Ανέβηκαν πρόσφατα (17/2/22 & 15/3/22) στο youtube δύο βίντεο που αναφέρονται στην τελετή του Αγίου Φωτός. Ο δημοσιογράφος έχει ήδη εκδώσει και βιβλίο για το εν λόγω θέμα από το 2019. Επειδή με τα βίντεο θα προκληθεί δικαιολογημένος θόρυβος, θα είχα να πω κάποιες ταπεινές σκέψεις απευθυνόμενος σε όσους ζητούν Πνευματική καθοδήγηση από τον γράφοντα. Δεν εκφράζω καμία θέση επίσημη της Εκκλησίας. Μόνο τη δική μου.

Η μαρτυρία του Σκευοφύλακα Επισκόπου από τη συνέντευξη, η οποία δόθηκε το 2018, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί εύκολα παρά μόνο από κάποιον προκατειλημμένο· εκτός και αν αποδειχτεί ότι ο Επίσκοπος αυτός στα εν λόγω βίντεο δεν λέει την αλήθεια [δεν έχει πάντως διαψευστεί επισήμως, όσο γνωρίζουμε, από το 2018]. Σε αυτή την περίπτωση, όλα τα παρακάτω γραφόμενα είναι άκυρα και τα παίρνει πίσω ο γράφων. Ταπεινά πάντως θεωρώ ότι ο Σκευοφύλακας δεν χειρίστηκε σωστά τη συνέντευξη, χρησιμοποίησε κάποιες λανθασμένες και άστοχες φράσεις και τελικά άφησε κενά σημαντικά.

Η μαρτυρία λέει ότι την ώρα που εισέρχεται ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων στον Άγιο Τάφο, είναι ήδη αναμμένα δύο καντήλια πάνω στον Τάφο. Αυτό φαίνεται και στο βίντεο (του Α΄ μέρους). Ο ίδιος ο Σκευοφύλακας, με φανερή δυσκολία ή και αμηχανία, παραδέχεται ότι τα ανάβει ο ίδιος. Άρα έχουμε, για πρώτη φορά, τόσο δημόσια μαρτυρία προσώπου όχι τρίτου, αλλά που έχει κυρίαρχο ρόλο στην Τελετή! Δεν θεωρώ ότι πρέπει να τον κατηγορήσουμε ως αναξιόπιστο, διότι έχουμε και άλλους αρχιερείς του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων οι οποίοι λένε, σε άλλα βίντεο, ότι το φως ανάβει με τρόπο φυσικό, αλλά καθαγιάζεται από την Ευχή που διαβάζει ο Πατριάρχης.

Αυτή η μαρτυρία διαφοροποιείται, δυστυχώς, σαφώς από μία ευρεία – καθολική σχεδόν – λαϊκή άποψη. Η άποψη αυτή πάντως, η λαϊκή (το ότι δηλαδή δεν υπάρχει καμία αναμμένη εστία φωτός στον Άγιο Τάφο) πρέπει να ομολογήσουμε ότι δεν αναφερόταν ποτέ στα επίσημα κείμενα του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων! Ποτέ δηλαδή το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων δεν είπε ΕΠΙΣΗΜΩΣ ΨΕΜΑΤΑ, ότι «η κανδήλα είναι σβηστή», αλλά ποτέ δεν είπε ΕΠΙΣΗΜΩΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΛΗΡΗ ΑΛΗΘΕΙΑ ότι "η κανδήλα είναι αναμμένη". Ξέραμε λοιπόν όλοι σχεδόν, δεκαετίες τώρα, ότι μέσα στον Τάφο δεν υπάρχει καμία εστία φωτός και ότι γίνεται και εξονυχιστικός έλεγχος στον Πατριάρχη πριν μπει μέσα για την αφή του φωτός. Ακόμη πάντως και αν γίνεται αυτός ο έλεγχος νωρίς το πρωί του Μ. Σαββάτου, όμως στις 12.30 μ.μ., ο Σκευοφύλακας ομολογεί ότι αυτός, ο τελευταίος που εισέρχεται, ανάβει τις 2 καντήλες, μετά σφραγίζεται ο Τάφος και ο Πατριάρχης εισερχόμενος τις βρίσκει αναμμένες. Βεβαίως ο Σκευοφύλακας δεν μπορεί να μαρτυρήσει τίποτα για τη στιγμή της αφής, αφού δεν είναι μέσα στον Τάφο εκείνη την ώρα. Δεν ξέρει, επομένως, αν ο Θεός κάνει ή όχι θαύμα στον Πατριάρχη, κάτι το οποίο ίσως ο Θεός το κάνει, ασχέτως κανδήλας. Άρα δεν μπορεί ούτε αυτός να αποκλείσει το θαύμα. Αυτό όμως, δυστυχώς, δεν το ανέφερε στη συνέντευξη…

Ας δούμε ποια θεολογική απάντηση θα μπορούσαμε να δώσουμε μετά από αυτά τα νέα δεδομένα. Ο Χριστιανός δεν έχει ανάγκη κανένα θαύμα για να πιστέψει. Η Ανάσταση του Κυρίου μας φτάνει και μας περισσεύει. Αυτήν γιορτάζουμε και εκεί πρέπει να δίνουμε όλο το βάρος και όχι σε θαύματα και τελετές. Οπότε ακόμα και αν δεν ισχύει η επικρατούσα άποψη για την θαυματουργική αφή του Φωτός, αυτό δεν μας σκανδαλίζει καθόλου, ούτε μας ταράζει! Διότι δεν στηρίζουμε εκεί κάτι. Καμία σημασία δεν έχει αν βγαίνει ή δεν βγαίνει το Άγιο Φως το Μ. Σάββατο. Πρόβλημα έχουν μόνο αυτοί που στήριξαν εκεί την πίστη τους και θέλουν να βλέπουν θαύματα.

Η «θαυματολαγνεία» και το να κυνηγάμε να δούμε θαύματα, δεν φανερώνει υγιή πίστη. Θαύματα κατά «παραγγελία» από το Θεό, προγραμματισμένα την ώρα και ημέρα που εμείς θέλουμε, δεν είναι διδασκαλία ούτε της Αγίας Γραφής ούτε των Πατέρων. Θαύμα θα κάνει ο Θεός μόνο αν και όποτε Αυτός θέλει. Άλλωστε κανείς από τους γνωστούς μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας δεν μιλά για την τελετή του Αγίου Φωτός. Πουθενά και κανείς. Άρα κακώς δόθηκε τέτοια έκταση και σημασία σε αυτήν την τελετή!

Η καθαγιαστική ευχή που διαβάζει ο Πατριάρχης, όντως δεν μιλά για θαυματουργική αποστολή του Αγίου Φωτός εξ ουρανού κλπ., αλλά υπονοεί ξεκάθαρα ότι το Φως λαμβάνεται από την ακοίμητη κανδήλα του Τάφου [«ἐκ τοῦ ἐπί τούτον τόν φωτοφόρον σου Τάφον ἐκκαιομένου φωτός εὐλαβῶς λαμβάνοντες, διαδίδομεν τοῖς πεστεύουσιν εἰς Σέ»].

Το κρίσιμο ερώτημα τώρα. Γίνεται θαύμα το Μ. Σάββατο; Έχουμε πολλές μαρτυρίες πιστών, στις οποίες δυστυχώς δεν αναφέρθηκε ο Σκευοφύλακας ενώ θα έπρεπε οπωσδήποτε να το κάνει ώστε να μην φανεί ότι αποκλείει το θαύμα. Μαρτυρίες που δηλώνουν ότι έξω από το Ιερό Κουβούκλιο, τους άναψε από μόνο του το κερί τους ή διπλανών τους και είδαν το άγιο Φως σαν ένα γαλάζιο χρώμα ή και με άλλες μορφές, το οποίο ανάβει καντήλια στο Ναό κλπ.. Αυτές τις μαρτυρίες δεν μπορούμε να τις αποκλείσουμε σε καμία περίπτωση. Έχουμε επίσης και το θαυμάσιο βιβλίο του κ. Σκαρλακίδη «Άγιο Φως», το οποίο περιέχει σπουδαία περιστατικά εμφάνισης του Αγίου Φωτός στον Πανάγιο Τάφο μέσα στην Ιστορία. Το υπερφυσικό Φως της Αναστάσεως είναι πραγματικότητα στην Εκκλησία μας και μάλιστα στα Ιερά Προσκυνήματα. Άρα μπορεί κάλλιστα ο Θεός αν θέλει να στείλει όντως το Άγιο Φως Του εκείνη την ώρα. Και το έχει κάνει. Μπορεί να το στείλει και μέσα στον Τάφο στον Πατριάρχη, ακόμη και αν είναι ήδη αναμμένες οι κανδήλες, και έξω από τον Τάφο. Μπορεί όμως και να μην το στείλει, ούτε στον Πατριάρχη (οπότε τότε εκείνος το ανάβει από την κανδήλα) ούτε σε κανέναν. Πού είναι το πρόβλημα σε αυτό; Τι μας πειράζει; Θέλουμε «σώνει και καλά» θαύμα; Το θαύμα μπορεί να γινόταν τους προηγούμενους αιώνες και να συνεχίζει να γίνεται αλλά όχι με επαναληψιμότητα κάθε χρόνο. Αυτό οδήγησε ίσως, μία δική μου εικασία, τους Πατριάρχες – κάποιας παλαιότερης εποχής – να βάζουν τις κανδήλες στο εσωτερικό του Αγίου Τάφου. Με τον τρόπο αυτό είναι δυνατόν να διασφαλιστεί η έξοδος του Πατριάρχη με το Άγιο Φως ανελλιπώς κάθε χρόνο. Αυτό δεν αναιρεί το ενδεχόμενο ότι το θαύμα κάποτε μπορεί να γίνονταν ή κάποιες φορές συνεχίζει να συμβαίνει και στις ημέρες μας. Δεν θεωρώ δηλαδή ότι τόσα χρόνια όλο αυτό ήταν μόνο επινόηση της φαντασίας του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και αποτελεί ένα καθολικό ψέμα.

Το όλο θέαμα βεβαίως και σκηνικό που βλέπουμε επί δεκαετίες στις οθόνες μας, οι πανηγυρισμοί, οι αλαλαγμοί, προφανώς υπονοούν ότι όλοι αυτοί χαίρονται εκεί διότι έγινε οπωσδήποτε (!) θαύμα. Ότι τα κεριά του Πατριάρχη είναι δεδομένο (!) ότι ανάβουν θαυματουργικά και όχι ότι απλώς καθαγιάζεται το φυσικό φως. Τότε θα έπρεπε να πανηγυρίζουμε και να αλαλάζουμε και όταν καθαγιάζουμε και το νερό του Αγιασμού. Άρα, μην γελιόμαστε, όλα παρουσιάζονται ως επαναλαμβανόμενο ετήσιο θαύμα! Επίσης τι νόημα έχουν το σφράγισμα του Τάφου, ο αστυνομικός που μπαίνει μέσα μαζί με τον Πατριάρχη κλπ.; Αυτά υπονοούν ότι διαφυλάσσουμε το να μην ανάψει κανείς τίποτα μέσα στον Τάφο ώστε το Φως να ανάψει με το θαύμα.

Το μεγάλο λάθος λοιπόν που έγινε είναι ότι παρουσιάστηκε και διδάχτηκε παραδοσιακά ότι τα κεριά του Πατριάρχη ανάβουν αποκλειστικά και «εξαναγκαστικά» με θαύμα. Το επόμενο τεράστιο λάθος είναι ότι, για να «στηριχτεί» αυτό το θαύμα, φτιάχτηκε ολόκληρη επιχειρηματολογία σχετικά με το ότι όλα μέσα στον Τάφο είναι σβησμένα, κάτι το οποίο δεν είναι αλήθεια, κατά την σαφή ομολογία του Σκευοφύλακα.

Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων είναι ένα μαρτυρικό Πατριαρχείο και αγωνίζεται θεοφιλώς να κρατήσει τα Ιερά προσκυνήματα σε αντίξοες συνθήκες. Όλοι το σεβόμαστε αυτό και αναγνωρίζουμε την πολύ δύσκολη θέση του. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν έχει σοβαρή ευθύνη ηθική για το ότι δεν φρόντισε, το ίδιο και εγκαίρως, να αποδομήσει, να αποκαθάρει αυτόν τον «μύθο», το ότι δηλαδή όλα είναι σβηστά στον Πανάγιο Τάφο, άρα μόνο θαυματουργικά θα ανάψουν τα κεριά του Πατριάρχου. Αντιθέτως, κατά την ταπεινή μας άποψη, συντηρούνταν αυτή η άποψη με μία κρυψίνοια και έναν φόβο.

Θα μπορούσε κάλλιστα να ειπωθεί επισήμως από το Πατριαρχείο το εξής: ""Η διαδικασία αφής του Αγίου Φωτός είναι η ακόλουθη: Πάνω στην πλάκα του ιερού Τάφου ανάβουν οι δύο κανδήλες από τον Σκευοφύλακα [σχόλιο δικό μου:φαντάζομαι ότι είναι και πρακτικός ο λόγος, διότι πώς αλλιώς θα βλέπει ο Πατριάρχης να διαβάσει στο ημίφως, αν δεν υπάρχει κάποια φλόγα;]· ο Πατριάρχης διαβάζει την καθαγιαστική Ευχή και αν και όταν ο Θεός κάνει το θαύμα Του και του ανάψει εκείνου τα κεριά, δεν χρειάζεται η κανδήλα· αν και όταν, όμως, ο Θεός δεν στέλνει, για λόγους που μόνο Εκείνος ξέρει, το Φως στον Πατριάρχη, τότε ο Πατριάρχης το ανάβει από την υπάρχουσα κανδήλα χωρίς κανένα θαύμα μέσα στο Κουβούκλιο! Εκτός του Ιερού Κουβουκλίου πάντως, είναι πολλά τα θαύματα του Αγίου Φωτός που έχουν βιώσει οι πιστοί"". Ούτε λοιπόν «καταναγκαστικό» και «κατά παραγγελία» θαύμα, ούτε όμως αποκλεισμός του θαύματος! Αυτό δεν θα ήταν καλό; Δεν θα έφτανε; Δεν θα τιμούσαμε και έτσι το Φως της Αναστάσεως;

Στο επιχείρημα κάποιων: «Μην πούμε την αλήθεια, μήπως σκανδαλιστεί ο κόσμος» ή «μη χαλάσουμε την πίστη του κόσμου», φράσεις που αναφέρει δυστυχώς και ο Σκευοφύλακας, απαντούμε ότι η θεολογική αλήθεια ελευθερώνει και δεν σκανδαλίζει. Αν οι κληρικοί, παντός βαθμού, κατηχούμε και διαφωτίζουμε σωστά θεολογικά το ποίμνιο περί θαυμάτων, τότε το ποίμνιο δεν σκανδαλίζεται. Σκανδαλίζονται μόνο οι θρησκόληπτοι. Τώρα όμως θα σκανδαλιστούν πάλι κάποιοι άνθρωποι με την προβληματική στάση του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, γιατί δεν αποκάλυψε με σαφήνεια τα της Τελετής, έστω και αν υπήρχαν αγαθές προθέσεις. Πολλοί, φυσικά εκτός Εκκλησίας, ξέρουμε τι θα πουν: φράσεις όπως «Εμπόριο θαυμάτων…» και «όλα για τα λεφτά…». Ποιος όμως ευθύνεται για την δυσφήμιση αυτή της Εκκλησίας;…

Το άλλο επιχείρημα: «Άσε με να πιστεύω κάτι και ας είναι αυτό και ψέμα, αφού μου κάνει εμένα καλό» είναι άκρως υποτιμητικό για τη νοημοσύνη και την προσωπικότητά μας. Δεν είμαστε ανόητοι. Όχι, δεν θέλω να πιστεύω τίποτα, γενικά μιλώντας και όχι για το θέμα του αγίου Φωτός, αν δεν είναι η απόλυτη αλήθεια! Πιστεύω, προσωπικά, ότι κάποιες φορές σίγουρα έχει έλθει με θαυματουργικό τρόπο το Άγιο Φως από τον Πανάγιο Τάφο! Ο Κύριος έχει αποκαλυφθεί σε αγίους με διάφορους τρόπους, δεν μπορεί λοιπόν και να μην έχει δώσει σημάδια ύπαρξης στις ψυχές που επισκέπτονται με ευλάβεια, συγκίνηση, καθαρότητα και αγάπη τον Άγιο Του Τάφο. Δεν θεωρώ σε καμιά περίπτωση ότι αυτό είναι εγγενώς ένα διαχρονικό, στημένο ψέμα. Είμαι ωστόσο έτοιμος, άνετα, να δεχτώ και το ότι αυτό μπορεί να μην γίνεται με αυτόν τον μεθοδευμένο και τυπικό τρόπο και με τη συγκεκριμένη επαναληψιμότητα. Το θέμα δεν αφορά την πίστη αλλά τον χειρισμό του Πατριαρχείου.

Η τελετή του Αγίου Φωτός είναι θαυμάσια και συγκινητική και χωρίς θαύμα. Ας αφήσουμε το Θεό να κάνει αν θέλει Αυτός θαύμα σε όποιους θέλει. Ούτως ή άλλως και χωρίς κανένα θαύμα, το Άγιο Φως είναι καθαγιασμένο και από τον Πανάγιο Τάφο και την Ευχή την καθαγιαστική του Πατριάρχου και καλώς μεταφέρεται σε όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες ώστε να συνδεθούμε όλοι με το ίδιο το Φως του Τάφου.

Τέλος, αν το τυπικό της Τελετής προβλέπει ότι ο Σκευοφύλακας ανάβει την κανδήλα με τεχνητά μέσα και ίσως από την κανδήλα να ανάβει και ο Πατριάρχης, τι νόημα έχει να στηρίζουμε, όπως ίσως κάναμε, την αλήθεια της Ορθοδοξίας, απέναντι στα άλλα δόγματα, στο θαύμα του Αγίου Φωτός; Η αλήθεια της Ορθοδοξίας στηρίζεται στο ορθό δόγμα και το ορθό βίωμα των Αγίων μας!

π. Νικόλαος Πουλάδας

Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι περίοδος μετανοίας, περίοδος κατά την οποία η πέτρινη καρδιά μας πρέπει, με τη χάρη του Θεού να γίνει σάρκινη, και από αναίσθητη να γίνει αισθαντική, από ψυχρή και σκληρή να γίνει ζεστή και ανοιχτή προς τους άλλους και, κυρίως, προς τον Ίδιο τον Θεό.

Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι καιρός ανανέωσης, όπου καθετί -όπως γίνεται την άνοιξη- κάνει μία καινούρια αρχή· και η ανήλια ζωή μας ζωντανεύει και πάλι με όλη την ένταση την οποία ο Θεός μπορεί να δώσει σ’ εμάς τους ανθρώπους, κάνοντάς μας διά των Αχράντων Μυστηρίων και των πλούσιων δωρεών Του κοινωνούς του Αγίου Του Πνεύματος, κοινωνούς θείας φύσεως.

Είναι εποχή συμφιλίωσης και η συμφιλίωση είναι χαρά· η χαρά του Θεού και η δική μας χαρά· ένα νέο ξεκίνημα!

Σήμερα είναι η ημέρα του Αγίου Ιωάννου της Κλίμακος και θέλω να σας διαβάσω μερικές δικές του φράσεις, τόσο σχετικές με την ιδιαιτερότητα της περιόδου που διάγουμε·

«Η μετάνοια, δηλαδή η επιστροφή μας στον Θεό, είναι ανανέωση του βαπτίσματός μας· είναι ανανέωση της συνθήκης μας με τον Θεό, της υπόσχεσής μας να αλλάξουμε τη ζωή μας. Είναι περίοδος κατά την οποία μπορούμε να αποκτήσουμε την ταπείνωση, η οποία είναι ειρήνη· ειρήνη με τον Θεό, ειρήνη με τον εαυτό μας, ειρήνη με όλο τον κτιστό κόσμο. Η μετάνοια γεννιέται από την ελπίδα, όταν δηλαδή απορρίψουμε την απόγνωση. Και εκείνος που μετανοεί, είναι κάποιος που αξίζει την καταδίκη -ωστόσο αναχωρεί από το δικαστήριο χωρίς ντροπή, επειδή η μετάνοια είναι η ειρήνη μας με τον Θεό. Κι αυτό επιτυγχάνεται μέσα από μία ζωή αντάξια, που αποξενώθηκε από τις αμαρτίες που διαπράτταμε στο παρελθόν. Μετάνοια είναι το καθάρισμα της συνειδήσεώς μας. Μετάνοια σημαίνει ολοκληρωτική απαλλαγή από τη λύπη και τον πόνο».

Κι αν αναρωτηθούμε πώς θα το πετύχουμε αυτό, πώς θα φθάσουμε εκεί, πώς μπορούμε να ανταποκριθούμε στον Θεό που μας δέχεται όπως ο Πατέρας της παραβολής δέχθηκε τον άσωτο γιό του, σ’ ένα Θεό που μας περιμένει με λαχτάρα και που ενώ Τον απορρίψαμε Εκείνος δεν απομακρύνθηκε ποτέ από κοντά μας, αξίζει να ακούσουμε αυτά τα λίγα λόγια για την προσευχή·

«Στην προσευχή μη χρησιμοποιείτε επιτηδευμένες λέξεις, διότι, συχνά το απλό και ανεπιτήδευτο ψέλλισμα των παιδιών είναι εκείνο που ευφραίνει τον ουράνιο Πατέρα μας. Όταν μιλάτε στον Θεό, μην προσπαθείτε να πείτε πολλά, διότι διαφορετικά, ο νους, αναζητώντας τις λέξεις θα χαθεί σ’ αυτές. Η μία λέξη που ψιθύριζε ο Τελώνης του έφερε το έλεος του Θεού· μία λέξη γεμάτη πίστη έσωσε τον ληστή πάνω στον Σταυρό. Η ποικιλία των λέξεων όταν προσευχόμαστε διασκορπίζει τον νου και εξάπτει τη φαντασία. Η μία λέξη που απευθύνουμε στον Θεό συμμαζεύει τον νου στην παρουσία Του. Κι αν στην προσευχή σου, αυτή η μία λέξη σε αγγίζει μέσα σου, αν τη νιώθεις βαθιά, μείνε σ’ αυτήν, μείνε, γιατί κάτι τέτοιες στιγμές ο φύλακας Αγγελός μας προσεύχεται μαζί μας, επειδή είμαστε αληθινοί με τον εαυτό μας και με τον Θεό».

Ας μην ξεχάσουμε τα λόγια αυτά του Αγίου Ιωάννου της Κλίμακος, ακόμη κι αν ξεχάσουμε τα δικά μου σχόλια που για ευκολία δική σας πρόσθεσα, ώστε να γίνει το κείμενο ευκολότερα κατανοητό. Ας θυμόμαστε τα λόγια του, γιατί ήταν άνθρωπος που ήξερε τι σημαίνει να στρέφεσαι στον Θεό, να μένεις στον Θεό, να είσαι η χαρά του Θεού και να ευφραίνεσαι εν Αυτώ. Μας προσφέρεται αυτή την περίοδο, καθώς ανεβαίνουμε προς τις ημέρες του Πάθους, ως παράδειγμα του τι μπορεί να κάνει η χάρη του Θεού για να μεταμορφώσει έναν απλό και συνηθισμένο άνθρωπο σε φως του κόσμου.

Ας μάθουμε απ’ αυτόν, ας ακολουθήσουμε το παράδειγμά του, ας χαρούμε βλέποντας πώς μπορεί να εργαστεί η δύναμη του Θεού μέσα στον άνθρωπο και, με πίστη, με εμπιστοσύνη, με χαρά θριαμβική αλλά και ειρηνική ας ακολουθήσουμε τη συμβουλή του, ας ακούσουμε τον Θεό να μας παρακαλεί να βρούμε τον δρόμο της ζωής και να μας λέει ότι μαζί μ’ Αυτόν και εν Αυτώ όντως θα ζήσουμε, επειδή Αυτός είναι η Αλήθεια και η οδός και η Αιώνιος Ζωή.

(Anthony Bloom, Στο φως της κρίσης του Θεού, πορεία από το τριώδιο στην ανάσταση, Εκδ. Εν Πλω)

Στείλτε τον ύπνο σε όσους δεν μπορούν να κοιμηθούν

-Γέροντα, γιατί νυστάζω, όταν προσεύχομαι;

-Δεν ζεις έντονα. Άφησες χαλαρό τον εαυτό σου και τώρα πας σπρώχνοντας.
Αν έχεις αγωνία για ένα θέμα που σε απασχολεί, μπορείς να κοιμηθείς;
Βλέπεις, κάποιος από ευγνωμοσύνη για τον ευεργέτη του μπορεί να μην κοιμηθεί
μια βραδιά, για να κάνει προσευχή γι’ αυτόν. Μετά όμως πρέπει να σκεφτεί:
«Καλά, για τον άνθρωπο που με ευεργέτησε αγρύπνησα, για τον Θεό, που σταυρώθηκε
για μένα, να μην αγρυπνήσω, για να Τον ευχαριστήσω;».

-Γέροντα, μπορεί η υπνηλία να προέρχεται από σωματική αδυναμία;

-Ναι, καμιά φορά η υπνηλία προέρχεται και από εξάντληση, από υπόταση ή υποθερμία κ.λ.π.
Να βρίσκει κανείς την αιτία και να ενεργεί ανάλογα.

-Γέροντα, πώς συμβαίνει, ενώ προσεύχεται κάνεις με πόνο για κάτι, να τον παίρνει ο ύπνος;

-Αν πραγματικά υπάρχει πόνος για ένα θέμα, τότε δεν τον πιάνει υπνηλία τον άνθρωπο.
Χρειάζεται όμως να βιάσει και λίγο τον εαυτό του. Αν είναι στο κελλί, να ρίξει λίγο
νερό στο πρόσωπο, για να φύγει ο ύπνος.

-Στις αγρυπνίες νυστάζω πολύ τι να κάνω;

-Να τον τσακίζεις τον ύπνο. Στην εκκλησία, επειδή ο άνθρωπος ηρεμεί ψυχικά και κουράζεται
σωματικά, νυστάζει. Αλλά, όταν επιμείνεις να μη σε πάρει ο ύπνος, τότε ο ύπνος τσακίζεται
και φεύγει. Βέβαια ύστερα από μια δυο ώρες πάλι νυστάζεις, κι εκείνος ο ύπνος είναι βαρύς
και πιο δύσκολα τον διώχνεις με την επιμονή όμως τσακίζεται και αυτός.
Αν φύγει η πρώτη και η δεύτερη αμαξοστοιχία του ύπνου, πάει μετά ο ύπνος, έφυγε.

-Γέροντα, μπορεί σε μια αγρυπνία και δύο ώρες να προσπαθώ να διώξω τον ύπνο.

-Γιατί δεν τον στέλνεις στα νοσοκομεία, στα ψυχιατρεία; «Θεέ μου, να λες, δώσε τον ύπνο
σε όσους δεν μπορούν να κοιμηθούν, είτε γιατί πονούν είτε γιατί είναι τεντωμένα τα νεύρα τους».
Να κάνεις τον ύπνο χάπι και να τον στέλνεις με την προσευχή σε όσους δεν μπορούν να κοιμηθούν
και ταλαιπωρούνται οι καημένοι, κι εσύ μέρα νύχτα να δοξάζεις τον Θεό.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, "Περί προσευχής", εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.59-60)

Ο περισπασμός στην προσευχή

Γέροντα, όταν προσεύχομαι στο κελλί μου, έχω ανησυχία μήπως κάποια
αδελφή ανοίξει την πόρτα, και αυτό μου φέρνει περίσπαση.
Εγώ, αν είμαι σε κατάσταση προσευχής και ανοίξει κάποιος την πόρτα,
προτιμώ να με χτυπήση με το τσεκούρι στο κεφάλι, παρά να με δει
εκείνη την ώρα που προσεύχομαι. Είναι σαν να πετάς και έρχεται
ο άλλος και σου σπάζει τα φτερά. Eσείς δεν έχετε ζήσει ακόμη
πνευματικές καταστάσεις την ώρα της προσευχής, για να καταλάβετε
πόσο στοιχίζει σε κάποιον να τον ενοχλήσετε την ώρα που προσεύχεται.
Δεν έχετε νιώσει αυτήν την επικοινωνία με τον Θεό, που ο άνθρωπος
φεύγει κατά κάποιον τρόπο από την γη. Αν είχατε τέτοιες εμπειρίες,
θα σεβόσασταν τους άλλους, όταν προσεύχωνται. Αν υπήρχε αυτή η
ευαισθησία η πνευματική, θα σκεφτόσασταν: «Πώς να διακόψω τον άλλον
την ώρα που προσεύχεται;». Θα καταλαβαίνατε τι μεγάλη ζημία
του κάνετε και θα προσέχατε. Δεν λέω να προσέχετε με άγχος
και με σφίξιμο, αλλά με σεβασμό προς τον άλλον που επικοινωνεί με τον Θεό.
Αλλά, αν δεν υπάρχει αυτή η πνευματική ευαισθησία, να υπάρχει
τουλάχιστον η κοσμική ευαισθησία, με την καλή έννοια.
Να συνηθίσετε να χτυπάτε την πόρτα και να λέτε δυνατά:
«Δι’ ευχών των Αγίων Πατέρων», για να είναι ήσυχος ο άλλος
και να μην είναι συνέχεια σε επιφυλακή. Άλλο να είμαι σε εγρήγορση
πνευματική και άλλο να είμαι συνέχεια σε επιφυλακή, μήπως ανοίξουν
την πόρτα, αυτό κουράζει, τσακίζει.
-Μπορεί, Γέροντα, κάποια να το κάνει από απλότητα;
-Δεν είναι απλότητα να χτυπάει μια αδελφή την πόρτα της άλλης και,
χωρίς να ακούσει το «Αμήν», να ανοίγη και να μπαίνει μέσα.
Απορώ, πώς το κάνετε αυτό! Μπορεί η άλλη να κλαίει στην προσευχή
και δεν θέλει να την δουν. Εγώ, όταν πηγαίνω σε κάποιο γειτονικό κελί
και ακούω να διαβάζουν την Ακολουθία του Εσπερινού, μπορεί να κάνω
και μία ώρα κομποσκοίνι έξω στο κρύο, για να μην τους διακόψω
και κουτσουρέψουν την Ακολουθία. Αφού τους ακούω ότι ψάλλουν,
πώς να ανοίξω την πόρτα; Πώς να μπω; Αν μπω, είναι σαν να έχω δικαιώματα.
Μπορεί εκείνοι να μου δίνουν δικαιώματα, αλλά εγώ δεν το κάνω αυτό
είναι εγωιστικό, σαν να είμαι κάτι και δεν υπολογίζω τον άλλον.
Να υπάρχει αυτή η εσωτερική ευαισθησία. Μια φορά, όταν ήμουν στο Σινά,
είδα δύο Βεδουινάκια, ένα αγοράκι κι ένα κοριτσάκι, να προσεύχονται
στον δρόμο με κομπολόγια και γύρισα σιγά σιγά πίσω, για να τελειώσουν
τα καημένα την προσευχή τους και να συνεχίσω μετά τον δρόμο μου,
γιατί δεν υπήρχε άλλο πέρασμα.
-Γέροντα, μόλις αρχίσω να προσεύχομαι, έρχονται στον νου μου οι
εκκρεμότητες που έχω στο διακόνημα.
-Κι εγώ, άμα έχω εκκρεμότητες, δεν μπορώ να ησυχάσω. Γι’ αυτό, αν θέλεις
να μην έχεις περισπασμό την ώρα της προσευχής, να τακτοποιείς γρήγορα
γρήγορα τις εκκρεμότητες που έχεις και ύστερα να αρχίσεις την προσευχή,
λέγοντας στον λογισμό σου: «Όλα είναι τακτοποιημένα καλύτερα από την ψυχή μου.
Ας φροντίσω λοιπόν να τακτοποιήσω και αυτήν».
-Γέροντα, σκέφτομαι ότι, αν είχα κάποια δυσκολία στην ζωή μου,
αυτό θα με βοηθούσε στην προσευχή.
-Τι είναι αυτά που λες; Πόλεμος πρέπει να γίνει, για να ζητήσεις τον Χριστό;
Μια καλή εξωτερική κατάσταση είναι η καλύτερη προϋπόθεση για την
καλή εσωτερική κατάσταση. Η προσευχή θέλει να είναι κανείς απερίσπαστος
εξωτερικά και τακτοποιημένος εσωτερικά. Το απερίσπαστο πολύ βοηθάει
στην πνευματική ζωή.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.57-59)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 14

Στίχ. 15-24. Η παραβολή του μεγάλου δείπνου.
14.24 λέγω(1) γὰρ ὑμῖν ὅτι οὐδεὶς τῶν ἀνδρῶν(2) ἐκείνων
τῶν κεκλημένων γεύσεταί(3) μου τοῦ δείπνου(4).
24 γιατί σας βεβαιώνω πως κανένας από κείνους που κάλεσα
δε θα γευτεί το δείπνο μου”».
(1) Σύμφωνα με πολλούς από τους ερμηνευτές ο σ. αυτός δεν ανήκει πλέον
στην παραβολή, αλλά αποτελεί την εφαρμογή της που απευθύνεται από τον
Ιησού στους συγκαλεσμένους του. Αλλά το υποκείμενο του λέγω είναι
προφανώς αυτός που σύμφωνα με την παραβολή κάλεσε στο δείπνο (g).
Άλλωστε ο σ. συνδέεται στενά με τα προηγούμενα με το γαρ. Εξακολουθεί
λοιπόν να μιλά αυτός που καλεί στο δείπνο και ανακοινώνει την σταθερή
απόφασή του, που διακηρύσσεται πλέον δημόσια, ότι αυτοί που περιφρόνησαν
την πρόσκλησή του δεν θα λάβουν μέρος στο δείπνο (L). Μόνο το βλέμμα του Κυρίου,
που περιφέρθηκε εκφραστικά στους καλεσμένους, έκανε σε αυτούς αισθητό,
ότι η σκηνή της περιφρονημένης θείας πρόσκλησης αφορούσε τις στάσεις
και τις διαθέσεις, τις οποίες αυτοί έδειχναν προς αυτόν (g).
(2) Που διακρίνονται για πλούτο, και επιρροή (b).
(3) Πολύ λιγότερο δεν θα απολαύσει αυτό. Οι ανυπάκουοι Ιουδαίοι εξέπεσαν
και από το βασίλειο της χάρης αλλά και από την ελάχιστη γεύση της γλυκύτητάς του (b).
(4) «Επειδή δεν υπάκουσαν και περιφρόνησαν την κλήση, δηλαδή το κήρυγμα» (Ζ)

Επαγγέλματα
αθέμιτα
Δεν υπάρχουν επαγγέλματα αισχρά, που αποδίδουν κέρδη και σε γέρους ακόμα και σε γρηές; Αν ήθελαν, δεν μπορούσαν να εγκαταλείψουν αυτά τα επαγγέλματα, που τους κάνουν να τρέφωνται με αφθονία μεγάλη; Δεν βλέπεις πόσοι έγιναν μαστροποί και προαγωγοί σε μεγάλη ηλικία και έχουν βολευτεί και τρέφονται από τα αισχρά κέρδη και απολαμβάνουν;
Ε.Π.Ε. 18α,294
Επαγγελίες
σταθερές
Οι υποσχέσεις του Θεού παραμένουν αμετακίνητες, και δεν υπήρξε σ’ αυτές και Ναι και Όχι. Αν δε όσα υποσχέθηκε (ο Θεός) είναι σταθερά και θα τα δώση οπωσδήποτε, δεν είναι δυνατόν να πη καποιος, ότι άλλοτε είναι σταθερός, άλλοτε όμως δεν είναι, αλλά πάντοτε είναι σταθερός και παραμένει ο ίδιος.
Ε.Π.Ε. 19,96
του Θεού αψευδείς
Αν ο Θεός είναι αψευδής, οπωσδήποτε θα πραγματοποιηθή η επαγγελία Του, ό,τι υποσχέθηκε. Αν είναι αψευδής, εσύ ο πιστός δεν πρέπει ν’ αμφιβάλλης καθόλου, ότι θα πραγματοποιηθή ό,τι υπόσχεται, έστω και αν αυτό συμβή μετά το θάνατό σου.
Ε.Π.Ε. 24,16
στον Αβραάμ
Δεν ενήργησε τα πάντα η επαγγελία του Θεού. Συνέβαλε και η μακροθυμία του ανθρώπου. Εδώ σαν να τους φοβίζη, δείχνοντας, ότι πολλές φορές η υπόσχεσις εμποδίζεται από την ολιγοψυχία. Και αυτό βέβαια το απέδειξε με τον Ισραηλιτικό λαό. Ωλιγοψύχησαν, και γι’ αυτό δεν πραγματοποιήθηκε σ’ αυτούς καθόλου η υπόσχεσις. Το αντίθετο συνέβη με τον Αβραάμ.
Ε.Π.Ε. 24,472
Έπαθλα
η αιώνια ζωή
Αν πιστεύης, να είσαι έτοιμος να υποφέρης.. Αν δεν υποφέρης, σημαίνει πως δεν πιστεύεις. Δηλαδή, δεν είναι υπέροχα τα όσα μας υποσχέθηκε ο Θεός, ώστε χάριν αυτών να προτιμά κανείς μύριους θανάτους; Έχει υποσχεθή βραβεία ο Θεός, τη βασιλεία των ουρανών, την αθανασία και την αιώνια ζωή.
Ε.Π.Ε. 22,358-360
μετά τον αγώνα
Τους ενισχύει, δείχνοντας πως στεφανώνονται απ’ τους δικούς τους πόνους και ιδρώτες, κατά νόμο δικαιοσύνης. Αν κάποιος επιθυμή πολύ την τιμωρία, όμως προηγουμένως επιθυμεί τα βραβεία. Γι’ αυτό και ο Παύλος προσθέτει λέγοντας: «Να φανήτε άξιοι της βασιλείας του Θεού, για την οποίαν και υποφέρετε».
Ε.Π.Ε. 23,30
μετά τον αγώνα
Και αν ακόμα κανένα βραβείο δεν υπήρχε, πάλι θα ήταν αρκετό το παράδειγμα του Κυρίου να πείση καθέναν να προτιμήση τη ζωή αυτή. Τώρα βέβαια και βραβεία προβάλλουν μπροστά μας, και όχι συνηθισμένα, αλλά μεγάλα και απερίγραπτα.
Ε.Π.Ε. 25,248

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 221-222)

Μα τι άρωμα ήταν αυτό! όλα τα αρώματα μέσα σε μια λεπτή ουράνια ευωδία. Οσίου γέροντος Εφραίμ Κατουνακιώτου

Ήταν η πανήγυρις των Αγιορειτών Πατέρων – εδώ δίπλα των Δανιηλαίων. Εγώ κάθισα εδώ με το κομποσχοίνι. Περνούσαν οι ώρες. Τα μεσάνυχτα ακριβώς έξι η ώρα με το αγιορείτικο εβγήκα έξω από το κελλί μου.

Και έρχεται ένα άρωμα επάνω από τον Άθωνα! Μα τι άρωμα ήταν αυτό! Τι δεν είχε μέσα του αυτό το απερίγραπτο άρωμα! Θέλεις κρίνο – θέλεις τριαντάφυλλο- θέλεις μαργαρίτα, πασχαλιά, θυμάρι, πεύκο, όλα τα αρώματα μέσα σε μια λεπτή ουράνια ευωδία. Δεν ήταν γήινο, από γήινα άνθη.

Και μου λέει ο λογισμός:

Κοίταξε, πως αυτοί οι Άγιοι Πατέρες ευωδίασαν με την ζωή τους την ασκητική το Άγιον Όρος· και τώρα το ευλογούν, τρόπον τινά, και το αρωματίζουν με την επίσκεψη τους από τον ουρανό, κατά την χάρι που είχε ο καθένας και όλοι μαζί ως μυροφόρα δοχεία του Αγίου Πνεύματος.

Αχ, Πάτερ μου! Πως να το διηγηθώ! Επέστρεψα στο κελλί μου άλλος άνθρωπος, με άλλη αναπνοή. Έπειτα από λίγο εβγήκα πάλι έξω, μήπως το ξανααισθανθώ· όμως μια φορά ήταν· δεν το ξανάνιωσα έτσι.

Ο άνθρωπος, Πάτερ μου, όσον είναι πνευματικός, τόσον τα βλέπει, τα αισθάνεται τα πράγματα πνευματικώτερα, ωραιότερα, ευγενέστερα, ευωδέστερα.

Υψώνεται, πλατύνει ο νους, η καρδιά του στην θεία δοξολογία. «Πάντα εν σοφία εποίησας»! Εν πατρική αγάπη!

Όσον πνευματικώτερος, τόσον γλυκύτερα τα βλέπεις, Πάτερ μου! Όλα στηρίζονται στην Θεία Χάρι.

Όταν λάβεις την Θείαν Χάριν, έρχεται αυτή και σου τα φέρνει όλα αυτή όπως θέλει. Όταν φύγει η Θεία Χάρις, τα βλέπεις πάλι με τα μάτια τα σωματικά. Άλλα τα μάτια της Χάριτος, άλλα τα σωματικά· άλλα βλέπεις τότε, τα οποία τώρα δεν ημπορείς να τα συλλάβεις με τον νου σου.

(Γέροντος Εφραίμ Κατουνακιώτου, Περί των Αγιορειτών Πατέρων διήγησις, της οποίας εγενόμεθα αυτήκοοι μάρτυρες.
από το βιβλίο: «Άγιον Όρος – Οικουμενισμός και κόσμος» – Μοναχός Λουκάς Φιλοθεϊτης)

"Όταν κάνεις μετάνοιες, ωφελείσαι διπλά"

Όπως εκείνος, έτσι και από τα πνευματικά του παιδιά,
ζητούσε να συνοδεύουν τις προσευχές τους με, όσο μπορούσαν,
περισσότερες μετάνοιες.
Επειδή, όμως, με τη χάρη που είχε από το Θεό, γνώριζε ότι
εγώ δεν έπραττα την επιθυμία του, θέλησε να μου μιλήσει για το θέμα αυτό.
Αλλά, ευγενής όπως ήταν πάντα, δεν ήθελε να με ρωτήσει ευθέως,
εάν εγώ κάνω μετάνοιες και για έναν πρόσθετο μάλιστα λόγο,
ότι εγώ τότε ήμουν πολύ νεαρός, άρχισε με ένα εντελώς,
κατ' εμέ άσχετο με την προσευχή, θέμα και συγκεκριμένα μου μιλούσε
για την γυμναστική και τα ευεργετικά της αποτελέσματα στον ανθρώπινο οργανισμό.
Έτσι, για κάθε είδος ασκήσεως, δικαιολογούσε επιστημονικά σε ποιό ή σε
ποιά μέλη του σώματος ωφελεί. Με τον τρόπο αυτό έφθασε και στους κοιλιακούς
μύς και στο σημείο αυτό με ρώτησε, εάν γνωρίζω πώς μπορούμε να δυναμώσουμε
τους κοιλιακούς μύς. Εγώ, φυσικά, δήλωσα άγνοια. Και όμως, μου λέει,
έπρεπε να γνωρίζεις, αφού είσαι επιστήμων. Αφού, όμως, δεν το έχεις υπόψη,
θα σου το πώ εγώ. Πρώτα, όμως, θα σε ρωτήσω κάτι: Κάνεις μετάνοιες;
-Αφού τό γνωρίζετε, Παππούλη μου, ότι δεν κάνω, γιατί με ρωτάτε;
ήταν η απάντησή μου.
-Σε ρωτάω για να το βεβαιώσεις ο ίδιος και στη συνέχεια να σου πώ,
ότι η καλύτερη γυμναστική, για το δυνάμωμα των κοιλιακών μυών
είναι οι μετάνοιες! Μη γελάς. Έτσι είναι. Όταν κάνεις μετάνοιες ωφελούν
την ψυχή, αλλά παράλληλα και το σώμα εκείνου που τις κάνει.
Αρκεί αυτές να μη γίνονται για το δεύτερο.
Και η μέν ψυχή ωφελείται, γιατί με τον τρόπο αυτό ζητά την συγχώρηση
και το έλεος του Θεού, το δέ σώμα διότι, χωρίς να το ξέρει ο πολύς ο κόσμος,
ασκούνται κατά τόν πλέον άριστο τρόπο οι κοιλιακοί μύες.
Αυτό, βέβαια, δέν το λέγω στον κόσμο. Το λέγω μόνο σε σένα, που με
καταλαβαίνεις και δε θέλω να το συζητήσεις με άλλους.
Όμως, σου συνιστώ να κάνεις μετάνοιες, όσες μπορείς περισσότερες.
Άρχισε στην αρχή με λίγες και κάθε μέρα που περνά, να προσθέτεις και από έναν
σταθερό αριθμό, μέχρι να φθάσεις σε ένα σημείο, πού εσύ θα νομίσεις ότι αντέχεις.
Εξάλλου, ο ίδιος ο οργανισμός μας προειδοποιεί για τα όρια αντοχής του
και ανάλογα καθορίζουμε και τον αριθμό των μετανοιών μας. Ύστερα, δεν είναι
υποχρεωτικό, οπωσδήποτε, να φθάσουμε, καθημερινά, τον ίδιο αριθμό.
Αυτό θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες. Όπως είναι η ψυχική διάθεση,
η κούραση και τέλος η υγεία μας. Εκείνο που έχει σημασία είναι, να αρχίσει
κανείς αφ' ενός και αφ' ετέρου, οι μετάνοιες να συνοδεύονται από πραγματική
μεταμέλεια, για τα όσα αμαρτήματα έχουμε διαπράξει και να ζητάμε
με όλη τη δύναμη της ψυχής μας, να μας συγχωρήσει ο Κύριος.
Ακόμη, θα μπορούσαμε, καθ' όν χρόνον κάνουμε τις μετάνοιες, να λέμε
και το "Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με". Ο συνδυασμός αυτών των δύο είναι
ό,τι καλύτερο μπορεί να γίνει. Και ο Κύριος όχι μόνο θα μας ακούσει,
αλλά και θα μας συγχωρήσει, όταν μάλιστα αυτό δεν του το ζητάμε μόνο
με τα χείλη, αλλά από τα βάθη της ψυχής μας, ανεξάρτητα αν η ψυχή αυτή
είναι κοντά στον Χριστό ή είναι αμαρτωλή και εγκλωβισμένη μέσα
στα δίχτυα του σατανά, γιατί, όπως όλοι μας έχουμε υπόψη μας,
ο Ιησούς δε σταυρώθηκε για τους πιστούς και αναμάρτητους, αλλά για τους
απίστους και τους αμαρτωλούς.
Ο πατήρ Πορφύριος συνόδευε, πάντοτε, τις προσευχές του με πολυάριθμες
μετάνοιες. Αυτό έκανε από παιδί. Βέβαια, τότε ήσαν περισσότερες σε αριθμό,
σε σύγκριση με εκείνες που έκανε, όταν ήλθε το γήρας, πού, δυστυχώς για
εκείνον και για εμάς, τον συνόδευαν ανίατες και βασανιστικές αρρώστιες,
οι οποίες έγιναν αιτία να μην μπορεί να προσφέρει στον κόσμο όσα έπρεπε ή όσα,
τουλάχιστον, εκείνος ήθελε.
[Κ 77-9]

(Ανθολόγιο Συμβουλών, Άγιος Πορφύριος, εκδ. Ι. Μονή Μεταμορφώσεως, Μήλεσι,
σελ.252-254)