ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 14

Στίχ. 7-14. Διδασκαλία για την ταπεινοφροσύνη.
14.10 ἀλλ᾽ ὅταν κληθῇς πορευθεὶς ἀνάπεσε εἰς τὸν ἔσχατον τόπον,
ἵνα(1) ὅταν ἔλθῃ ὁ κεκληκώς σε ἐρεῖ σοι, Φίλε, προσανάβηθι ἀνώτερον·
τότε ἔσται σοι δόξα ἐνώπιον πάντων τῶν συνανακειμένων σοι.
10 Γι’ αυτό, όταν σε καλέσουν κάπου, πήγαινε και κάθισε στην τελευταία θέση,
ώστε όταν έρθει αυτός που σε κάλεσε, να σου πει: “φίλε μου,
έλα σε μια καλύτερη θέση”. Έτσι αυτό θα είναι μια τιμή για σένα
μπροστά στους συνδαιτυμόνες σου.
(1) Ίσως το ἵνα εδώ μπαίνει για να δηλώσει την έκβαση, για να φανερώσει
το αποτέλεσμα μάλλον παρά τον σκοπό (p). Ο Σωτήρας δηλαδή δεν εννοεί,
ότι πρέπει εμείς σκόπιμα να διαλέγουμε την τελευταία θέση,
για να μας ανεβάσουν σε υψηλότερη, αλλά θέλει να μας διδάξει,
ότι η αλαζονεία και αυθάδεια οδηγούν σε ταπείνωση και εξευτελισμό,
ενώ η αληθινή ταπεινοφροσύνη ουδέποτε εξευτελίζει αλλά πιο πολύ και τιμά (δ).
Δεν συνιστά εδώ ο Κύριος στον αλαζόνα να μιμηθεί την ταπεινοφροσύνη
για να τιμηθεί, ώστε να ικανοποιηθεί η φιλοπρωτία του (p).
«Επιμηκύνει τον λόγο, δείχνοντας και την ντροπή από την αυθάδεια
και την δόξα από την ευλάβεια, και από τις δύο μεριές προτρέπει σε μετριοφροσύνη» (Ζ).
Η οδός του να ανέβει κάποιος ψηλά είναι να αρχίσει από χαμηλά.
Ο Lightfoot παραθέτει παραβολή ενός από τους ραββίνους κάπως όμοια με την παρούσα:
«Είχαν κληθεί τρεις σε δείπνο. Ο ένας από αυτούς κάθισε πιο ψηλά λέγοντας:
Είμαι ηγεμόνας. Ο άλλος κάθισε κοντά του, προσθέτοντας: Και εγώ είμαι σοφός.
Ο τρίτος έπιασε την τελευταία θέση παρατηρώντας: Εγώ είμαι άσημος.
Ο βασιλιάς έβαλε τον ταπεινό να καθίσει στην υψηλότερη θέση,
και τοποθέτησε τον ηγεμόνα στην τελευταία».

14.11 ὅτι(1) πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται καὶ ὁ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται(2).
11 Γιατί όποιος υψώνει τον εαυτό του θα ταπεινωθεί, κι αυτός που ταπεινώνει
τον εαυτό του θα υψωθεί».
(1) «Προσθέτει και απόφθεγμα καθολικό για να βεβαιώσει τη συμβουλή» (Ζ).
Προσθέτει αξίωμα που επαναλήφθηκε πολλές φορές από αυτόν.
Δες Λουκ. ιη 14 και Ματθ. κγ 12 και τις εκεί σημειώσεις.
(2) Η ταπείνωση είναι το διαβατήριο με το οποίο μπαίνει
κάποιος στη βασιλεία των ουρανών (p). Και δεν σημειώνεται μεν πάντοτε
και απαρέγκλιτα η επαλήθευση αυτού του αξιώματος στη γη, παρατηρείται
όμως αυτή συχνότατα και η κοινή γνώμη βρίσκει τόση ικανοποίηση σε αυτήν
την επαλήθευση, ώστε το αξίωμα αυτό του Κυρίου μπήκε ως ρητό σε κοινή χρήση (L).
Εδώ ο Κύριος χρησιμοποιεί το αξίωμα αυτό για αποτροπή εκείνου το οποίο
αποκαλούμε ματαιότητα. Εκείνοι άλλωστε οι οποίοι επιζητούσαν τις
πρωτοκαθεδρίες στα δείπνα, ήταν από τους ανθρώπους εκείνους,
οι οποίοι είχαν πεποίθηση στον εαυτό τους και περιφρονούσαν τους άλλους.

Τα πάθη είναι παράσιτα στην θεία επικοινωνία

Γέροντα, όταν έχω εμπάθεια, μπορεί να δουλέψει η καρδιά μου στην προσευχή;
Πως να δουλέψει η καρδιά σου στην προσευχή, όταν μέσα σου έχεις πάθη;
Να, πάρε ένα σκουριασμένο καλώδιο και σύνδεσέ το με το τηλέφωνο.
Μπορείς να συνεννοηθείς; Βραχυκυκλώνεται, βουίζει. Και ο άνθρωπος,
όταν έχει μέσα του σκουριές, πάθη, έχει βραχυκυκλώματα στην πνευματική ζωή,
μόνος του βραχυκυκλώνεται. Χρειάζεται να προσέξει την υπερηφάνεια,
τον εγωισμό, το θέλημα, την αναίδεια. Γιατί, αν είναι κυριευμένος από αυτά,
δεν είναι δυνατόν να τον επισκεφθεί η Χάρις του Θεού, ώστε να μπορέσει
να προσευχηθεί. Πρέπει να καθαρίσει τα σκουριασμένα του «καλώδια»,
για να γίνει καλός αγωγός και να μπορεί να επικοινωνεί με τον Θεό.
Και όσο περισσότερο θα καθαρίζεται από τα πάθη, τόσο περισσότερο
θα προχωρεί στην προσευχή. Τα πάθη είναι παράσιτα που εμποδίζουν
την θεία επικοινωνία. αν δεν φύγουν τα παράσιτα, πώς θα μπορέσει
ο άνθρωπος να επικοινωνήσει με τον Θεό;
Στις Διαβιβάσεις, όταν κάποιος είχε παράσιτα, του λέγαμε:
«Σήματα σου "μηδέν", σήματα σου "ένα". Ελέγξατε και επαναλάβετε
ακατανόητο το σήμα σας». Από τα παράσιτα δεν ακουγόταν ο άλλος.
Έπρεπε τα σήματα να είναι πάνω από «τρία».
Τα σήματα «πέντε» ακούγονταν πολύ καλά, η επικοινωνία πήγαινε ρολόι.
Διαφορετικά, φώναζε φώναζε αλλά δεν ακουγόταν, γιατί δεν ήταν καλά δικτυωμένος.
Έπρεπε πρώτα να δικτυώσει τον πομπό με τον δέκτη του ασυρμάτου του
και μετά να δικτυωθεί στην ίδια συχνότητα με το Κέντρο.
Έτσι και για να δικτυωθούμε με τον Θεό, πρέπει να συντονίσουμε τον πομπό μας
στην αγάπη και τον δέκτη μας στην ταπείνωση, για να μας ακούει
ο Θεός και να Τον ακούμε, γιατί σ’ αυτήν την συχνότητα εργάζεται ο Θεός:
Αγάπη, Ταπείνωση. Ο άνθρωπος πρέπει να εργασθεί, όσο μπορεί,
ώστε να πιάσει την συχνότητα αυτή. Τότε θα έχει επαφή με τον Θεό και ο νους
του θα είναι συνέχεια στον Θεό. Εύχομαι να αποκτήσετε αυτήν την θεία επαφή.
Αμήν.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.33-34)

"Ο Γέροντας δεν κατέκρινε κανέναν για την ιδεολογία του"

Βασικό χαρακτηριστικό του ήταν το ότι δεχόταν τους πάντες.
Δεχόταν και τους αρνητές και τους άθεους.
Και γκουρού ακόμη δεχόταν, χωρίς να κατακρίνει κανέναν
για την ιδεολογία του. Σ' όλους, όμως, τόνιζε ότι η αλήθεια
βρίσκεται στο Χριστό και στην Ορθόδοξη πίστη.
Η αποδοχή αυτή, που ήταν από τα μεγάλα χαρακτηριστικά
του Γέροντος Πορφυρίου - το να δέχεται, δηλαδή, τους πάντες
και τα πάντα- ήταν απλούστατα
αντιγραφή του τρόπου του Θεού απέναντί μας,
προκειμένου να γίνουμε καλύτεροι,
να καθαρισθούμε και να προχωρήσουμε στη σωτηρία.
Αυτή ήταν η πρακτική του Γέροντος Πορφυρίου.
Δεν κατέκρινε, κατακτούσε, όμως, όλους. Είχε το χάρισμα να
μεταστρέφει τους ανθρώπους.
Θα σας αναφέρω τη χαρακτηριστική περίπτωση μιας Γαλλίδας καθηγήτριας,
η οποία, έχοντας πληροφορηθεί το διορατικό χάρισμα του Γέροντος Πορφυρίου,
θέλησε να τον δοκιμάσει. Η Γαλλίδα αυτή είχε πάει σ' ένα συνέδριο
με θέμα τους γκουρού, το οποίο πραγματοποιήθηκε στην Ιαπωνία.
Πήγε, λοιπόν, στο Γέροντα, χωρίς να του πει ότι είχε πάρει μέρος
σ' αυτό το συνέδριο. Ο Γέρων Πορφύριος άφησε, όπως πάντα, τη συζήτηση
να κυλήσει ελεύθερα. Είπε ό,τι ήθελε να πει η Γαλλίδα καθηγήτρια και,
σε κάποιο σημείο της συνομιλίας, βρέθηκαν να μιλούν και για τους γκουρού.
Της λέει: "Σ' εκείνο το συνέδριο, που πήγατε πριν από λίγες ημέρες
και ήταν κάποιος κύριος δίπλα σας, δεν σας είπε τίποτε γι' αυτό το θέμα,
που με ρωτάτε τώρα; "Και της κατανόμασε τον κύριο αυτό,
ο οποίος είναι χριστιανός.
Η Γαλλίδα νόμισε ότι είχε πέσει κεραυνός επάνω της.
Διότι, όντως, μ' αυτόν τον άνθρωπο, τον οποίο της ανέφερε ο πατήρ Πορφύριος,
είχε μιλήσει για το θέμα, για το οποίο η ίδια υπέβαλε προηγουμένως
ερώτηση στο Γέροντα. Και τότε κατάλαβε ότι ο Γέρων Πορφύριος
ήταν ένας άνθρωπος φωτισμένος από τον Θεό.
[Ί 145π.]

(Ανθολόγιο Συμβουλών, Άγιος Πορφύριος, εκδ. Ι. Μονή Μεταμορφώσεως,
Μήλεσι, σελ. 234-236)

Εμπρησμός
η πορνεία
Να σβήσουμε την πυρκαγιά της πορνείας προτού να κυριεύση όλη την Εκκλησία.
Ε.Π.Ε. 30,100
Εμφάνισις
άσεμνη και στο ναό!
Τι κάνεις, άνθρωπε; Περιεργάζεσαι τα κάλλη των γυναικών και δεν φρίττεις που προβαίνεις σ’ αυτού του είδους τις αμαρτίες μέσα στο ναό; Για πορνείο την πέρασες την εκκλησία και χώρο ατιμότερο από την αγορά; Έξω μεν στο δρόμο φοβάσαι και ντρέπεσαι να περιεργάζεσαι μια γυναίκα, ενώ στο ναό του Θεού, την ώρα μάλιστα που σου μιλάει ο Θεός και σε απειλεί, πορνεύεις και μοιχεύεις.
Ε.Π.Ε. 11,800
ασελγής
Δεν έχετε σπίτια, για να κουβεντιάσετε; Πρέπει να κουβεντιάζετε στην εκκλησία και να εμποδίζετε και όσους στέκουν σεμνά και θέλουν ησυχία για την προσευχή; Η εκκλησία δεν είναι χώρος για κουβέντες, αλλά για διδασκαλία. Τώρα όμως σε τίποτε δεν διαφέρει από την αγορά. Για να μη πω και κάτι πιο τολμηρό, ότι δηλαδή, δεν διαφέρει η εκκλησία από το θέατρο. Οι γυναίκες στο ναό εμφανίζονται με πιο αισχρή εμφάνισι και από τις πορνευόμενες γυναίκες των θεάτρων.
Ε.Π.Ε. 18α,518
σκανδαλίζει
Λέει η γυναίκα: Τι φταίω εγώ, αν ο άλλος πονηρευθή; Μα εσύ δίνεις την αφορμή, με την εμφάνισί σου, με το βλέμμα σου, με τις κινήσεις σου. Γι’ αυτό και ο Παύλος έκανε πολύ λόγο για το ντύσιμο και τη ντροπή.
Ε.Π.Ε. 23,250
πορνική και μοιχική
Έχεις νυμφίο το Χριστό. Γιατί προσπαθείς ν’ αποσπάσης ανθρώπους εραστές; Τότε θα σε κρίνη για μοιχεία. Γιατί δεν στολίζεσαι τα στολίδια, που αρέσουν στο Χριστό, που αγαπά Εκείνος, δηλαδή, τη ντροπή, τη σωφροσύνη, την κοσμιό¬τητα, τη σεμνή ενδυμασία; Αυτή που τώρα έχεις, είναι πορνική και αισχρή. Δεν μπορούμε πια να ξεχωρίσουμε τις πόρνες απ’ τις παρθένες.
Ε.Π.Ε. 23,254
δείγμα εσωτερικής καταστάσεως
Και το ντύσιμο να είναι σεμνό. Διότι η καλή εξωτερική εμφάνισις είναι καθρέφτης της καταστάσεως, που επικρατεί στην ψυχή.
Ε.Π.Ε. 36,88-90
Εμφύλιος
εξ αίτιας της πίστεως
Είχε τότε ξεσπάσει παντού ένας εμφύλιος πόλεμος, που μάλιστα ήταν φοβερώτερος από κάθε άλλον εμφύλιο πόλεμο. Στον πόλεμο αυτό δεν συγκρούονταν μόνο πολίτες με πολίτες, αλλά και συγγενείς με συγγενείς και οικείοι με οικείους και φίλοι με φίλους. Τίποτε όμως από όλα αυτά δεν κατέλυσε την Εκκλησία, ούτε και την εξασθένισε. Και το πιο θαυμαστό βέβαια και παράδοξο είναι, ότι όλα αυτά συνέβησαν στην αρχή της ιδρύσεως της Εκκλησίας.
Ε.Π.Ε. 34,234
Έμφυτος
ξέρουμε το κακό και το καλό
Ολοφάνερη είναι μέσα μας η κακία, ώστε όλοι την κατηγορούν, ακόμα και όσοι την υπηρετούν. Και απ’ το άλλο μέρος, η αρετή από όλους θαυμάζεται, ακόμα και απ’ εκείνους που δεν προσπαθούν να την μιμηθούν. Έτσι, και ο πόρνος επαινεί τη σωφροσύνη, ο πλεονέκτης καταδικάζει την αδικία, ο οργίλος θαυμάζει την ανεξικακία, ο ακόλαστος μέμφεται την ακολασία. Πώς τότε, ρωτάνε, τα κάνει αυτά; Εξ’ αιτίας της ραθυμίας, αν και ξέρη πως δεν είναι καλό αυτό που κάνει. Διαφορετικά δεν θα ντρεπόταν για τις πράξεις του, ούτε θα αντιδρούσε όταν γι’ αυτές τον κατηγορούν οι άλλοι. Πολλοί όταν συνειδητοποιούν τι έκαναν, δεν αντέχουν τη ντροπή, και αυτοκτονούν. Τόσο μεγάλη είναι η μαρτυρία μέσα τους του καλού και του πρέποντος. Τόσο λαμπρότερα και από τον ήλιο λάμπουν τα καλά και φαίνονται απαίσια τα κακά.

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 200-201)

«Μη σας πλανά κανένας. Όποιος εφαρμόζει στην πράξη τη δικαιοσύνη εκείνος είναι δίκαιος όπως είναι δίκαιος ο Θεός» (Α’ Ιωάννου 3:7)

Ένας ιεροκήρυκας πήρε το αστικό λεωφορείο το πρωί της Δευτέρας. Πλήρωσε το εισιτήριο και κάθισε. Μέτρησε τα ρέστα και είδε ότι ο εισπράκτορας του έδωσε παραπάνω. Κάποιοι θα τα κρατούσαν ευλογώντας την τύχη τους. Ο ιεροκήρυκας στην επόμενη στάση πήγε στον εισπράκτορα να τα δώσει τα παραπανίσια λέγοντας του: «Κατά λάθος μου δώσατε περισσότερα». Ο εισπράκτορας απάντησε: «Το έκανα σκόπιμα. Χθες βράδυ σας άκουσα να κηρύττετε για την τιμιότητα και ήθελα να δω αν εφαρμόζετε αυτά που κηρύττετε!».
Αν είσαι χριστιανός, οι άνθρωποι παρακολουθούν τη ζωή σου και περιμένουν να βρουν κάτι μεμπτό, ώστε να δικαιολογήσουν τη δική τους απιστία. Κάποιος είπε: «να ζεις και να μιλάς έτσι που να μην ανησυχείς αν πουλήσεις τον παπαγάλο σου στον κουτσομπόλη της γειτονιάς!». Ακεραιότητα σημαίνει να μην υπάρχει τίποτε στην ζωή σου για το οποίο να ντρέπεσαι. Αυτή πρέπει να μας διακρίνει σε κάθε τι που σκεπτόμαστε, λέμε ή πράττουμε. Με τη ζωή μας είτε οικοδομούμε είτε γκρεμίζουμε το καλό μας όνομα και κυρίως την καλή μας χριστιανική μαρτυρία.

«Δώσε μου σοφία και γνώση» (Β’ χρονικών 1:10)

- Ο Θεός μετράει εκείνα που δίνουμε συγκρίνοντάς τα μ’ εκείνα που κρατάμε.
- Αν είχαμε μάθει να είμαστε σπλαχνικοί και να συμπαραστεκόμαστε και να βοηθούμε ο ένας τον άλλον, ο κόσμος θα είχε γίνει ένας καλύτερος τόπος για όλους.
- Κάνε όλο το καλό που μπορείς, χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα που μπορείς, με όλους τους τρόπους που μπορείς, όπου και όποτε μπορείς και για όσον καιρό μπορείς.
- Η πίστη τα κάνει όλα κατορθωτά. Η ελπίδα τα κάνει όλα λαμπρά. Η αγάπη τα κάνει όλα εύκολα.
- Όταν ένας άνθρωπος έχει ανάγκη, ένα γραμμάριο βοήθειας αξίζει περισσότερο από ένα κιλό κήρυγμα.
- Αν νιώθεις δυστυχισμένος, πίστεψε πως υπάρχει κάτι που μπορείς να κάνεις σ’ αυτόν τον κόσμο για να γίνεις χαρούμενος. Ενόσω μπορείς να απαλύνεις τον πόνο κάποιου άλλου, η ζωή σου δεν μάταιη (Helen Keller – τυφλή).

(Εκδόσεις «Ο Λόγος»)

489. Κάποτε, το Πνεύμα εισέρχεται στην ψυχή μας , χωρίς να προηγηθούν λόγια για τα αφτιά ούτε να μιλήση το στόμα μας. Εισέρχεται απ’ ευθείας στην ψυχή μας, όπως ο Υιός του Θεού εισήλθε «των θυρών κεκλεισμένων» στο υπερώο, όπου βρίσκονταν οι Απόστολοι, «διά τον φόβον των Ιουδαίων» κρυμμένοι. Τότε, νοιώθουμε ξαφνικά μέσα μας φως και χαρά. Θυμήσου πως ο Άγγελος εισήλθε στη φυλακή για να απελευθερώση τον κλεισμένο εισήλθε στη φυλακή για να απελευθερώση τον κλεισμένο εκεί Απόστολο Πέτρο. «Φύλακές πρὸ τῆς θύρας ἐτήρουν.. Καὶ ἰδοὺ ἄγγελος Κυρίου ἐπέστη καὶ φῶς ἔλαμψεν ἐν τῷ οἰκήματι» (Πραξ. ιβ’ 6, 7). Έτσι και το Άγιο Πνεύμα ξαφνικά επισκέπτεται το δεσμωτήριο της ψυχής, το σώμα, περνά τις κλειστές θύρες των αισθήσεων και «φως λάμπει εν τω οικήματι».

490. Στον ιερέα: Πίστευε με όλη σου την καρδιά, πίστευε ακράδαντα στη χάρι που σου δόθηκε από τον Θεό, να προσεύχεσαι για τον λαό του. Πρόσεξε να μην αποβή «κενή» αυτή η χάρις, γιατί μ’ αυτή μπορείς να σώσης πολλές ψυχές. Ο Κύριος γρήγορα ακούει την ολοκάρδιο προσευχή σου για τον λαό του και είναι έτοιμος να τον ελεήση, όπως έκαμε με τις προσευχές του Μωϋσέως, του Ααρών, του Σαμουήλ, και των Αποστόλων. Μην αφήνεις καμμία ευκαιρία να προσεύχεσαι, στην εκκλησία, στα σπίτια, παντού. Παντού και πάντοντε, ας συλλογίζεσαι τη σωτηρία του λαού του Θεού. Έτσι και συ θα ελεηθής προσωπικά.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 205-206)

487. Ήμουν στον δρόμο, πηγαίνοντας στην εκκλησία για τον Όρθρο. Ο ήλιος είχε ανατείλει και το φως του έπεφτε σ’ ένα τζάμι. Η αντανάκλασις ήταν τόσο δυνατή, ώστε ήταν αδύνατο να κυττάξης εκείνο το γυαλί, όπως είναι αδύνατο να κυττάξης τον ίδιο τον ήλιο. Συλλογίσθηκα τότε: «Αν ο υλικός, ο κτιστός ήλιος αντανακλάται με τόση λάμψι από το φτωχό γυαλί, τι συμβαίνει με τον Ήλιο της Δικαιοσύνης, τον Κύριο, όταν αντανακλάται από μία καθαρή καρδιά; Λαμπρότατα αντανακλάται ο Θεός στους Αγίους του, που καθάρισαν και διηύγασαν την καρδιά τους «παντός μολυσμού σαρκός καί πνεύματος, επιτελούντες αγιωσύνην ἐν φόβω Θεοῦ» (Β’ Κορ. ζ’ 1). Ναι, λαμπρότατα αντανακλάται στις ψυχές των εκλεκτών του. Αυτές οι καθαρές ψυχές, αυτές οι εικόνες του Θεού, σαν ακηλίδωτα κάτοπτρα λάμπουν στο φως του Ήλιου της Δικαιοσύνης.

488. Ο Θεός είναι Αλήθεια και η προσευχή μου πρέπει να είναι αλήθεια και ζωή. Ο Θεός είναι Φώς και η προσευχή μου πρέπει να προσφέρεται μέσα στο φως του νου και της καρδιάς. Ο Θεός είναι Πυρ και η προσευχή μου πρέπει να είναι φλογερή. Ο Θεός είναι η τελεία Ελευθερία και η προσευχή μου πρέπει να πηγάζη ελεύθερα από την καρδιά. Τι πλούτος υπάρχει στο ανθρώπινο πνεύμα! Αρκεί μόνο να σκεφθώ τον Θεό, μόνο να ποθήσω την ένωσί μου μαζί του, και ο Θεός είναι ήδη μαζί μου. Οι τοίχοι του σπιτιού, τα κιγκλιδώματα της φυλακής, τα βουνά που ορθώνονται πανύψηλα, δεν μπορούν να εμποδίσουν αυτή την ένωσι. Ευθύς ο Θεός είναι μαζί μου, όπως επίσης οι Άγγελοι και οι Άγιοι. Μαζί με τον Θεό και αυτά τα μακάρια πνεύματα βρίσκονται μπροστά στα μάτια μου, έρχονται μέσα στην καρδιά μου, σαν οι πιο κοντινοί μου φίλοι. Ώ, τι πλούτος υπάρχει στο ανθρώπινο πνεύμα!

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 204-205)