(Π.Ν. Τρεμπέλα, Υπόμνημα ερμηνευτικο στο κατά Ιωάννην, Οι αριθμοί στις λέξεις του αρχαίου κειμένου παραπέμπουν στην αντίστοιχη ερμηνεία και ανάλυσή τους)

Ιωάννου 6,1 Μετὰ ταῦτα(1) ἀπῆλθεν(2) ὁ Ἰησοῦς πέραν τῆς θαλάσσης τῆς Γαλιλαίας(3) τῆς Τιβεριάδος·
Ιω. 6,1 Επειτα από αυτά ανεχώρησεν ο Ιησούς εις τα μέρη της Γαλιλαίας και επέρασε μαζή με τους μαθητάς του στο απέναντι μέρος της θαλάσσης της Γαλιλαίας, η οποία ονομάζεται και θάλασσα της Τιβεριάδος (μετάφραση Ι. Κολιτσάρα).
(1)   Γενική έκφραση μετάβασης, η οποία δεν παρέχει ορισμένη χρονολογία. Ο Ιωάννης υπαινίσσεται ότι εδώ πρέπει να αναζητηθεί η ιστορία πολλών μηνών από τους άλλους ευαγγελιστές (b).
(2)   Φαίνεται να υποδηλώνεται μία ανάγκη απομόνωσης και ησυχίας. Όντως σύμφωνα με το Μάρκο (στ 30) και το Λουκά (θ 10) οι απόστολοι μόλις προ ολίγου συναντήθηκαν με τον διδάσκαλό τους γυρίζοντας από την περιοδεία, στην οποία είχαν σταλθεί από αυτόν, και ο Κύριος ήθελε να δώσε σε αυτούς κάποια ξεκούραση περνώντας κάποιες ώρες απομόνωσης μαζί τους. Αυτό μάλιστα γινόταν περισσότερο αναγκαίο, αφού είχε αναγγελθεί πριν λίγο και ο αποκεφαλισμός του Βαπτιστή (g).
(3)   Ο Λουκάς καθορίζει τον τόπο ως «έρημο πόλης που ονομάζεται Βηθσαϊδά» (Λουκ. θ 10)(g). Θάλασσα της Γαλιλαίας, έτσι ονομάζεται στο Ματθαίο και το Μάρκο η σύμφωνα με το Λουκά (ε 1) λίμνη Γεννησαρέτ και σύμφωνα με τον Ιωάννη (κα 1) θάλασσα της Τιβεριάδας. Η Τιβεριάς ήταν πόλη νέα που χτίστηκε στη δυτική όχθη της λίμνης το 22 μ.Χ. από τον Ηρώδη τον Αντίπα και ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του Τιβερίου (β).
Εάν ο Ιωάννης έγραφε στην Παλαιστίνη, θα αρκούνταν στη συνηθισμένη ονομασία της λίμνης «θάλασσα της Γαλιλαίας». Εφόσον όμως έγραφε έξω από την Παλαιστίνη και μάλιστα απευθυνόμενος προς Έλληνες, πρόσθεσε και το «της Τιβεριάδος» για διασαφήνιση (g). Η θάλασσα της Γαλιλαίας ονομαζόταν και θάλασσα της Τιβεριάδος. Δες Ιωσήπου Ιουδ. Πολ. ΙΙΙ 57,ΙV 456, και Παυσανίου V Μ,3 (χ) από τον οποίο ονομάζεται Τιβερίς. Πουθενά όμως στους συνοπτικούς δεν ονομάζεται έτσι.
«Τη θάλασσα της Γαλιλαίας, δηλαδή της Τιβεριάδος. Διότι θάλασσα της Γαλιλαίας ονομάζει τη λίμνη της Τιβεριάδος» (Ζ). «Αδιαφορεί επίσης πολλές φορές και ο λόγος των εκτός της πίστεως, ώστε να μην αποφεύγουν κάποιοι να ονομάζουν πολλές φορές λίμνη τη θάλασσα» (Κ).

Ιω. 6,2 καὶ ἠκολούθει(1) αὐτῷ ὄχλος πολύς, ὅτι(2) ἑώρων αὐτοῦ τὰ σημεῖα(3) ἃ ἐποίει ἐπὶ τῶν ἀσθενούντων(4).
Ιω. 6,2 Και τον ακολουθούσε πολύς λαός, διότι έβλεπαν τα θαύματα που έκαμνε δια την θεραπείαν των ασθενών.
(1)   Δες και Ματθ. ιδ 13,Λουκ. θ 11,Μάρκ. στ 33. Ο Παρατατικός δηλώνει, ότι αυτή η ακολούθηση δεν άρχισε εκείνη τη στιγμή, αλλά πριν και συνεχιζόταν τώρα. Άρχισε να τον ακολουθεί πριν ακόμη διασχίσει τη λίμνη (β).
(2)   Ο λόγος για τον οποίο τον ακολουθούσαν. Και κατά τη διήγηση των συνοπτικών (Μάρκ. α 29-40, β 1,γ 1,στ 5,Ματθ. ιδ 14,Λουκ. θ 11) είχε επιτελέσει θεραπείες ο Ιησούς, τις οποίες ο Ιωάννης εδώ δεν αναφέρει λεπτομερώς, αρκούμενος μόνο να σημειώσει την περιληπτική αυτή φράση «τα θαύματα που έκανε πάνω στους αρρώστους» (β).
(3)   «Τον ακολουθούσαν όχι από πολύ σταθερό φρόνημα· διότι αν και απόλαυσαν τόση πολλή διδασκαλία, ελκύονταν από τα θαύματα περισσότερο, πράγμα το οποίο φανέρωνε πιο παχυλή σκέψη» (Χ).
(4)   Ο Κύριος εφόσον ήλθε για να ευεργετεί, ζούσε συνεχώς ανάμεσα στον όχλο, ο οποίος του παρείχε ενόχληση μάλλον παρά τιμή. Αγαθοί και ευεργετικοί άνδρες δεν παραπονιούνται για το φόρτο του μόχθου και της εργασίας, εφόσον με αυτά υπηρετούν το Θεό και τη γενιά τους. Θα υπάρξει και για αυτούς αρκετός χρόνος για απόλαυση και ανάπαυση, όταν θα έλθουν στον άλλο κόσμο, όπου θα απολαμβάνουν το Θεό και θα αναπαύονται στο Θεό.

Ιω. 6,3 ἀνῆλθε δὲ εἰς τὸ ὄρος(1) ὁ Ἰησοῦς καὶ ἐκεῖ ἐκάθητο(2) μετὰ τῶν μαθητῶν(3) αὐτοῦ.
Ιω. 6,3 Ανέβηκε δε στο όρος ο Ιησούς και εκεί εκάθισε μαζή με τους μαθητάς του.
(1)   Μπαίνει και το άρθρο όχι για να δηλώσει κάποιο όρος γνωστό ήδη από την προηγούμενη αφήγηση του Ιωάννη, αλλά για διάκριση της ορεινής περιοχής από την πεδιάδα που εκτεινόταν εκεί=το όρος που υψωνόταν στη μικρή πεδιάδα κοντά στην ακτή (g).
(2)   Σε τόπο ήσυχο συζητώντας με τους μαθητές του.
«Είναι κατάλληλη για φιλοσοφία η ερημιά. Πολλές φορές λοιπόν και αυτός μόνος του πηγαίνει στο βουνό και διανυκτερεύει και προσεύχεται διδάσκοντάς μας, ότι αυτός που κατεξοχήν πλησιάζει προς το Θεό πρέπει να απαλλαχτεί από κάθε ταραχή και να επιζητά και καιρό και τόπο καθαρό από θόρυβο» (Χ).
Η εδώ φρασεολογία του Ιωάννη συμπίπτει σε πολλά με αυτήν στο Ματθ. ιε 29 (g). Υπάρχει και η γραφή: εκαθέζετο.
(3)   Σύμφωνα με την αφήγηση των συνοπτικών (Μάρκ. στ 30,Λουκ. θ 10) μαθητές ήταν οι 12 απόστολοι. Αυτό μπορούμε να συμπεράνουμε και από την αφήγηση του Ιωάννη, διότι ο αριθμός των κοφινιών (12) υποδηλώνει, ότι 12 ήταν και οι μαθητές που τα κουβάλησαν (β).

Ιω. 6,4 ἦν δὲ ἐγγὺς τὸ πάσχα(1), ἡ ἑορτὴ τῶν Ἰουδαίων(2).
Ιω. 6,4 Επλησίαζε δε το πάσχα, η μεγάλη αυτή εορτή των Ιουδαίων.
(1)   Είναι το προτελευταίο πάσχα της ζωής του Κυρίου. Μετά ένα χρόνο ακριβώς συνέπεσε το πάθημά του. Όπως φαίνεται και από το ζ 1, ο Κύριος λόγω της προς αυτόν εχθρότητας των Ιουδαίων των Ιεροσολύμων, απέφυγε να ανεβεί στα Ιεροσόλυμα κατά το πάσχα αυτό. Προκλήθηκε ζήτημα για ποιο λόγο ο Ιωάννης εισάγει την πληροφορία αυτή εδώ. Διάφορες εξηγήσεις. Σύμφωνα με τους μεν, για να εξηγηθεί η παρουσία του πολλού όχλου: Υπήρχε μεγάλη συρροή ανθρώπων κατά την εποχή αυτή του έτους (b). Αντιπαρατηρήθηκε όμως, ότι το μέρος όπου τώρα ο Κύριος βρίσκεται, είναι από απόμακρο και απέχει πολύ από την οδό, η οποία οδηγούσε στα Ιεροσόλυμα και ήταν τελείως απίθανο ότι οι προσκυνητές που πήγαιναν στα Ιεροσόλυμα θα απομακρύνονταν τόσο πολύ από το δρόμο τους. Μάλλον πρέπει να αποδώσουμε την εισαγωγή αυτής της πληροφορίας σε συνήθεια του Ιωάννη να παρεμβάλλει τέτοιους χρονολογικούς καθορισμούς στην αφήγησή του (δες β 13,ζ 2,ια 55)(β). Αξιόλογη όμως και η παρατήρηση.
«Ενώ όλοι βιάζονται να πάνε στα Ιεροσόλυμα, αυτός έρχεται στη Γαλιλαία, και όχι αυτός μόνος αλλά οδηγώντας και τους μαθητές. Λίγο λίγο λοιπόν καταργούσε το νόμο παίρνοντας αφορμή από την ιουδαϊκή πονηρία» (Χ), «που τον καταδίωκε και δείχνει σε αυτούς που προσέχουν, ότι έχει παύσει ο τύπος από τη στιγμή που ήλθε η αλήθεια» (Θφ).
Η έννοια δηλαδή της εισαγωγής της πληροφορίας αυτής θα εκφραζόταν με άλλα λόγια από τον Κύριο ως εξής: Τι θέλουμε να πάμε για εορτασμό του Πάσχα στα Ιεροσόλυμα; Να εδώ με το πλήθος αυτό μπορούμε να γιορτάσουμε το Πάσχα μας (g). Τα ακόλουθα λόγια του Κυρίου για το σώμα και το αίμα του, τα οποία υπενθυμίζουν την τυπική θυσία του πασχάλιου αμνού, παρουσιάζονται να συμφωνούν με αυτήν την εκδοχή.
(2)   Η κατεξοχήν γιορτή των Ιουδαίων. Δίνει ο ευαγγελιστής εξήγηση της λέξης Πάσχα για τους Έλληνες αναγνώστες του.

Ιω. 6,5 ἐπάρας οὖν ὁ Ἰησοῦς τοὺς ὀφθαλμοὺς(1) καὶ θεασάμενος ὅτι πολὺς ὄχλος ἔρχεται(2) πρὸς αὐτόν, λέγει πρὸς τὸν Φίλιππον(3)· πόθεν(4) ἀγοράσωμεν ἄρτους ἵνα φάγωσιν οὗτοι;
Ιω. 6,5 Και καθώς εσήκωσε ο Ιησούς τα μάτια και είδεν ότι πολύς λαός έρχεται προς αυτόν, είπε προς τον Φιλιππον• “από που και με τι χρήματα θα αγοράσωμεν ψωμιά, δια να φάγουν αυτοί οι άνθρωποι;”.
(1)   Για τη φράση δες δ 35, όπου επίσης ακολουθεί το θεάσθαι (β).
«Εδώ δείχνει ότι… καθόταν μαζί με τους μαθητές… για να τους μιλήσει με μεγαλύτερη ακρίβεια και να τους διδάξει… Διότι κάθονταν μαζί με αυτόν βλέποντας ίσως ο ένας τον άλλον» (Χ).
Ενώ δηλαδή ήταν απασχολημένος με τη συνομιλία με τους μαθητές, η προσοχή του ξαφνικά αποσπάστηκε από το πλήθος που ερχόταν (ο).
(2)   Ο λαός ερχόταν ανά ομάδες πεζή για συνάντηση του Ιησού. Μέρος από το πλήθος αυτό προερχόταν από την απέναντι όχθη της λίμνης, όπου μέχρι τότε βρισκόταν μαζί με τον Ιησού, και διέτρεξε τον γύρο της δυτικής όχθης της λίμνης. Άλλοι κατέφθαναν από τα γειτονικά χωριά. Σύμφωνα με την αφήγηση των συνοπτικών ο όχλος ερχόταν από το πρωί και η ημέρα διατέθηκε για διδασκαλία και θεραπεία των ασθενών που έφεραν. Η βαθμιαία προσέλευση του πλήθους προϋποτίθεται από την αφήγηση του Μάρκου (στ 33). Κάποιο τμήμα από αυτό θα ήλθε ίσως και γύρω στο απόγευμα, οπότε το πλήθος εξογκώθηκε υπερβολικά, και τότε και οι μαθητές ήλθαν στον Ιησού για να τον προτρέψουν να απολύσει τους όχλους (g).
(3)   «Οι μεν άλλοι ευαγγελιστές λοιπόν λένε ότι οι μαθητές ήλθαν να ρωτήσουν και να παρακαλέσουν, ώστε να μην τους διώξει νηστικούς, ενώ αυτός εισάγει στη διήγηση τον Φίλιππο να ρωτιέται από το Χριστό. Και μου φαίνεται ότι και τα δύο είναι αληθινά, αλλά δεν έγιναν στον ίδιο καιρό… ώστε άλλα μεν είναι εκείνα και άλλα αυτά» (Χ).
«Είναι λογικό δηλαδή να έγιναν και τα δύο, και αφού πρώτα οι μαθητές υπενθύμισαν στον Κύριο να απολύσει τους όχλους, ο Φίλιππος ρωτήθηκε από τον Κύριο από πού θα διατραφούν» (Θφ).
«Για ποιο λόγο λοιπόν ρωτά το Φίλιππο; Γνώριζε ποιοι από τους μαθητές χρειάζονταν κατεξοχήν περισσότερη διδασκαλία» (Χ).
«Ο Φίλιππος λοιπόν ήταν άνθρωπος που αναζητούσε και φιλομαθής, αλλά δεν ήταν πολύ γρήγορος στο να μπορεί να καταλαβαίνει με θερμότητα αυτά που πρέπουν περισσότερο στο Θεό» (Κ).
«Αυτός λοιπόν (ο Φίλιππος) είναι που μετά από αυτά λέει: Δείξε μας τον Πατέρα και μας αρκεί» (Χ).
Ή, πιο πιθανή εκδοχή, ο Φίλιππος καταγόταν από τα γειτονικά στην τοποθεσία αυτή μέρη (Ιω. ιβ 21) και θα περίμενε ο καθένας, ότι αυτός γνωρίζοντας καλά την περιφέρεια αυτή θα ήταν σε θέση να πληροφορήσει πού θα μπορούσαν να βρουν τροφές (μ).
(4)   Υποτίθεται ότι και τα αναγκαία για αυτό χρήματα δεν υπήρχαν στο φτωχό ταμείο του Ιησού και των μαθητών του, αλλά και ο τόπος ήταν έρημος από χωριά και πόλεις (δες Ματθ. ιδ 15) ώστε να αγοράσουν αυτοί τροφές (κ).
Ο καθένας θα νόμιζε, ότι ο Χριστός, αφού, όπως φαίνεται από την παράλληλη αφήγηση των συνοπτικών, είχε διδάξει τα πλήθη εκεί και θεράπευσε τους ασθενείς τους, είχε πλέον επιτελέσει ό,τι επιβαλλόταν σε αυτόν και ότι μάλλον τα πλήθη θα έπρεπε να φροντίσουν για την ανάπαυση και διατροφή του Ιησού και των μαθητών του. Όμως ο Κύριος λαμβάνει φροντίδα και για τη σωματική διατροφή του πλήθους. Εκείνοι, οι οποίοι θα λάβουν τα πνευματικά χαρίσματα του Χριστού, αντί να πληρώσουν για αυτά, θα πληρωθούν για το ότι δέχτηκαν αυτά με διάθεση αγαθή. Ο Χριστός εδώ αφού έθρεψε τις ψυχές τους με τη διδασκαλία του, τρέφει και τα σώματά τους με τροφή κατάλληλη και δείχνει έτσι ότι, και το «σώμα μας ανήκει στον Κύριο, και ο Κύριος στο σώμα» και μας ενθαρρύνει να απευθυνόμαστε σε αυτόν και να ζητάμε από αυτόν τον καθημερινό μας άρτο.

Ιω. 6,6 τοῦτο δὲ ἔλεγε πειράζων(1) αὐτόν· αὐτὸς γὰρ ᾔδει τί ἔμελλε ποιεῖν(2).
Ιω. 6,6 Ελεγε δε τούτο ο Κυριος, δια να δοκιμάση την πίστιν του Φιλίππου. Διότι αυτός εγνώριζε πολύ καλά τι επρόκειτο με την παντοδυναμίαν του να κάμη έντος ολίγου.
(1)   «Γυμνάζοντας στην πίστη τον μαθητή (Κ). «Τον βάζει σε απορία, έτσι ώστε, αφού ομολογήσει την απορία του, να καταλάβει ακριβέστερα το μέγεθος του θαύματος που πρόκειται να γίνει. Διότι αν γινόταν έτσι απλά, δεν θα φαινόταν τόσο μεγάλο» (Ζ).
«Θέλει επίσης να κάνει αυτός γνωστό πόση πίστη έχει» (Θφ). Δοκίμαζε τον Φίλιππο ζητώντας να δει, αν θα έδινε απάντηση που θα πρόδιδε την πίστη του ή θα εκδήλωνε δισταγμό και αμφιβολίες για το δυνατό της διατροφής τόσου πλήθους (g).
(2)   Ο Κύριος είχε ήδη λάβει τις αποφάσεις του. Και «γνώριζε ακριβώς» (Χ) τι επρόκειτο να πράξει για διατροφή εκείνου του πλήθους.

Ιω. 6,7 ἀπεκρίθη αὐτῷ Φίλιππος(1)· διακοσίων δηναρίων(2) ἄρτοι οὐκ ἀρκοῦσιν αὐτοῖς ἵνα ἕκαστος αὐτῶν βραχύ τι λάβῃ.
Ιω. 6,7 Απήντησεν εις αυτούς ο Φιλιππος• “ούτε διακοσίων δηναρίων ψωμιά δεν αρκούν εις αυτούς, όχι να χορτάσουν, αλλά δια να πάρη ο κάθε ένας ένα μικρό κόμματι”.
(1)   «Δες την ασθένεια της διάνοιας του Φιλίππου, που δεν μπόρεσε να καταλάβει τη δύναμη της θεότητας» (Ζ).
«Ακούγοντας το «από πού θα αγοράσουμε», το οποίο ειπώθηκε για να τον δοκιμάσει, συναρπάζεται αμέσως και βλέπει μόνο το δρόμο μέσω χρημάτων» (Κ). Ο Φίλιππος λησμονεί το θαύμα της Κανά, στο οποίο ήταν παρών και υπολογίζει με βάση καθαρά ανθρώπινα μέσα (κ).
(2)   Το δηνάριο ήταν ρωμαϊκό νόμισμα που ισοδυναμούσε με περίπου 0,85 χρυσά λεπτά. Διακόσια δηνάρια λοιπόν= 170 δραχμές χρυσές, ποσό το οποίο ήταν αδύνατον να έχουν μαζί τους οι μαθητές (g), δεδομένου ότι σύμφωνα με το Ματθ. κ 2 το ημερομίσθιο τότε πληρωνόταν για ένα δηνάριο (β).
Επομένως «όσον αφορά την αφιλοχρηματία των μαθητών, και το ότι δεν είχαν τίποτα, και την ίδια τη σκέψη του Φιλίππου, η οποία δεν απέβλεπε ακόμα τελείως προς το εξαίρετο αξίωμα του Σωτήρα μας, μετατρέπεται πλέον κατά κάποιο τρόπο σε αδυναμία» η διατροφή των όχλων (Κ).

Ιω. 6,8 λέγει αὐτῷ εἷς ἐκ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ, Ἀνδρέας(1) ὁ ἀδελφὸς Σίμωνος Πέτρου(2).
Ιω. 6,8 Λεγει εις αυτόν ένας από τους μαθητάς του, ο Ανδρέας, ο αδελφός του Σιμωνος Πετρου•
(1)   Και στο ιβ 20-22 παρουσιάζονται οι Φίλιππος και Ανδρέας με απορία να αντιμετωπίζουν και οι δύο το πρακτέο. Φαίνεται, ότι ήταν στενά συνδεδεμένοι, αφού άλλωστε κατάγονταν από την ίδια πόλη, την Βηθσαϊδά της Γαλιλαίας.
(2)   Ο Πέτρος κατά το χρόνο και στον τόπο τον οποίο έγραφε ο Ιωάννης, ήταν γνωστότερος του Ανδρέα (b). Επιπλέον το πρόσωπο του Ανδρέα δεν μπορούσε να νοηθεί στο πνεύμα του Ιωάννη, χωρίς αυτός να θυμηθεί και τον Πέτρο, τον κορυφαίο των αποστόλων (g).

Ιω. 6,9 ἔστι(1) παιδάριον(2) ἓν ὧδε, ὃς ἔχει πέντε ἄρτους κριθίνους(3) καὶ δύο ὀψάρια(4)· ἀλλὰ ταῦτα τί ἐστιν εἰς τοσούτους;
Ιω. 6,9 “είναι εδώ κάποιος νέος, που έχει πέντε κρίθινα ψωμιά και δύο ψάρια• αλλά τι είναι αυτά εμπρός εις τόσο πλήθος ανθρώπων;”
(1)   Ή, «σκέφτεται και φρονεί όμοια με το Φίλιππο… Μην κατανοώντας δηλαδή τη δύναμή του, και μη έχοντας διδαχτεί από την μεγαλουργία εκείνων που είχαν προηγηθεί, ότι μπορούσε να κάνει τα πάντα ο Ιησούς… αναγγέλλει βέβαια αυτά που είχε το παιδί, ωστόσο φαίνεται να έχει ατονήσει ως προς την πίστη» (Κ). «Αυτά όμως τα είπε, για να μη δώσει την εντύπωση ότι αποκρύπτει κάτι από τα υπάρχοντα λόγω προσωπικής ανάγκης. Διότι το ότι αυτό δεν ήταν τίποτα μπροστά σε τόσο πλήθος, και ο ίδιος το είπε και το πράγμα δεν γινόταν αλλιώς» (Θμ).
Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία. «Ο Ανδρέας έχει υψηλότερο μεν φρόνημα από τον Φίλιππο, αλλά δεν έφθασε το παν… Ανέβηκε μεν σε κάποιο ύψος, αλλά δεν μπόρεσε να φτάσει στην ίδια την κορυφή» (Χ).
«Διότι νόμισε ότι θα αυξήσει μεν ίσως τους άρτους ο Κύριος, αλλά εάν ήταν περισσότεροι, θα γινόταν μεγαλύτερη και η αύξηση, κρίνοντας οπωσδήποτε εσφαλμένα» (Θφ).
(2)   Από αυτά που λέγονται μία φορά στην Κ.Δ.. Κυριολεκτικά σημαίνει μικρό παιδί. Μάλλον όμως είναι νεαρός υπηρέτης. Είναι αξιοσημείωτο ότι η ίδια λέξη χρησιμοποιείται για τον υπηρέτη του Ελισσαίου στο Δ Βασ. δ 38,41, όπου γίνεται πάλι λόγος για θαύμα πολλαπλασιασμού άρτων (β).
Για αυτό και ο Χ. παρατηρεί: «Νομίζω ότι ο Ανδρέας δεν το είπε αυτό τυχαία, αλλά έχοντας ακούσει τα θαύματα των προφητών και πώς ο Ελισσαίος έκανε το θαύμα με τους άρτους».
(3)   Ήταν φτηνότεροι από τους άρτους από σιτάρι, και για αυτό ο κρίθινος άρτος ήταν συνηθισμένος άρτος των φτωχών (β).
(4)   Οψάριον είναι υποκοριστικό του όψον=η μαγειρευμένη τροφή, η οποία τρωγόταν μαζί με το ψωμί. Κατάντησε να σημαίνει το ψάρι, επειδή αυτή ήταν ευκολότερη και συνηθέστερη τροφή. Ίσως πρόκειται εδώ για ψάρια παστά. Από το ότι το οψάριον είναι υποκείμενο δεν μπορούμε να συμπεράνουμε κάτι για το μέγεθος των ψαριών, διότι το υποκοριστικό αναφέρεται στο είδος και όχι στο ποσό της τροφής (β,ο). Οι ανάγκες του κόσμου δεν είναι τόσο μεγάλες σε σχέση με τα μέσα, με τα οποία θα εξυπηρετηθούν αυτές, όταν ο Κύριος είναι παρών και διευθύνει αυτός τη διάθεση και διανομή τους (τ).

Ιω. 6,10 εἶπε δὲ ὁ Ἰησοῦς(1)· ποιήσατε(2) τοὺς ἀνθρώπους ἀναπεσεῖν(3)· ἦν δὲ χόρτος πολὺς ἐν τῷ τόπῳ(4). ἀνέπεσον οὖν(5) οἱ ἄνδρες(6) τὸν ἀριθμὸν ὡσεὶ πεντακισχίλιοι(7).
Ιω. 6,10 Ο Ιησούς όμως τους είπε• “Βαλτε τους ανθρώπους να καθίσουν”. Υπήρχε δε πολύ χορτάρι στον τόπον, διότι ήτο άνοιξις. Εκάθισαν, λοιπόν, πρώτον οι άνδρες των οποίων ο αριθμός έφθανε περίπου τας πέντε χιλιάδας.
(1)   «Όταν λοιπόν έπαυσαν να ελπίζουν και οι δύο μαθητές, τότε θαυματουργεί. Διότι έτσι κέρδισαν περισσότερο, με το να ομολογήσουν πρώτα την δυσκολία του πράγματος, έτσι ώστε, όταν γίνει, να μάθουν τη δύναμη του Θεού» (Χ).
(2)   Μπαίνει τώρα σε δοκιμασία η πίστη των μαθητών κυρίως, έπειτα όμως και του όχλου. Η διαταγή αυτή του Κυρίου «έχει πολλή έμφαση» (Κ).
«Διότι λες και ήταν έτοιμο και προετοιμασμένο το τραπέζι, τους διέταξε να κάτσουν αμέσως» (Χ). Βάλτε τους να καθίσουν, παρόλο που δεν έχετε τίποτα να τους παραθέσετε. Για αυτό όμως εμπιστευτείτε εμένα.
(3)   Παρόμοιο με το ρήμα ανακλίνω=κάθομαι κάτω, ξαπλώνω. Δες Ιω. ιγ 12, κα 20 (β).
(4)   «Ήταν καιρός της πόας, αφού ήταν λοιπόν άνοιξη· διότι ήταν κοντά, λέει, το Πάσχα» (Σχ). Ο σιναϊτικός γράφει τόπος αντί χόρτος. «Επισημαίνει… δείχνοντας ότι ήταν κατάλληλος ο χώρος στο να μπορέσουν να καθίσουν οι άνδρες» (Κ).
(5)   «Αμέσως υπάκουσαν οι μαθητές και δεν θορυβήθηκαν, ούτε είπαν· τι είναι αυτό τέλος πάντων; Πώς διατάζεις να κάτσουν αφού δεν φαίνεται τίποτα στη μέση; Έτσι και πριν δουν το θαύμα, άρχισαν να πιστεύουν» (Χ).
(6)   Προηγουμένως είπε «τους ανθρώπους», διότι με αυτό δήλωνε και τα γυναικόπαιδα. Τώρα λέει «οι άνδρες», όχι διότι τα γυναικόπαιδα δεν κάθισαν, αλλά εκτός του ότι οι άνδρες έπιασαν τις πιο εξέχουσες εκτάσεις, από την άλλη όμως μόνο οι άνδρες αριθμούνται (περίπου 5000), και για αυτό αναφέρει τώρα μόνο αυτούς (ο,β).
«Αν και το πλήθος των τρεφομένων ήταν ανάμικτο, δηλαδή ήταν παρούσες γυναίκες μαζί με παιδιά, απαρίθμησε μόνο τους άνδρες, ακολουθώντας, όπως νομίζω, τις σύμφωνα με το νόμο συνήθειες. Γιατί διατάσσοντας ο Θεός… τον Μωϋσή… ο προφήτης συνέταξε μακρό κατάλογο ονομάτων, όμως φαίνεται να μην έχει υπολογίσει καθόλου τις γυναίκες και τους ανηλίκους, αλλά καταγράφει μόνο το πλήθος που είχε συμπληρώσει την εφηβική ηλικία» (Κ).
(7)   Ο σιναϊτικός γράφει τρισχίλιοι.

Ιω. 6,11 ἔλαβε δὲ τοὺς ἄρτους ὁ Ἰησοῦς καὶ εὐχαριστήσας(1) διέδωκε τοῖς μαθηταῖς, οἱ δὲ μαθηταὶ(2) τοῖς ἀνακειμένοις· ὁμοίως καὶ ἐκ τῶν ὀψαρίων(3) ὅσον ἤθελον(4).
Ιω. 6,11 Επήρε δε ο Ιησούς εις τα χέρια του τα ψωμιά και αφού ευχαρίστησε τον πατέρα, εμοίρασε στους μαθητάς, οι δε μαθηταί εμοίρασαν στους καθισμένους εκεί ανθρώπους. Το ίδιο έκαμαν και με τα ψάρια και έδιδαν στον καθένα όσο ήθελε, δια να χορτάση.
(1)   Από τους συνοπτικούς χρησιμοποιείται στο παράλληλο χωρίο το «ευλογώ» (Μάρκ. στ 41,Ματθ. ιδ 19,Λουκ. θ 16), προκειμένου όμως για το άλλο θαύμα της διατροφής των 4.000 ο Ματθαίος (ιε 36) και ο Μάρκος (η 6) χρησιμοποιούν το «ευχαριστώ», όπως εδώ. Μπορούμε να πάρουμε και το ευλογώ με την έννοια του δοξολογώ, οπότε καταλήγει να σημαίνει σχεδόν ό,τι και το ευχαριστώ. Και θα έχουμε έτσι την προσευχή της ευχαριστίας, η οποία απευθυνόταν πάντοτε πριν το φαγητό στο Θεό από κάθε ευσεβή Ιουδαίο (β).
Έτσι με την ευχαριστία δείχνει «ότι αυτοί που αρχίζουν το φαγητό, πρέπει να ευχαριστούν το Θεό» (Χ).
Και «ευχαριστεί προς υποτύπωση της δικής μας ευχαριστίας και προς υπόδειγμα της ευλάβειας που πρέπει να υπάρχει σε εμάς, και ως άνθρωπος αναθέτει πάλι στη θεία φύση τη δύναμη για το παράδοξο… Πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι αντί για το ευχαρίστησε ο Ματθαίος είπε το ευλόγησε. Γιατί ο Παύλος αποδεικνύει ότι και τα δύο σημαίνουν το ίδιο, λέγοντας: «διότι κάθε τροφή… αγιάζεται με το λόγο του Θεού και την προσευχή» (Κ).
Είτε η τροφή μας είναι άφθονη, είτε είναι πενιχρή οφείλουμε να ευχαριστούμε το Θεό για αυτό που έχουμε και ουδέποτε να είμαστε μεμψίμοιροι.
(2)   Υπάρχει και η γραφή: ευχαριστήσας διέδωκε τοις ανακειμένοις. Η φράση «τοῖς μαθηταῖς, οἱ δὲ μαθηταὶ» πιθανώς αποτελεί παρεμβολή από το ευαγγέλιο του Ματθαίου (g). Οι προμήθειες διαμοιράστηκαν από το χέρι του Χριστού διαμέσου των χεριών των αποστόλων. Όλες οι ανέσεις και τα μέσα της συντήρησής μας έρχονται σε εμάς από το χέρι του Χριστού. Οποιοσδήποτε και αν μας τα φέρει, ο Χριστός μας στέλνει αυτά και αυτός τα διανέμει σε εκείνους, οι οποίοι μας τα μοιράζουν. «Ανοίγεις εσύ το χέρι σου και γεμίζεις καθετί που ζει με ευδοκία».
(3)   Εκφράζεται άριστα ο τρόπος της διανομής=σαν από κάποια πηγή έκοβαν τεμάχια από τα ψάρια (ο).
(4)   Αυτό αντιτίθεται με αυτό που είπε ο Ανδρέας: «αλλά τι είναι αυτά μπροστά σε τόσους;».
«Ασφαλώς η κυβέρνηση του κόσμου ολόκληρου, είναι μεγαλύτερο θαύμα από ότι ο χορτασμός των πέντε χιλιάδων ανθρώπων με πέντε άρτους και όμως κανείς δεν θαυμάζει το πρώτο, αλλά το δεύτερο θαυμάζουν όχι διότι είναι μεγαλύτερο, αλλά διότι είναι σπάνιο. Διότι ποιος τρέφει τώρα ολόκληρο τον κόσμο, αν όχι αυτός που δημιουργεί τον αγρό για θερισμό από λίγα σπέρματα; Διότι από όπου πολλαπλασιάζει την παραγωγή των αγρών από λίγα σπέρματα, από την ίδια πηγή πολλαπλασίασε στα χέρια του τους πέντε άρτους. Η δύναμη όντως ήταν στα χέρια του Χριστού, αλλά οι πέντε εκείνοι άρτοι υπήρξαν ως σπέρματα που δεν εμπιστεύθηκαν πραγματικά στη γη, αλλά πολλαπλασιάστηκαν από αυτόν που δημιούργησε τη γη» (Αυ).

Ιω. 6,12 ὡς δέ ἐνεπλήσθησαν, λέγει τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ· συναγάγετε τὰ περισσεύσαντα κλάσματα, ἵνα μή τι ἀπόληται(1).
Ιω. 6,12 Αφού δε εχόρτασαν όλοι, είπεν ο Ιησούς στους μαθητάς του• “μαζέψτε τα κομμάτια που επερίσσεψαν, δια να μη χαθή τίποτε”.
(1)   Ο Κύριος εύκολα πληθύνει. Αλλά όμως δεν θέλει τα πράγματα, τα οποία έκανε, να χάνονται χωρίς λόγο (b). Μάθημα οικονομίας.
Και «θα μπορούσε να θεωρήσει κάποιος ότι από φειδώ προς τα περισσεύματα διέταξε ο Χριστός τους μαθητές του να τα μαζέψουν» (Κ).
Όταν χορταίνουμε, πρέπει να θυμόμαστε, ότι υπάρχουν άλλοι, οι οποίοι στερούνται και πεινούν, και ενδέχεται και εμείς να περιέλθουμε στην ίδια ανάγκη. Εάν άφηναν τα περισσεύματα στη χλόη, θα μαζεύονταν αυτά από τα θηρία του αγρού και από τα πετεινά του ουρανού. Αλλά ό,τι είναι χρήσιμο και αναγκαίο για τη συντήρηση των ανθρώπων, χάνεται όταν αντί να δίνεται στους πεινασμένους ομοίους μας, ρίχνεται για διατροφή σκυλιών και αλόγων πλασμάτων. Αξιοσημείωτη και η ερμηνεία που πρόκριναν οι Πατέρες: Η περισυλλογή τόσων πολλών περισσευμάτων «κάνει το θαύμα ολοφάνερο… γιατί υπάρχει μια τόσο μεγάλη ενέργεια εξουσίας που ταιριάζει στο Θεό στο πράγμα αυτό, ώστε όχι μόνο… να χορτάσει τόσος πολύς λαός, αλλά μαζί με αυτό, να συγκεντρωθούν επιπλέον περισσεύματα δώδεκα κοφινιών» (Κ).
Επιπλέον όμως και «για να μη φανεί ότι είναι κάποια φαντασία αυτό που έγινε» (Ζ) αλλά «ώστε να πιστέψουν ότι οπωσδήποτε και πραγματικά χόρτασαν με την τροφή» (Κ) «και να φανεί σε όλους, ότι πράγματι τόσο πολύ χόρτασαν, ώστε και να περισσεύσουν τόσα πολλά» (Θφ).

Ιω. 6,13 συνήγαγον οὖν καὶ ἐγέμισαν δώδεκα κοφίνους(1) κλασμάτων ἐκ τῶν πέντε ἄρτων τῶν κριθίνων(2) ἃ ἐπερίσσευσε τοῖς βεβρωκόσιν(3).
Ιω. 6,13 Τα εμάζεψαν, λοιπόν, και εγέμισαν δώδεκα κοφίνια από τα κομμάτια των πέντε κριθίνων άρτων, τα οποία επερίσσεψαν εις εκείνους που είχαν φάγει.
(1)   «Γεμίζουν δώδεκα κοφίνια για τον καθένα μαθητή χωριστά, όπως ήταν λογικό· διότι τόσοι ήταν και αυτοί» (Κ).
«Ώστε όλοι να κουβαλήσουν και ούτε και ο Ιούδας να μη μείνει αμέτοχος αυτού… και να ωφεληθεί έστω και από αυτό… Διότι δεν πρόσταξε μάταια τους αποστόλους να βαστήξουν τα κοφίνια, αλλά για να θυμούνται πάντα το θαύμα» (Θφ).
Φαίνεται, ότι πρόκειται για ταξιδιωτικά κοφίνια, τα οποία συνήθιζαν να κουβαλούν μαζί τους οι Ιουδαίοι ταξιδευτές (Κριτ. στ 19, δες και Juvenalius, Sat. III 14). Ενδέχεται όμως και να δανείστηκαν αυτά οι απόστολοι από αυτούς που ήταν συμπαρόντες (g).
(2)   Τα περισσεύματα ήταν ακριβώς τα ίδια με την αρχική πηγή, από την οποία προήλθαν· ήταν κομμάτια των αρχικών άρτων (g). Ο Μάρκος (στ 43) μιλά και για περισσεύματα από τα ψάρια. «Επέτρεψε να περισσέψουν τόσα πολλά κομμάτια… ώστε να μη νομιστεί ότι το πράγμα ήταν φαντασία» (Θμ).
(3)   Από αυτά που λέγονται μοναδική φορά. Δες πόσο γενναιόδωρη φαίνεται προς εμάς η θεία αγαθότητα. Δεν αρκείται στο να γεμίσει το ποτήρι, αλλά και ξεχειλίζει αυτό. Στην οικία του Πατέρα περισσεύουν από ψωμιά.

Ιω. 6,14 Οἱ οὖν(1) ἄνθρωποι, ἰδόντες ὃ ἐποίησε σημεῖον(2) ὁ Ἰησοῦς, ἔλεγον ὅτι οὗτός ἐστιν ἀληθῶς ὁ προφήτης(3) ὁ ἐρχόμενος εἰς τὸν κόσμον.
Ιω. 6,14 Οι άνθρωποι, λοιπόν, όταν είδαν αυτό το καταπληκτικό θαύμα, που έκαμεν ο Ιησούς, έλεγαν ότι αυτός πράγματι είναι ο προφήτης εκείνος, που σύμφωνα με την προφητείαν του Μωϋσέως έρχεται στον κόσμον.
(1)   Φανερώνει την κατάπληξη του λαού και την ομολογία πίστης στον Ιησού που επακολούθησαν ως συνέπεια του θαύματος.
(2)   «Ω υπερβολή γαστριμαργίας! Έκανε αμέτρητα πιο θαυμαστά από αυτό και πουθενά δεν ομολόγησαν αυτό, αλλά όταν χόρτασαν» (Χ). Ότι η πίστη τους ήταν τόσο παχυλή και επιπόλαιη, αποδεικνύεται από τον σκανδαλισμό, τον οποίο πολλοί από αυτούς εκδήλωσαν την επόμενη ημέρα στην Καπερναούμ με αφορμή τα λόγια του Κυρίου για τη σάρκα του. Υπήρξαν πολλοί, οι οποίοι πείστηκαν, ότι ο Ιησούς ήταν ο προφήτης, ο οποίος θα ερχόταν στον κόσμο. Όμως δεν έκαναν δική τους τη διδασκαλία του, ούτε έμειναν σταθεροί στην ακρόασή της. Τέτοια αξιοκατάκριτη ασυμφωνία και αστάθεια υπάρχει μεταξύ των δυνάμεων της ψυχής που είναι διεφθαρμένη και όχι ακόμη αγιασμένη, ώστε είναι δυνατόν στους ανθρώπους να αναγνωρίζουν ότι ο Χριστός είναι ο Προφήτης και όμως να αποστρέφουν τα αυτιά από αυτόν.
(3)   «Αυτός που προσδοκούσαν από την υπόσχεση του Μωϋσή» (Ζ), στο Δευτ. ιη 18. Κάποιοι τον προφήτη αυτόν τον διέκριναν από τον Μεσσία (δες Ιω. α 21,25). Άλλοι όμως ταύτιζαν αυτόν με τον Μεσσία (g).
«Δεν τους νοιάζει πλέον η παράβαση του Σαββάτου, δεν έχουν πλέον ζήλο χάριν του Θεού, αλλά όλα τα απέρριψαν αφού γέμισαν την κοιλιά τους» (Χ).

Ιω. 6,15 Ἰησοῦς οὖν γνοὺς(1) ὅτι μέλλουσιν ἔρχεσθαι καὶ ἁρπάζειν(2) αὐτὸν ἵνα ποιήσωσιν αὐτὸν βασιλέα(3), ἀνεχώρησε(4) πάλιν εἰς τὸ ὄρος(5) αὐτὸς μόνος(6).
Ιω. 6,15 Ο Ιησούς, λοιπόν, επειδή αντελήφθη καθαρώτατα, ότι οι άνθρωποι εκείνοι επάνω στον ενθουσιασμόν των, επρόκειτο να έλθουν να τον αρπάξουν, δια να τον ανακηρύξουν βασιλέα, έφυγε πάλιν μόνος του στο όρος.
(1)   Μπορούσε να αντιληφθεί αυτό είτε από τη στάση του πλήθους και ορισμένες κινήσεις του, είτε από συνομιλία με κάποιους από τους εκεί παρόντες. Δεν αποκλείεται όμως να έμαθε αυτό και υπερφυσικά, όπου του αποκαλύφθηκε από τη θεία φύση που κατοικούσε μέσα του (g).
(2)   Το πάσχα ήταν κοντά. Πλήθος πολύ κατέκλυζε τα Ιεροσόλυμα, και ανάμεσά του πολυάριθμες τολμηρές καρδιές, που ποθούσαν την απελευθέρωση του Ισραήλ, θα βρίσκονταν να ριψοκινδυνεύσουν το παν αμέσως μόλις θα φαινόταν επικεφαλής του πλήθους που εξόρμησε από τη Γαλιλαία, ο βασιλιάς που επρόκειτο να στεφθεί με τη βία και με επανάσταση. Η ευκαιρία λοιπόν παρουσιαζόταν κατάλληλη (ο). «Πόσο εύκολη είναι η γνώμη τους! Διότι αφού γέμισε η κοιλιά τους, ήταν όλα για αυτούς, και προφήτης και άξιος βασιλείας» (Ζ).
(3)   Ο σιναϊτικός γράφει: αναδεικνύναι βασιλέα.
«Πώς λοιπόν; Δεν ήταν βασιλιάς, ώστε να φοβηθεί μήπως γίνει βασιλιάς; Ήταν βεβαίως, αλλά όχι τέτοιος όπως αυτοί που γίνονται από τους ανθρώπους, αλλά τέτοιος ο οποίος θα παρείχε βασίλειο στους ανθρώπους. Διότι είχε έλθει όχι να βασιλεύσει άμεσα αλλά με την έννοια με την οποία προσευχόμαστε: Ας έλθει η βασιλεία σου… Η βασιλεία του θα είναι βασιλεία Χριστιανών, οι οποίοι ήδη μαζεύονται και ετοιμάζονται και εξαγοράζονται με το αίμα του Χριστού. Η βασιλεία του θα φανερωθεί όταν η δόξα των αγίων του θα αποκαλυφθεί μετά την κρίση από Αυτόν» (Αυ).
Ο ζήλος που εκδηλώθηκε από το λαό ήταν ιδιοτελής και όχι με επίγνωση. Βασιζόταν πρωτίστως σε πλανεμένη αντίληψη για τη φύση της βασιλείας του Χριστού, σαν αυτή να ήταν από τον κόσμο αυτόν και έπρεπε να εμφανιστεί με εξωτερική μεγαλοπρέπεια, με στέμμα στο κεφάλι και στράτευμα στα πόδια αυτού που κάθεται στο θρόνο της. Από την άλλη πήγαζε ο ζήλος αυτός από σαρκική αγάπη. Θα ανακήρυτταν βασιλιά εκείνον, ο οποίος μπορούσε να τρέφει αυτούς άφθονα χωρίς να κοπιάσουν και να απαλλάξει αυτούς από την κατάρα του να τρώνε με τον ιδρώτα του προσώπου τους τον άρτο τους. Απέβλεπε επίσης και στην πραγμάτωση κοσμικού σκοπού. Ήλπιζαν ότι παρουσιαζόταν κατάλληλη ευκαιρία να αποτινάξουν τον ρωμαϊκό ζυγό που τους πίεζε.
(4)   Έτσι λοιπόν «ο Χριστός εμφανίζεται σε εμάς υπόδειγμα έλλειψης φιλοδοξίας… και αρνούμενος τη βασιλεία που είναι ανώτατη σε εμάς… δίνει σε αυτούς που αποβλέπουν στη ελπίδα της μελλοντικής ζωής να σκεφτούν, ότι είναι μικρό για αυτούς, εκείνο που φαίνεται μεγάλο για τον κόσμο» (Κ).
(5)   «Υπονοείται από αυτό ότι ο Κύριος, όταν κάθισε στο βουνό με τους μαθητές του και είδε τους όχλους να έρχονται προς αυτόν, είχε κατέβει από το βουνό… στα κατώτερα μέρη του» (Αυ).
(6)   Οι συνοπτικοί αναφέρουν ότι ο Ιησούς «ανάγκασε τους μαθητές του να μπουν στο πλοίο και να τον προλάβουν στην αντίπερα όχθη» (Ματθ. ιδ 22, δες Μάρκ. στ 45), χωρία να αναφέρουν το λόγο αυτής της εσπευσμένης ενέργειας του Κυρίου. Αυτός εξηγείται τώρα από τον Ιωάννη. Ο Ιησούς μπροστά στον κίνδυνο της έκρηξης ενός τέτοιου κινήματος, που απέβλεπε στην ανακήρυξή του ως βασιλιά, σπεύδει να απομακρύνει τους μαθητές, μη τυχόν και αυτοί παρασυρθούν από το πλήθος (g).
Μένοντας λοιπόν έτσι μόνος με το πλήθος προσπάθησε να καθησυχάσει αυτό, και φαίνεται ότι πέτυχε τουλάχιστον μέρος από αυτό να διαλυθεί («και αφού απέλυσε τους όχλους» Ματθ. ιδ 23), έως ότου βρήκε την ευκαιρία να διαφύγει μόνος στο βουνό, αφήνοντας ίσως τους ζωηρότερους να συζητούν τα σχετικά με το παράτολμο σχέδιό τους (β).

(Υπόμνημα στο κατά Ιωάννην, Π.Ν.Τρεμπέλα σελ. 206-212 εκδόσεις «ο Σωτήρ» μεταφρασμένο & μεταγλωττισμένο στη δημοτική γλώσσα!Τα αποσπάσματα μεταφράστηκαν και μεταγλωττίστηκαν στη δημοτική γλώσσα από τον π. Νικόλαο Πουλάδα. )

ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ ΟΝΟΜΑΤΩΝ
(Πατέρες της Εκκλησίας & Εκκλησιαστικοί συγγραφείς)
Α = Αθανάσιος ο Μέγας, Θφ = Θεοφύλακτος
Αμ = Αμμώνιος, Ι = Ισιδωρος πρεσβύτερος
Αυ = Αυγουστίνος, Κ = Κύριλλος Αλεξανδρείας
Β = Βασίλειος ο Μέγας, Κλ = Κλήμης Αλεξανδρεύς
Γ = Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Σβ = Σευήρος Αντιοχείας
Γν = Γρηγοριος Νύσσης, Σχ. = Σχολιαστής ανώνυμος
Ε = Ευσέβιος Καισαρειας, Χ = Χρυσόστομος Ιωάννης
Ζ = Ζιγαβηνός, Ω = Ωριγένης
Θη = Θεόδωρος Ηρακλείας
Θμ = Θεόδωρος Μοψουεστίας
(Σύγχρονοι θεολόγοι ερμηνευτές)
b = Bengel κ = Κομνηνός Π.,
β = Bernard. J.H, Edinburg 1928 χ = Hoskyns Edwyn Gl. London 1947
C = Cremer μ. = Macgregor G.H. London 1928
DB = Dict. Of the Bible,Hastings τ = Temple William, London 1945
F = Fillion L. Cl. Paris 1928 σ. = στίχος
G = Crimm
g = Godet F. 1885
o = Owen John, New York 1861
δ = Δαμαλάς Ν, Αθήναι 1940

«Πώς να πολεμούμε εναντίον των κακών λογισμών»; δεν μου είναι δύσκολο να σας πω το πώς, διότι η απάντηση βρίσκεται στα γραπτά του Γέροντος Σιλουανού.

Εξαρτάται από εμάς να αλλάξουμε μια σκέψη, αν συγκεντρώσουμε τον νου μας σε κάτι άλλο.

Αν σκέφτομαι ότι κάποιος από τους αδελφούς μου με πλήγωσε με τον λόγο του, αντί να ζήσω οδυνηρά αυτή την πληγή, σκέφτομαι κάτι άλλο και δεν επιτρέπω στον νου μου να «κολλήσει» σε αυτό που συνέβη.

Αν είμαστε πραγματικά ενωμένοι εδώ στο μοναστήρι μας, αυτό που γράφει ο Σιλουανός είναι πολύ απλό:

«Σκέφτομαι κάτι άλλο».

Και έτσι απομακρύνουμε αυτό τον πόνο που συνδέεται με τον λόγο του αδελφού, και ζούμε μια άλλη πραγματικότητα. Αυτό εξαρτάται από μας. Αν δεν θέλουμε να αλλάξουμε τη σκέψη μας και αν δεν θέλουμε να προσευχηθούμε για τον αδελφό μας, κανένας δεν μπορεί να μας πιέσει να το κάνουμε. Ακόμη και ο Θεός δεν θα το κάνει. Αλλά αν εκδηλώσουμε τη θέλησή μας να αλλάξουμε, ο Θεός, το Πνεύμα το Άγιο, μπορεί να έρθει για να μας βοηθήσει.
Σήμερα ήθελα να σας πω ότι δεν εκπλήττομαι που υποφέρετε. Σκεφθείτε αυτό που σας λέω, όταν είστε μόνοι σας. Αν προσανατολίσουμε τον νου μας με αρνητικό τρόπο, κινδυνεύουμε να χάσουμε και τη ζωή μας και τη σωτηρία μας.

Όταν είστε αδύνατοι πνευματικά, να προσεύχεστε σαν για κάτι που δεν είναι παρά η συνέπεια των παθών μας. Να λέτε αυτή την προσευχή που σας συνέστησα πολλές φορές:

«Κύριε, θεράπευσε την καρδιά μου από αυτό τον πονηρό λογισμό,

Κύριε, θεράπευσε τον νου μου, να μη σκέφτεται αυτό που είναι εναντίον του νόμου της αγάπης του Πατρός Σου.

Κύριε, θεράπευσε όλο μου το είναι, για να μπορέσω να πορευθώ με αυτό τον άγιο πόνο πίσω από τα βήματά Σου».

Αν προσεύχεσθε έτσι, θα εκπλαγείτε για την ευκολία της νίκης.

(Οσίου Σωφρονίου Σαχάρωφ, "Οικοδομώντας το ναό του Θεού", τ. Β΄, σελ. 342-343)

Ζώντας μέσα στην Εκκλησία, αγαπώντας τόσο πολύ τον Κύριο και ακούγοντας το θείο λόγο αισθάνομαι να βουλιάζω όλο και περισσότερο σε ένα νέο κόσμο απίστευτης γνώσης και μιας άγνωστης αλλά πέρα για πέρα αληθινής και υπέροχης νέας ζωής .
Μια νέα προοπτική, μια διαδρομή ασυνήθιστη και απρόσμενη, γίνεται κάθε μέρα και πιο πολύ, φωτεινή πυξίδα της ζωής μου, μιας ζωής εξαιρετικά γήινης και γεμάτης.
Αυτό δεν είναι συναίσθημα, είναι βίωμα μιας καυτής πνοής που ξεκινάει από την καρδιά και πλημμυρίζει όλο το σώμα με μια αόρατη γλύκα.

Είναι μια διαρκής μνήμη Θεού, είναι μια αίσθηση απόστασης από τα γήινα και συνεχής επικοινωνίας Χριστού.

Είναι μια κατάσταση ψυχικής ανάτασης - σταθερή ακόμα και στις πτώσεις, είναι μια κρυφή χαρά, είναι ένα μυστικό που είναι πάντα εκεί, είναι κάτι με το οποίο ζω μαζί, είναι κάτι που δεν θέλω να τελειώσει.

Είναι κάτι μου έστειλες Εσύ Κύριε , εγώ δεν ήξερα ότι υπάρχει.
Πόση γλυκιά απορία και κρυφή χαρά γεννιέται μέσα μου!
Πόση ομορφιά Έχεις Χριστέ μου να μας δώσεις;
Τι είναι αυτό που δεν γνωρίζουμε αλλά υπάρχει και τώρα το αισθάνομαι ως κομμάτι της ύπαρξής μου;
Που ήταν όλη αυτή η Ζωή που δεν ζούσα αλλά τώρα Ζω; Υπήρχε και πριν; Ήταν κρυμμένη;
Μήπως κοιτούσα αλλά δεν έβλεπα; Πως φωτίζονται τα μάτια της ψυχής;
Γιατί Σε αγαπώ τόσο πολύ;;!!
Πόσες εκπλήξεις έχεις Χριστέ μου για τα παιδιά Σου;
Κλαίω Κύριε από Χαρά για όλα αυτά!! Κλαίω και Σε ευχαριστώ για αυτά τα δάκρυα!!
Ξέρω Κύριε ότι οι ερωτήσεις αυτές είναι και απαντήσεις ταυτόχρονα.

ΝΑΙ τώρα Σε γνωρίζω, Σε αγαπώ, Σε βλέπω γιατί ζω μέσα στην Εκκλησία.
ΝΑΙ ΥΠΑΡΧΕΙΣ και Είσαι Ένας ΥΠΕΡΟΧΟΣ ΘΕΟΣ και ανυποψίαστη για αυτό που μου συμβαίνει τώρα ΖΩ !!

Γέροντα, πού οφείλεται η γκρίνια και πώς μπορείς να την αποφύγης;

– Στην κακομοιριά οφείλεται και με την δοξολογία την κάνει κανείς πέρα. Η γκρίνια γεννά γκρίνια και η δοξολογία γεννά δοξολογία.

Όταν δεν γκρινιάζη κανείς για μια δυσκολία που τον βρίσκει, αλλά δοξάζη τον Θεό, τότε σκάζει ο διάβολος και πάει σε άλλον που γκρινιάζει , για να του τα φέρη όλα ανάποδα. Γιατί, όσο γκρινιάζει κανείς, τόσο ρημάζει. Μερικές φορές μας κλέβει το ταγκαλάκι και μας κάνει να μη μας ευχαριστή τίποτε, ενώ μπορεί κανείς όλα να τα γλεντάη πνευματικά με δοξολογία και να έχει την ευλογία του Θεού.

Να, ξέρω κάποιον εκεί στο Όρος που, αν βρέξη και του πεις « πάλι βρέχει », αρχίζει : «Ναι , όλο βρέχει, θα σαπίσουμε από την πολλή υγρασία ».

Αν μετά από λίγο σταματήση η βροχή και του πεις « ε, δεν έβρεξε και πολύ », λέει: «Ναι, βροχή ήταν αυτή; Θα ξεραθή ο τόπος …; » . Και δεν μπορεί να πει κανείς ότι δεν είναι καλά στο μυαλό, αλλά συνήθισε να γκρινιάζη. Να είναι λογικός και να σκέφτεται παράλογα!

Η γκρίνια έχει κατάρα. Είναι σαν να καταριέται ο ίδιος ο άνθρωπος τον εαυτό του, οπότε μετά έρχεται η οργή του Θεού. Στην Ήπειρο γνώριζα δύο γεωργούς . Ο ένας ήταν οικογενειάρχης και είχε ένα-δυό χωραφάκια και εμπιστευόταν τα πάντα στον Θεό. Εργαζόταν όσο μπορούσε, χωρίς άγχος. « Θα κάνω ό,τι προλάβω » , έλεγε. Μερικές φορές άλλα δεμάτια σάπιζαν από την βροχή, γιατί δεν προλάβαινε να τα μαζέψη, άλλα του τα σκόρπιζε ο αέρας, και όμως για όλα έλεγε « δόξα Σοι ο Θεός » και όλα του πήγαιναν καλά. Ο άλλος είχε πολλά κτήματα, αγελάδες κ.λ.π. ,δεν είχε και παιδιά. Αν τον ρωτούσες «πώς τα πας; » , «άστα, μην τα ρωτάς » , απαντούσε. Ποτέ δεν έλεγε «δόξα Σοι ο Θεός», όλο γκρίνια ήταν. Και να δήτε, άλλοτε του ψοφούσε η αγελάδα, άλλοτε του συνέβαινε το ένα, άλλοτε το άλλο. Όλα τα είχε, αλλά προκοπή δεν έκανε.

Για αυτό λέω, η δοξολογία είναι μεγάλη υπόθεση. Από μας εξαρτάται ,αν γευθούμε ή όχι τις ευλογίες που μας δίνει ο Θεός. Πώς όμως να τις γευθούμε, αφού ο Θεός μας δίνει λ.χ. μπανάνα και εμείς σκεφτόμαστε τι καλύτερο τρώει ο τάδε εφοπλιστής; Πόσοι άνθρωποι τρώνε μόνον ξερό παξιμάδι, αλλά μέρα-νύχτα δοξολογούν τον Θεό και τρέφονται με ουράνια γλυκύτητα ! Αυτοί οι άνθρωποι αποκτούν μια πνευματική ευαισθησία και γνωρίζουν τα χάδια του Θεού. Εμείς δεν τα καταλαβαίνουμε , γιατί η καρδιά μας έχει πιάσει γλίτσα και δεν ικανοποιούμαστε με τίποτε. Δεν καταλαβαίνουμε ότι η ευτυχία είναι στην αιωνιότητα και όχι στην ματαιότητα.

Από το βιβλίο «Οικογενειακή ζωή» – ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΪΣΙΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ.

Γραφή Αγία. (Χρυσοστομικό λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, μόνο η μετάφραση)

αγιογραφική μελέτη Ε.Π.Ε. 2,160
Ο χριστιανός, αφού πάρη στα χέρια του θεϊκό βιβλίο (απ' την Αγία Γραφή), και αφού προσκαλέση τους γνωστούς, ας ποτίζη και τη δική του διάνοια και των συγκεντρωθέντων με το νερό των θείων λόγων.

τροφή της ψυχής Ε.Π.Ε. 2,636
Κάθε μέρα στο σώμα δίνεις τροφή και καταναλίσκεις χρήματα. Έτσι και για την ψυχή. Δεν πρέπει να την αφήνης πεινασμένη. Να της δίνης την κατάλληλη τροφή, πούναι η ανάγνωσις των Γραφών και η πνευματική συμβουλή.

τροφή καθημερινή  Ε.Π.Ε. 3,222
Ό,τι για το σώμα είναι η υλική τροφή, αυτό για την ψυχή είναι η ανάγνωσις της Γραφής. Είναι τροφή πνευματική, που ενισχύει το λογισμό, που κάνει την ψυχή ισχυρή, γενναιότερη και αγιώτερη.

παντού η μελέτη της, και στο σπίτι Ε.Π.Ε. 3,458
Σκέψου τον ευνούχο της Κανδάκης. Και στο δρόμο δεν αμέλησε την ανάγνωσι της Γραφής, και μάλιστα πάνω στην άμαξα. Ας τ’ ακούνε αυτά όσοι δεν καταδέχονται να διαβάζουν τη Γραφή στο σπίτι τους, και θεωρούν το έργο αυτό ως πάρεργο... Να ο ευνούχος. Και ξένος ήταν και αξιωματούχος, δυό πράγματα, που σπρώχνουν στην αδιαφορία. Κι όχι μόνο. Ήταν σπουδαίος στην κοσμική θέσι, ήταν πλούσιος, βρισκόταν στην οδοιπορία, ταξίδευε με αμάξι... Και όμως!

κατανόησις με θειο φωτισμό Ε.Π.Ε. 3,458
Αφού πάρουμε στο χέρι τη Γραφή, ας εντείνουμε την προσοχή μας, ας συγκεντρώσουμε καλά το μυαλό μας, ας διώξουμε κάθε βιοτική μέριμνα, ας διαβάζουμε με πολλή προσοχή και ευλάβεια, ώστε με τη φώτισι του αγίου Πνεύματος να κατανοούμε όσα γράφονται στο κείμενο και να πάρουμε μεγάλη ωφέλεια.

κάλλος και χάρις  Ε.Π.Ε. 3,534
Ας μη προσέχουμε επιφανειακά την ανάγνωσι της Γραφής. Ας ανιχνεύουμε το βάθος της και θα μπούμε στο αληθινό νόημά της. Αυτό άλλωστε είναι το γνώρισμά της˙ Μέσα σε λίγα λόγια είναι δυνατόν πολλές φορές να βρής μεγάλο πλούτο νοημάτων. Στην ανθρώπινη σοφία η προσπάθεια είναι η καλλιέπεια. Εδώ συμβαίνει το αντίθετο. Στη Γραφή δεν γίνεται λόγος για ωραίες φράσεις. Το περιεχόμενό της έχει εσωτερικό κάλλος, που αστράπτει με τη θεία χάρι.

πνευματική τράπεζα Ε.ΓΙ.Ε. 3,536
Καθημερινά παραθέτουμε την πνευματική τράπεζα της Γραφής, ώστε με τη συνεχή προτροπή και την πυκνή μελέτη της ν’ αποκρούουμε κάθε επιβολή του δαίμονα.

άνοιγμα των ουρανών Ε.Π.Ε. 8α,350
Η ανάγνωσις της Γραφής είναι άνοιγμα των ουρανών.

κατεργασμένο μέταλλο Ε.Π.Ε. 8α,354
Δεν είναι οι θείες Γραφές μέταλλα, που έχουν ανάγκη από κατεργασία, αλλά προσφέρουν θησαυρό έτοιμο σε όσους αναζητούν τον πλούτο, που προέρχεται απ’ αυτές. Αρκεί μόνο να τις ανοίξουμε, και θα θαμπωθούμε από την ακτινοβολία των πολυτίμων λίθων, των θεόπνευστων λόγων.

παρομοιώσεις της Ε.Π.Ε. 8α,304-306
Είναι πράγματι η ανάγνωσις της Γραφής και ακύμαντο λιμάνι και τείχος στερεό και πύργος σταθερός και δόξα αναφαίρετη και όπλο άτρωτο και χαρά αμάραντη και ευχαρίστησις διαρκής και όλα όσα καλά θα μπορούσε ν’ αναφέρη κανείς για τη στενή σχέσι με τις Γραφές.

εύκολα και δύσκολα χωρία Ε.Π.Ε. 8α,472
Όταν βαδίζουμε δρόμο ανηφορικό και στενό προς την κορυφή και απ' το ένα μέρος και απ' το άλλο γκρεμοί ανοίγονται μπροστά μας, οφείλουμε νάχουμε άγρυπνη ψυχή. Να μη χαλαρώνουμε, λόγω της κακοτοπιάς. Το ίδιο και στις θείες Γραφές. Τα εύκολα και κατανοητά χωρία τα περνάμε χωρίς κόπο. Τα τραχύτε ρα και ανηφορικά δεν τα περνάμε το ίδιο εύκολα. Γι’ αυτό πρέπει να είμαστε όλοι προσεκτικοί και ξύπνιοι, όταν μελετάμε δύσκολα χωρία, για να μη διατρέξουμε τον έσχατο κίνδυνο.

δύσκολα χωρία Ε.Π.Ε. 8α,474
Σας οδηγώ στα πιο δύσκολα χωρία των Γραφών, που χρειάζονται πολλή σύνεσι, όχι για να σας συντρίψω με τον κόπο, αλλά για να μπορήτε να περνάτε και τα χωρία αυτά με ασφάλεια.

διαστρεβλώνεται Ε.Π.Ε. 8α,478
Υπάρχει κι απ' τις δυό μεριές γκρεμός και χαράδρα βαθειά, αν δεν διαβάσουμε προσεκτικά ένα ρητό. Δεν αρκεί να λέεη κανείς, ότι στις Γραφές έχει γραφτή αυτό κι αυτό. Ούτε είναι σωστό ν' αποσπάμε χωρία, να μαδάμε το σώμα των θεοπνεύστων Γραφών, να τα ξεκόβουμε απ' τη συνάφειά τους, και να τα χρησιμοποιούμε απομονωμένα και ξεκάρφωτα. Έτσι τα παραποιούμε όπως εμείς θέλουμε, χωρίς κανένα φόβο. Μ' αυτό τον τρόπο μπήκαν στη ζωή μας πολλά διεστραμμένα δόγματα, αφού ο διάβολος πείθει τους πιο απρόσεκτους να διαβάζουν τα κείμενα των Γραφών είτε προσθέτοντας είτε αφαιρώντας. Έτσι όμως συσκοτίζεται η αλήθεια.

όχι αποσπασματική μελέτη Ε.Π.Ε. 8α,478
Δεν άρχει να πούμε, ότι αυτό είναι γραμμένο στη Γραφή, αλλά πρέπει να διαβάσουμε όλη τη συνέχεια. Αν διακόπτουμε την μεταξύ των χωρίων συνέχεια και συνάφεια, θα βγουν πολλές πονηρές διδασκαλίες. Στη Γραφή άλλωστε είναι γραμμένο, «δεν υπάρχει Θεός», και «δεν θα ενεργήση δίκαια ο Θεός».

πολλά χωρία διαστρέφουν Ε.Π.Ε. 8α,480
Πολλοί μιλάνε συνεχώς και για άλλα χωρία της Γραφής, αλλά διαβάζοντάς τα, τα παραποιούν. Δεν θάπρεπε ν' αφήσουμε τη σωστή ανάγνωσι της Γραφής και να διαστρέφουμε τα νοήματά της με δικά μας λόγια.

και Σατανάς Ε.Π.Ε. 8α,482
Φοβερή η κακουργία του Σατανά .Προσπαθεί ή με πρόσθεσι ή με αφαίρεσι ή με διαστροφή ή με μεταβολή των κειμένων να εισάγη καταστρεπτικές δοξασίες.

θέλησις για καθημερινή μελέτη Ε.Π.Ε. 9,430
Βλέπεις, ότι αρκεί μόνο η θέλησις; Αλλά θέλησις όχι τυχαία, όπως των πολλών ανθρώπων, αλλά θέλησις καλλιεργημένη.

σε καλοδιάθετη ψυχή Ε.Π.Ε. 12,432
Ας κάνουμε τους εαυτούς μας φρεσκοκαλλιεργημένα χωράφια. Έτσι κι εμείς οι κήρυκες, με προθυμία θα ρίχνουμε το σπόρο του λόγου, όταν βλέπουμε αγαθή γη. Αν παραμένετε πέτρινα χωράφια και σκληρά, συγχωρέστε με, αλλά δεν θα ήθελα άσκοπα να κουραζώμαστε.

προφάσεις για μη μελέτη  Ε.Π.Ε. 12,632
Αν μερικοί προβάλλουν ως δικαιολογία για τη μη μελέτη της Γραφής υποθέσεις, φροντίδες και ασχολίες, ας ξέρουν, ότι είναι μεγάλο έγκλημα να πνίγωνται από τόσο όγκο υποθέσεων κοσμικών, να είναι συνεχώς προσκολλημένοι στα βιοτικά θέματα, και να μην αφιερώνουν λίγο χρόνο για τα πιο αναγκαία της ζωής... Οι αμελούντες τη μελέτη της Γραφής προβάλλουν και άλλη πρόφασι, πολύ πιο παράλογη, το ότι δεν έχουν τα βιβλία της. Για τους πλουσίους βέβαια είναι γελοία η πρόφασις. Επειδή όμως οι φτωχοί νομίζω πως καταχρώνται αυτή τη δικαιολογία, θα τους ρωτούσα ευχαρίστως: Καθένας σας δεν έχει τα εργαλεία της τέχνης του, όλα όσα χρειάζονται, έστω κι αν είναι πολύ φτωχός;

εργαλείο, αποκτήστε το! Ε.Π.Ε. 12,432-634
Είναι απαράδεκτο, οι μεν τεχνίτες να μη προφασίζωνται φτώχεια, αλλά ν’ αποκτούν τα εργαλεία τους, κι εμείς, που τόσο μεγάλη ωφέλεια πρόκειται να καρπωθούμε απ’ την Αγία Γραφή, να προβάλλουμε ως δικαιολογία τη φτώχεια ή την απασχόλησι και να παραμένουμε χωρίς Γραφή. Κι αν ακόμα μερικοί είναι τόσο φτωχοί, ώστε να μη μπορούν ν’ αποκτήσουν την Αγία Γραφή, αν την αγαπούσαν, θα την είχαν μάθει απ' τη συνεχή ανάγνωσι, που γίνεται εδώ.

θέλει έρευνα και θείο φωτισμό Ε.Π.Ε. 12,708
Και ο Κύριος, προτρέποντας τους Ιουδαίους να ερευνούν τις Γραφές, μας υποδεικνύει να εμβαθύνουμε. Γι’ αυτό λέει, ότι οι Γραφές είναι κρυμμένος θησαυρός, για να μας ωθή προς αναζήτησι. Έχουν λεχθή όλα αυτά σε μας, για να μη περνάμε με επιπολαιότητα τα λόγια των Γραφών, αλλά να τα μελετάμε με πολλή προσοχή.

για την κατανόησί της  Ε.Π.Ε. 13,28
Απαιτείται πολλή μέριμνα, πολλή αγρυπνία, για να δούμε καλά τα βάθη των θείων Γραφών. Χρειάζεται έρευνα προσεκτική, προσευχή εκτενής, για να μπορέσουμε, έστω και λίγο, να εισχωρήσουμε στα άδυτα των θείων λόγων.

υπναλέοι στη μελέτη της Ε.Π.Ε. 13,110
Γι’ αυτό προσπαθούμε να παρουσιάζουμε σιγά-σιγά τα κείμενα των Γραφών, ώστε να μπορήτε μ’ ευκολία να τα προσλαμβάνετε. Να εναποθηκεύωνται στη διάνοιά σας και να τα θυμάστε πάντοτε. Εκτός αν κάποιος είναι πολύ υπναλέος και τόσο οκνηρός και πιο ράθυμος από μικρό παιδί.

οι πολλοί δεν μελετούν στο σπίτι Ε.Π.Ε. 13,272
Όλα τάχουμε παραμελήσει. Ποιος από σας, σαν πηγαίνη στο σπίτι, παίρνει στα χέρια το βιβλίο το χριστιανικό και εξετάζει ερευνώντας τη Γραφή; Μου φαίνεται, κανείς δεν μπορεί ν’ απαντήση θετικά. Αλλά ζάρια κι άλλα τυχερά παιχνίδια μπορούμε να βρούμε σε πολλούς, βιβλία ιερά όμως πουθενά, παρά σε λίγους.

καλαίσθητη εξωτερικά ή μελέτη; Ε.Π.Ε. 13,272
Όλη η φροντίδα εξαντλείται γύρω απ’ τη λεπτότητα των μεμβρανών και την ομορφιά των γραμμάτων, κι όχι γύρω απ' την ανάγνωσι.

στην καρδιά  Ε.Π.Ε. 13,274
Οι Γραφές δεν δόθηκαν μόνο για να τις έχουμε ως βιβλία, αλλά και για να ζεσταίνουν τις καρδιές μας.

σπίτι Γραφής άβατο στο διάβολο Ε.Π.Ε. 13,274
Αν ο διάβολος στο σπίτι όπου μελετάται το ευαγγέλιο δεν τολμάη να μπη, πολύ περισσότερο δεν μπορεί ν’ αγγίξη ψυχή, που μέσα της κρατά τα ιερά νοήματα. Δεν θα μπορέση να μπη ούτε ο διάβολος ούτε η αμαρτία.

να κατανοούμε τα λεγόμενα Ε.Π.Ε. 13,274
Αν καταλάβουμε αυτά που διαβάζουμε, με μεγάλη προθυμία θα τα ακούσουμε.

αγιάζει Ε.Π.Ε. 13,274
Ν’ αγιάσης την ψυχή σου, ν’ αγιάσης και το σώμα σου, έχοντας τα λόγια της Γραφής διαρκώς στην καρδιά σου και στη γλώσσα σου. Αν η αισχρολογία καταλερώνη και προκαλή τους δαίμονες, είναι ολοφάνερο, ότι η πνευματική ανάγνωσις αγιάζει και προσελκύει τη χάρι του αγίου Πνεύματος. Διότι οι Γραφές είναι θεία τραγούδια.

μεγάλη η ωφέλεια της Ε.Π.Ε. 13,358
Μεγάλο κέρδος έχουμε απ’ την Αγία Γραφή και διαρκής η ωφέλειά της... Οι άγιες Γραφές είναι θησαυρός κάθε είδους φαρμάκων. Θέλεις να εξαφάνισης την αλαζονεία; Να κοιμίσης την κακή σου επιθυμία; Να υπερνικήσης το πάθος της φιλαργυρίας; Να μη λυγίζης στον πόνο; Να έχης αποθέματα υπομονής; Να έχης αληθινή χαρά; Όλα αυτά με τη Γραφή θα τα πετύχης.

να ενδιατρίβουμε  Ε.Π.Ε. 13,726    Αν θέλουμε να ερευνούμε τις Άγιες Γραφές με επιμέλεια και όχι επιφανειακά, θα μπορέσουμε να πετύχουμε τη σωτηρία μας. Αν, πολύ περισσότερο, ασχολούμαστε διαρκώς με αυτές, θα μάθουμε και τη δογματική αλήθεια και τον τέλειο βίο. Ακόμα κι αν κανείς είναι υπερβολικά σκληρός και αμείλικτος και πλαδαρός, κι αν δεν κερδίζη τίποτε δαπανώντας το χρόνο του για άλλα θέματα, το χρόνο που διαθέτει για τη μελέτη των Γραφών θα τον κερδίση, και θα πάρη κάποια ωφέλεια. Κι αν δεν είναι τόσο μεγάλη, ώστε να την αισθανθή, πάντως θα πάρη.

ούτε τα ονόματα των βιβλίων Ε.Π.Ε. 14,82
Στις Γραφές να προσέχουμε και να μη θεωρούμε πάρεργο την ασχολία μαζί τους. Διότι, αν κάποιος έρχεται στη σύναξι και παρακολουθή με προσοχή, κι αν ακόμα δεν διαβάζη στο σπίτι, εφ’ όσον προσέχει όσα λέγονται εδώ, αρκεί ένας χρόνος για ν’ αποκτήση εμπειρία. Δυστυχώς οι περισσότεροι είναι τόσο άθλιοι, ώστε και υστέρα από τόση ανάγνωσι της Γραφής να μη γνωρίζουν ούτε τα ονόματα των βιβλίων της. Και δεν ντρέπονται και δεν φρίττουν, όταν με τόση αδιαφορία μπαίνουν εδώ μέσα.

οδηγεί στη θεογνωσία Ε.Π.Ε. 14,98
Πολύ σωστά ωνόμασε ο Χριστός θύρα τις Γραφές. Αυτές μας οδηγούν στο Θεό και μας παρέχουν τη θεογνωσία. Αυτές δημιουργούν πρόβατα. Αυτές φυλάνε και δεν αφήνουν τους λύκους να μπουν στο μαντρί.

θύρα σωτηρίας Ε.Π.Ε. 14,98
Η Γραφή είναι σαν μια πόρτα ασφαλείας, που αποκλείει την είσοδο στους αιρετικούς. Μας προφυλάσσει από όσα επιθυμούμε και δεν μας αφήνει να πλανηθούμε. Αν δεν την παραμελήσουμε, δεν θα μας καταβάλουν εύκολα οι εχθροί μας. Δια της Γραφής θα γνωρίζουμε τους ποιμένες και τους μη ποιμένες.

διάβαζε τη Γραφή  Ε.Π.Ε. 15,546
Να ντραπούμε και πλούσιοι και φτωχοί βλέποντας εκείνον τον ευνούχο της Κανδάκης. Κοίτα πως απέκτησε τα δόγματα πλήρως. Διότι ο Προφήτης (Ησαΐας) όλα τα περιελάμβανε, και τη σάρκωσι και το σταυρικό πάθος και την ανάστασι και την ανάληψι και τη μέλλουσα κρίσι, αλήθειες, που του άναψαν σφόδρα την επιθυμία. Ας ντραπήτε όσοι εξακολουθείτε να παραμένετε αφώτιστοι! 

με το Βιβλίο στα χέρια  Ε.Π.Ε. 15,560
Κανένας από σας δεν έχει στα χέρια το βιβλίο του Θεού. Για όλα ενδιαφέρεστε, όχι όμως για το ιερό βιβλίο.

ανεξάντλητη πηγή Ε.Π.Ε. 15,566
Δεν είναι δυνατόν να εξαντληθούν ποτέ τα νοήματα των Γραφών. Είναι μια πηγή, που δεν τελειώνει.

άγνοιά της Ε.Π.Ε. 16β,306
Πραγματικά τα άπειρα κακά φύτρωσαν απ’ την άγνοια των Γραφών. Από την άγνοια αυτή προήλθαν οι καταστρεπτικές αιρέσεις. Από δω προήλθε ο απρόσεκτος τρόπος ζωής. Από δω τα άχρηστα και ανώφελα πράγματα. Όπως εκείνοι, πούναι τυφλοί, δεν μπορούν να βαδίσουν σωστά, έτσι κι εκείνοι, που δεν φωτίζονται από την ακτίνα των θείων Γραφών, αναγκάζονται να σκοντάφτουν σε πολλά, ακριβώς επειδή προχωρούν σε φρικτό σκοτάδι.

αίτια αγαθών η ανάγνωσίς της Ε.Π.Ε. 17,636
Είναι γεμάτη η Αγ. Γραφή από μύρια αγαθά. Κι αν πέσης σε πειρασμούς, θα πάρης από τη Γραφή πολλή παρηγοριά. Κι αν πέσης σε αμαρτήματα, θα βρής άπειρα φάρμαχα. Αν βρεθής σε φτώχεια ή σε θλίψι, πολλά θα βρης τα λιμάνια. Κι αν ακόμα είσαι δίκαιος, θα κερδήσης από κει πολλή ασφάλεια. Κι αν είσαι πολύ αμαρτωλός, θα βρής πολλή παρηγοριά... Κι αν κατορθώματά σου σε κάνουν να υπερηφανεύεσαι, θ’ ακούσης το λόγο της Γραφής:
«Μη θέλησης να εξετάσης τη ζωή του δούλου σου, διότι κανένας δεν θα βρεθή μπροστά σου δίκαιος», και αμέσως θα ταπεινωθής. Κι αν βρίσκεσαι σε απόγνωσι για τις αμαρτίες σου, θ' ακούσης συνέχεια να λέη η Γραφή: «Σήμερα, αν ακούσετε τη φωνή Του, μην κάνετε σκληρές τις καρδιές σας, σαν τότε, τον καιρό της αποστασίας», και γρήγορα θα συνέλθης.

στο χέρι τη Γραφή Ε.Π.Ε. 17,682
Αν θελήσης, θάχης και τον Παύλο και τον Πέτρο και τον Ιωάννη κι όλη τη χορεία των προφητών μαζί με τους αποστόλους, να σου μιλάνε συνεχώς. Πάρε, λοιπόν, στο χέρι τα βιβλία των μακαρίων αυτών ανδρών και διάβαζε συνεχώς όσα εκείνοι έγραψαν.

ψήγματα χρυσού Ε.Π.Ε. 17,688
Οι χρυσοχόοι δίνουν σημασία ακόμα και στα μικρά ψήγματα χρυσού. Είναι δυνατόν στην Αγ. Γραφή και απ’ τα απλά ακόμα ονόματα ν’ αποκτήσουμε θησαυρό.

βρίσκεις μαργαριτάρια Ε.Π.Ε. 17,702
Αν βρεθή κάποιος σοφός και πνευματικός άνθρωπος, κατεβαίνει πιο βαθιά στη Γραφή και βρίσκει περισσότερους μαργαρίτες.

δεν αποκρύπτει ελαττώματα Ε.Π.Ε. 18,102
Το ότι ήσαν πριν δειλοί και άνανδροι το δηλώνει ο ιερός συγγραφέας, που δεν παρέλειψε ούτε θέλησε να συσκιάση τα ελαττώματά τους, πράγμα που επίσης είναι πολύ μεγάλη απόδειξις της αλήθειας. Τι λέει γι’ αυτούς; Όταν ο Ιησούς συνελήφθη, ύστερα από τόσα θαύματα, άλλοι απ’ τους μαθητές Τον εγκατέλειψαν, κι εκείνος που έμεινε, ο κορυφαίος των λοιπών, ο Πέτρος, Τον αρνήθηκε.

απολεσθέντα βιβλία της  Ε.Π.Ε. 18,102
Λέει ο απόστολος Παύλος˙ «Καθώς είναι γραμμένο, εκείνα που μάτι ανθρώπου δεν τα είδε...». Που είναι γραμμένα αυτά; Λένε, ότι είναι φυσικό αυτό, το νάχουν γραφή σε βιβλία, αλλά τα βιβλία έχουν χαθή. Καθ' όσον πολλά βιβλία καταστράφηκαν και λίγα διασώθηκαν.

πώς ερμηνεύεται; Ε.Π.Ε. 18α,442
Είναι δυνατόν να λέη ψέματα η Γραφή; Ασφαλώς όχι! Αλλά τότε; Απλούστατα, είναι ανόητοι όσοι δεν εξετάζουν με την πρέπουσα ακρίβεια τα όσα λέει η Γραφή.

δεν την καταλαβαίνουν Ε.Π.Ε. 18α,520
Λένε: Δεν καταλαβαίνω όσα διαβάζονται στη σύναξι, ούτε ξέρω τι είναι όσα λέγονται. Επειδή θορυβείς, επειδή προκαλείς ταραχή, επειδή δεν ήλθες στην εκκλησία με ψυχή γεμάτη ευλάβεια. Ναι, στη Γραφή δεν είναι όλα σαφή, για να μη περιπέσης σε αμέλεια (ν' αγωνίζεσαι για τη σωστή τους ερμηνεία), ούτε πάλι είναι όλα ασαφή, για να μη σε πιάνη απόγνωσις. Θυμήσου τον ευνούχο της Κανδάκης. Τίποτε απ' αυτά δεν είπε, αλλά πήρε στα χέρια του τη Γραφή και διάβαζε, μολονότι δεν καταλάβαινε. Εσύ, αν και γύρω σου έχης αφθονία δασκάλων, αν και έχης τόσους που διαβάζουν προς ακρόασι του εκκλησιάσματος, μου προβάλλεις δικαιολογίες και προφάσεις.

μέλι και φως Ε.Π.Ε. 18α,442
Όπως ακριβώς το φώς, και αν ακόμα σκοτίζη τους ασθενείς, είναι φώς, και το μέλι, και αν ακόμα είναι πικρό στους ασθενείς, είναι γλυκεία η φύσις του, έτσι και το Ευαγγέλιο. Είναι ευώδες, κι αν ακόμα μερικοί χάνωνται εξ αιτίας της απιστίας τους.

πάνω από αγγέλους και ανάστασι Ε.Π.Ε. 20,202
Δείχνει φανερά ο Χριστός, ότι θέλει να θεωρήται η Γραφή πιο αξιόπιστη ακόμα κι από το ότι θ’ αναστηθούν οι νεκροί.

όχι μόνο για τους μοναχούς Ε.Π.Ε. 21,250
Να μη πής: Αυτό είναι για τους μοναχούς. Τι, δηλαδή; Καλόγερο θα κάνω το παιδί μου; Δεν είναι ανάγκη να γίνη μοναχός. Γιατί φοβάσαι το φόβο, πούναι γεμάτος πολύ κέρδος; Κάνε το παιδί σου χριστιανό. Αν και για τους κοσμικούς είναι ανάγκη να γνωρίζουν τα διδάγματα αυτά, πόσο μάλλον τα παιδιά;

μικρά τα παιδιά στη μελέτη της Ε.Π.Ε. 21,252
Να δώσουμε στα παιδιά το παράδειγμα, να τα κάνουμε να συνηθίζουν, από μικρή ηλικία, στην ανάγνωσι των Γραφών.

με πολλή σπουδή Ε.Π.Ε. 22,260
Ακούστε οι λαϊκοί, όσοι έχετε υπό την προστασία σας γυναίκα και παιδιά: Πως προτρέπει και σας (ο Παύλος) να διαβάζετε τις Γραφές. Όχι τόσο απλά και επιφανειακά, αλλά με πολλή προσοχή.

φάρμακα για την ψυχή Ε.Π.Ε. 22,260-262
Παρακαλώ όλοι ν' αποκτήσετε τα βιβλία της Αγίας Γραφής, που είναι φάρμακα της ψυχής. Αν δεν μπορήτε ολόκληρη τη Γραφή, τουλάχιστον την Καινή Διαθήκη. Κι όχι απλώς να σκύβης πάνω στη Γραφή, αλλά να συγκρατής στο μυαλό σου τα νοήματά της.

όπλο Ε.Π.Ε. 22,264
Αιτία όλων των κακών αυτό είναι το ότι δεν γνωρίζουμε τη Γραφή. Πάμε στον πόλεμο χωρίς όπλα. Πώς είναι δυνατόν να σωθούμε;

πυξίδα στο ταξίδι της ζωής Ε.Π.Ε. 22,498
Χρησιμοποιώντας τις άγιες Γραφές, σαν κάποιο πλοίο, ας ανοίξουμε τα πανιά της πίστεως. Αν ταξιδεύουμε μ' αυτές, θα μας παραστέκη κυβερνήτης ο λόγος του Θεού. Αν όμως ταξιδεύουμε με τις ανθρώπινες επινοήσεις, θα είμαστε ακυβέρνητοι.

ωφελεί η μελέτη Ε.Π.Ε. 23,34
Αν παρακολουθούμε συνέχεια τη Γραφή, μπορούμε νάχουμε πάντοτε μέσα μας το σωτήριο φόβο. Αν σκεπτώμαστε συνέχεια την κόλασι, δεν θα πέσουμε εύκολα σ' αυτήν. Γι’ αυτό ο Θεός μας απείλησε με κόλασι. Αν η σκέψις της δεν είχε τόσο μεγάλη ωφέλεια, δεν θα μας απειλούσε με τη μνήμη της ο Θεός.

γράμματα απ' τον ουρανό Ε.Π.Ε. 23,62
Εμείς οι κήρυκες λέμε όχι τα δικά μας, αλλά τα του Θεού. Κάθε μέρα έρχονται απ’ τον ουρανό επιστολές και διαβάζονται εδώ στη σύναξι.

τέρψις Ε.Π.Ε. 23,62
Επειδή είστε ακροατές που ζητάτε ευχαρίστησι. Γι' αυτό και επιζητείτε τα ρήματα της Γραφής.

πρόφασις να μη τη μελετάμε Ε.Π.Ε. 23,62
Τα όσα λέμε, ότι δεν κατανοούμε την Αγία Γραφή είναι πρόφασις... Είναι για κλάματα η κατάστασις, να περιφρονήται, δηλαδή, τόσο η Γραφή. Μοιάζω, ως κήρυκας του λόγου, σαν το νομισματοκόπο, που κόβει άσκοπα νομίσματα.

νομίσματα μεγάλης αξίας Ε.Π.Ε. 23,62
Το ότι λέμε πώς δεν κατανοούμε τη Γραφή είναι πρόφασις... Είναι για κλάματα η κατάστασις, να περιφρονήται τόσο η Γραφή. Μοιάζω με το νομισματοκόπο, που κόβει άσκοπα νομίσματα.

«τα ίδια και τα ίδια…» Ε.Π.Ε. 23,64
Μου λέτε, ότι λέω τα ίδια και τα ίδια. Ο ήλιος πάντοτε ο ίδιος δεν ανατέλλει; Φαγητά τα ίδια δεν χρησιμοποιούμε;

άγνοια Ε.Π.Ε. 23,64
Αξιοθρήνητα τα πράγματα. Για δάκρυα και κλάματα. Μάταια ο αργυροκόπος κατασκευάζει ασημένια αντικείμενα.

η άγνοιά της αιτία των κακών Ε.Π.Ε. 23,264
Αυτή είναι η αιτία όλων των κακών στον κόσμο, το να μη γνωρίζουμε τις Γραφές. Πάμε στον πόλεμο χωρίς όπλα. Και πώς είναι δυνατόν να γλυτώσουμε;

τροφή πνευματική καθημερινή Ε.Π.Ε. 23,312
Μέσα απ’ τη Γραφή παίρνουμε κάθε μέρα τα σωτήρια λόγια της πίστεως. Πάντοτε μ’ αυτά τρεφόμαστε.

όχι πάρεργο Ε.Π.Ε. 23,332
Βλέπεις τον Παύλο να χρησιμοποιή συνεχώς τις μαρτυρίες των προφητών και να εξετάζη τα λεγόμενά τους. Εκείνος μεν πρόσεχε και έπαιρνε παράκλησι και ενίσχυσι απ’ την ανάγνωσι των Γραφών, αφού είναι σπουδαία η ωφελεία, που καρπώνει κανείς από τις Γραφές. Εμείς όμως αδιαφορούμε, αμελούμε, τεμπελιάζουμε, και σαν να είναι πάρεργο η Γραφή, έτσι την αντιμετωπίζουμε.

αποτελέσματα απ’ τη μελέτη της Ε.Π.Ε. 23,560
Πολλές φορές οι γιατροί δίνουν φάρμακα, αλλ’ ωφέλεια δεν προκύπτει. Σε κάποια στιγμή όμως πετυχαίνει η θεραπεία... Ώστε κι αν δεν αποδώσουμε τώρα τους καρπούς της ακροάσεως της Γραφής, οπωσδήποτε κάποτε θα φανή η ωφέλεια. Γ ι’ αυτό είμαι σίγουρος.

όχι αμέλεια  Ε.Π.Ε. 23,370
Ας ακούμε όλοι και ας ασκούμαστε, να μην αμελούμε τη μελέτη των θείων Γραφών.

δύναμίς της  Ε.Π.Ε. 24,42
Δεν χρειάζονται μεγάλα λόγια, αλλά σύνεσις και γνώσις των Γραφών και δύναμις νοημάτων. Κοίτα τον Παύλο. Μετέστρεψε όλη την οικουμένη και ξεπέρασε κατά πολύ τον Πλάτωνα και όλους τους άλλους.

συνεχώς μελετάται και γυμνάζει Ε.Π.Ε. 24,214
Πώς γίνονται εξασκημένα τα αισθητήριά μας; Με τη συχνή ακρόασι (και μελέτη) των Γραφών, με το να ενδιατρίβουμε στις Γραφές.

πρόνοια ειδική του Θεού Ε.Π.Ε. 24,214
Μερικοί δεν ξέρουν καν ότι υπάρχουν Γραφές, μολονότι το άγιο Πνεύμα οικονόμησε τόσα πολλά, ώστε να διαφυλαχτούν. Να μάθετε πόσο φιλάνθρωπος στην προκειμένη περίπτωσι είναι ο Θεός. Φώτισε το μακάριο Μωυσή, χάραξε τις πλάκες, τον κράτησε σαράντα μέρες πάνω στο όρος, και πάλι άλλες τόσες, ώστε να του δώση το νόμο. Ύστερα έστειλε τους προφήτες, που υπέφεραν πολλά. Έγινε πόλεμος, τους σκότωσαν όλους, τους κατέκοψαν, κάηκαν τα βιβλία. Και φώτισε άλλον άνδρα, τον Έσδρα, και έκανε να ξαναγραφτούν από τα κατάλοιπα. Ύστερα οικονόμησε ο Θεός να μεταφραστούν οι Γραφές από τους Εβδομήκοντα. Εκείνοι τις μετέφρασαν.

άγνοια της, πηγή αιρέσεων Ε.Π.Ε. 24,416
Κανένας δεν θέλει να προσεχή στις Γραφές. Αν προσέχαμε, δεν θα πέφταμε στην πλάνη, αλλά και θ' απομακρύναμε και όσους έχουν πλανηθή˙ θα τους σώζαμε από φοβερούς κινδύνους.

και επιστήμη Ε.Π.Ε. 24,418
Είναι μερικοί, που ούτε καν γνωρίζουν ότι υπάρχουν Γραφές. Όποιος θέλει να μάθη καλά την αρχιτεκτονική επιστήμη ή κάτι άλλο, μαθαίνει τα σχετικά με την τέχνη. Εδώ όμως δεν βλέπω να γίνεται κάτι τέτοιο, μολονότι αυτή η επιστήμη (της Γραφής) έχει ανάγκη από πολλή αγρυπνία.

την ξέρουμε; Ε.Π.Ε. 24,420
Άραγε γνωρίζετε, ποιος προφήτης είπε αυτά ή ποιος ιστοριογράφος ή ποιος απόστολος ή ποιος ευαγγελιστής; Δεν νομίζω, ότι ξέρετε, εκτός από λίγους.

μόνο για τα αναγκαία Ε.Π.Ε. 25,124
Πολλοί όμως θέλουν να μάθουν, που μετετέθη ο Ενώχ και γιατί δεν πέθανε αυτός ούτε ο Ηλίας, αλλά, κι αν ακόμα ζουν, πώς ζουν και σε ποιά μορφή βρίσκονται. Η αναζήτησις αυτή είναι πέρα για πέρα περιττή. Το ότι ο Ενώχ μετατέθηκε κι δ Ηλίας αναλήφθηκε, το είπαν οι Γραφές. Που όμως είναι και πώς είναι, δεν τα πρόσθεσαν. Διότι οι Γραφές λένε μόνο τα αναγκαία.

εμείς έχουμε περισσότερο ανάγκη Ε.Π.Ε. 25,124
Πάντοτε σας παρακαλώ και δεν θα παύσω να παρακαλώ: Να προσέχετε όχι μόνο στη Γραφή που ακούτε εδώ, αλλά και στο σπίτι ν’ ασχολήστε συνεχώς με τη μελέτη της Γραφής... Να μην ακούω εκείνον τον ανόητο λόγο˙ Δεν είναι για μένα οι Γραφές˙ είναι γι’ αυτούς, που εγκατέλειψαν τον κόσμο και πήγαν στα βουνά και ζουν συνέχεια το μοναχικό βίο. Τί λες; Δεν είναι δικό σου έργο οι Γραφές, επειδή έχεις πολλές φροντίδες; Μάλλον για σένα είναι οι Γραφές, παρά για τους μοναχούς. Δεν τις έχουν τόσο ανάγκη εκείνοι, όσο συ χρειάζεσαι τη βοήθεια των θείων Γραφών, αφού έμπλεξες με τόσες μέριμνες... Έχουμε πάντοτε ανάγκη να μας ενισχύουν συνεχώς και διαρκώς οι Γραφές.

πανοπλία Ε.Π.Ε. 25,478
Έχουμε ανάγκη συνεχώς από την πανοπλία των Γραφών... Να προλαβαίνουμε τα βέλη του διαβόλου και να τα σβήνουμε από μακριά και να τ' αποκρούουμε με τη συνεχή μελέτη των θείων Γραφών. Διότι είναι αδύνατον να σωθή κανείς, αν δεν διαβάζη συνεχώς και δεν απολαμβάνη την πνευματική ανάγνωσι των Γραφών.

εργαλείο πνευματικό Ε.Π.Ε. 25,480
Όπως για τους τεχνίτες τα εργαλεία της τέχνης τους είναι το σφυρί και το αμόνι και η πυρακτωμένη τσιμπίδα, έτσι σε μας εργαλεία της πνευματικής τέχνης είναι τα αποστολικά και προφητικά βιβλία και όλη η Γραφή, που είναι θεόπνευστη και ωφέλιμη.

γκρεμός ή ασφάλεια; Ε.Π.Ε. 25,486
Είναι μεγάλη η ασφάλεια για να μην αμαρτάνουμε η ανάγνωσις των Γραφών. Είναι μεγάλος γκρεμός και βαθύ χάος η άγνοια των Γραφών. Είναι μεγάλη η προδοσία της σωτηρίας, το να μη ξέρουμε τίποτε απ' τους θείους νόμους. Αυτό και γέννησε αιρέσεις, αυτό και έφερε τη διαφθορά στη ζωή μας, αυτό έκανε τα πάντα άνω-κάτω.

αξιοπιστότερη Ε.Π.Ε. 25,528
Η διδασκαλία της Αγίας Γραφής είναι αξιοπιστότερη από την πληροφορία για αναστάσεις νεκρών.

ανώτερη απ’ την ανάστασι νεκρών Ε.Π.Ε. 25,530
Η Αγία Γραφή είναι αξιοπιστότερη από ένα θαύμα αναστάσεως νεκρού. Μας δείχνει πολύ πιο φανερά πράγματα απ’ την ανάστασι των νεκρών. Όλη την οικουμένη επέστρεψε. Απομάκρυνε την πλάνη. Επανέφερε την αλήθεια. Όλα αυτά τα κατώρθωσε με ψαράδες κι ασήμαντους ανθρώπους, δίνοντας παντού αρκετές αποδείξεις της προνοίας Του.

κιθάρα Ε.Π.Ε. 26,20-22
Θέλω να σας διδάξω μια θαυμαστή κιθαρωδία. Χρησιμοποιώ όχι νεκρή λύρα, αλλ’ αντί για χορδές, τεντώνω τις ιστορίες των θείων Γραφών και τις εντολές του Θεού... Στην περίπτωσι της κιθάρας αγγίζει τις χορδές ο δεξιοτέχνης, τις αγγίζει κι ο αδέξιος. Ο ένας ενοχλεί τον ακροατή, ο άλλος τον ψυχαγωγεί και τον ευχαριστεί. Τα ίδια δάκτυλα, οι ίδιες χορδές, όχι όμως η ίδια εμπειρία. Έτσι και στις θείες Γραφές. Πλησιάζουν πολλοί τα θεία λόγια, αλλά δεν κερδίζουν όλοι ούτε ωφελούνται όλοι. Η αιτία; Δεν εμβαθύνουν σ' όσα έχουν λεχτή, ούτε αγγίζουν με τέχνη την κιθάρα. Ό,τι για την κιθαρωδία είναι η τέχνη, αυτό για τους νόμους του Θεού είναι η φανέρωσις των έργων.

λειμώνας πνευματικός Ε.Π.Ε. 26,274
Πνευματικός κήπος και ευχάριστος παράδεισος είναι η ανάγνωσις των θείων Γραφών. Είναι παράδεισος γλύκας, ανώτερος εκείνου του παραδείσου... Εδώ, στη Γραφή, δεν μπαίνει το φίδι. Ο χώρος της Γραφής είναι καθαρός από τα θηρία και περιφρουρείται από τη χάρι του Αγίου Πνεύματος.

διαδίδεται  Ε.Π.Ε. 26,274
Για δες τι έκτασι έχει ο παράδεισος της Γραφής! Εκτείνεται σε όλη την οικουμένη. Μέσα σ’ αυτό τον παράδεισο δεν υπάρχει το φίδι˙ είναι καθαρό το τοπίο από θηρία και ασφαλίζεται με τη χάρι του αγίου Πνεύματος. Έχει ο παράδεισος της Γραφής και πηγή, όπως ο τότε. Είναι πηγή μυρίων ποταμών κι όχι μόνο τεσσάρων. Ποιά η πηγή; Ο ίδιος ο Θεός, που μας χάρισε τους ποταμούς. Τα νάματα της Γραφής δεν είναι νερού υλικού, αλλ’ είναι τα χαρίσματα του Πνεύματος. Αυτή η πηγή μοιράζεται σε κάθε ψυχή πιστών και δεν λιγοστεύει ποτέ.

πηγή, σβήνει φλόγες του κακού Ε.Π.Ε. 26,278
Ας επιμένουμε και ας ποθούμε την ανάγνωσι των Γραφών, όπως εκείνοι, που κάθονται κοντά στην πηγή... Αυτός, που κάθεται κοντά στην πηγή των θείων Γραφών, αν δή να τον ενοχλή η φλόγα αμαρτωλής επιθυμίας, εύκολα σβήνει αυτή τη φλόγα, ποτίζοντας την ψυχή με τα νάματα των Γραφών. Αν πάλι βράζη η καρδιά του από οργή, σαν καζάνι πάνω στη φωτιά, μόλις αποστάξουν σταγόνες απ' το ουράνιο νερό των Γραφών, αμέσως συγκρατεί την αναισχυντία του πάθους. Η ανάγνωσις των Γραφών αρπάζει και σώζει την ψυχή και μέσα απ’ τη φλόγα της φωτιάς της αμαρτίας και μέσα από τη φλόγα των πονηρών σκέψεων.

παντού η μελέτη, και στο σπίτι Ε.Π.Ε. 26,280
Ας προσέχουμε στην ανάγνωσι των Γραφών όχι μόνο τις δυο ώρες της ακολουθίας. Δεν αρκεί για την πνευματική μας ασφάλεια η απλή αυτή ακρόασις. Διαρκώς ας μελετάμε. Και κάθε πιστός, σαν επιστρέψη στο σπίτι του, ας παίρνη στα χέρα τα ιερά βιβλία και ας εντρυφά στα νοήματά τους, αν βέβαια θέλη να έχη διαρκή και άφθονη την ωφέλεια από τη Γραφή.

βροχή, πηγή, ποταμός Ε.Π.Ε. 26,280
Ψυχή, που βρίσκεται κοντά στις πηγές των θείων Γραφών και συνεχώς ποτίζεται, και συνάγει μέσα της τα νάματα και τη δροσιά του ουρανού, είναι έτοιμη να αντιμετώπιση κάθε δύσκολη περίστασι... Εύκολα εξουδετερώνει το φούντωμα των αμαρτωλών παθών. Έχει μεγάλη ενίσχυσι από την ανάγνωσι των Γραφών.

Θεού συναναστροφή Ε.Π.Ε. 26,280
Η ανάγνωσις της Αγίας Γραφής είναι κοινωνία με το Θεό.

άρτος ζωής για κάθε πεινασμένο Ε.Π.Ε. 26,322
Συ ο πατέρας (σαρκικός ή πνευματικός), σαν βλέπης να λειώνη το παιδί σου από έλλειψι υλικού ψωμιού, δεν αδιαφορείς. Τώρα όμως, που εξαντλείται από έλλειψι θείας διδασκαλίας, ανέχεσαι και παραβλέπεις; Πώς, λοιπόν, να σε ονομάσω πατέρα; Η πείνα του λόγου του Θεού είναι πολύ φοβερότερη, αφού καταλήγει σε χειρότερο θάνατο. Γι’ αυτό οφείλουμε περισσότερο να φροντίζουμε για την πνευματική τροφή.

χρυσωρυχείο Ε.Π.Ε. 26,372
Στην περίπτωσι των θείων Γραφών συμβαίνει το έξης: Όσοι απλώς βλέπουν γράμματα, νομίζουν πως πρόκειται μόνο για γράμματα που δεν διαφέρουν καθόλου από τα άλλα βιβλία. Όσοι όμως παρατηρούν βαθιά, με τα μάτια της πίστεως, όπως στα χρυσωρυχεία με τα κατάλληλα όργανα, αφού εξετάσουν τα γραφόμενα στη φωτιά του αγίου Πνεύματος, εύκολα διακρίνουν το χρυσάφι.

τι θα ήμασταν αν δεν την διαβάζαμε! Ε.Π.Ε. 26,450
Αν εμείς, που καθημερινά ακούμε στη Γραφή τους προφήτες και τους αποστόλους, μόλις και συγκρατούμε το θυμό, μόλις και χαλιναγωγούμε την οργή, μόλις και καταστέλλουμε τα πάθη, τα αναίσχυντα αυτά θηρία, εκείνοι που ποτέ δεν ακούνε τη θεία σοφία, ποιά ελπίδα έχουν να σωθούν;

Άρωμα Ε.Π.Ε. 27,616
Η Αγία Γραφή και αυτή καθ' εαυτήν είναι πολύ ευχάριστη. Όταν όμως μπή μέσα στην ψυχή, είναι σαν το θυμίαμα. Είναι το λιβάνι πάνω σε αναμμένη ψυχή και γεμίζει όλη την ύπαρξι με ευωδία.

φλέβα νερού Ε.Π.Ε. 27,286
Ψάχνει κάποιος για πηγή και συναντά υγρό τόπο. Δεν σκάβει μόνο στο σημείο αυτό, αλλά οδηγούμενος από την υγρασία και τη φλέβα, προχωρεί πιο βαθιά μέχρι να φτάση στη ρίζα, στην αρχή των υδάτων. Έτσι κάνουμε κι εμείς. Βρήκαμε πηγή πνευματική, οδηγούμενοι σαν από κάποια φλέβα, από τη συγκεκριμένη περικοπή. Ας εμβαθύνουμε μέχρι τη ρίζα.

η ζωή της Γραφής Ε.Π.Ε. 28,628
Εγώ επιδιώκω τη ζωή, που μόνο στην Αγία Γραφή βρίσκω, και πουθενά άλλου.

παρουσιάζει παραδείγματα Ε.Π.Ε. 30,164
Ας προσέχουμε τις ιστορίες των Γραφών. Θα λάβουμε σπουδαία αφορμή για υπομονή. Δεν θα παρηγορηθούμε απλώς από τη συμμετοχή εκείνων που έπαθαν αυτά, αλλά και θα μάθουμε τον τρόπο της απαλλαγής από τα κακά που μας βρίσκουν. Μετά δε την απαλλαγή, δεν θα πέφτουμε σε αδιαφορία, ούτε θα μας κυριεύη η αλαζονεία.

αυθεντία  Ε.Π.Ε. 30,238
Τα όσα λέει ο Παύλος δεν είναι δικές του γνώμες. Είναι αποστάγματα της αυθεντίας του βασιλέως Χριστού.

επίδρασίς της Ε.Π.Ε. 33,252
Είναι πάρα πολύ ευχάριστη η ανάγνωσις των Γραφών, πιο ευχάριστη από κάθε λιβάδι και πιο τερπνή από κατάφυτο κήπο... Η γνώσις των Γραφών ασφαλίζει το νου, καθαρίζει τη συνείδησι, ξερριζώνει τα δουλικά πάθη, φυτεύει την αρετή, εξυψώνει τη σκέψι, δεν αφήνει να καταποντιστούμε στις απροσδόκητες μεταβολές των πραγμάτων, μας κάνει άτρωτους στα βέλη του διαβόλου, μας μεταθέτει από τη γη στον ουρανό.

όχι τυπικά Ε.Π.Ε. 34,320
Επειδή ο Διάβολος χρησιμοποίησε τις Γραφές, γι’ αυτό αγιάστηκε το στόμα του; Φυσικά όχι. Διάβολος παρέμεινε.

δεν αποκρύπτει λάθη ανθρώπινα Ε.Π.Ε. 35,562
Μετάφρασις
«Ένας από τους δώδεκα» (ο Ιούδας, που πρόδωσε το Χριστό). Δεν ντρέπεται ο Ματθαίος να σημειώνη την προδοσία. Και για ποιο λόγο δεν ντρέπεται; Για να μάθης, ότι οι Ευαγγελιστές σε όλες τις περιπτώσεις μιλάνε με ειλικρίνεια για όλα τα θέματα και δεν κρύβουν τίποτε, ακόμα κι εκείνα που φαίνονται επιλήψιμα.

υγεία συγκροτεί Ε.Π.Ε. 34,568
Από τη μελέτη των θείων Γραφών να βγάζης το υγιές συμπέρασμα. Και αν εμφανιστή κάποιος να λέη κάτι άλλο, να κλείσης τ’ αυτιά σου, να φυγής αμέσως, να μη συμφωνήσης.

έμποροι της αλήθειας Ε.Π.Ε. 36,252
Θέλω να εξιχνιάσω τη Γραφή και να αντλήσουμε μαζί τα θεία νάματα και να ερευνήσουμε μαζί τους θησαυρούς της Αγίας Γραφής. Θα γίνουμε έμποροι της αλήθειας και θα σπεύδουμε να πλουτίζουμε σε ευσέβεια.

γεώτρησις  Ε.Π.Ε. 36,566
Όπως σ' ένα υγρό τόπο, όπου κι αν σκάψης, αναπηδούν νερά, έτσι και στο χώρο των αγίων Γραφών, όπου κι αν άνοιξης, θα δής να βγαίνουν πολλά ποτάμια.

ασχολία διηνεκής Ε.Π.Ε. 38,270
Τον ελεύθερο χρόνο σου να τον διαθέτης στην ανάγνωσι των θείων Γραφών. Ν' ασχολήσαι μ’ αυτές όσο επιτρέπει η ασθένεια των ματιών σου.

(Χρυσοστομικό λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Α, σελσελ. 416-439)

Θυμάμαι και κάτι άλλο, που συνέβηκε επίσης από ζήλεια. Μια πεθερά ζήλευε πολύ την νύφη της. Δεν ήθελε να βλέπει κανένα καλό πάνω της.

Μια μέρα η νύφη αγόρασε ένα ωραίο εμπριμέ ύφασμα για φόρεμα. Το είδε η πεθερά, το ζήλεψε.

Η νύφη κλείδωσε το ύφασμα σ’ ένα σεντούκι, στο κάτω μέρος, κάτω απ’ όλα τα ρούχα, μέχρι να έλθει να της το ράψει η μοδίστρα. Ήλθε η μέρα της μοδίστρας.

Πάει η νύφη να βγάλει το ύφασμα, τί να ιδεί! Όλο το ύφασμα ήταν κοντά κοντά ψαλιδισμένο, άχρηστο. Κι όμως, ήταν κλειδωμένο το σεντούκι!
Η κακή δύναμη δεν έχει φραγμούς, δεν εμποδίζεται ούτε από κλειδαριές ούτε από αποστάσεις. Η κακή δύναμη μπορεί και το αυτοκίνητο να το γκρεμίσει χωρίς να υπάρχει καμιά βλάβη.

«Παναγίτσα μου, κάνε τον να δοξάζει τ’ όνομά σου!»
Ακούστε κάτι δικό μου που θα σας πω. Μια φορά πήγαινα στο χωριό μου μέσω Χαλκίδος. Προς το σταθμό τού τραίνου στη Χαλκίδα βλέπω ένα παιδί που ήταν ανεβασμένο σ’ ένα αμάξι και προσπαθούσε να περάσει τις γραμμές του τραίνου. Δεν τον υπάκουε το άλογό του κι άρχισε να βλασφημάει την Παναγία. Λυπήθηκα πολύ εκείνη τη στιγμή και αυθόρμητα είπα:

«Παναγίτσα μου, κάνε τον να δοξάζει τ’ όνομά σου, σε παρακαλώ!».

Σε πέντε λεπτά το αμάξι του παιδιού αναποδογυρίστηκε και τον πλάκωσε. Άνοιξε το βαρέλι που ήταν στη σούστα κι ο μούστος που είχε μέσα τον περιέλουσε. Το παιδί, πιάνοντας το κεφάλι του και τρέμοντας, άρχισε να φωνάζει: «Παναγίτσα μουου, Παναγίτσα μουου, Παναγίτσα μουου!!!». Εγώ πιο πάνω, βλέποντάς τον, έκλαιγα κι έλεγα στην Παναγία μας: «Παναγίτσα μου, γιατί το έκανες έτσι; Εγώ είπα να δοξάζει τ’ όνομά σου, αλλά όχι μ’ αυτό τον τρόπο». Λυπήθηκα για το παιδί. Μετάνιωσα, που έγινα αιτία να πάθει ό,τι έπαθε. Νόμιζα ότι με αγαθότητα είχα πεί εκείνη την ευχή στην Παναγία, όταν τον άκουσα να βλασφημάει τ’ όνομά της, όμως μέσα στην ψυχή μου ίσως να είχε δημιουργηθεί μυστικά κάποια αγανάκτηση.
Θα σας διηγηθώ ένα ακόμη περιστατικό και θα θαυμάσετε. Δεν είναι τίποτα της φαντασίας μου. Ό,τι σας λέγω είναι αληθινό. Ακούστε.
Κάποτε κάποια κυρία επισκέφθηκε ένα απόγευμα μια φίλη της. Στο σαλόνι διέκρινε ένα ωραίο βάζο γιαπωνέζικο, αξίας, γεμάτο λουλούδια.
— Τί ωραίο βάζο! Πότε το αγόρασες;
— Μου το έφερε ό άνδρας μου, είπε εκείνη.
Την άλλη μέρα, το πρωί στις οχτώ, η κυρία που είχε κάνει την επίσκεψη, ενώ έπινε καφέ με τον άνδρα της, θυμήθηκε το βάζο. Της είχε κάνει πολλή εντύπωση. Λέει, λοιπόν, στον άνδρα της με θαυμασμό:
— Τί να σου πω για την φίλη μου! Της έφερε ό άνδρας της ένα πολύ ωραίο βάζο γιαπωνέζικο, πολύχρωμο, με ωραίες παραστάσεις και στόλιζε όλο το σαλόνι.
Την ίδια μέρα ξαναπήγε στην φίλη της για κάποια δουλειά. Κοιτάζει, το βάζο έλειπε. Της λέει:
— Τί το έκανες το βάζο;
— Τί να σου πω, της απάντησε. Σήμερα πρωί πρωί, στις οχτώ η ώρα, όπως ήμουνα στο δωμάτιο ήσυχα, ακούω ένα δυνατό «κράκ!» και το ανθοδοχείο έγινε κομμάτια. Έτσι μόνο του, χωρίς να το πειράξει κανείς, χωρίς να φυσήξει αέρας, χωρίς κανείς να το κουνήσει!
Εκείνη δεν μίλησε καθόλου στην αρχή. Μετά της λέγει:
— Τί να σου πω... Στις οχτώ πίναμε με τον άνδρα μου καφέ και με θαυμασμό και χαρά του περιέγραψα το βάζο σου. Με πολλή λαχτάρα έκανα την περιγραφή. Τί να πω, λες καμιά κακή δύναμη να ενήργησε; Αυτό θα συνέβαινε, μόνο αν δεν σ’ αγαπούσα.
Κι όμως, αυτό ήτανε. Δεν κατάλαβε ότι μέσα της είχε κακία. Αυτό ήταν φθόνος, ζήλεια, βασκανία. Η κακή δύναμη μεταδίδεται, όσο μακριά κι αν βρισκόμαστε. Αυτό είναι μυστήριο. Δεν υπάρχει απόσταση. Γι’ αυτό έσπασε το ανθοδοχείο.
(Βίος και Λόγοι Γέροντος Πορφυρίου, εκδ. Ιερά Μονή Χρυσοπηγής, Χανιά 2004, σελ, 454, 452-454

"Να πως δοκίμαζαν τους υποτακτικούς των οι παλαιοί άγιοι Γέροντες ώσπου να μορφωθούν μέσα τους οι αρετές του Χριστού και πάνω απ’ όλες η ταπεινοφροσύνη. Το ακόλουθο περιστατικό μας το διηγείται ο Όσιος Κασσιανός.

Ένα αρχοντόπουλο από την πόλι πήγε σ ένα γειτονικό Κοινόβιο και ζήτησε να γίνη καλόγερος. Ο Ηγούμενος για να τον δεχτη του έκανε αυτή τη δοκιμασία. Του φόρεσε κουρέλια, του φόρτωσε στην πλάτη καμμιά εικοσαριά πανέρια και τον έστειλε να τα πουλήση στην πόλι. Τον πρόσταζε να μην τα δώση όλα μαζί σε κανένα μαγαζί, μα ένα— ένα γυρνώντας και διαλαλώντας το εμπόρευμά του στους πιο κεντρικούς δρόμους.
Το αρχοντόπουλο έκανε κατά γράμμα την προσταγή του Ηγουμένου του. Έτσι τον είδαν οι συγγενείς κι οι φίλοι του και τον ρεζίλεψαν με την καρδιά τους. Μα σαν γύρισε το βράδυ στο Κοινόβιο, ο Αββάς τον κούρεψε αμέσως μοναχό. Ήταν άξιος, γιατί έδειξε ταπεινοφροσύνη.
(Ψιχία από της τραπέζης, Συλλογή Κ. Κούρκουλα, Αθήνα 1973, Νο473)"

"Διηγείται ο γέρων Σωφρόνιος του Έσσεξ: «Κάποια ημέρα με κάλεσε και μου είπε ότι το μοναστήρι χρειάζεται ανθρώπους που να γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα:

«Λοιπόν εσείς, πάτερ Σωφρόνιε, να μάθετε την ελληνική γλώσσα».

Έκανα εδαφιαία μετάνοια, όπως συνηθίζεται στο Άγιον Όρος, και κατευθύνθηκα προς τη θύρα. Με κάλεσε πίσω:

«Πάτερ Σωφρόνιε!» Γύρισα πίσω, στάθηκα σιωπηλά. Λέει: «Ο Θεός δεν κρίνει δύο φορές. Αν εσείς το κάνετε από υπακοή σε μένα, τότε εγώ θα είμαι υπόλογος στον Θεό γι’ αυτό. Εσείς λοιπόν πηγαίνετε εν ειρήνη και εργασθείτε».

Μόλις ο άνθρωπος αυτός, ο εκλεκτός του Θεού, μίλησε έτσι σε μένα, που δεν γνώριζα ποτέ πραγματική ειρήνη, τους έξι μήνες που δαπάνησα για τη μελέτη της ελληνικής γλώσσας με περιέβαλε ειρήνη. Υπήρξε στιγμή κατά την οποία αρρώστησα και σκέφτηκα ότι θα πεθάνω. Και τότε είχα το αίσθημα:

«Αν τώρα με καλέσει ο Κύριος, διακόπτω στη μέση του γράμματος την εργασία μου και πηγαίνω στην Κρίση».

Δεν με χαρακτήριζε τέτοια τόλμη μπροστά στον Θεό, αλλά μου δόθηκε κατά τον λόγο του ηγουμένου μου. Έτσι και εσείς, να έχετε τα ζωντανά αυτά παραδείγματα να σας καθοδηγούν στη μοναχική σας ζωή, και θα γνωρίσετε εκείνο για το οποίο σας ομιλώ."

(Σωφρονίου Σαχάρωφ,Οικοδομώντας το ναό του Θεού, τόμος Γ, σελ. 240-241)

Επιστολή 29. Στον ορφανοτρόφο Λέοντα.
Θέλαμε να παραβρεθούμε εμείς οι ίδιοι και να μοιραστούμε την συμφορά που σας βρήκε σχετικά με το μακάριο γιο σας, περιπόθητε κύριε μου, ώστε να μη θρηνήσουμε με γράμμα το πάθημά σας και να μοιραστούμε μαζί σας τη θλίψη.

Γιατί πώς δεν είναι αξιολύπητο και πώς δεν είναι εμβρόντητο να πάθετε στέρηση του παιδιού του παιδιού σας, και να χάσετε κατά κάποιο τρόπο τον έμψυχο θησαυρό, τον πλούτο της γονικής διαδοχής, τον πολυπόθητο καρπό της μητρικής θηλής, τον γεμάτο κάλλος οφθαλμό του σπιτιού, τη μεγάλη χαρά της γιαγιάς, το καμάρι όλων των συγγενών;

Ήρθε ο πρώτος καρπός, και άγουρος αρπάχθηκε από τα χέρια των γονιών του.

Βλάστησε ο δεύτερος, και τον αφάνισε ο πικρός θάνατος.

Άνθισε το τρίτο βλαστάρι, παρηγοριά των προηγουμένων, με πολλά και ωραία άνθη, πολύ ωραία, διανύοντας τον τρίτο χρόνο της ζωής του, στο οποίο κρέμονταν οι ψυχές των γονιών του, και αλλοίμονο για τη συμφορά! Γιατί ο θάνατος του έκοψε τη μιλιά, έφυγε κι αυτό από τα μάτια σας, και το πιο αξιολύπητο, χωρίς την παρουσία του προσώπου του πατέρα του.

Και πώς πρέπει να διατραγωδήσω τη συμφορά; Σχίστηκε η καρδιά σας, του πατέρα, της μητέρας, της κυρίας, της πατρικίας, και ξίφος δίκοπο πέρασε μέσα και από τις δύο.

Και το παράλογο αυτό δεν μπορεί να το γιατρέψει ούτε λόγος, ούτε παρηγοριά, ούτε άνθρωπος, ούτε άγγελος, αλλά μόνο ο Θεός, ο οποίος έτσι ρύθμισε τα όρια της ζωής μας. Γιατί αυτός είναι, δέσποτά μου, που πήρε το τριπόθητο παιδί σας, όπως πήρε και τα προηγούμενα.
Είναι λυπηρό, και μάλιστα πολύ, για σας, όχι όμως οπωσδήποτε και για εκείνα που πάρθηκαν από τον Θεό. Γιατί, έχοντας αναχωρήσει από τα εδώ καθαρά και ακηλίδωτα από αμαρτίες, ως νεογέννητα, προς την μακάρια και χωρίς πάθη ζωή, γιορτάζουν στους κόλπους του Αβραάμ συντροφιά με άγια νήπια, αναπέμποντας ύμνους μαζί με παιδιά που φέρουν μέσα τους τον Χριστό. Ώστε δεν χάθηκαν τα κάλλιστα παιδιά σας, αλλά σώθηκαν για σας και σας περιμένουν.

Και θα τα δείτε ύστερα από λίγο, όταν θα τελειώσει η χρονική αυτή ζωή, γεμάτα χαρά και αγαλλίαση, όχι σε μικρή ηλικία, αλλά άνδρες τέλειους κατά το μέτρο του τέλειου αναστήματος του Χριστού, όπως έχει γραφεί.

Γι αυτό παρακαλούμε και ικετεύουμε με τις σκέψεις αυτές να ψάλλετε μέσα σας αληθινά, εξουδετερώνοντας έτσι την αμέτρητη λύπη της ψυχής. Γιατί ο Κύριος μας έδωσε μέτρα, ώστε και τη φυσική αγάπη μας να εκδηλώνουμε, και τα όρια της αυτάρκειας να μη ξεπερνάμε. Γιατί το ένα κινεί το θείο σε συμπάθεια, ενώ το άλλο μας κάνει να αντιδρούμε στις εντολές της Πρόνοιας. Και το ένα ευχαριστεί εκείνους που έφυγαν, ενώ το άλλο στενοχωρεί συνήθως αυτούς που βρήκαν ανάπαυση.

Γιατί ο καθένας θέλει να χαίρεται με τη χαρά του, και όχι να προκαλεί λύπη σ’ αυτούς που ομολογούν ότι τους αγαπούν. Εμείς μάλιστα πιστεύουμε ότι θα μείνει και πάλι έγκυος η κυρία αρχειοφύλακας, και θα γεννήσει υιό που δεν θα είναι βραχύβιος, αλλά θα ζήσει πολλά χρόνια για τη διαδοχή του γένους, μόνον εάν μετριάσουμε το πάθος και αποδώσουμε στον δεσπότη Χριστό με έργα και με λόγια τις ευχαριστήριες προσφορές υπέρ του παιδιού.

(οσίου Θεοδώρου του Στουδίτου Έργα, εκδ. ΕΠΕ, Φιλοκαλία τόμος 18Β σελ. 141-145)

Επιστολή 18. Στον σπαθάριο Σταυράκιο.
... Πώς όμως να αρχίσουμε; Ή ποιά δύναμη θα μπορούσε να βρεθεί για το πάθος που συνέβη στις τίμιες ψυχές σας;

Γιατί, όπως ένας γιατρός πηγαίνοντας σε μία δυσκολοθεράπευτη αρρώστια βρίσκεται σε αμηχανία, για το πως θα ενεργήσει την εγχείρηση, έτσι και εγώ αισθάνομαι ίλιγγο για το πως θα απευθύνω τον παρηγορητικό λόγο μου για το βαρύτατο πάθος σας.

Πόσο μεγάλη αλήθεια συμφορά! πόσο μεγάλο κακό! Σας έφυγε το καλό και ωραίο παιδί σας, αυτό που διάνοιξε πρώτο τις μητρικές ώδινες, αυτό με το οποίο αποκτήσατε το όνομα των γονέων, η αρχή της διαδοχής του γένους σας, η ρίζα της παιδοποιίας, το βλαστάρι της λογικής βλαστοφορίας, το, κατά κάποιο τρόπο, πρώτο άνθος της πατρικής καρποφορίας.

Και τί θα μπορούσα να πω περιγράφοντας την ομορφιά του γόνου σας, παρά ότι το παιδί μεγάλωνε και προόδευε στο ανάστημα και στη σύνεση και η χάρη του Θεού ήταν επάνω του, όσο το γνωρίζω και εγώ από μικρό; Πώς λοιπόν αυτό το τόσο νέο, που κόπηκε με το θανατηφόρο μαχαίρι από την ίδια, θα μπορούσα να πω, την λαγόνα σας, να μη προκαλέσει απαρηγόρητον πόνο στις καρδιές σας; Ή ποιός δεν θα θρηνήσει και δεν θα πονέσει ψυχικά μαζί σας, όταν του κόβεται με ξίφος κάποιος από τα μέλη του, όπως συνέβη σε σας;

Και θα στενάξουν δικαιολογημένα και οι πατέρες βλέποντας την απώλεια τέτοιου ωραιότατου παιδιού. Θα θρηνήσουν επίσης και οι μητέρες βλέποντας τη μεταφορά στον τάφο τόσο ωραίου σπλάχνου. Γιατί κόπηκε πραγματικά ένα μέλος σας. Κόπηκε σάρκα σας. Ο πόνος είναι πολύς, το φάρμακο της θεραπείας δυσεύρετο. Σκυθρωπότητα στο σπίτι, πόνος στους υπηρέτες, λύπη στους συγγενείς. Και περισσότερο από αυτούς στον παππού κύριο πατρίκιο και στη γιαγιά, την κυρία πρωτοσπαθαρίνα. Παντού δεινά και λύπη μεγάλη.

Εμπρός όμως, άνδρα γενναίε, συ με την πολλή σύνεση, ο σοφός σε φρόνηση, συ που από πολλά χρόνια έχεις αποκτήσει τη γνώση, θεράπευσε τον εαυτό σου, ίασε τον εαυτό σου.

Ρίξε, σε παρακαλώ, το μάτι της διάνοιάς σου και κοίταξε την κτίση. Κοίταξε τις παλιές γενεές, ξεκινώντας από τον ίδιο τον προπάτορά μας Αδάμ. Κοίταξε και σκέψου ποιός από αυτούς που ήρθαν στο φως έμεινε τον κόσμο αυτό, αλλά αντίθετα, σαν χορτάρι που φυτρώνει, δεν άνθισε γρήγορα και ξεράθηκε με τον θάνατο, ή σαν το ρεύμα του ποταμού, άλλος έφυγε και άλλος ήρθε, αφού το διαδοχικό γένος δεν σταματά, αλλά τρέχει και φεύγει κάθε μέρα; Έτσι και εκείνοι που γέννησαν εμάς, και οι πιο πάνω από εκείνους, και προχωρώντας ο λόγος πίσω φτάνει στην αρχή, ενώ αντίθετα, κατεβαίνοντας θα καταλήξει πάλι στη συντέλεια του σύμπαντος, «και δεν υπάρχει άνθρωπος που θα ζήσει», όπως είναι γραμμένο, «και δεν θα πεθάνει».

Και η παρούσα ζωή είναι μια λειτουργία καθορισμένη και εργασία ημερήσια, και επιστροφή αμέσως στα ίδια, εννοώ τη μετάβαση από τα εδώ προς εκείνα. Πατριάρχες, και έφυγαν˙ προφήτες, και αναχώρησαν˙ πατέρες και μητέρες, και χάθηκαν˙ αδελφοί και φίλοι και συγγενείς, και πέρασαν. Τι έγιναν επίσης οι βασιλείς, οι σατράπες, οι άρχοντες, και κάθε ηλικία και κάθε γένος ανθρώπου; Δεν κατέληξαν όλοι κάτω από τη γη, και θα επανέλθουν ύστερα από λίγο φυτρώνοντας από τη γη;

Αλλ’ αυτό είναι το ζητούμενο˙ Να διανύσουμε την εδώ ζωή μας καλά, και, αφού πολιτευθούμε σύμφωνα με το θέλημα του Θεού που μας έπλασε, να επιτύχουμε την παράστασή μας στο εκεί φοβερώτατο κριτήριο ακατάκριτο πράγμα που το δικό σας παιδί βρήκε και πέτυχε σίγουρα και αναμφίβολα. Γιατί λέγει, είναι μακάριος αυτός που, από όσους γεννήθηκαν από γυναίκες, έζησε λίγο, «και εκείνος τον οποίο διάλεξε και παρέλαβε ο Κύριος» στην πρώτη ηλικία, χωρίς να έχει δοκιμάσει τους πειρασμούς των πικρών αμαρτιών αυτής της ζωής.
Έφυγε και ο κύριος Σωτήριχος και πήγε στη συνώνυμή του σωτηρία, όπου απολαμβάνει μουσική εορταζόντων, αγαλλίαση απερίγραπτη, συναρίθμηση με τα βρέφη που αναπαύονται στους κόλπους του Αβραάμ, χωρίς να υπηρετεί τη φθορά και τη σάρκα, και ζώντας μέσα στην αιωνιότητα. Από αυτά θέλω να παίρνετε τις αφορμές της παρηγοριάς, από αυτά τις παρακλήσεις.

Γίνε δημιουργός ευφροσύνης και γιατρός όχι μόνο του εαυτού σου, αλλά και της κυρίας σπαθαρίας, η οποία έχει περισσότερη ανάγκη θεραπείας και παρηγοριάς, λόγω της μεγάλης αγάπης της για τον μικρό, κι έπειτα και των υπόλοιπων που σε ενδιαφέρουν, για να φανείς ότι είσαι εκπαιδευμένος στα θεία και κρατιέσαι από τον νόμο του Θεού, και γνωρίζεις που τελικά πηγαίνει αυτός που μετατίθεται, και ιδιαίτερα το δικό σου γλυκύτατο τέκνο.

Ότι δηλαδή δεν πηγαίνει στον θάνατο, ούτε στην ανυπαρξία, αλλά στην αιώνια ζωή και στον Θεό που δημιούργησε τα πάντα. Και έτσι να καταστείς στους πατέρες και σε όλους τους γνωστούς και συγκεντρωμένους στην κηδεία παράδειγμα καλό να αντιμετωπίζουν με ευχαριστία και σύνεση τους αποχωρισμούς των παιδιών και να μη εναντιώνονται στις προσταγές του Θεού.

(οσίου Θεοδώρου του Στουδίτου Έργα, εκδ. ΕΠΕ, Φιλοκαλία τόμος 18Β σελ. 89-93)

Όταν σας επισκέπτονται κακοί λογισμοί για οποιονδήποτε, παλέψτε με την κακή αυτή σκέψη για τον αδελφό μας ή την αδελφή μας!

Τότε θα διαφυλάξετε την ενότητα της ζωής, την ενότητα της αγάπης στο Πνεύμα του Θεού μας.

Οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι, όταν διαλογίζονται κάτι κακό σε κάποια γωνιά του σπιτιού τους, στη «φωλιά» τους, καταστρέφουν το μεγάλο σώμα όλης της ανθρωπότητος. Από τους κακούς αυτούς λογισμούς και τις αρνητικές διαθέσεις προς τον αδελφό συντρίβεται ο ίδιος ο άνθρωπος και αισθάνεται τη δυστυχία του.
Αυτό είναι πολύ λεπτό πράγμα. Ποτέ δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι η άσχημη σκέψη μας δεν είναι η πρώτη σκέψη αλλά η αντανάκλαση της κακής διαθέσεως, της ασυμπάθειας, του θυμού ή του εκνευρισμού της αδελφής ή του αδελφού εναντίον μας.

Ωστόσο, κάθε κακή σκέψη που εμφανίζεται μέσα μου αντανακλάται αρνητικά στις σχέσεις μου. Η καρδιά του άλλου ανθρώπου αισθάνεται την άσχημη αυτή ενέργεια.

Και τότε συμβαίνει έτσι, ώστε κατά κάποιον τρόπο η αρνητική σκέψη για τον αδελφό μου να φαίνεται πραγματικά «δικαιωμένη», δηλαδή να ανταποκρίνεται στην πραγματική διάθεσή του.

Τότε στερεώνεται η δυσμενής σχέση, και μπορεί να φθάσει ως το πάθος.

Και με τον τρόπο αυτό, εφόσον ποτέ δεν γνωρίζουμε, επαναλαμβάνω, αν πραγματικά οι σκέψεις μας ήταν καθαρές ή αν οι κακές αυτές σκέψεις ήρθαν αρχικά σε μάς, και έπειτα στον αδελφό ή την αδελφή μας, είναι κατά συνέπεια προτιμότερο πάντοτε να μετανοούμε για κάθε κακή μας σκέψη ενώπιων του Θεού και εσωτερικά ενώπιον του αδελφού, αναγνωρίζοντας ως ένοχο τον εαυτό μας και όχι άλλο πρόσωπο.

Τότε, σε όλες τις περιπτώσεις θα υπάρχει πνευματικό κέρδος για τον ίδιο τον άνθρωπο. Αν εγώ άρχισα πρώτος να σκέφτομαι αρνητικά και έπειτα μετανοήσω, με αυτό σβήνω τη φωτιά της εμπάθειας.

Αν άρχισε ο άλλος, τότε ενώπιον του Θεού η αγάπη προς τους εχθρούς μας θα εμφανιστεί με αυτή τη μορφή της μετανοίας και όχι με την ενοχοποίηση του αδελφού μου. Κατά τον λόγο του αποστόλου Παύλου, λοιπόν, «αναπληρούμεν τον νόμον του Χριστού».
Αν και από τις δύο πλευρές υπάρξει ενέργεια αυτού ακριβώς του είδους, τότε, με τον τρόπο αυτό, διεξάγοντας πολύ ταπεινή πάλη με κάθε κακό λογισμό, με κάθε αρνητική, άσχημη σκέψη για τον αδελφό μας, χωρίς να παραδίδουμε την καρδιά μας σε εκείνο που μας καταστρέφει, μπορούμε να οικοδομήσουμε γνήσια μοναστική ζωή.

(Σωφρονίου Σαχάρωφ,Οικοδομώντας το ναό του Θεού, τόμος Γ, σελ. 98-99)