεν γνώριζαν βέβαια την υπόθεση, αλλά αυτός έκανε ό,τι του όρισε ο Γέροντας.
Και ο αδελφός ο γείτονας ωφελήθηκε και ήλθε σε κατάνυξη. Μετά από λίγες μέρες, αφού εφοδίασε τη γυναίκα με ό,τι είχε ανάγκη, την άφησε να φύγει. Είπε κατόπιν στο Γέροντα:
«Εγώ από σήμερα μετανοώ».
Και έχτισε κοντά του ένα κελί για τον εαυτό του. Έτσι πήγαινε συχνά στο Γέροντα και ο Γέροντας του έδειχνε τον φωτεινό δρόμο του Θεού και τον κέρδισε.
(Το Μέγα Γεροντικόν, τόμος Β, εκδ. Ι.Ησυχ. «Το Γενέσιον της Θεοτόκου» σελ.491 παράγρ. 30)
«Ο ίδιος όσιος στάρετς Αμβρόσιος της Όπτινα μάς δείχνει έμπρακτα τι είναι αγάπη.
Κάποια νέα που έμεινε έγκυος και διώχτηκε από την οικογένειά της, ζήτησε καταφύγιο κοντά του. Εκείνος τη δέχτηκε γεμάτος καλοσύνη και την ανέλαβε υπό την προστασία του. Την τακτοποίησε σε μερικούς γνωστούς του, σε μια γειτονική πόλη και φρόντιζε συνέχεια για αυτήν όσο και για το παιδί που απέκτησε, ωσότου επήλθε τελικά η συμφιλίωση με τους δικούς της. Το πρόβατο το απολωλός είχε σωθεί. Αλήθεια πόσο συμμεριζόταν ο στάρετς τις θλίψεις των ανθρώπων! Νόμιζες πως συνταυτιζόταν μαζί τους…»
(Γεροντικό του Βορρά, τομος Α, Πέτρου Μπότση, σελ. 115)
«Η οσία Αθανασία ζούσε μόνη της στην έρημο. Φόβος όμως ποτέ δεν μπήκε στην καρδιά της. Πώς γίνεται αυτό; Να τι διαβάζουμε στο βίο της:
Κάποτε που η οσία επισκέφτηκε τη μητέρα Σεραφίμα, την ηγουμένη ενός μοναστηριού, εκείνη τη ρώτησε:
- Πώς δεν φοβάσαι να μένεις μόνη σου σε μια τόσο ερημική τοποθεσία;
Η Αναστασία (αυτό ήταν το κοσμικό της όνομα, προτού γίνει μοναχή) απάντησε:
- Τι έχω να φοβηθώ;
- Δε φοβάσαι τα άγρια θηρία, τους κακούς ανθρώπους, τους δαίμονες;
- Και τι μπορούν να μου κάνουν; Είναι πιο δυνατοί από τον Κύριό μου Ιησού Χριστό και την Παναγία, τη μητέρα μας; Ούτε που το σκέφτομαι καθόλου αυτό. Φόβος δεν μπαίνει στην καρδιά μου».
(Γεροντικό του Βορρά, τόμος Α, Πέτρου Μπότση, σελ. 94)
«Ανέβηκε κάποτε ο αββάς Μακάριος από Σκήτη στο Τερενούθι. Και εισήλθε στο ιερό για να κοιμηθεί. Ήταν δε εκεί σκελετοί παλαιοί, από νεκρούς ειδωλολάτρες. Και, παίρνοντας ένα, τον έβαλε κάτω από το κεφάλι του για μαξιλάρι. Οι δαίμονες λοιπόν, βλέποντας το θάρρος του, φθόνησαν. Και θέλοντας να τον τρομάξουν, φώναζαν τάχα σε μια γυναίκα, λέγοντας:
«Καλή μας, έλα μαζί μας στο λουτρό». Και αποκρίθηκε άλλος δαίμων, από κάτω του, σαν από τους νεκρούς, λέγοντας:
«Ξένο έχω επάνω μου και δεν μπορώ να έλθω».
Αλλά ο γέρων δεν πτοήθηκε και με θάρρος χτυπούσε τον σκελετό, λέγοντας:
«Σήκω, πήγαινε στο σκοτάδι, αν μπορείς».
Και ακούοντάς το οι δαίμονες, φώναξαν δυνατά: «Μας νίκησες!». Και έφυγαν καταντροπιασμένοι».
(Γεροντικόν, εκδ. Αστήρ, αββά Μακαρίου του Αυγυπτίου ιγ)
Ιωάννης 14,28 ἠκούσατε ὅτι ἐγὼ εἶπον ὑμῖν, ὑπάγω καὶ ἔρχομαι πρὸς ὑμᾶς· εἰ ἠγαπᾶτέ με, ἐχάρητε ἂν ὅτι εἶπον, πορεύομαι πρὸς τὸν πατέρα· ὅτι ὁ πατήρ μου μείζων μού(7) ἐστι·
Ηκούσατε ότι σας είπα, πηγαίνω προς τον Πατέρα και πάλιν έρχομαι κοντά σας. Εάν είχατε πλουσίαν και σταθεράν αγάπην προς εμέ, θα εδοκιμάζατε μεγάλην χαράν, διότι σας είπα· Πηγαίνω προς τον Πατέρα. Διότι ο Πατήρ μου είναι μεγαλύτερος από εμέ.
«Οι εχθροί του Κυρίου (Αρειανοί, Μάρτυρες του Ιεχωβά κ.α.) προσφεύγουν στο χωρίο αυτό για να πλήξουν τη θεότητα του Λόγου και να αποδείξουν ότι, αφού ο Πατήρ είναι μείζων (μεγαλύτερος) του Υιού, πάει να πει ότι ο Χριστός κατώτερος ων, δεν είναι ομοούσιος προς τον Πατέρα, είναι κτίσμα του Πατρός.
Κατά την ορθόδοξη δογματική το «μείζον» που έχει ο Πατήρ έναντι του Υιού δεν αναφέρεται στην ουσία, τη δύναμη και το αξίωμα του Λόγου που έχει στην αγία Τριάδα. Ο Υιός είναι «ομοούσιος τω Πατρί» και επομένως δεν μπορεί να είναι άλλης ουσίας (ετερούσιος), ή να είναι υποτεταγμένος στον Πατέρα ή να έχει μειωμένη την τριαδική ενέργεια. Αυτά αποτελούν σαφείς αιρετικές αποκλίσεις.
Η απάντηση στο ερώτημα πρέπει να δοθεί από δύο πλευρές· από την πλευρά της θεότητος και από την πλευρά της ανθρωπότητος του Ιησού Χριστού.
Από την πλευρά της θεότητος ο Χριστός είναι «έλασσων» του Πατρός όχι κατά τα στοιχεία τα οποία αναφέραμε πιο πάνω (θεία ουσία, θεία ενέργεια, τιμή, δόξα), αλλά κατά τον τρόπο της αϊδίου (=αιωνίου) προελεύσεώς του. Ο Πατήρ είναι άναρχος και αγέννητος. Είναι η πηγαία θεότης στην Αγία Τριάδα. Από αυτόν προέρχεται δια της γεννήσεως ο Υιός και δια της εκπορεύσεως το Άγιο Πνεύμα. Επομένως το «μείζον» δεν αναφέρεται στη θεότητα καθ’ εαυτήν του Πατρός και του Υιού (τούτο αποκλείεται παντελώς), αλλά στο γεγονός ότι ο Πατήρ παρέχει τη θεότητά του, αϊδίως γεννών εκ της ουσίας του τον Υιό, δηλαδή κατά τον «αιτίας λόγον». «Είναι μεγαλύτερος μεν, αλλά όχι στη δύναμη, αλλά μόνο όσον αφορά το αίτιο· διότι είναι αίτιος του υιού με τη γέννηση· διότι από τον πατέρα προέρχεται ο υιός» (Ζιγαβηνός Ευθύμιος)(Υπόμνημα Τρεμπέλα). Η αιτιότητα αυτή στην Τριάδα δε διαφοροποιεί φύσεις.
Από την ανθρώπινη πλευρά ο Πατήρ είναι μείζων του Χριστού, δια την «του δούλου μορφήν» την οποία ανέλαβε ο Υιός, «με το να αδειάσει τον εαυτό του και να γίνει άνθρωπος». Κατά τον άγιο Κύριλλο Αλεξανδρείας «Είναι μεγαλύτερος ο Πατέρας επειδή ο Υιός είναι ακόμη δούλος και στη δική μας κατάσταση, αφού εξάλλου ονομάζει τον Πατέρα και Θεό δικό του, και αυτό το αποδίδει στην ανθρώπινη μορφή. Διότι εάν πιστεύουμε ότι άδειασε και ταπείνωσε τον εαυτό του, πώς δεν θα είναι ολοφάνερο σε όλους, ότι κατέβηκε από κάποια υπεροχή σε ελάττωση, ή καλύτερα από ισότητα προς τον Πατέρα σε κατάσταση διαφορετική από αυτήν; Τίποτα από αυτά όμως δεν υπέμεινε ο Πατέρας· αλλά έμεινε και είναι σε αυτά που ήταν από την αρχή. Είναι άρα μεγαλύτερος από αυτόν που από συγκατάβαση διάλεξε την ελάττωση»(Υπόμνημα Τρεμπέλα).
Είναι φανερό ότι η κένωση γενικά, η ταπείνωση και η κακοπάθεια της επίγειας ζωής, τα οποία ανέλαβε ο Λόγος γενόμενος άνθρωπος, είναι το στοιχείο επί του οποίου συγκρινόμενος ο μη έχων αυτά Πατήρ θεωρείται μείζων του Υιού. Ομοίως μέσα στη σκέψη αυτή δεν θα ήταν παράλογο να πούμε, ότι όχι μόνο ο Πατήρ αλλά και το Πνεύμα το Άγιο είναι «μείζον» του ενανθρωπήσαντος Λόγου, ακόμα δε και ο ίδιος ο Χριστός, ως αληθινός Θεός, είναι «μείζων εαυτού» (έναντι δηλαδή της προσληφθείσης σαρκός).
Οι τοποθετήσεις αυτές, τοποθετήσεις βιβλικές και πατερικές, έχουν μεγάλη σημασία στην αντιμετώπιση της αρειανικής κακοδοξίας, την οποία αναμασούν αηδώς σήμερα οι Μάρτυρες του Ιεχωβά».
(Ανδρέα Θεοδώρου, Απαντήσεις σε ερωτήματα Δογματικά, εκδ. Αποστολική Διακονία σελ. 97-98, οι μεταφράσεις των δύο χωρίων από το Υπόμνημα Τρεμπέλα από π. Νικόλαο Πουλάδα)
Ιωάννης 14,28 ἠκούσατε ὅτι ἐγὼ εἶπον ὑμῖν, ὑπάγω καὶ ἔρχομαι πρὸς ὑμᾶς· εἰ ἠγαπᾶτέ με, ἐχάρητε ἂν ὅτι εἶπον, πορεύομαι πρὸς τὸν πατέρα· ὅτι ὁ πατήρ μου μείζων μού(7) ἐστι·
Ηκούσατε ότι σας είπα, πηγαίνω προς τον Πατέρα και πάλιν έρχομαι κοντά σας. Εάν είχατε πλουσίαν και σταθεράν αγάπην προς εμέ, θα εδοκιμάζατε μεγάλην χαράν, διότι σας είπα· Πηγαίνω προς τον Πατέρα. Διότι ο Πατήρ μου είναι μεγαλύτερος από εμέ.
Αναφέρεται στην ανθρώπινη φύση του Κυρίου. «Είναι μεγαλύτερος ο Πατέρας επειδή ο Υιός είναι ακόμη δούλος και στη δική μας κατάσταση, αφού εξάλλου ονομάζει τον Πατέρα και Θεό δικό του, και αυτό το αποδίδει στην ανθρώπινη μορφή. Διότι εάν πιστεύουμε ότι άδειασε και ταπείνωσε τον εαυτό του, πώς δεν θα είναι ολοφάνερο σε όλους, ότι κατέβηκε από κάποια υπεροχή σε ελάττωση, ή καλύτερα από ισότητα προς τον Πατέρα σε κατάσταση διαφορετική από αυτήν; Τίποτα από αυτά όμως δεν υπέμεινε ο Πατέρας· αλλά έμεινε και είναι σε αυτά που ήταν από την αρχή. Είναι άρα μεγαλύτερος από αυτόν που από συγκατάβαση διάλεξε την ελάττωση» (Κύριλλος Αλεξανδρείας).
«Πήρε μορφή δούλου, χωρίς να αποβάλλει τη θεία· όταν πήρε το ένα δεν καταργήθηκε το άλλο. Και αναφερόμενος σε αυτό που πήρε λέει «ο Πατέρας μου είναι μεγαλύτερος από εμένα». Για το άλλο όμως λέει «Εγώ και ο Πατέρας είμαστε ένα». Ας προσέξουν σε αυτό οι Αρειανοί και με την προσοχή τους ας βρουν θεραπεία… Διότι εφόσον ο Υιός του Θεού ήταν με μορφή δούλου, ήταν μικρότερος όχι μόνο από τον Πατέρα, αλλά και από το Άγιο Πνεύμα και επιπλέον μικρότερος και από τον εαυτό του, διότι και Αυτός ο ίδιος ως Θεός είναι μεγαλύτερος από τον εαυτό του» (Αυγουστίνος). Μπορεί όμως να εφαρμοστεί και στη θεία φύση του Λόγου. Όχι λίγοι από τους Έλληνες και Λατίνους (Πατέρες) απάντησαν στους Αρειανούς… ότι ο Πατέρας όχι ως Θεός, αλλά ως αγέννητος Πατέρας λέγεται μεγαλύτερος του Υιού, όπου ο Υιός βλέπεται όχι σύμφωνα με το χαρακτήρα Του ως Θεός, αλλά ως Υιός που γεννήθηκε από τον Πατέρα. Και αυτό δεν αποκλείει το ομοούσιο με τον Πατέρα (b).
«Αν όμως πει κάποιος ότι είναι μεγαλύτερος ο Πατέρας, ως προς το ότι είναι αίτιος του Υιού, ούτε σε αυτό θα φέρουμε αντίρρηση. Αλλά όμως αυτό δεν κάνει τον Υιό να είναι άλλης ουσίας» (Χρυσόστομος).
«Είναι μεγαλύτερος μεν, αλλά όχι στη δύναμη, αλλά μόνο όσον αφορά το αίτιο· διότι είναι αίτιος του υιού με τη γέννηση· διότι από τον πατέρα προέρχεται ο υιός» (Ζιγαβηνός Ευθύμιος).
«Ο Πατέρας μου είναι μεγαλύτερος από εμένα, επειδή δηλαδή είναι Πατέρας…Γενικά λοιπόν δεν μπορούμε να πούμε ότι η ουσία είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη από την ουσία» (Βασίλειος Μέγας).
Και «δεν είπε, ο Πατέρας μου είναι καλύτερος από εμένα, για να μην τον θεωρήσει κανείς ξένο ως προς τη φύση εκείνου, αλλά είπε «μεγαλύτερος», όχι κατά το μέγεθος, ή κατά το χρόνο, αλλά λόγω της γέννησής του από τον ίδιο τον Πατέρα· εκτός του ότι και με το να πει «μεγαλύτερος είναι», έδειξε πάλι τη συγγένεια της ουσίας» (Αθανάσιος Μέγας).
«Εγώ όμως και από αυτή τη φράση πιστεύω ότι δηλώνεται ότι είναι ομοούσιος ο Υιός με τον Πατέρα. Διότι ξέρω ότι οι συγκρίσεις γίνονται κυρίως σε αυτά που έχουν την ίδια φύση. Διότι λέμε άγγελο μεγαλύτερο από άγγελο και άνθρωπο δικαιότερο από άνθρωπο και πτηνό ταχύτερο από πτηνό. Αν λοιπόν οι συγκρίσεις γίνονται σε πράγματα του ιδίου είδους, και σύμφωνα με σύγκριση ειπώθηκε ο Πατέρας μεγαλύτερος του Υιού, άρα είναι ομοούσιος με τον Πατέρα ο Υιός. Αλλά υπάρχει και κάποια άλλη έννοια που βρίσκεται μέσα σε αυτό το ρητό. Πού είναι δηλαδή το θαυμαστό, εάν ομολόγησε τον Πατέρα μεγαλύτερο του εαυτού του, εφόσον είναι Λόγος και έγινε σάρκα, τη στιγμή που φάνηκε κατώτερος και από τους αγγέλους όσον αφορά τη δόξα και από τους ανθρώπους όσον αφορά τη μορφή;» (Βασίλειος Μέγας).
Εφόσον όμως εδώ μιλά για επάνοδο προς τον Πατέρα, είναι προφανές, ότι οι λόγοι αυτοί αναφέρονται στην ανθρώπινη φύση του. Έξυπνη, αλλά όχι και ακριβής η ερμηνεία:
«Είπε αυτό για να παρηγορήσει τους μαθητές. Επειδή δηλαδή εκείνοι λυπούνταν, επειδή τάχα δεν θα μπορούσε ο Χριστός να τους βοηθήσει, λέει ότι, Αν και εγώ δεν μπορώ, ο Πατέρας μου όμως, τον οποίο θεωρείτε ανώτερό μου, δεν είναι ικανός να σας βοηθήσει;» (Θεοφύλακτος Βουλγαρίας)
(Υπόμνημα Π.Ν. Τρεμπέλα στον Ιωάννη, εκδόσεις Σωτήρ, σελ. 532, μετάφραση π. Νικόλαος Πουλάδας)
Χωρίς την ταπείνωση, έλεγε ο στάρετς Αμβρόσιος της Όπτινα, δεν σώζεται ο άνθρωπος. Αν πιστεύσουμε πως από δική μας αξία σωζόμαστε, έχουμε απατηθεί. Θα σας αναφέρω ένα διδακτικό περιστατικό.
Μία επιφανής αρχόντισσα, αρκετά ευσεβής αλλά όχι και αρκετά ταπεινή, καθώς κοιμόταν είδε ένα συγκλονιστικό όνειρο: Πάνω σε ένδοξο θρόνο ο δίκαιος Κριτής! Και απέναντί του πλήθη λαού, μεταξύ των οποίων και η ίδια. Ο Χριστός ετοιμαζόταν να καλέσει πλησίον του τούς εκλεκτούς. Εκείνη που βασιζόταν στις αρετές της και στις καλοσύνες της περίμενε μεγάλες τιμές, αλλά έπεσε έξω στην πρόβλεψή της. Κάποια ταπεινή χωριατοπούλα εκρίθη άξια για την πρώτη θέση. Δεύτερος ήταν ένας φτωχός χωρικός που φορούσε μάλιστα και τσαρούχια. Ακολούθησαν στη σειρά πλήθη απλοϊκών ανθρώπων. Σε μια στιγμή ο Κύριος έπαυσε να προσκαλεί άλλους. Εκείνη επάνω στην απελπισία της αποφάσισε να τον πλησιάσει και να του υπενθυμίσει τα καλά που είχε κάνει.
Ο Χριστός όμως απέστρεψε εντελώς το πρόσωπό του απ’ αυτήν. Εξουθενωμένη πλέον, «κάλαμος συντετριμμένος», έπεσε στο έδαφος, έκλαψε και αναγνώρισε ταπεινά πως πράγματι δεν της άξιζε η ουράνια βασιλεία.
Να, αγαπητοί μου -εδώ δυνάμωσε τη φωνή του ο στάρετς- το ταπεινό φρόνημα! Έτσι πρέπει να σκεπτόμαστε όλοι. Όταν ξύπνησε από το όνειρο η αρχόντισσα, δεν τόλμησε πια να φιλοξενήσει υπερήφανες ιδέες στην ψυχή της. Της έδωσε ο Θεός με το όνειρο αυτό ένα αξέχαστο μάθημα»
(Ο στάρετς Αμβρόσιος,αρχιμ. Τιμοθέου εκδόσεις ο Παράκλητος, 1974, σελ. 156-157)
(Μία όμορφη ιστορία του Paulo Coelho)
Ένας άντρας , το άλογο και ο σκύλος του περπατούσαν σε έναν δρόμο.Και καθώς περνούσαν κάτω από ένα τεράστιο δέντρο έπεσε ένας κεραυνός και τους έκανε και τους τρεις στάχτη.
Όμως ο άντρας δεν κατάλαβε ότι είχε εγκαταλείψει αυτόν τον κόσμο , και συνέχισε την πορεία του με τα δυο του ζώα .Ο δρόμος ήταν πολύ μακρύς και ανέβαιναν σε ένα λόφο.Ο ήλιος ήταν πολύ δυνατός κι αυτοί ίδρωναν και διψούσαν. Σε μια στροφή του δρόμου είδαν μία πανέμορφη μαρμάρινη πύλη που οδηγούσε σε μια πλατεία στρωμένη με πλάκες από χρυσάφι.Ο διαβάτης μας κατευθύνθηκε προς τον άνθρωπο που φύλαγε την είσοδο και είχε μαζί του τον εξής διάλογο:
-Καλημέρα – Καλημέρα , απάντησε ο φύλακας – Πώς λέγεται αυτό το τόσο όμορφο μέρος; - Αυτός είναι ο παράδεισος – Τι καλά που φτάσαμε στον Παράδεισο , γιατί διψάμε – Μπορείτε Κύριε να μπείτε και να πιείτε όσο νερό θέλετε.Και ο φύλακας του έδειξε την πηγή.- Ναι, μα το άλογο και ο σκύλος μου διψούν επίσης…-Λυπάμαι πολύ, είπε ο φύλακας – αλλά εδώ απαγορεύεται η είσοδος στα ζώα.
Ο άντρας αρνήθηκε με μεγάλη δυσκολία , μιας και διψούσε πολύ , αλλά δεν σκεφτόταν να πιει μόνο αυτός.Ευχαρίστησε τον φύλακα και συνέχισε την πορεία του. Αφού περπάτησαν για αρκετή ώρα στην ανηφοριά , εξαντλημένοι πλέον και οι τρεις , έφτασαν σε ένα άλλο μέρος , η είσοδος του οποίου ξεχώριζε από μια παλιά πόρτα που οδηγούσε σε έναν χωματόδρομο περικυκλωμένο από δέντρα…Στη σκιά ενός δέντρου καθόταν ένας άντρας , και είχε το κεφάλι σκεπασμένο με ένα καπέλο. Μαλλόν κοιμόταν.
Καλημέρα – είπε ο διαβάτης. Ο άντρας έγνεψε σε απάντηση με το κεφάλι του. Διψάμε πολύ , το άλογό μου , ο σκύλος μου κι εγώ. Υπάρχει μια πηγή ανάμεσα σε εκείνα τα βράχια – είπε ο άντρας, δείχνοντας το μέρος. Μπορείτε να πιείτε όσο νερό θέλετε. Ο άνθρωπος , το άλογο και ο σκύλος πήγαν στην πηγή και κατεύνασαν τη δίψα τους. Ο διαβάτης γύρισε πίσω να ευχαριστήσει τον άντρα.Μπορείτε να ξανάρθετε όποτε θέλετε , του απάντησε εκείνος.Επί τη ευκαιρία , πώς ονομάζεται αυτό το μέρος ; ρώτησε ο άντρας. ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ. O Παράδεισος; Μα , ο φύλακας της μαρμάρινης εισόδου μου είπε ότι εκείνο ήταν ο Παράδεισος. Εκείνο δεν ήταν ο παράδεισος. Ήταν η Κόλαση , απάντησε ο φύλακας.Ο διαβάτης έμεινε σαστισμένος. Θα έπρεπε να τους απαγορεύσετε να χρησιμοποιούν το όνομά σας. Αυτή η λάθος πληροφορία μπορεί να προκαλέσει μεγάλο μπέρδεμα, είπε ο διαβάτης. Σε καμιά περίπτωση – αντέτεινε ο άντρας.Στην πραγματικότητα , μας κάνουν μεγάλη χάρη , διότι εκεί παραμένουν όλοι όσοι είναι ικανοί να εγκαταλείψουν τους καλύτερούς τους φίλους…
Ποτέ να μην εγκαταλείπεις τους πραγματικούς σου φίλους ακόμη κι αν αυτό σου προκαλεί δυσκολίες. Εάν αυτοί σου προσφέρουν την αγάπη τους και τη συντροφιά τους έχεις ένα χρέος: Να μην τους εγκαταλείψεις ποτέ. Διότι: Το να κάνεις ένα φίλο είναι ευλογία , το να έχεις ένα φίλο είναι δώρο , το να κρατήσεις ένα φίλο είναι αρετή , το να είναι κάποιος φίλος σου… είναι τιμή…
(Μία όμορφη ιστορία του Paulo Coelho)
Ένας άντρας , το άλογο και ο σκύλος του περπατούσαν σε έναν δρόμο.Και καθώς περνούσαν κάτω από ένα τεράστιο δέντρο έπεσε ένας κεραυνός και τους έκανε και τους τρεις στάχτη.
Όμως ο άντρας δεν κατάλαβε ότι είχε εγκαταλείψει αυτόν τον κόσμο , και συνέχισε την πορεία του με τα δυο του ζώα .Ο δρόμος ήταν πολύ μακρύς και ανέβαιναν σε ένα λόφο.Ο ήλιος ήταν πολύ δυνατός κι αυτοί ίδρωναν και διψούσαν. Σε μια στροφή του δρόμου είδαν μία πανέμορφη μαρμάρινη πύλη που οδηγούσε σε μια πλατεία στρωμένη με πλάκες από χρυσάφι.Ο διαβάτης μας κατευθύνθηκε προς τον άνθρωπο που φύλαγε την είσοδο και είχε μαζί του τον εξής διάλογο:
-Καλημέρα – Καλημέρα , απάντησε ο φύλακας – Πώς λέγεται αυτό το τόσο όμορφο μέρος; - Αυτός είναι ο παράδεισος – Τι καλά που φτάσαμε στον Παράδεισο , γιατί διψάμε – Μπορείτε Κύριε να μπείτε και να πιείτε όσο νερό θέλετε.Και ο φύλακας του έδειξε την πηγή.- Ναι, μα το άλογο και ο σκύλος μου διψούν επίσης…-Λυπάμαι πολύ, είπε ο φύλακας – αλλά εδώ απαγορεύεται η είσοδος στα ζώα.
Ο άντρας αρνήθηκε με μεγάλη δυσκολία , μιας και διψούσε πολύ , αλλά δεν σκεφτόταν να πιει μόνο αυτός.Ευχαρίστησε τον φύλακα και συνέχισε την πορεία του. Αφού περπάτησαν για αρκετή ώρα στην ανηφοριά , εξαντλημένοι πλέον και οι τρεις , έφτασαν σε ένα άλλο μέρος , η είσοδος του οποίου ξεχώριζε από μια παλιά πόρτα που οδηγούσε σε έναν χωματόδρομο περικυκλωμένο από δέντρα…Στη σκιά ενός δέντρου καθόταν ένας άντρας , και είχε το κεφάλι σκεπασμένο με ένα καπέλο. Μαλλόν κοιμόταν.
Καλημέρα – είπε ο διαβάτης. Ο άντρας έγνεψε σε απάντηση με το κεφάλι του. Διψάμε πολύ , το άλογό μου , ο σκύλος μου κι εγώ. Υπάρχει μια πηγή ανάμεσα σε εκείνα τα βράχια – είπε ο άντρας, δείχνοντας το μέρος. Μπορείτε να πιείτε όσο νερό θέλετε. Ο άνθρωπος , το άλογο και ο σκύλος πήγαν στην πηγή και κατεύνασαν τη δίψα τους. Ο διαβάτης γύρισε πίσω να ευχαριστήσει τον άντρα.Μπορείτε να ξανάρθετε όποτε θέλετε , του απάντησε εκείνος.Επί τη ευκαιρία , πώς ονομάζεται αυτό το μέρος ; ρώτησε ο άντρας. ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ. O Παράδεισος; Μα , ο φύλακας της μαρμάρινης εισόδου μου είπε ότι εκείνο ήταν ο Παράδεισος. Εκείνο δεν ήταν ο παράδεισος. Ήταν η Κόλαση , απάντησε ο φύλακας.Ο διαβάτης έμεινε σαστισμένος. Θα έπρεπε να τους απαγορεύσετε να χρησιμοποιούν το όνομά σας. Αυτή η λάθος πληροφορία μπορεί να προκαλέσει μεγάλο μπέρδεμα, είπε ο διαβάτης. Σε καμιά περίπτωση – αντέτεινε ο άντρας.Στην πραγματικότητα , μας κάνουν μεγάλη χάρη , διότι εκεί παραμένουν όλοι όσοι είναι ικανοί να εγκαταλείψουν τους καλύτερούς τους φίλους…
Ποτέ να μην εγκαταλείπεις τους πραγματικούς σου φίλους ακόμη κι αν αυτό σου προκαλεί δυσκολίες. Εάν αυτοί σου προσφέρουν την αγάπη τους και τη συντροφιά τους έχεις ένα χρέος: Να μην τους εγκαταλείψεις ποτέ. Διότι: Το να κάνεις ένα φίλο είναι ευλογία , το να έχεις ένα φίλο είναι δώρο , το να κρατήσεις ένα φίλο είναι αρετή , το να είναι κάποιος φίλος σου… είναι τιμή…
Ματθαίος 24,36 Περὶ δὲ(1) τῆς ἡμέρας ἐκείνης(2) καὶ ὥρας(3) οὐδεὶς οἶδεν, οὐδὲ οἱ ἄγγελοι τῶν οὐρανῶν(4), εἰ μὴ ὁ πατήρ μου μόνος(5). Ως προς δε την ημέρα εκείνη και την ώρα της δευτέρας παρουσίας κανείς δεν γνωρίζει τίποτε, ούτε οι άγγελοι των ουρανών, ει μη μόνον ο Πατήρ.
(1) Ο σύνδεσμος «δε» είναι αντιθετικός. Ο Κύριος δείχνει το χρόνο της καταστροφής του ναού και της πόλης των Ιεροσολύμων στους στίχους 32-34, αρνείται όμως στον στίχο αυτό, ότι η ώρα και η ημέρα της συντέλειας του κόσμου είναι γνωστή (b).
(2) Την γνωστή, την μεγάλη και φοβερή ημέρα της φανέρωσης του Σωτήρα (δ). Μερικοί από εκείνους, οι οποίοι άκουγαν τα λόγια του Σωτήρα θα ζούσαν, για να δουν ένα τρομακτικό παράδειγμα που πείθει για το τι είναι η κρίση του Θεού· αλλά όλοι πρέπει να θυμούνται ότι απομένει κάτι τρομακτικότερο, που αφορά στην όλη ανθρωπότητα, η χρονολογία όμως του οποίου είναι μόνο στο Θεό γνωστή (p).
(3) Ημέρα είναι το σύνολο, ώρα είναι ένα τμήμα αυτής (b).
(4) «Εάν οι άγγελοι οι ουράνιοι αγνοούν αυτές, πολύ περισσότερο οι άνθρωποι οι γήινοι δεν πρέπει να γνωρίζουν αυτές» (Ζιγαβηνός Ευθύμιος).
(5) Οι κώδικες σιναϊτικός και βατικανός και κάποιοι άλλοι έχουν: ουδέ ο υιός ει μη ο πατήρ μόνος. Οποιαδήποτε και αν είναι η αυθεντική γραφή, εφ’ όσον προστίθεται η λέξη «μόνος», η έννοια του χωρίου παραμένει ούτως ή άλλως η ίδια. = «Ούτε ο υιός δεν ξέρει την ημέρα εκείνη και ώρα ως άνθρωπος· διότι ως Θεός γνωρίζει ακριβώς το ίδιο με τον Πατέρα» (Ζιγαβηνός).
«Διότι όλα όσα έχει ο Πατέρας είναι του Υιού· και την γνώση όμως έχει της ημέρας ο Πατέρας. Και ο Υιός άρα έχει αυτήν» (Θεοφύλακτος Βουλγαρίας).
«Διότι αν γνωρίζει καλά τον Πατέρα (ο Υιός), πώς αγνοεί την έσχατη ημέρα; Διότι κανείς δεν γνωρίζει τον Πατέρα παρά μόνο ο Υιός… Και αν το Πνεύμα το Άγιο γνωρίζει όλα τα του Θεού, πώς ο Υιός αγνοεί την ημέρα την οποία δημιούργησε; Και αν οι αιώνες από αυτόν έγιναν και οι χρόνοι, είναι φανερό ότι και η έσχατη ημέρα βρίσκεται στους αιώνες και τους χρόνους και είναι αδύνατον να την αγνοεί αυτός» (Αθανάσιος Μέγας).
«Αλλά, αν και ο ίδιος, μολονότι είναι Θεός Λόγος, έγινε και χρημάτισε άνθρωπος, ο οποίος αγνοεί αυτά που θα γίνουν σύμφωνα με τη δική του φύση και το μέτρο της ανθρωπότητας, αλλά δέχεται πολλές φορές τη γνώση με αποκάλυψη του Θεού. Και να μην απορήσεις αν καταδέχεται την μικροπρέπεια της άγνοιας. Γιατί, αν και είναι δεσπότης, ονομάζεται δούλος ως άνθρωπος, και ενώ είναι Κύριος της δόξας, ζητά δόξα από τον Πατέρα σαν να μην έχει δόξα, και ενώ ο ίδιος είναι πραγματικά η ζωή και ζωογονεί τα πάντα, λέγεται ότι αναστήθηκε με τη δύναμη του αγίου Πνεύματος… τι το παράδοξο αν και αυτό που υπάρχει κατά φύση, δηλαδή το να αγνοήσει κάτι από αυτά που υπάρχουν, θεώρησε άξιο ενδεχομένως να το οικειωθεί και αυτό μαζί με τα άλλα ιδιώματα;… Σκεπτόμενοι λοιπόν σωστά, θα πούμε ότι γνωρίζει ο Υιός κατά το ότι είναι και νοείται Θεός, όσον αφορά όμως την ανθρώπινη φύση του, επειδή έγινε και άνθρωπος, δεν ψεύδεται καθόλου όταν λέει, ότι δεν γνωρίζει, και να μην αποδώσουμε το πράγμα στα ιδιώματα της θεότητας, αλλά στη μορφή του δούλου και στη δική μας πτωχεία. … Διότι δεν ήρθε και εγκαταστάθηκε σε κάποιον άνθρωπο, σύμφωνα με την ανοησία κάποιων, αλλά έγινε ο ίδιος αληθινά άνθρωπος, μαζί με το ότι είναι και από τη φύση του Θεός» (Κύριλλος Αλεξανδρείας).
Μιλά σύμφωνα με την ανθρώπινη φύση στην κατάσταση της ταπείνωσης και αποδίδει στη θεία φύση και θεότητα, και κατά συνέπεια στον Πατέρα που έχει την πρωτοβουλία σε κάθε έργο της θεότητας, την εξουσία του να ορίσει την μεγάλη εκείνη ημέρα, όπως και την γνώση αυτής (δ). Προβλήθηκε το χωρίο αυτό για άρνηση του δόγματος της θεότητας του Χριστού. Καμία σημασία όμως δεν έχει αυτό, όταν κάποιος έχει την αληθινή έννοια για τις δύο φύσεις στον Χριστό που ενώθηκαν στον Θεάνθρωπο κατά τρόπο ασύγχυτο. Κατά την ανθρώπινη φύση του ο Κύριος αγνοούσε, αυτό όμως δεν είναι περισσότερο εκπληκτικό από την βεβαίωση, ότι ο Ιησούς αύξανε κατά την σοφία (Λουκ. β 52) ή είχε ψυχή που ταραζόταν και κυριευόταν από αγωνία (Ματθ. κστ 38,Μάρκ. ιδ 34,Ιω. ιβ 27,ιγ 31)(ο).
Μάρκος 13,32 Περὶ δὲ τῆς ἡμέρας ἐκείνης ἢ τῆς ὥρας οὐδεὶς οἶδεν(1), οὐδὲ οἱ ἄγγελοι(2) ἐν οὐρανῷ, οὐδὲ ὁ υἱός(3), εἰ μὴ ὁ πατήρ. Ως προς δε την ημέρα εκείνη ή την ώρα, κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς ούτε οι άγγελοι που είναι στον ουρανό ούτε ο Υιός, ειμή μόνον ο Πατήρ.
(1) Τον ακριβή χρόνο, κατά τον οποίο θα συμβεί η συντέλεια του κόσμου, κανείς δεν τον γνωρίζει. Φυλάχτηκε αυτός κρυμμένος από τον Πατέρα, διότι αυτό είναι ένα από εκείνα, τα οποία ο Πατέρας «έβαλε στη δική του εξουσία» (Πραξ. α 7).
(2) Η γνώση των αγγέλων αν και ευρεία, δεν είναι απεριόριστη (Εφεσ. γ 10,Α΄Πέτρ. α 12)(σ). «Με το να πει μεν ότι ούτε οι άγγελοι, τους έκλεισε το στόμα, ώστε να μη ζητούν να μάθουν, αυτό το οποίο εκείνοι δεν ξέρουν· με το να πει από την άλλη ούτε ο Υιός, εμποδίζει όχι μόνο να μάθουν αλλά και να ζητήσουν» (Βίκτωρ Αντιοχείας).
(3) Πολλές προτάθηκαν ερμηνείες: Η πιο σοβαρή: Λέχθηκε αυτό όχι απόλυτα, αλλά αναφορικά με την ανθρώπινη φύση του Χριστού, τόσο μάλλον όσο και στο χωρίο αυτό, βάζει τον εαυτό του ως άνθρωπο πάνω από τους αγγέλους (b).
Με άλλα λόγια «Ως μεν Λόγος γνωρίζει, ως άνθρωπος όμως αγνοεί· διότι του ανθρώπου είναι χαρακτηριστικό το να αγνοεί… Δεν είπε «Ούτε ο Υιός του Θεού γνωρίζει», για να μην φαίνεται η θεότητα ότι αγνοεί, αλλά απλώς είπε «Ούτε ο Υιός», ώστε η άγνοια να είναι στον Υιό που γεννήθηκε από ανθρώπους. Για αυτό και μιλώντας για τους αγγέλους, δεν είπε συνεχίζοντας, ότι ούτε το Άγιο Πνεύμα γνωρίζει, αλλά σιώπησε, δείχνοντας και τα δύο αυτά, ότι δηλαδή εάν το Πνεύμα γνωρίζει, πολύ περισσότερο ο Λόγος, εφ’ όσον είναι Λόγος, γνωρίζει, από τον οποίο (Λόγο) λαμβάνει και το Πνεύμα, και ότι με το να μη μιλήσει για το Άγιο Πνεύμα, φανέρωσε ότι όσον αφορά την ανθρώπινη φύση του έλεγε, ούτε ο Υιός» (Αθανάσιος Μέγας).
Ως Λόγος όμως γνωρίζει. «Διότι πώς θα αγνοούσε την ημέρα, αν όλα έγιναν από αυτόν και χωρίς αυτόν δεν έγινε τίποτα (Ιω. α 3); Διότι αυτός που δημιούργησε τους αιώνες είναι προφανές ότι δημιούργησε και τους χρόνους· αν όμως τους χρόνους, και την ημέρα. Πώς λοιπόν αγνοεί αυτήν που δημιούργησε;» (Βίκτωρ Αντιοχείας).
«Διότι καθ’ όσον μεν θεωρείται άνθρωπος όπως εμείς, δεν θα μπορούσε να ξέρει αυτά που είναι στον Πατέρα· καθ’ όσον όμως είναι από τη φύση του Θεός και προέρχεται από αυτόν, γνωρίζει οπωσδήποτε και την έσχατη ημέρα, έστω και αν λέει ότι δεν γνωρίζει λόγω της ανθρώπινης φύσης του» (Κύριλλος Αλεξανδρείας).
«Δεν είναι άρα του Θεού Λόγου η άγνοια, αλλά της μορφής του δούλου, η οποία εκείνο τον καιρό τόσα ήξερε, όσα του αποκάλυψε η θεότητα που κατοικούσε μέσα του» (Κύριλλος Αλεξανδρείας).
Αξιοσημείωτη και η εκδοχή σε σχέση με τη θεία φύση του Κυρίου που εκφράστηκε ως ακολούθως. «Ούτε ο Υιός θα γνώριζε εάν δεν είχε γνωρίσει ο Πατέρας· δηλαδή η αιτία του ότι ο Υιός γνωρίζει προέρχεται από τον Πατέρα…Η έννοια λοιπόν του χωρίου του Μάρκου είναι η εξής· Για την ημέρα εκείνη ή ώρα κανείς δεν γνωρίζει, ούτε οι άγγελοι του Θεού, αλλά ούτε και ο Υιός θα γνώριζε, εάν δεν γνώριζε ο Πατέρας· διότι από τον Πατέρα είχε δοθεί σε αυτόν η γνώση ήδη εξ’ αρχής». «Ούτε ο υιός γνωρίζει, αν δεν γνωρίζει ο πατέρας. Επειδή όμως γνωρίζει ο Πατέρας, γνωρίζει άρα και ο υιός. Διότι εγώ, λέει, και ο Πατέρας είμαστε ένα» (Ζιγαβηνός στον Ματθαίο).
«Επειδή γνωρίζει ο Πατέρας, και ο Υιός εννοείται ότι γνωρίζει, η σοφία του Πατέρα, η οποία έχει όλα τα του Πατέρα εκτός από το να είναι αυτό το ίδιο, δηλαδή Πατέρας» (Βίκτωρ Αντιοχείας).
Αρκετά έξυπνη και η επόμενη: «Θέλοντας ο Κύριος να εμποδίσει τους μαθητές από το να ρωτάνε για την ημέρα εκείνη και την ώρα, λέει, ότι ούτε οι άγγελοι, ούτε ο υιός γνωρίζει. Διότι αν έλεγε ότι Γνωρίζω μεν, αλλά δεν θέλω να σας αποκαλύψω, θα τους λυπούσε. Τώρα όμως ενεργεί σοφότερα και εμποδίζει αυτούς τελείως από το να ζητούν να μάθουν και να τον ενοχλούν, με το να πει ότι Ούτε οι άγγελοι, ούτε εγώ γνωρίζω. Από ένα παράδειγμα λοιπόν θα κατανοήσεις το λεγόμενο. Πολλές φορές μικρά παιδιά βλέπουν τους πατέρες τους να κρατούν κάτι στα χέρια, και ζητούν αυτό. Οι πατέρες όμως δεν θέλουν να το δώσουν. Επειδή όμως τα παιδιά κλαίνε μιας και δεν παίρνουν, στο τέλος λοιπόν οι πατέρες κρύβουν εκείνο που κρατούν, και δείχνοντας τα χέρια άδεια στα παιδιά, τα σταματούν από το κλάμα. Έτσι και ο Κύριος, συμπεριφερόμενος σαν σε παιδιά στους Αποστόλους, απέκρυψε την ημέρα. Διότι αν έλεγε ότι γνωρίζω μεν, αλλά δεν λέω, θα λυπούνταν, επειδή δεν θα μάθαιναν από αυτόν» (Θεοφύλακτος).
Η ερμηνεία αυτή συγκρούεται κάπως με την απόλυτη ειλικρίνεια και φιλαλήθεια του Κυρίου. Υπέρ της πρώτης ερμηνείας συνηγορεί και το ότι ιδιαίτερα στο ευαγγέλιο αυτό παρουσιάζεται η όλη θρησκευτική και ηθική ζωή του Ιησού κάτω από τους ανθρώπινους όρους εξάρτησης από τον Θεό ως Πατέρα του. Ο περιορισμός λοιπόν στη γνώση ήταν μόνο ένα μέρος του μεγαλύτερου περιορισμού και της κένωσης, τα οποία υπονοεί η ενανθρώπηση του Λόγου. Εξαιτίας αυτού λοιπόν υποτάχτηκε ο Κύριος και στους συνηθισμένους νόμους της αύξησης -της φυσικής, διανοητικής και ηθικής- για την οποία μιλά η Κ.Δ. (Λουκ β 40,52,Εβρ. ε 8).
Σε αυτού του είδους λοιπόν την άγνοια, που αποδίδεται στον Κύριο, δεν υπάρχει τίποτα το ασυμβίβαστο με την απόλυτη αναμαρτησία του. Υπάρχει πλήθος πραγμάτων αδιάφορων ηθικά, η γνώση ή η άγνοια των οποίων ούτε καλύτερους ούτε χειρότερους μας κάνει από ηθική άποψη. Το να υποκείμεθα λοιπόν σε μια τέτοια άγνοια, είναι όρος φύσης πλήρως ανθρώπινης (σ).
(Υπομνήματα Π.Ν. Τρεμπέλα στον Ματθαίο και Μάρκο, εκδόσεις Σωτήρ, μετάφραση στα νέα Ελληνικά πατήρ Νικόλαος Πουλάδας, για τις άλλες συντομογραφίες των πηγών δες ανάρτηση «Το τέλος του κόσμου στα Ευαγγέλια»)