Του Αββά Ευπρεπίου. 
α. Είπε ο Αββάς Ευπρέπιος : « Βέβαιος όντας ότι ο Θεός είναι αξιόπιστος και δυνατός, να πιστεύης σ’ Αυτόν και θα μετέχης στα δικά του. Αν δε αμελής, σημαίνει ότι δεν πιστεύεις. Όλοι πιστεύουμε ότι δυνατός είναι και ότι όλα είναι σ’ Αυτόν δυνατά. Αλλά και σε ό,τι o ίδιος κάνεις στο όνομά του, να έχης εμπιστοσύνη, γιατί και σε σένα κάνει θαύματα ».
β. Ο ίδιος, όταν ήλθαν κλέφτες και του έπαιρναν τα πράγματα, τα σήκωνε μαζί τους. Αφού δε πήραν όλα όσα ήταν μέσα στο κελλί του, παράτησαν το ραβδί τους και μόλις το είδε ο Αββάς Ευπρέπιος, στενοχωρήθηκε. Το πήρε λοιπόν και έτρεχε πίσω τους, -θέλοντας να τους το επιστρέψη. ’Εκείνοι όμως δεν -θέλησαν να το δεχθούν και είχαν φόβο μήπως συνέβη τίποτε δυσάρεστο γι’ αυτούς. Τότε αυτός, συναντώντας κάποιους, ζήτησε να δώσουν αυτοί το ραβδί, καθώς βάδιζαν στον ίδιο με τους κλέφτες δρόμο.
γ. Είπε ο Αββάς Ευπρέπιος : « Τα σωματικά είναι ύλη. Όποιος αγαπά τον κόσμο, αγαπά προσκόμματα. Αν λοιπόν συμβή να χάσουμε τίποτε, το γεγονός αυτό πρέπει να το δεχθούμε με χαρά και δοξολογία, γιατί έτσι απαλλαχθήκαμε από φροντίδες ».
δ. Ένας αδελφός ρώτησε τον Αββά Ευπρέπιο για τον τρόπο ζωής. Και είπε ο γέρων : « Χορτάρι φάγε, χορτάρι φόρεσε, σε χορτάρι να κοιμάσαι. Ήγουν όλα να τα καταφρονής, τη δε καρδιά να την έχης σιδερένια ».
ε. Ένας αδελφός ρώτησε τον ίδιο γέροντα, λέγοντας : « Πώς έρχεται ο φόβος του Θεού στην ψυχή ; »• Και είπε ο γέρων : « Αν έχη τινάς την ταπείνωση και την ακτημοσύνη και το να μη κρίνη, έρχεται σ’ αυτόν ο φόβος του θεού ».
στ. Ο ίδιος είπε : « Φόβος και ταπείνωση και έλλειψη τροφών και πένθος ας μένουν μέσα σου ».
ζ. Επισκέφθηκε, στα πρώτα του χρόνια, ο Αββάς Ευπρέπιος κάποιον γέροντα και του λέγει : «Αββά, πες μου πώς να σωθώ ; ». Και εκείνος του αποκρίνεται : « Αν θέλης να σωθής, όταν επισκεφθής κάποιον, μη βιαστής να μιλήσης, πριν σε εξετάση ». Και ο Αββάς Ευπρέπιος, έχοντας αισθανθη βαθειά αυτά τα λόγια, έβαλε μετάνοια, λέγοντας : « Είναι γεγονός ότι πολλά βιβλία διάβασα, αλλά τέτοιο μάθημα ποτέ έως τώρα δεν το πήρα ». Και έχοντας ωφεληθή πολύ, βγήκε.
Του Αββά Ελλαδίου
α. Έλεγαν για τον Αββά Ελλάδιο, ότι πέρασε είκοσι χρόνια στα Κελλιά και δεν σήκωσε ποτέ τα μάτια προς τα επάνω, για να δη τη στέγη της εκκλησίας.
β. Έλεγαν για τον ίδιο Αββά Ελλάδιο, ότι ψωμί και αλάτι έτρωγε. Όταν λοιπό ήλθε το Πάσχα, έλεγε :
« Οι αδελφοί ψωμί και αλάτι τρώνε. Αλλά εγώ έπρεπε να υποστώ μικρή ταλαιπωρία για το Πάσχα. ’Επειδή λοιπόν τις άλλες μέρες τρώγω καθισμένος, τώρα όπου είναι Πάσχα, θα ταλαιπωρηθώ τρώγοντας όρθιος ».
(Είπε Γέρων,Το Γεροντικόν εκδ. Αστήρ, Αθήνα 1996 σελ. 79-80)

- Γέροντα, λαϊκοί που ζουν πνευματικά, όταν γυρίζουν το βράδυ από την δουλειά κουρασμένοι, δυσκολεύονται να κάνουν το Απόδειπνο και στενοχωρούνται.
- Όταν επιστρέφουν αργά το βράδυ από την δουλειά και είναι κουρασμένοι, ποτέ να μην στριμώχνουν με άγχος τον εαυτό τους, αλλά πάντα με φιλότιμο να λένε στον εαυτό τους: «Εάν δεν μπορης να διαβάσης ολόκληρο το Απόδειπνο, διάβασε το μισό η το ένα τρίτο» και να προσπαθούν άλλη φορά να μην κουράζωνται πολύ την ημέρα. Να αγωνίζωνται, όσο μπορούν, με φιλότιμο και να τα εμπιστεύωνται όλα στον Θεό, και ο Θεός θα ενεργηση. Ο νούς πάντα να βρίσκεται κοντά στον Θεό. Αυτη είναι η καλύτερη μελέτη.
- Μία υπέρμετρη άσκηση, Γέροντα, πώς είναι μπροστά στα μάτια του Θεού;
- Αν γίνεται από φιλότιμο, χαίρεται και ο άνθρωπος, χαίρεται και ο Θεός για το φιλότιμο παιδί Του. Αν σφίγγεται από αγάπη, στάζει μέλι στην καρδιά του. Ενώ, αν σφίγγεται από εγωισμό, βασανίζεται. Κάποιος που αγωνιζόταν εγωιστικά και σφιγγόταν με άγχος, είπε: «Ω Χριστέ μου, πολύ στενη την έκανες την πύλη! Δεν χωράω!». Ενώ, αν αγωνιζόταν ταπεινά, θα χωρούσε. Όσοι αγωνίζονται εγωιστικά με νηστείες, αγρυπνίες κ.λπ., ταλαιπωρούνται χωρίς πνευματική ωφέλεια, γιατί δέρουν αέρα και όχι δαίμονες. Αντί να διώξουν πειρασμούς, δέχονται περισσότερους, και επόμενο είναι να συναντούν πολλη δυσκολία στον αγώνα τους, να νιώθουν πνίξιμο από άγχος. Ενώ εκείνοι που αγωνίζονται πολύ με πολλη ταπείνωση και με πολλη ελπίδα στον Θεό, η καρδιά τους χαίρεται και η ψυχη τους φτερουγίζει.
Στην πνευματικη ζωη θέλει προσοχη. Όταν οι πνευματικοί άνθρωποι κινούνται από κενοδοξία, μένουν με ένα κενό στην ψυχη τους. Δεν υπάρχει το πληρωμα, το φτερούγισμα της καρδιάς καί, όσο μεγαλώνουν την κενοδοξία τους, μεγαλώνει και το κενό μέσα τους και περισσότερο υποφέρουν. Όπου άγχος και απελπισία, εκεί ταγκαλί- στικη πνευματικη ζωη. Για τίποτε να μην έχετε άγχος. Το άγχος είναι του διαβόλου. Όταν βλέπετε άγχος, να ξέρετε ότι εκεί έχει βάλει την ουρά του το ταγκαλάκι. Ο διάβολος δεν πηγαίνει κόντρα. Αν υπάρχη μία τάση, σπρώχνει και αυτός, για να ταλαιπωρηση και να πλανηση τον άνθρωπο. Τον ευαίσθητο λ.χ. τον κάνει υπερευ-αίσθητο. Όταν έχης διάθεση να κάνης μετάνοιες, σπρώχνει και ο διάβολος να κάνης περισσότερες από την αντοχη σου καί, αν οι δυνάμεις σου είναι περιορισμένες, δημιουρ- γείται μία νευρικότητα, γιατί δεν τα βγάζεις πέρα, και στην συνέχειά σου δημιουργεί άγχος με ελαφρά απελπισία κατ' αρχάς και μετά συνεχίζει... Θυμάμαι, όταν ημουν αρ¬χάριος μοναχός, ένα διάστημα, μόλις έπεφτα να κοιμηθώ, μου έλεγε ο πειρασμός: «Κοιμάσαι; Σηκω! Τόσοι άνθρωποι υποφέρουν, τόσοι έχουν ανάγκη...». Σηκωνόμουν και έκανα μετάνοιες, ό,τι μπορούσα. Μόλις έπεφτα να κοιμηθώ, άρχιζε ξανά: «Οι άλλοι υποφέρουν κι εσύ κοιμάσαι; Σηκω!». Σηκωνόμουν πάλι. Μέχρι που έφθασα να πώ: «Αχ, να μου κόβονταν τα πόδια, τί καλά! Θα ημουν τότε δικαιολογημένος, αφού δεν θα μπορούσα να κάνω μετανοιες». Μία Μεγάλη Σαρακοστη την έβγαλα με το ζόρι, γιατί πηγαινα να στριμώξω τον εαυτό μου περισσότερο από την αντοχη μου.
Όταν νιώθουμε στον αγώνα μας άγχος, να ξέρουμε ότι δεν κινούμαστε στον χώρο του Θεού. Ο Θεός δεν είναι τύραννος να μας πνίγη. Καθένας να αγωνίζεται με
φιλότιμο, ανάλογα με τις δυνάμεις του, και να καλλιεργή το φιλότιμο, για να αναπτυχθή η αγάπη προς τον Θεό. Τότε θα πιέζεται από το φιλότιμο, και ο αγώνας του, δηλαδή οι πολλές μετάνοιες, οι πολλές νηστείες κ.λπ., δεν θα είναι τίποτε άλλο παρά τα ξεσπάσματα της αγάπης του, και θα προχωρή με πνευματική λεβεντιά.
Δεν πρέπει, δηλαδή, να αγωνίζεται κανείς με αρρωστημένη σχολαστικότητα και να πνίγεται μετά από άγχος, παλεύοντας με τους λογισμούς, αλλά να απλοποιήση τον αγώνα του και να ελπίζη στον Χριστό και όχι στον εαυτό του. Ο Χριστός όλο αγάπη, καλωσύνη και παρηγοριά είναι και ποτέ δεν πνίγει, αλλά έχει άφθονο πνευματικό οξυγόνο, θεία παρηγοριά. Αλλο είναι εργασία πνευματική λεπτή, και άλλο είναι αρρωστημένη σχολαστικότητα, η οποία πνίγει με το εσωτερικό άγχος, από το εξωτερικό αδιάκριτο ζόρισμα, που σπάει και το κεφάλι με πονοκέφαλο.
- Γέροντα, ένας που από την φύση του σκέφτεται πολύ και ζορίζεται το κεφάλι του, πώς πρέπει να αντιμετωπίση τα πράγματα, για να μην κουράζεται;
- Αν κινήται κανείς απλά, δεν κουράζεται. Όταν όμως μπή έστω και λίγο ο εγωισμός, σφίγγεται, για να μην κάνη κανένα λάθος, και κουράζεται. Δεν πειράζει, ας κάνη και κανένα λάθος και ας τον μαλώσουν και λίγο. Αυτό που λές, μπορεί να δικαιολογηθή λ.χ. σε έναν δικαστικό, που συνέχεια έχει να αντιμετωπίση δύσκολες υποθέσεις και φοβάται μήπως κρίνη άδικα και γίνη αυτός αιτία να τιμωρηθούν αθώες ψυχές. Πονοκέφαλος στην πνευματική ζωή παρουσιάζεται, όταν κανείς φέρνη ευθύνη και βρίσκεται σε αδιέξοδο, γιατί πρέπει να πάρη μία απόφαση, η οποία θα είναι εις βάρος κάποιων καί, αν δεν την πάρη, αδικούνται άλλοι. Όταν δηλαδή στριμώχνεται συνέχεια η συνείδηση. Εσύ, αδελφή, να προσέξης να μην κάνης πνευματική δουλειά με το μυαλό αλλά με την καρδιά. Και να μην κάνης και δουλειά, χωρίς να εμπιστεύεσαι στον θεό ταπεινά, γιατί αλλιώς θα αγωνιάς, θα κουράζης και το μυαλό και θα νιώθης άσχημα ψυχικά. Μέσα στην αγωνία συνήθως είναι κρυμμένη η απιστία. Αλλά και από υπερηφάνεια μπορεί να έχη κανείς αγωνία.
(Λόγοι τόμος Α, σελ.161-164)

Θυμάμαι τον εαυτό μου παλαιότερα στην παραμικρή δυσκολία και αναποδιά να σαστίζω, να σταβοκαταπίνω, να χάνω τη γη κάτω από τα πόδια μου! Σαν το καλάμι σαλευόμουν στο παραμικρό φύσημα του ανέμου! Και δε μιλάω για σπουδαία πράγματα! Όταν κάτι μου ανέτρεπε τα σχέδια μου ή έστω λίγο με δυσαρεστούσε δεν ήξερα πώς να το αντιμετωπίσω! Παρότι είχα μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον με πολλές δυσκολίες και αντιξοότητες δεν είχα εκπαιδευτεί στα δύσκολα, καθότι οι γονείς μου με είχαν αρκετά προστατευμένη και χαϊδεμένη!
Ώσπου μια μέρα έπεσα κατευθείαν στα βαθιά και χρειάστηκε αναγκαστικά να μάθω να κολυμπάω! Τώρα δεν είχα να αντιμετωπίσω μικροπράγματα αλλά έναν θάνατο, το θάνατο του πατέρα μου! Ακολούθησαν και άλλες σκληρές δοκιμασίες όμως τί παράδοξο! Κάθε φορά ήταν μια πρόκληση για τον εαυτό μου να τα καταφέρω! Έμαθα να αγωνίζομαι… με εμένα ,με τα προβλήματα, με τους ανθρώπους! Έχει μια γοητεία αυτός ο αγώνας! Στην ουσία είναι μια πάλη με τον εαυτό σου, μια τριβή, μια ωρίμανση, μια διαδρομή που σε πάει παρακάτω! Είδα ότι είναι ωραίο τελικά να δοκιμάζεσαι, να αγωνίζεσαι, να πέφτεις, να σηκώνεσαι, γιατί έτσι εξελίσσεσαι και μαθαίνεις τον εαυτό σου!
Όμως ακόμα πάλευα μόνη μου! Δεν είχα γνωρίσει το Χριστό! Όταν διάβασα στην Καινή Διαθήκη ότι ο Πέτρος ζήτησε από το Χριστό να περπατήσει πάνω στα νερά κι Εκείνος του είπε ‘έλα’ συγκλονίστηκα! Ναι! Τώρα όχι μόνο έχω Εσένα βοηθό και προστάτη αλλά μπορώ κι εγώ αν έχω πίστη δυνατή να περπατήσω πάνω στα κύματα, όπως Εσύ, όπως κι ο Πέτρος! Δηλαδή πλέον δε θα με καταποντίζουν οι δυσκολίες και τα προβλήματα! Πλέον ό, τι κι αν συμβαίνει μπορώ να το υπερβαίνω! Αρκεί να έχω το βλέμμα μου πάνω Σου και όχι πάνω στο πρόβλημα! Ο Απόστολος Πέτρος όταν κοίταξε τον άνεμο βούλιαξε μέσα στα κύματα!
Εσύ είσαι πιο δυνατός από οτιδήποτε μου συμβαίνει! Ξέρω πια πως όλα μπορώ να τα αξιοποιήσω πνευματικά προς το συμφέρον της ψυχής μου! Κάθε δυσκολία ή θλίψη άλλωστε είναι μια καινούρια ευκαιρία να έρθω πιο κοντά Σου! Κι Εσύ ανταμείβεις όσους Σε αποζητούν! [Προς Εβρ.11,6]. Τώρα όποτε παρουσιάζεται ένα πρόβλημα, μια θλίψη, μια δοκιμασία, δε χάνω το θάρρος μου! Στρέφομαι αμέσως προς Εσένα και Σε καλώ να με βοηθήσεις κι Εσύ αμέσως προστρέχεις! Κι αν δεν πάρεις αμέσως το πρόβλημα θα μου δώσεις υπομονή, γαλήνη και δύναμη να το αντιμετωπίσω! Σου δίνω την αδυναμία μου και μου δίνεις τη Δύναμη Σου!
Μου κάνεις αισθητή την Παρουσία Σου που απομακρύνει κάθε ταραχή και με γεμίζει με την Ειρήνη Σου! ‘ Εάν γαρ και πορευθώ εν μέσω σκιάς θανάτου, ου φοβηθήσομαι κακά ότι Συ μετ΄εμού ει’ [ ψαλμ.22].
Ο Κύριος λοιπόν όλους μας καλεί να βγούμε από τη βάρκα μας και να περπατήσουμε πάνω στα ύδατα! Και όταν έρχονται τα κύματα δε θα μας καταπίνουν αλλά εμείς θα υψωνόμαστε πάνω από αυτά!!!

Αποφάσισα να γράψω λίγα λόγια για σένα Παναγία μου μα με το που ξεκίνησα να γράφω δείλιασα! Τί να γράψω εγώ για σένα; Και πώς να εκφράσω αυτά που έχω μέσα μου για σένα; Νιώθω όμως έντονη την επιθυμία να σου αποτίσω ένα φόρο τιμής εγώ η μηδαμινή για όλα όσα έχεις κάνει και εξακολουθείς να κάνεις για μένα! Οπότε θα προσπαθήσω να καταγράψω κάποιες σκέψεις μου…
Μεγάλωσα σε ένα σπίτι που οι γονείς μου ευλαβούνταν πολύ την Παναγία και ιδιαίτερα η μητέρα μου καθώς ήταν και εξακολουθεί να είναι η προστάτιδα της! Όταν ξεκίνησα την πνευματική μου ζωή άρχισα να τη γνωρίζω καλύτερα, μέσα από τη μελέτη, τις παρακλήσεις, τις ακολουθίες και τους χαιρετισμούς! Στην πορεία, μου αποκαλύφθηκε και μέσα από προσωπικά μου βιώματα!
Γνώρισα τον πιο ταπεινό και γλυκό άνθρωπο που έζησε στη γη! Πώς να μη θέλεις για μάνα σου την πιο σπλαχνική και στοργική μάνα; Μια μάνα που τόσο υπέφερε για το παιδί της όταν το έβλεπε καρφωμένο στο Σταυρό! Τόσο αγέρωχη, τόσο δωρική, τόσο γενναία πώς να μην τη θαυμάσεις; Έναν άνθρωπο που η αμαρτία δεν χωρούσε μέσα του γιατί ξεχείλιζε από αρετές! Θα έπρεπε να είναι το πρότυπο κάθε γυναίκας, συζύγου ή μητέρας! Μας έδειξε το δρόμο και τον τρόπο για όλα με τη στάση της και τις αρετές της! Είχε απλότητα, ταπείνωση, υπομονή, ευγένεια, καλοσύνη, αμνησικακία, αλτρουισμό και έναν ωκεανό αγάπης για όλους! Το Πνεύμα το Άγιο αναπαυόταν στην ψυχή της!
Στην πιο δύσκολη περίοδο της ζωής μου, μου κρατούσε το χέρι, με καθοδηγούσε, μου μαλάκωνε τον πόνο, με προστάτευε, μου χαμογελούσε! Όποτε την επικαλούμαι είναι παρούσα, όχι γιατί το αξίζω αλλά γιατί εκείνη είναι σπλαχνική! Πολλοί Άγιοι την εξύμνησαν, η επίγεια αλλά και η ουράνια Εκκλησία ψέλνουν για αυτήν! Εγώ τί να προσθέσω; τί να συνεισφέρω; Νιώθω όμως ότι της χρωστάω όχι ένα αλλά πολλά ευχαριστώ για τις τόσες της ευεργεσίες ορατές και μη!
Αχ καλή μου Παναγία! Σε ευχαριστώ που με διδάσκεις αγάπη, ήθος, θάρρος, υπομονή, γενναιοδωρία, ευσπλαχνία, συγχωρητικότητα, ταπείνωση και τόσα άλλα! Σε ευχαριστώ που μου δείχνεις το δρόμο της αγιότητας! Σε ευχαριστώ που είσαι μάνα μου! Σε ευχαριστώ που με στηρίζεις! Σε ευχαριστώ που έβγαλες από το σκοτάδι την ψυχή μου! Σε ευχαριστώ που χάρισες νέα ζωή στον άντρα μου! Σε ευχαριστώ που χαρίζεις γαλήνη στο σπιτικό μου! Σε ευχαριστώ που βοηθάς την επίγεια μάνα μου! Σε ευχαριστώ που τώρα μπορώ να σου μιλάω και να σου λέω ευχαριστώ!
Και συγνώμη που δεν είμαι και ποτέ δε θα γίνω αντάξιο παιδί σου!
Την πάσαν ελπίδα μου εις σε ανατίθημι! Μήτερ του Θεού φύλαξον με υπό τη σκέπην σου!

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 17
1 Ταῦτα ἐλάλησεν(1) ὁ Ἰησοῦς, καὶ ἐπῆρε τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ εἰς τὸν οὐρανὸν(2) καὶ εἶπε(3)· πάτερ(4), ἐλήλυθεν ἡ ὥρα(5)· δόξασόν σου(6) τὸν υἱόν(7), ἵνα καὶ ὁ υἱός σου δοξάσῃ σε(8),
1Αφού τα είπε αυτά ο Ιησούς, σήκωσε τα μάτια του στον ουρανό και είπε: «Πατέρα, έφτασε η ώρα· φανέρωσε τη δόξα του Υιού σου, ώστε κι ο Υιός σου να φανερώσει τη δική σου δόξα.
(*)  Στην προσευχή αυτή, όπως μας την διέσωσε ο Ιωάννης, έχουμε το ουσιώδες περιεχόμενο της μεσιτευτικής δέησης, την οποία απηύθυνε ο Ιησούς, όπως αυτό διατηρήθηκε για μισό αιώνα στη μνήμη μαθητή που ο ίδιος άκουσε με τα αυτιά του. Δεν πρέπει όμως να λησμονούμε, ότι το περιστατικό αυτό αντιλήφθηκαν όλοι οι παριστάμενοι μαθητές ως ιδιαιτέρως βαρυσήμαντο, και ως έκτακτης σοβαρότητας τα λόγια που χρησιμοποίησε ο Κύριος. Ως αξιομνημόνευτα λοιπόν επόμενο ήταν να μην λησμονηθούν, αφού άλλωστε αποτελούσαν την τελευταία προσευχή του Ιησού. Δείχτηκε από την άλλη ότι πολλές από τις ιδέες, οι οποίες εκφράζονται με την Κυριακή προσευχή, συναντιούνται και στην αρχιερατική αυτή προσευχή του Κυρίου. Έτσι παράλληλες με την επίκληση Πάτερ ἡμῶν είναι και οι επικλήσεις στην αρχιερατική προσευχή (δες ιζ 1,5,11,21,24,25), στις οποίες το Πάτερ χρησιμοποιείται με ειδική και προσωπική έννοια από τον Ιησού. Με την ευχή ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου συγκρίθηκαν οι σ. 6,11,12,26. Ίσως επίσης με το ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου θα μπορούσαμε να εκφράσουμε ό,τι ο Χριστός εξέφρασε με το «Δόξασόν σου τον Υιόν» (σ. 1,5). Η ευχή επίσης ὡς ἐν οὐρανῷ, καὶ ἐπὶ τῆς γῆς απηχείται στους σ. 4,5. Οι αιτήσεις μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ μπορούν να συγκριθούν με τις αιτήσεις του Ιησού για τους μαθητές του στους σ. 12 και 15 (β).
Η προσευχή αυτή συνήθως διαιρείται σε 3 μέρη. 1) σ. 1-5. Η προσευχή του Κυρίου για το δικό του πρόσωπο. 2) σ. 6-19. Η προσευχή του υπέρ των αποστόλων του και 3) σ. 20-26 η προσευχή του υπέρ της εκκλησίας. Όμως παρά την διαίρεση αυτή μία μοναδική σκέψη διαπερνά ολόκληρη την προσευχή και αυτή είναι το έργο του Χριστού ή η δόξα του Πατέρα. Ονόμασαν την προσευχή αυτή αρχιερατική. Πράγματι· αποτελεί αυτή πράξη του μεγάλου αρχιερέα της ανθρωπότητας, ο οποίος αρχίζει τη θυσία του προσφέροντας τον εαυτό του στο Θεό με όλο το λαό του, του παρόντος τότε και του μελλοντικού (g). Πάντοτε θαυμάστηκε το ύψος, η γλυκύτητα, ο πλούτος, η απλότητα, ο τόνος, ο συγκινητικός ταυτόχρονα και θριαμβευτικός αυτής της προσευχής. Απευθύνθηκε πιθανώς στο δρόμο που οδηγούσε προς τη Γεθσημανή, σε κάποιο μέρος όπου στάθηκε ο Ιησούς με τους μαθητές του (F).
Αλλά αυτοί που δέχονται ότι ο λόγος του Κυρίου εκφωνήθηκε στο ανώγειο παρατηρούν με τη σειρά τους, ότι η φύση της προσευχής είναι τέτοια ώστε γίνεται σχεδόν βέβαιο, ότι ήταν αδύνατον να απευθύνθηκε αυτή στο δρόμο. Τέτοια ήρεμη και συνεχής ικεσία προϋποθέτει κάποια ήσυχη και αποχωρισμένη θέση και όχι κάποιο μεγάλο δρόμο έστω και ιδιωτικό, έξω από την πόλη των Ιεροσολύμων, στον οποίο δρόμο κατά τις ημέρες του Πάσχα θα συναντιόντουσαν διασταυρούμενα πολλά άλλα πρόσωπα. Τέλος θα έπρεπε να σημειωθεί ότι ο Χριστός στην προσευχή αυτή δεν ζητά τις αιτούμενες σε αυτήν ευλογίες υπέρ των μαθητών του, όπως κάποιος άνθρωπος ζητά τη χάρη και τις δωρεές του Θεού για τον εαυτό του και τους όμοιούς του. Είναι ο αιώνιος Υιός, ο οποίος απευθύνεται προς τον Πατέρα, και η προσευχή του πρέπει να θεωρηθεί ως μεγάλη διακήρυξη της θέλησής του για εκείνους, οι οποίοι δόθηκαν σε αυτόν. Η γλώσσα είναι μάλλον γλώσσα επικοινωνίας προς ίσο παρά γλώσσα αίτησης προς ανώτερο (ο).

(1)  Με τη φράση αυτή διακρίνονται με σαφήνεια τα προηγούμενα λόγια από την ακόλουθη προσευχή (g). Υπάρχει και η γραφή του σιναϊτικού κώδικα: λελάληκε.
(2)  Μέχρι τώρα ατένιζε τους μαθητές μιλώντας προς αυτούς. Η ανύψωση των ματιών στον ουρανό, ο οποίος σύμφωνα με την Π.Δ. είναι η κατοικία και ο θρόνος του Θεού, διότι εκεί προ πάντων ακτινοβολεί η δόξα του, είναι η φυσική διεύθυνση των ματιών στην προσευχή. Μολονότι όμως η ανύψωση αυτή κατανοείται πληρέστερα στην ύπαιθρο (Μάρκ. ζ 34) παρ’ όλα αυτά, κανένα ασφαλές τεκμήριο δεν θα μπορούσε να βγει ως συμπέρασμα από αυτήν υπέρ της εκδοχής ότι ο Ιησούς απηύθυνε την προσευχή έξω από το ανώγειο. Δες Πράξ. ζ 55, όπου η ανύψωση των ματιών γίνεται σε δωμάτιο ή περίκλειστο χώρο.
«Σηκώνει ψηλά τα μάτια διδάσκοντας το έντονο και το απερίσπαστο στις προσευχές. Αλλού όμως πέφτει κάτω με το πρόσωπο προς στη γη, νομοθετώντας ταπείνωση και συντριβή καρδιάς στις προσευχές» (Ζ).
Και «διδασκόμαστε… ώστε και όταν στεκόμαστε (σε προσευχή) να βλέπουμε ψηλά όχι με τα μάτια της σάρκας μόνο, αλλά και της διάνοιας» (Χ). Το σήκωμα των ματιών στον ουρανό κατά την προσευχή αποτελεί φυσική προσπάθεια της ψυχής να ξεφύγει από τη φυλακή της στη γη και να αφοσιωθεί σε όραση του Θεού (g). Εφόσον ο ουρανός νοείται ως η κατοικία του Θεού, η συγγένεια του ανθρώπου με το Θεό είναι ομοίως συγγένειά του και με τον ουρανό. Για αυτό ο μεν αμαρτωλός περιγράφεται ως ξένος με τον ουρανό, όσο και με το Θεό (Λουκ. ιη 13), ενώ η προσευχή διευθύνεται προς τον ουρανό (δες και Μαρκ. στ 41,ζ 34). Θεωρείται επίσης ο ουρανός και ως τόπος των ευλογιών της σωτηρίας (Ιω. γ 13) και από αυτόν κατεβαίνει η ευλογία της σωτηρίας (Ιω. στ 31) και εξής (C).
Ο Κύριος δεν είχε ανάγκη να δεσμεύσει την προσοχή του με την ανύψωση αυτή των ματιών, αλλά θέλησε να καθαγιάσει αυτήν για εκείνους, οι οποίοι την χρησιμοποιούν και να προασπίσει αυτήν εναντίον εκείνων, οι οποίοι την περιφρονούν. Άνω σχώμεν τας καρδίας. Αρχαιότατη πρόσκληση για προσευχή. Άνω προς τον ουρανό. Προς τα εκεί πρέπει να κατευθύνουμε τους πόθους μας στην προσευχή και από εκεί πρέπει να αναμένουμε τα αγαθά για τα οποία προσευχόμαστε.
(3)  «Μετά την συμβουλή, έρχεται στην προσευχή, διδάσκοντάς μας στους πειρασμούς, αφού όλα τα αφήσουμε, να καταφεύγουμε στο Θεό» (Χ).
«Τοποθετεί στην αρχή της προσευχής τη δόξα τη δική του και αυτήν του Πατέρα και μετά από αυτό συνδέει και εισάγει αμέσως τη δική μας δόξα» (Κ).
Προσεύχεται για τον εαυτό του στους σ. 1-2, υπέρ των αποστόλων στους σ. 6,7 και πάλιν στους σ. 24,25 και υπέρ των πιστών στους σ. 20-23. Και στην προσευχή αυτή περιλαμβάνει όλα για τα οποία μίλησε από το ιγ 31 και βάζει τη σφραγίδα του πάνω σε όλα όσα μέχρι τώρα έπραξε, έχοντας υπ’ όψη το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Το κεφάλαιο αυτό από όλα τα κεφάλαια στη Γραφή είναι το ευκολότερο ως προς τις λέξεις, αλλά και το βαθύτερο ως προς τις ιδέες που σημαίνονται (b).
«Άλλωστε επίσης, ούτε προσευχή ονομάζει ο ευαγγελιστής το πράγμα, αλλά… αποκαλεί αυτό μάλλον συζήτηση με τον Πατέρα» (Χ). Υπάρχει και η γραφή: ἐπάρας… εἶπεν, όπου αποσιωπείται το καί.
(4)  Δεν λέει Πατέρα μας, διότι ο Θεός είναι Πατέρας του με έννοια, με την οποία δεν μπορεί να αποκληθεί Πατέρας και των μαθητών του· ούτε λέει Πατέρα μου, διότι αυτό θα παρουσίαζε αυτόν να προσεύχεται για τον εαυτό του και χωριστά από τους μαθητές (ο).
(5)  Η ώρα «του πάθους, του θανάτου, για την οποία έλεγε: Ο καιρός ο δικός μου δεν έχει έρθει ακόμη» (Ζ). Δες Ιω. ζ 6, ομοίως και ιβ 23. Η ώρα της δόξας (b). Διότι το πάθος θα κατέληγε στην μέσω της ανάστασης και της ανάληψης θέωση της ανθρώπινης φύσης του Θεανθρώπου.
«Πάλι μας δείχνει ότι δεν έρχεται χωρίς τη θέλησή του στο σταυρό. Διότι πώς θα μπορούσε, αυτός που και προσευχόταν να γίνει αυτό και ονομάζει το πράγμα δόξα;» (Χ).
Το άρθρο πριν το ώρα= «ο καιρός, τον οποίο ο Θεός που πήρε την ανθρώπινη φύση, όρισε για τον άνθρωπο του οποίου πήρε τη φύση» (Ζ)· η προορισμένη ώρα. Η ώρα κατά την οποία το έργο του Χριστού θα τελειοποιούνταν με την εκούσια θυσία της ζωής του για τη σωτηρία του κόσμου και με την ένδοξη ανύψωσή του, η οποία θα ακολουθούσε (χ).
Η ώρα, κατά την οποία θα πέθαινε ο Λυτρωτής, ήταν συγχρόνως και η ώρα, κατά την οποία θα γεννιόταν ο Λυτρωτής. Ήταν η πλέον σπουδαία και σημαντική ώρα και αναμφίβολα η πλέον κρίσιμη ώρα από όλες όσες από τη δημιουργία του κόσμου σημειώθηκαν από το ρολόι. Ουδέποτε άλλοτε υπήρξε, ούτε θα υπάρξει μία τέτοια ώρα, που διέγειρε τέτοιες προσδοκίες και ελπίδες πριν ακόμη φτάσει. Αλλά και τέτοιες σκέψεις και συνέπειες, όταν έφτασε. Είναι η ώρα κατά την οποία η μεγαλύτερη υπόθεση, που αφορούσε στο μέλλον ολόκληρης της ανθρωπότητας, κρίνεται και κατά την οποία θα διεξαχθεί η οριστική και κρίσιμη μάχη μεταξύ του ουρανού και του άδη.
(6)  «Ο Μονογενής, όσον αφορά τη φύση του, δεν έχει στερηθεί μεν της δόξας που πρέπει στο Θεό. Επειδή όμως, αν και είχε τη μορφή του Θεού και Πατέρα και την ισότητα στο καθετί με αυτόν, δεν θεώρησε την ισότητά του με το Θεό αποτέλεσμα αρπαγής, αλλά κατέβηκε μεν στη δική μας ταπεινή κατάσταση και άδειασε τον εαυτό του… (για αυτό) κάνει τη συνομιλία με τον Πατέρα» (Κ).
Δόξασε «με τα πάθη χάριν του κόσμου» (Ζ). Δεν ενδιαφερόταν για την δόξα από τους ανθρώπους (η 50), αλλά δέεται ο Πατέρας να δοξάσει αυτόν στο επικείμενο πάθος. Δες ιβ 16,23,ιγ 31,32. Αυτό σημαίνει κάτι βαθύτερο από την προσευχή για ενίσχυση κατά την ώρα του θανάτου. Η δόξα του Ιησού στο πάθος ήταν η εκ μέρους του Θεού αποδοχή της θυσίας του, η επισφράγιση της αποστολής του ως πλήρως ήδη συντελεσμένης. Δες Φιλιπ. β 2 (β).
«Ο μεσίτης μεταξύ Θεού και ανθρώπων, ο άνθρωπος Ιησούς να δοξαστεί» (Αυ). «Έπρεπε πάλι αυτός, αφού ολοκλήρωσε την ανάγκη του μυστηρίου (της ενανθρώπησης), να ντυθεί πάλι την αρχαία δόξα που είναι και στην ουσία του, αφού έσωσε όλη την οικουμένη και αφού έσωσε για ζωή και θεογνωσία αυτούς που είναι σε αυτήν» (Κ).
Η δόξα, την οποία ζητά εδώ ο Κύριος, όπως δείχνουν τα ακόλουθα λόγια («ώστε και ο υιός σου να σε δοξάσει»), αποβλέπει στην εξακολούθηση και την ολοκλήρωση του απολυτρωτικού του έργου, και όχι στη δική του ικανοποίηση (g). Έφτασε η ώρα, κατά την οποία όλες οι δυνάμεις του σκότους θα συνενωθούν για να εξευτελίσουν τον Υιό σου. Εσύ λοιπόν, Πατέρα, δόξασε αυτόν. Και ο Πατέρας δόξασε τον Υιό του. Τον δόξασε κατά τη διάρκεια των παθημάτων του με τα θαύματα που έγιναν σε αυτά. Όταν ήλθαν να τον συλλάβουν, ήταν αρκετός ένας λόγος του, για να πάνε αυτοί πίσω και να πέσουν χάμω. Ο Ιούδας μετά από λίγο θα διακήρυττε την αθωότητα του προδομένου από αυτόν και θα επισφράγιζε την ομολογία του αυτή με το δικό του ένοχο αίμα. Η σύζυγος του Πιλάτου με το όνειρο που την τρόμαξε θα αφύπνιζε τη συνείδηση του συζύγου της, ώστε και αυτός να πλύνει τα χέρια του ζητώντας να απαλλαχτεί από την ευθύνη για το θάνατο του δικαίου. Ο ήλιος θα σκοτείνιαζε και το καταπέτασμα του ναού θα σχιζόταν και ο εκατόνταρχος θα ομολογούσε, ότι αυτός ήταν αληθινά υιός Θεού. Με όλα αυτά ο Πατέρας όχι μόνο θα δικαίωνε, αλλά και θα δόξαζε τον υιό κατά τη διάρκεια των παθημάτων του. Αλλά θα δόξαζε αυτόν και με το πάθημά του. Με το σταυρό του ο Κύριος συνέτριψε και καταπάτησε για πάντα τον σατανά και τον θάνατο. Τα αγκάθια του στεφανιού του θα γίνονταν το αιώνιο στέμμα του και ο Πιλάτος με εκείνα τα οποία θα έγραφε στην επιγραφή, που μπήκε στο σταυρό πάνω από το κεφάλι του, θα προανήγγειλε, χωρίς να το καταλαβαίνει, την αιώνια και ακατάλυτη βασιλεία του πάνω σε όλα τα έθνη. Πολύ περισσότερο όμως δόξασε αυτόν ο Πατέρας μετά το πάθημά του, όταν ανέστησε αυτόν ζωντανό από τους νεκρούς και ξέχυσε τις δωρεές του Πνεύματος σε κάθε σάρκα και στερέωσε έτσι μεταξύ των ανθρώπων την αιώνια βασιλεία του για πάντα.
(7)  Με την ονομασία αυτή εκφράζεται, ότι ο Ιησούς πρέπει να δοξαστεί όπως αρμόζει στον Υιό και επειδή είναι ο Υιός. Εδώ συνομιλεί με τον Πατέρα και δεν αποκαλεί τον εαυτό του τον υιό του ανθρώπου (b).
(8)  Υπάρχει και η γραφή, ἵνα ὁ υἱός δοξάσῃ σε. Η απολύτρωση της ανθρωπότητας μέσω του εσταυρωμένου, είναι δόξα του Πατέρα (β). Για να αναπτυχθεί όμως το έργο της σωτηρίας, που ήδη θεμελιώθηκε, έπρεπε η κατάστασή του η προσωπική να μεταμορφωθεί (g), έτσι ώστε, έτσι καθισμένος ο Κύριος στα δεξιά του Πατέρα ως αρχιερέας αιώνιος να συνεχίζει για πάντα την δέηση για μας. Έτσι ο Ιησούς δεν θέλει να δοξαστεί από τον Πατέρα του παρά μόνο για να μπορεί και αυτός να δοξάσει τον Πατέρα. Στην έννοια αυτή περιλαμβάνεται μέσα και η έννοια: «Ανάστησέ με, ώστε και Εσύ να γίνεις γνωστός μέσω του Υιού στα έθνη» (Αυ).
«Διότι πριν μεν το σταυρό, ούτε οι Ιουδαίοι δεν τον γνώρισαν· διότι, λέει, ο Ισραήλ δεν με γνώρισε· μετά όμως από το σταυρό, όλη η οικουμένη έτρεξε σε αυτόν» (Θφ).
Η δόξα του Πατέρα για την οποία γίνεται λόγος εδώ, δεν είναι η δόξα, την οποία ο άνθρωπος αποδίδει στο Δημιουργό του με την υπακοή σε αυτόν (ο). Κανείς άλλος πλην του Υιού δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τέτοια γλώσσα.
«Δεν θα πει βεβαίως κάποιος που έχει μυαλό, ότι ο Υιός ζητά, από τη μία, δόξα από τον Πατέρα, όπως ακριβώς ίσως θα ζητούσε κάποιος άνθρωπος από άλλον άνθρωπο και ότι υπόσχεται, από την άλλη, ότι θα δώσει και αυτός δόξα σαν ανταμοιβή· διότι είναι πολύ μικροπρεπές ή μάλλον τελείως ασύνετο το να έχει κάποιος τέτοια αντίληψη για το Θεό· αλλά μίλησε ο Σωτήρας με αυτόν τον τρόπο, δείχνοντας ότι είναι αναγκαστικό να πάρει ο Πατέρας τη δική του δόξα, για να καταλάβουν ότι είναι και ομοούσιος (ο Υιός με αυτόν)» (Κ).
Διδασκόμαστε όμως και από αυτό ποιες βλέψεις και ποιους σκοπούς πρέπει να έχουμε και να επιδιώκουμε στις προσευχές μας. Οφείλουμε δηλαδή να αποβλέπουμε πάντοτε στο να δοξαστεί ο Θεός. Καθετί που ζητάμε πρέπει να είναι σύμφωνο με τη δόξα του Θεού και να συντελεί στο να δοξάζεται το όνομα του Θεού. Με άλλα λόγια απευθύνοντας τα αιτήματά μας προς το Θεό να κυριαρχούμαστε από τη σκέψη, να γίνουν δεκτά αυτά και να πραγματοποιηθούν μόνο εφόσον συντείνουν στη δόξα του Θεού. Κύριε δώσε αυτό ή εκείνο στον δούλο σου, ώστε μέσω αυτού να δοξάσει και ο δούλος σου το όνομά σου. Δώσε μου Κύριε υγεία, ώστε με όλες τις δυνάμεις του σώματός μου να δοξάσω και εγώ εσένα τον Κύριό μου.

2 καθὼς(1) ἔδωκας αὐτῷ ἐξουσίαν(2) πάσης σαρκός(3), ἵνα πᾶν ὃ δέδωκας αὐτῷ(4) δώσῃ αὐτοῖς(5) ζωὴν αἰώνιον(6).
2Εσύ του έδωσες εξουσία πάνω σε όλους τους ανθρώπους· έτσι κι αυτός θα δώσει την αιώνια ζωή σε όλους αυτούς που του εμπιστεύτηκες.
(1)  «Εξηγεί πάλι και με αυτά σε εμάς ο Χριστός, τον τρόπο της δόξας, με τον οποίο ακριβώς ο μεν Θεός και Πατέρας θα αναδείξει τιμημένο και ενδοξότατο τον Υιό του, αλλά και θα αντιδοξαστεί και ο ίδιος από το γέννημά του» (Κ).
Η πρόταση «καθώς… πάσης σαρκός», που είναι παρενθετική, εξηγεί τι δίνει το δικαίωμα στον Ιησού να πει: Δόξασέ με! Προσευχόμενος έτσι δεν πράττει τίποτα άλλο παρά να συμμορφώνεται με το θέλημα του ίδιου του Θεού: «καθὼς ἔδωκας αὐτῷ ἐξουσίαν πάσης σαρκός» (g). Το να δοξαστούν ο Πατέρας και ο Υιός αμοιβαία, είναι ουσιώδες για εκπλήρωση του θείου θελήματος (μ). Το δεύτερο ἵ ν α («ἵνα πᾶν ὃ δέδωκας… ζωὴν αἰώνιον») είναι επαναληπτικό και η πρόταση που εξαρτάται από αυτό ταυτίζεται στην έννοια με αυτήν που εισάχθηκε με το πρώτο ἵ ν α. Συνεπώς το ἵνα πᾶν ὃ δέδωκας… είναι η με άλλο τρόπο έκφρασης επανάληψη του: ἵνα καὶ ὁ υἱός σου δοξάσῃ σε (β).
(2)  Υπάρχει και η γραφή: δέδωκας αὐτῷ ἐξουσίαν. Δες ε 27 και ι 36. Πρόκειται για την εξουσία, την οποία έδωσε σε αυτόν πάνω σε όλη την ανθρωπότητα, όταν τον έστελνε στον κόσμο.
«Ως άνθρωπος που τοποθετήθηκε στην εξουσία πάνω σε μας, λέει ότι του έχει δοθεί από τον Πατέρα η εξουσία σε κάθε σάρκα» (Κ).
«Διότι όσον αφορά στη θεότητά Του, όλα έγιναν από αυτόν και μέσω αυτού δημιουργήθηκαν τα πάντα, όσα είναι στους ουρανούς και όσα στη γη» (Αυ). «Έπειτα και εδώ σε αυτά τα φαινομενικά ταπεινά λόγια, έχει συμπλεχθεί και κάτι υψηλό. Διότι λέει «ώστε σε όλο το πλήθος που έχεις δώσει σε αυτόν», αυτό είναι της συγκατάβασης· «να δώσει σε αυτούς αιώνια ζωή», αυτό είναι της εξουσίας του Μονογενή και της θεότητάς του» (Θφ).
«Λέει λοιπόν, Δόξασε τον Υιό σου, διότι έδωσες σε αυτόν εξουσία όλων των εθνών, ώστε να δοξάζεται από αυτά» (Ζ).
(3)  «Σημαίνει κάθε άνθρωπο, δείχνοντας το όλο από το μέρος» (Αυ).
Εβραϊκός τρόπος έκφρασης, συχνότατος στην Π.Δ., σπανιότερος στην Κ.Δ. (Ματθ. κδ 22,Ρωμ. γ 20,Α΄Κορ. α 29,Γαλ. β 16), με τον οποίο δηλώνεται όλη η ανθρωπότητα στην ασθένειά της (β) και σε αντίθεση με τη μεγαλειότητα του Θεού. Αλλά εδώ αποκτά και μία πρόσθετη σημασία από τις λέξεις του προλόγου «και ο Λόγος έγινε σάρκα» (α 14), αφού ακριβώς διότι ο Υιός του Θεού έγινε σάρκα, για αυτό και πήρε εξουσία σε κάθε σάρκα, για να δώσει σε αυτούς ζωή αιώνια (χ). Περιλαμβάνει στη φράση ολόκληρο το ανθρώπινο γένος, το οποίο θα υποταχτεί στο κράτος του Λυτρωτή είτε θεληματικά με ελεύθερη αναγνώριση της εξουσίας του, ή αναγκαστικά, όταν θα έλθει με τη δόξα του Πατέρα του, για να κρίνει τον κόσμο (ο).
Με τη λέξη σάρκα χαρακτηρίζεται η ανθρωπότητα βλεπόμενη και κατά την πτώση της και διαφθορά. Εάν δεν ήταν αυτή και υπό αυτό το πρίσμα σάρκα, δεν θα είχε ανάγκη Λυτρωτού. Πάνω στο αμαρτωλό αυτό γένος ο Κύριος έχει κάθε εξουσία· και όλη η κρίση σε σχέση με το γένος αυτό δόθηκε σε αυτόν. Έχει εξουσία να δεσμεύει ή να λύνει, να αθωώνει ή να καταδικάζει, εξουσία πάνω στη γη να συγχωρεί ή όχι αμαρτίες. Ο Χριστός ως μεσίτης έχει την κυβέρνηση ολόκληρου του κόσμου στα χέρια του. Είναι ο βασιλιάς των εθνών, αυτός που έχει εξουσία πάνω και σε αυτούς που τον αγνοούν και δεν υπακούνε στο ευαγγέλιό του.
(4)  Η φράση «Πᾶν ὃ» φανερώνει το σώμα αυτών που πιστεύουν σε αυτόν, ως ενιαίο σύνολο, όπως η λέξη «ένα», για το οποίο έγινε λόγος στο σ. 33. Η έννοια λοιπόν της φράσης αυτής είναι λιγότερο ευρεία από τη φράση «κάθε σάρκας». Επειδή αναφέρεται σε μόνους τους πιστούς. Ο Ιησούς έλαβε δύναμη και εξουσία πάνω σε κάθε άνθρωπο, η αποστολή του όμως ως Σωτήρα και Λυτρωτή περιλαμβάνει μόνο αυτούς που πιστεύουν (g).
Οι πιστοί μαθητές είναι το δώρο του Θεού προς τον σαρκωμένο Υιό και αυτοί μόνοι αναγνώρισαν την εξουσία του Ιησού. Στην αντίθεση ανάμεσα στο «κάθε σάρκας» και στο «πᾶν ὃ δέδωκας αὐτῷ» εκφράζεται η αναπόφευκτη τραγωδία του ελέους του Θεού. Το έλεος του Θεού προσφέρεται σε όλους, αλλά λαμβάνεται από τους λίγους, οι οποίοι είναι οι εκλεκτοί (χ). Έχει ο Κύριος εξουσία κυριαρχική πάνω σε όλο το πεσμένο γένος, ιδιαιτέρως όμως ενδιαφέρεται για το εκλεκτό υπόλειμμα. Όλα υποτάχτηκαν στα πόδια του, αλλά αυτοί που αποτελούν αυτό το υπόλειμμα παραδόθηκαν στα χέρια του. Και κανείς δεν μπορεί να αρπάξει αυτούς από τα χέρια του.
(5)  Παίρνει τώρα το σύνολο των πιστών ως επί μέρους άτομα (=σε αυτούς), στο καθένα από τα οποία παρέχει την αιώνια ζωή.
(6)  Αυτή παρέχεται στην ψυχή του πιστού από την παρούσα ζωή, γίνεται τέλεια όμως με την πλήρη απόλαυση του Θεού, κατά τον μελλοντικό βίο (ο). Το αληθινό μέσο του να δοξάσει ο Υιός τον Πατέρα, είναι να μεταδώσει την αιώνια ζωή στους πιστούς δηλαδή να καταστήσει τους ανθρώπους κοινωνούς της ζωής του Θεού. Η αίτησή του λοιπόν ισοδυναμεί με το: «Δώσε μου την Ανάληψη, για να μπορέσω να συντελέσω την Πεντηκοστή». Διότι με τη δωρεά του Πνεύματος ο Ιησούς μεταδίδει τη ζωή στους πιστούς. Δες ζ 37-39 (g).
Η κυριαρχία του Χριστού στους υιούς των ανθρώπων αποσκοπεί και καταλήγει στη σωτηρία των υιών του Θεού. Όλοι οι νόμοι του Χριστού, όλες οι διατάξεις και υποσχέσεις του, αποβλέπουν στο να χορηγηθεί πνευματική ζωή και να εξασφαλιστεί αιώνια ζωή σε όλους εκείνους, οι οποίοι δόθηκαν στο Χριστό. Ο Κύριος με άλλα λόγια αγιάζει αυτούς στον παρόντα κόσμο και παρέχει σε αυτούς πνευματική ζωή, η οποία είναι σπερματικά και σε βλάστηση η ίδια η αιώνια και μακάρια ζωή. Με τη χάρη στην ψυχή μπαίνει ο ίδιος ο ουρανός σε αυτήν. Ο παράδεισος για τους αγιασμένους αρχίζει από την παρούσα ζωή και θα τελειοποιηθεί στη μελλοντική ζωή, όταν ο Χριστός θα δοξάσει αυτούς.

3 Αὕτη δέ ἐστιν ἡ αἰώνιος ζωή(1), ἵνα γινώσκωσί σε(2) τὸν μόνον(3) ἀληθινὸν Θεὸν(4) καὶ ὃν ἀπέστειλας Ἰησοῦν(5) Χριστόν(6).
3Και να ποια είναι η αιώνια ζωή: Ν’ αναγνωρίζουν οι άνθρωποι εσένα ως τον μόνο αληθινό Θεό, καθώς κι εκείνον που έστειλες, τον Ιησού Χριστό.
(1)  Ο Κύριος επεξηγώντας την προηγούμενη φράση «ζωήν αιώνιον» καθορίζει τι είναι η αιώνια ζωή και ποιο το μέσο με το οποίο επιτυγχάνεται αυτή. Ο σ. είναι προφανώς παρενθετικός και ειπώθηκε για διαφώτιση των μαθητών που άκουγαν την προσευχή (ο).
(2)  «Καθόρισε ότι η πίστη και η δύναμη της αληθινής θεογνωσίας είναι η μητέρα της αιώνιας ζωής… Διότι είναι ζωή η γνώση, επειδή γεννά όλη τη δύναμη του μυστηρίου και προσφέρει τη μέθεξη της μυστικής ευλογίας, μέσω της οποίας κάνουμε δικό μας τον Λόγο που ζει και δίνει ζωή» (Κ).
Γνώση εδώ δεν εννοεί την καθαρά θεωρητική, την σκέψη με ψυχρή θεωρία ή την απλή αποδοχή του περιεχομένου της πίστης, αλλά την ζωντανή και συνειδητή διατήρηση επικοινωνίας με το Θεό (Stier)· την τέλεια και σαφή γνώση, την οποία λαμβάνει ο άνθρωπος για την ηθική ύπαρξη του Θεού συναντώμενος μαζί του στο ίδιο φωτεινό περιβάλλον. Ο Ιησούς περιέγραψε στο ιδ 21-23 πώς η γνώση αυτή του Θεού θα αποκαλυπτόταν στους ίδιους του τους μαθητές. Είναι αυτή έργο του Πνεύματος, που μας καθιστά κατοικητήριο του Ιησού και του Θεού (g).
«Η ύπαρξη της ζωής λοιπόν, έρχεται από το να μετέχει κάποιος στο Θεό· και το να μετέχει στο Θεό είναι, το να γνωρίζει το Θεό και να απολαμβάνει την αγαθότητά του» (Ειρηναίος), «η ζωή του ανθρώπου είναι το να βλέπει το Θεό» (Ειρην. Στο ίδιο). Ο ενεστώτας δηλώνει συνεχή αύξηση στη γνώση του Θεού, η οποία είναι χαρακτηριστικό πνευματικής ζωής όπως η φυσική αύξηση είναι χαρακτηριστικό της σωματικής ζωής.
«Εάν η γνώση του Θεού είναι ζωή αιώνια, επιτελούμε τις μεγαλύτερες προόδους στη ζωή αυτή, αναλόγως της αύξησής μας σε μία τέτοια γνώση» (Αυ).
Η γνώση για την οποία γίνεται εδώ λόγος, δεν κερδίζει απλώς την αιώνια ζωή, αλλά είναι αυτή η ίδια η αιώνια ζωή. Αυτό το αντιλαμβάνεται κάποιος, όταν έχει υπ’ όψη, ότι με τη λέξη «γινώσκειν» σημαίνεται η προσωπική γνωριμία και σχέση. Και στην ανθρώπινη φιλία ακόμη η ολοένα στενότερη γνωριμία των φίλων και η ανακάλυψη από τον καθένα τους των προτερημάτων του άλλου, δημιουργεί σταθερή ευχαρίστηση και χαρά. Η αιωνιότητα δεν είναι πολύ μακρό χρονικό διάστημα για τα πεπερασμένα πνεύματά μας για να προαγόμαστε σε αυτήν στη γνώση του απείρου Θεού (τ).
Αλλά όταν μιλά για γνώση του αληθινού Θεού, λέγοντας γνώση δεν εννοεί κάποια αφηρημένη και θεωρητική γνώση. Πρέπει να γνωρίσουμε το Θεό και το Χριστό προσωπικά, όχι όπως αποκτούμε γνώσεις διαβάζοντας κάποιο βιβλίο ή όπως γνωρίζουμε πρόσωπα μελετώντας την ιστορία. Πρέπει να τους γνωρίσουμε όπως γνωρίζουμε πρόσωπα, με τα οποία συζούμε και συνδεόμαστε στενά, των οποίων γνωρίσαμε τα φρονήματα και τα ιδεώδη και των οποίων η αναστροφή και η συμβίωση μας προκαλεί χαρά και μας δημιουργεί ευτυχία· στην καρδιά των οποίων εμφυτευτήκαμε με την αγάπη, όπως ζουν και αυτοί στη δική μας καρδιά. Τέτοια γνώση εννοεί εδώ ο Κύριος.
(3)  Αναφέρεται όχι στο «αληθινόν» μόνο, ούτε στο «Θεόν»,, αλλά σε ολόκληρη τη φράση «αληθινό Θεό» (Λούθηρος). Ο Υιός και το Πνεύμα δεν αποκλείονται με αυτή τη λέξη (b),
«Ονομάζει τον Πατέρα μόνο και αληθινό Θεό για αντίθεση με τους ψεύτικους και για να συγκρίνει κατά κάποιο τρόπο τον αληθινό με αυτούς που από πλάνη έχουν ονομαστεί θεοί… Για αυτό λοιπόν, λέγοντας τον Πατέρα και αληθινό και Θεό, δεν έβγαλε έξω τον εαυτό του. Επειδή δηλαδή είναι μέσα σε αυτόν και προέρχεται από αυτόν κατά φύση, θα είναι και αυτός (ο Υιός) αληθινός και μόνος μέσα στον μόνο (Πατέρα)» (Κ).
(4)  Τα επίθετα μόνος και αληθινός εκφράζουν την κεντρική αλήθεια του Μονοθεϊσμού (β). Η όλη φράση αποτελεί παραθετικό προσδιορισμό του σέ= εσένα, ο οποίος είσαι ο μόνος αληθινός Θεός. «Ο αληθινός λέγεται, για αντιδιαστολή με τους ψεύτικους… με αυτούς που λέγονται μεν ψευδώς, αλλά δεν είναι» (Β).
«Ο Πατέρας λέγεται μόνος αληθινός Θεός, σε αναίρεση αυτών που δεν είναι από τη φύση τους αληθινοί» (Α).
Όταν όμως λέμε τον Πατέρα τον ένα και μόνο αληθινό Θεό συμπεριλαμβάνουμε σε αυτόν την αγία Τριάδα ως αδιαίρετη και αχώριστη, που συγκεφαλαιώνεται στην κεφαλή της ως μονάδα κατά την ουσία. Όλα λοιπόν αυτά λέγονται για τον Πατέρα με την έννοια του ότι έχει μέσα στον εαυτό του τους άλλους δύο, όχι να αποκλείονται, αλλά να συμπεριλαμβάνονται (δ).
(5)  Το να γνωρίζει κάποιος τον Ιησού Χριστό είναι αιώνια ζωή. Δες στ 68. Η γνώση του Ιησού Χριστού θεωρείται ως κάτι ίσο και απαραίτητο για τη γνώση του μόνου αληθινού Θεού (β). Η κοινωνία και γνωριμία με το Θεό, στην οποία συνίσταται η αιώνια ζωή, μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τη γνώση και σχέση με τον Ιησού Χριστό (μ). Αυτό αποτελεί επαρκή απόδειξη ότι ο Ιησούς Χριστός δεν είναι κατώτερο ον, που κτίστηκε από τον Πατέρα (ο).
«Ο Κύριος αμέσως πρόσθεσε «και τον Ιησού Χριστό που απέστειλες». Αν όμως ήταν κτίσμα, δεν θα συνέδεε και δεν θα συναριθμούσε τον εαυτό του με αυτόν που τον έκτισε. Τώρα όμως συνδέοντας τον εαυτό του με τον Πατέρα, έδειξε ότι έχει τη φύση του Πατέρα» (Α).
Η εδώ τοποθέτηση δίπλα-δίπλα, του Θεού και του Χριστού μπορεί να εξηγηθεί μόνο με την προϋπόθεση, ότι και ο Χριστός έχει θεία φύση και έχει μέσα του ζωή όπως ο Θεός. Ο καθένας αισθάνεται, ότι δεν μπορεί οπωσδήποτε να λεχθεί: Αυτή είναι η αιώνια ζωή, να γνωρίζουν εσένα το Θεό και τον Αβραάμ ή τον Μωϋσή (Olshausen).
(6)  Λέγοντας: για να γνωρίζουν τον Ιησού Χριστό, τον οποίο έστειλες, ήταν σαν να έλεγε: Για να γνωρίζουν… τον χρισμένο Βασιλιά και Μέγα Αρχιερέα του λαού του (ο). Πουθενά αλλού στα ευαγγέλια ο Σωτήρας δεν ονομάζει τον εαυτό του με το πλήρες αυτό όνομα (F).

4 Ἐγώ σε ἐδόξασα(1) ἐπὶ τῆς γῆς(2), τὸ ἔργον ἐτελείωσα(3) ὃ δέδωκάς μοι ἵνα ποιήσω(4)·
4Εγώ φανέρωσα τη δόξα σου πάνω στη γη, αφού ολοκλήρωσα το έργο που μου ανέθεσες να κάνω.
(1)  Σε όλη την προηγούμενη ζωή μου. Ιστορικός αόριστος. Σε δόξασα κάνοντας γνωστή, όσο ουδέποτε άλλοτε, τη φύση του Θεού (β). Σε δόξασα τηρώντας ακριβώς το θέλημά σου (F).
«Ο Χριστός έγινε για μας πρότυπο και αρχή και εικόνα του ένθεου τρόπου ζωής και μας παρουσίασε με σαφήνεια το πώς και με ποιο τρόπο είναι σωστό να διαβιώνουμε εμείς… Και με αυτά που λέει εδώ λοιπόν, μάς διδάσκει ότι, όταν ο καθένας από εμάς ολοκληρώνει το έργο που του έχει ανατεθεί και φέρνει εις πέρας αυτά που διέταξε ο Θεός, τότε λοιπόν οπωσδήποτε δοξάζει αυτόν (το Θεό) με τα κατορθώματά του» (Κ).
(2)  «Σπέρνοντας τη θεογνωσία και τελειώνοντας το έργο που μου έδωσες» (Θφ). Η γη είχε αποστατήσει από το Θεό (b).
«Πάνω στη γη· διότι στον ουρανό είχε δοξαστεί και επειδή έχει μέσα στη φύση του τη δόξα και επειδή προσκυνείται από τους αγγέλους. Δεν μιλά λοιπόν για εκείνη τη δόξα, που είναι συνενωμένη με την ουσία του (διότι εκείνη τη δόξα, και αν ακόμη κανείς δεν τον δοξάσει, εξακολουθεί να την έχει πλήρη), αλλά μιλά για αυτήν που προέρχεται από τη λατρεία των ανθρώπων» (Χ).
Δεν παραπονείται για την φτώχεια και τις παραγνωρίσεις, κάτω από τις οποίες έζησε. Δεν μιλά για την γεμάτη μόχθους ζωή, την οποία πέρασε στη γη ως άνθρωπος του πόνου και της οδύνης περισσότερο από κάθε άλλον. Παραβλέπει όλα αυτά και αγάλλεται, αναθεωρώντας ό,τι στο παρελθόν είχε συντελέσει για τον Πατέρα του.
(3)  «Και ποιο έργο άραγε ολοκλήρωσε…; Ενώ ήταν Θεός αληθινός, με την ευαρέστηση και θέληση του Πατέρα έγινε άνθρωπος, προθυμοποιούμενος να σώσει όλη την οικουμένη και να ανακαινίσει προς την απέραντη ζωή και την αληθινή θεογνωσία το ανθρώπινο γένος που γλίστρησε στη γη» (Κ).
«Μολονότι βεβαίως ακόμη το έργο του βρισκόταν στην αρχή, ή μάλλον ούτε στην αρχή. Πώς λοιπόν λέει «τελείωσα»; Ή εννοεί ότι έκανα ότι εξαρτιόταν από εμένα, ή αναφέρει σαν να έγινε ήδη εκείνο που επρόκειτο να γίνει, ή, αυτό που κυρίως μπορούμε να πούμε, ότι το παν ήταν πλέον συντελεσμένο, εφόσον είχε τοποθετηθεί η ρίζα των αγαθών, από την οποία οπωσδήποτε αναγκαστικά επρόκειτο να ακολουθήσουν οι καρποί» (Χ).
«Ή, και επειδή έκανε το ανώτερο από όλα και φύτεψε για μας τη ρίζα των αγαθών, με το να νικήσει το διάβολο και να ρίξει τον εαυτό του στο παμφάγο θηρίο, το θάνατο, και σε αυτή τη ρίζα επρόκειτο αναγκαστικά να ακολουθήσουν και οι καρποί της θεογνωσίας, για αυτό λέει ότι «τελείωσα το έργο». Έσπειρα, λέει· φύτεψα ρίζα· οι καρποί θα ακολουθήσουν» (Θφ).
Με το «τελείωσα» εκφράζει το συναίσθημα συνείδησης τελείως αγνής. Δεν διακρίνει στη ζωή του, κατά την υπέρτατη αυτή στιγμή κανένα κακό να διαπράχθηκε, κανένα αγαθό να παραμελήθηκε. Το καθήκον κάθε ώρας τελείως εκπληρώθηκε (g). Υπάρχει και η γραφή τελειώσας. Αυτή είναι πιο ελληνική και με λιγότερο εβραϊκή χροιά, μάλλον Αλεξανδρινή παρά αποστολική (g). Ο Κύριος είχε έργο που ανατέθηκε σε αυτόν, για να το φέρει εις πέρας. Δεν ήλθε στον κόσμο για να ζήσει με άνεση, αλλά ήλθε, για να περάσει τη ζωή του ευεργετώντας και για να εκπληρώσει κάθε δικαιοσύνη.
(4)  Το έργο τού είχε δοθεί για εκτέλεση από τον Πατέρα. Δες γ 35, ε 36 (β). Ο Κύριος προβάλλεται σε μας ως υπόδειγμα, για να ακολουθήσουμε τα χνάρια του. Οφείλουμε λοιπόν και σε αυτό να μιμηθούμε αυτόν, μη λησμονώντας, ότι και σε μας ο Θεός ανέθεσε έργο για επιτέλεση, αναλόγως των ικανοτήτων μας και της σφαίρας της δράσης μας. Οφείλει ο καθένας από εμάς να πράττει καθετί μπορεί αγαθό στον κόσμο αυτόν. Οφείλει σε όλα να αποβλέπει στη δόξα του Θεού, ώστε με όλα τα έργα του να δοξάζει αυτόν στη γη και να μην κουράζεται ή αποκάμνει ποτέ προκειμένου να φέρει σε τέλειο πέρας το έργο που του ανατέθηκε από το Θεό.

5 καὶ νῦν(1) δόξασόν με(2) σύ, πάτερ, παρὰ σεαυτῷ(3) τῇ δόξῃ ᾗ εἶχον(4) πρὸ τοῦ τὸν κόσμον εἶναι(5) παρὰ σοί(6).
5Τώρα λοιπόν εσύ, Πατέρα, δόξασέ με κοντά σ’ εσένα με τη δόξα που είχα κοντά σου προτού να γίνει ο κόσμος.
(1)  = Και τώρα, που η αποστολή μου στη γη ήλθε εις πέρας (β). Η υπακοή του έπρεπε να ανταμειφθεί (ο). Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία, «και τώρα, αντί να πει «λοιπόν»» (Ζ).
(2)  «Ο Σωτήρας ζητά την δική του και προκόσμια δόξα» (Κ).
«Εδώ ο λόγος αναφέρεται στη θεία οικονομία. Διότι ακόμη δεν είχε δοξαστεί η ανθρώπινη φύση του, ούτε είχε απολαύσει την αφθαρσία, ούτε είχε λάβει μέρος στον βασιλικό θρόνο» (Χ).
«Δόξασέ με, τον άνθρωπο» (Ζ), «την ανθρώπινή μου φύση, αυτήν που τώρα ατιμάζεται, αυτήν που θα σταυρωθεί και ανέβασε αυτήν στη δόξα…» (Θφ).
Δέεται, ώστε και ως μεσίτης να δοξαστεί με την ίδια δόξα, την οποία είχε μαζί με τον Πατέρα αιωνίως (ο). Για να εξακολουθήσει το έργο του ως Μεσίτης και αρχιερέας έχει ανάγκη αυτής της δόξας.
(3)  Αντιτίθεται με το «πάνω στη γη» που ειπώθηκε πριν, όπου ζούσε ακόμη ο προσευχόμενος τώρα Χριστός. Οι σφαίρες της ζωής είναι διαφορετικές· το «πάνω στη γη» αναφέρεται στη ζωή του Λόγου που ενανθρώπησε, και το «παρὰ σεαυτῷ» στη ζωή στον κόλπο της θεότητας (β).
«Κοντά σου, αξιώνοντάς με της βασιλικής καθέδρας δίπλα σου» (Ζ).
(4)  Πάντοτε είχε αυτήν, κατείχε αυτήν και ουδέποτε άρχισε να έχει αυτήν (b). «Επειδή έχει γεννηθεί Θεός από Θεό Πατέρα, δεν ήταν έρημος από τη δόξα που πρέπει στο Θεό, αλλά επειδή ακριβώς κατά τον καιρό της ενανθρώπησης που έγινε για μας περίορισε κάπως αυτήν, παίρνοντας αυτό εδώ το σώμα που είναι τελείως άδοξο, εύλογα την επιζητά σαν να είναι αληθινά απούσα και αυτό το λέει ως άνθρωπος… Επομένως λοιπόν ζητά την επανάληψη της δικής του δόξας και τώρα που έχει ανθρώπινη σάρκα» (Κ).
«Δόξασέ με, λέει, Πατέρα, κοντά σου με τη δόξα την οποία είχα κοντά σου πριν δημιουργηθεί ο κόσμος. Την μεν ανθρώπινη δόξα τη ζητά, τη θεϊκή όμως δίνει μαρτυρία ότι την έχει πριν τον κόσμο» (Α).
Δεν ζητά να δοξαστεί μαζί με τους ηγεμόνες και τους μεγάλους άνδρες της γης. Τώρα που γνώρισε και τους δύο κόσμους, αποκτώντας προσωπική πείρα για τα γήινα, και μπορούσε να διαλέξει σε ποιον από τους δύο θα παρείχε την προτίμησή του, προτίμησε ως ασυγκρίτως υπέρτερη δόξα την δόξα του άλλου κόσμου. Περιφρόνησε τις βασιλείες του κόσμου και τη δόξα τους όταν ο Σατανάς σαν σε πανόραμα παρουσίασε μπροστά στα μάτια του την θελκτική εικόνα τους. Και τώρα μπορεί με θάρρος να αξιώσει τις δόξες του άλλου κόσμου. Το ίδιο φρόνημα ας έχουμε και εμείς και ας λέμε: Κύριε δώσε τις δόξες του κόσμου αυτού σε όποιον θες να δώσεις αυτές. Εμένα όμως αξίωσε να έχω την μερίδα μου στη δόξα του μελλοντικού κόσμου. Είναι αδιάφορο εάν περιφρονηθώ από τους ανθρώπους. Αρκεί εσύ, Πατέρα, να με δοξάσεις κοντά σου.
(5)  Με τη λέξη κόσμος εδώ, περιέλαβε και τους αγγέλους. Και πριν ακόμη ο κόσμος δημιουργηθεί, ο Υιός είχε τη δόξα εκείνη… Αλλά όταν έγινε ο κόσμος, η δόξα αυτή έλαμψε. Εδώ υπονοείται η αιωνιότητα του Υιού του Θεού. Η αρχή του κόσμου και του χρόνου συμπίπτουν. Ό,τι υπάρχει πριν τον κόσμο, υπάρχει και πριν το χρόνο. Ό,τι όμως υπάρχει πριν το χρόνο, είναι αιώνιο (b).
(6)  Σύνταξε τις λέξεις μαζί με το «είχα»: την οποία είχα… κοντά σου. Διότι τότε δεν υπήρχε τίποτα εξωτερικό σε σχέση με το Θεό (b).

6 Ἐφανέρωσά σου(1) τὸ ὄνομα(2) τοῖς ἀνθρώποις(3) οὓς δέδωκάς μοι(4) ἐκ τοῦ κόσμου(5). Σοὶ ἦσαν(6) καὶ ἐμοὶ αὐτοὺς δέδωκας(7), καὶ τὸν λόγον σου τετηρήκασι(8).
6»Εγώ σε έκανα γνωστό στους ανθρώπους που τους πήρες μέσα από τον κόσμο και μου τους εμπιστεύτηκες. Ανήκαν σ’ εσένα, κι εσύ τους έδωσες σ’ εμένα, κι έχουν δεχτεί το λόγο σου.
(1)  «Είναι όμοιο με το «εγώ σε δόξασα στη γη» που ειπώθηκε λίγο παραπάνω στο σ. 4» (Αυ). Άρα έχει άμεση σχέση και με το «το έργο τελείωσα» που λέχθηκε στη συνέχεια. «Αφού είπε δηλαδή ότι «τελείωσα το έργο σου», εξηγεί περισσότερο πάλι αυτό, λέγοντας ποιο έργο» (Χ). Συνδεόμενος λοιπόν έτσι με τα παραπάνω ο σ. αυτός, αποτελεί εισαγωγή στο τμήμα της αρχιερατικής προσευχής, που αφορά τους μαθητές, στην οποία εισαγωγή εκτίθενται οι λόγοι, για τους οποίους η υπέρ αυτών προσευχή ήταν άξιο να ακουστεί. Δηλαδή φανερώθηκε σε αυτούς το όνομα του Θεού· ανήκουν αυτοί στο Θεό και δόθηκαν στον Ιησού· τήρησαν το λόγο του Θεού (F).
(2)  Έδειξα σαφώς και πλήρως (ο) με τρόπο νέο και χωρίς προηγούμενο (b), το όνομά σου δηλαδή την αληθινή φύση σου (δες ιβ 28).
«Ο Υιός του Θεού λέγεται «μεγάλης βουλής άγγελος» και εξαιτίας όλων των άλλων που μας δίδαξε και πριν από όλα, διότι φανέρωσε τον Πατέρα στους ανθρώπους… Και φανέρωσε το όνομά του και με λόγια και με έργα» (Χ).
«Έχει φανερώσει το όνομα του Πατέρα ο Υιός», «και μας έφερε σε τέλεια γνώση», «κάνοντάς μας να καταλάβουμε και να δούμε ολοκάθαρα, όχι ότι είναι μόνο Θεός· διότι αυτό, κηρυττόταν από τη θεόπνευστη Γραφή και πριν τον ερχομό του Χριστού· αλλά ότι είναι και Πατέρας όχι ψεύτικα… αλλά κατά κάποιο τρόπο στο Θεό είναι πιο κύριο όνομα το «Πατέρας», παρά το «Θεός»· διότι το μεν (Θεός), φανερώνει την αξία, ενώ το άλλο (Πατέρας), δείχνει φανερά την ιδιότητα της ουσίας».
«Έχει φανερωθεί λοιπόν ο Μονογενής ότι είναι, στην ίδια την ουσία του, σοφία και ζωή, τεχνίτης των όλων και δημιουργός, ανώτερος από το θάνατο και τη φθορά, όσιος, άκακος, εύσπλαχνος, άγιος, αγαθός. Έγινε επομένως γνωστό, ότι αυτά είναι και αυτός που τον γέννησε· διότι δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικός στη φύση, από αυτόν που γέννησε κατά τρόπο φυσικό» (Κ).
(3) Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία, «τώρα εδώ μιλάει για τα έθνη» (Χ).
Και «μιλά για αυτό που δεν έχει ακόμη γίνει, σαν να έγινε, διότι γνώριζε αυτό ως αλάνθαστα προκαθορισμένο» (Αυ) και ως κάτι που επρόκειτο με βεβαιότητα να συντελεστεί.
«Θέλει λοιπόν να πει ότι, σε έκανα φανερό σε όλους τους ανθρώπους… δεν πίστεψαν όμως όλοι όμοια· αλλά η μεν δική μου φιλότιμη προσπάθεια, ήθελε όλοι να μάθουν, η προαίρεση όμως διέκρινε τους δικούς της» (Θμ).
Ή, οι απόστολοι σημαίνονται εδώ όπως και στο σ. 12 (b)· αλλά εφόσον ήταν ο κύκλος των 11 σώμα αντιπροσωπευτικό, όλοι οι πιστοί περιλαμβάνονται στα λόγια αυτά (ο). Παρόλο που οι απόστολοι δεν είχαν ακόμη εμβαθύνει στη διδασκαλία του, όμως είχαν μάθει περισσότερα για τη φύση του Θεού από όσο οποιοσδήποτε Ιουδαίος πριν από αυτούς (β).
Οι αλήθειες αυτές δεν είχαν φανερωθεί προηγουμένως στον πλούτο και την πληρότητα, ειδικά όσον αφορά στα σχέδια της απολυτρωτικής αγάπης του Θεού, με όση στην Κ.Δ. φανερώθηκαν αυτά από τον Κύριο (ο). Σε κάποιον από τους Μεσσιανικούς ψαλμούς λέγεται: Θα διηγηθώ το όνομά σου στους αδελφούς μου (ψαλμ. κα 23) και κατά την αποστολική εποχή τα λόγια αυτά ερμηνεύτηκαν ως προφητεία για το Χριστό (Εβρ. β 12). Ανατρέχοντας ο Κύριος σε ολόκληρη την περασμένη δημόσια διακονία του, μπορούσε κατά τη στιγμή αυτή να πει: Φανέρωσα το όνομά σου (β).
Φανέρωσε τη φύση του Θεού όχι σε όλους τους ανθρώπους, αλλά σε εκείνους τους οποίους ο Πατέρας απέσπασε από τον κόσμο και έδωσε αυτούς σε αυτόν. Δεν μπορούσε όμως να γίνει και αλλιώς. Διότι αν ο Θεός ήταν μόνο παντοδύναμος, θα ήταν δυνατόν η παντοδυναμία του να φανερωθεί σε όλους με την ενέργεια υπερφυσικών θαυμάτων και δυνάμεων. Η αγάπη όμως δεν μπορεί να φανερωθεί με τον ίδιο τρόπο. Η κυνική αλαζονεία του εγωκεντρικού ανθρώπου αποτελεί εμπόδιο στο να εκτιμήσει και να εμβαθύνει αυτός στον ωκεανό της θείας αγάπης (τ).
(4)  Υπάρχει και η γραφή: έδωκάς μοι.
«Δύο πράγματα επιχειρεί εδώ να αποδείξει, και ότι δεν είναι αντίθετος με τον Πατέρα και ότι είναι θέλημά του το να πιστέψουν αυτοί στον Υιό» (Χ).
«Μου έδωσες, είπε, σύμφωνα με τον λόγο που είπε προηγουμένως, ότι κανείς δεν μπορεί να έλθει σε μένα εάν ο πατέρας που με έστειλε δεν τον ελκύσει» (Ζ).
«Μου έδωσες. Διότι δεν άρπαξα εγώ αυτούς, αλλά εσύ ευαρεστήθηκες να έλθουν αυτοί σε μένα» (Θφ).
«Πώς όμως ή με ποιο τρόπο έχουν δοθεί στον Υιό; Ο Θεός και Πατέρας ευαρεστήθηκε να βασιλεύει πάνω τους ο Εμμανουήλ, όχι επειδή τώρα αρχίζει την βασιλεία σε αυτούς· διότι ήταν πάντα Κύριος και βασιλιάς, αφού από τη φύση του είναι Θεός. Αλλά αφού έγινε άνθρωπος και ριψοκινδύνευσε μαχόμενος για τη ζωή όλων, τους εξαγόρασε όλους για τον εαυτό του… Αυτός λοιπόν που ανέκαθεν και από την αρχή βασιλεύει ως Θεός μαζί με αυτόν που τον γέννησε, χειροτονήθηκε βασιλιάς ως άνθρωπος, στον οποίο μαζί με τα άλλα, είναι δοσμένο και το να βασιλεύει» (Κ).
(5)  Ή, κόσμο «εδώ λέει αυτήν την κτίση» (Ζ).
Ή, πιο σωστά, τον κόσμο της απιστίας, με την έννοια με την οποία λαμβάνεται ο όρος στην προσευχή από αυτόν τον σ. μέχρι τον σ. 24, όπου πάλι μπαίνει με ευρύτερη έννοια όπως στο σ. 5. Η «εκ» σημαίνει την απόσπαση από το εσωτερικό, από τους κόλπους του κόσμου (ο). Παρ’ όλους τους πειρασμούς της απιστίας, οι οποίοι κατά τη διάρκεια των ετών αυτών προσέβαλαν τους μαθητές (Λουκ. κβ 28), αυτοί τήρησαν στην καρδιά τους τον λόγο που διδάχτηκαν (g).
(6)  Ήταν δικοί σου με την πίστη της Π.Δ. (b). Όχι απλώς ως άνθρωποι και Ισραηλίτες, αλλά λόγω της σχέσης, την οποία διατηρούσαν με το Θεό με την εσωτερική τους αγαθή διάθεση. Δες τις φράσεις εἶναι εκ τους Θεού (ζ 17,η 47), εἶναι εκ της αληθείας (ιη 37) ποιώ την αλήθεια (γ 21), που δηλώνουν την ηθική κατάσταση των Ισραηλιτών ή των εθνικών, που εμμένουν στα φώτα του νόμου ή της συνείδησης. Αυτοί όλοι ανήκουν στο Θεό (g). Ήταν του Πατέρα, διότι γνωρίζει ο Κύριος τους δικούς του (Β΄Τιμ. β 19)(δ). Ήταν αγαθοί Ισραηλίτες, όπως ο Ναθαναήλ, πριν ακόμη προσκολληθούν στον Ιησού· ο Θεός λοιπόν πρώτος διάλεξε αυτούς για σωτηρία και για αυτό έδωσε αυτούς στο Χριστό (μ).
(7)  «Εδώ θέλει να διδάξει ότι αγαπιέται πάρα πολύ από τον Πατέρα» (Χ). Έδωσες σε μένα αυτούς, για να είναι πιστοί της Κ.Δ. (b). Επαναλαμβάνει εντονότερα το «αυτούς που μου έδωσες». Το αποστολικό αξίωμα και η εκκλησιαστική γενικώς διακονία, τα οποία είναι δώρα και χαρίσματα του Χριστού στην εκκλησία, δόθηκαν από τον Πατέρα ως δώρο στον Ιησού Χριστό. Ο Χριστός «αφού ανέβηκε σε ύψος αιχμαλώτισε αιχμαλωσία και έδωσε δώρα στους ανθρώπους» (Εφεσ. δ 8,11).
Αυτό προσδίδει μεγάλη τιμή στη διακονία του ευαγγελίου και δοξάζει το αξίωμα αυτό, το οποίο τόσο περιφρονούν πολλοί από τους ανθρώπους του κόσμου. Συγχρόνως όμως επιβάλλει υποχρέωση μεγάλη στους διακόνους του ευαγγελίου, για να αφοσιώνουν τον εαυτό τους πλήρως και εξ’ ολοκλήρου στην υπηρεσία του Χριστού, αφού δόθηκαν και ανήκουν σε αυτόν. Αλλά το «έδωσες αυτούς σε μένα» περιλαμβάνει και όλους τους εκλεκτούς, όπως φαίνεται και από τα λόγια του Κυρίου στο στ 37,39. Οι εκλεκτοί λοιπόν αυτοί που δόθηκαν από τον Πατέρα στο Χριστό, είναι δικοί του από τρεις απόψεις. Πρώτον υπήρξαν δημιουργήματά του και οφείλουν σε αυτόν τη ζωή και την ύπαρξή τους. Δεύτερον υπήρξαν ένοχοι και εξαγοράστηκαν από το Χριστό. Υπήρξαν ένα υπόλειμμα της πεσμένης ανθρωπότητας, η οποία δόθηκε στο Χριστό για απολύτρωση. Τρίτον υπήρξαν εκλεκτοί και η ζωή τους και η ύπαρξή τους αφιερώθηκε στο Χριστό για να καταναλώνεται στο έργο του και για δόξα του ονόματός του. Και έδωσες αυτούς σε μένα. Δόθηκαν στο Χριστό ως πρόβατα στον ποιμένα για φρούρηση και προστασία, ως άρρωστοι στο γιατρό για θεραπεία, ως παιδιά στον κηδεμόνα για παιδαγωγία.
(8)  Υπάρχουν και οι γραφές: ετήρησαν· τετήρηκαν. «Πώς τήρησαν το λόγο σου; Με το να πιστέψουν σε μένα και με το να μην προσέχουν τους Ιουδαίους» (Χ). Τήρησαν τον θείο λόγο, που τους αποκαλύφθηκε μέσω του Ιησού (β). Ο λόγος του Θεού εδώ ταυτίζεται με τη διδασκαλία του Ιησού Χριστού. Δες ε 20,ζ 16,η 38 (F).

7 Νῦν(1) ἔγνωκαν(2) ὅτι πάντα(3) ὅσα δέδωκάς μοι(4) παρὰ σοῦ ἐστιν(5)·
7Αυτοί τώρα ξέρουν πως όλα όσα μου έδωσες προέρχονται από σένα·
(1)  «Δηλαδή αφού πρώτα έμαθαν» (Ζ). Οι μαθητές είχαν ήδη πει (ιστ 30) «τώρα ξέρουμε, ότι τα γνωρίζεις όλα…».
(2)  Υπάρχει και η γραφή: έγνων = «Τώρα γνώρισα εγώ» (Θφ).
«Αλλά αυτό δεν θα μπορούσε να δικαιολογηθεί, διότι πώς ήταν δυνατόν να αγνοεί ο Υιός τα του Πατέρα; Αλλά έχει ειπωθεί για τους μαθητές. Από τη στιγμή δηλαδή που είπα αυτά, λέει, έμαθαν» (Χ).
Το ότι έμαθαν οι μαθητές, δεν πρέπει να το πάρουμε με απόλυτη έννοια, ώστε να αποκλείει την αύξηση και πρόοδο των μαθητών στη γνώση. Απλώς βεβαιώνει, ότι ήδη είχαν αποκτήσει την σαφέστερη πεποίθηση για το ότι ο Ιησούς ήταν ο Μεσσίας (ο). Οσοδήποτε ανώριμη και αν ήταν η πίστη τους πριν την έλευση του αγίου Πνεύματος σε αυτούς, γνώριζαν όμως βεβαίως, ότι ο Ιησούς είχε έλθει από το Θεό και είχαν πιστέψει σε αυτόν ότι στάλθηκε από το Θεό. Η γνώση λοιπόν και η πίστη είναι στενά συνυφασμένες, αφού την γνώση την κάνει δική της η πίστη, αλλά και υποστηρίζει αυτήν (χ). Η γνώση συμπληρώνεται, τελειοποιείται και γίνεται ενεργής μέσω της πίστης (μ).
(3)  «Δηλαδή όσα λέω και διδάσκω» (Ζ), αλλά και όσα ενεργώ θαύματα.
(4)  Δεν είναι το ίδιο με το ακόλουθο «παρὰ σοῦ ἐστιν», όπως φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Το πρώτο προέρχεται από τη συνείδηση του Ιησού («μου έδωσες»), το δεύτερο από τη συνείδηση των αποστόλων (g). Ο Κύριος σταθερά βεβαίωνε, ότι τα λόγια του δεν ήταν δικά του, αλλά του Πατέρα που τον έστειλε (ζ 16) και ότι ο Πατέρας εκτελεί τα έργα (ε 36,θ 4,ι 25).
(5)  «Από σένα είναι· είναι δικά σου εντάλματα και τίποτα δεν είναι προσωπικά δικό μου ή ξένο με σένα» (Ζ). Αναφέρεται στην ανθρώπινη φύση. Μπορούμε όμως να το αποδώσουμε και στη θεία φύση ως εξής: «όσα μου έδωσες, δεν μου τα έδωσες χαρίζοντάς μου σαν να είμαι κτίσμα· διότι αυτά δεν είναι επίκτητα σε μένα, αλλά είναι από σένα. Δηλαδή εκ φύσεως μου ανήκουν και μου αρμόζουν επειδή είμαι Υιός και εξουσιαστής αυτών που έχει ο Πατέρας» (Θφ).

8 ὅτι(1) τὰ ρήματα ἃ δέδωκάς μοι(2) δέδωκα αὐτοῖς, καὶ αὐτοὶ ἔλαβον(3), καὶ ἔγνωσαν(4) ἀληθῶς ὅτι παρὰ σοῦ ἐξῆλθον(5), καὶ ἐπίστευσαν(6) ὅτι σύ με ἀπέστειλας(7).
8γιατί τις διδαχές που μου έδωσες, εγώ τις έδωσα σ’ αυτούς, κι αυτοί τις δέχτηκαν και αναγνώρισαν πως πραγματικά από σένα προέρχομαι, και πίστεψαν πως εσύ με έστειλες στον κόσμο.
(1)  Ο σ. αυτός αναπτύσσει και επιβεβαιώνει αυτά που ειπώθηκαν στον προηγούμενο. «Από πού έμαθαν αυτό οι μαθητές μου; Από τα λόγια τα δικά μου και τις διδασκαλίες. Διότι πάντοτε τους δίδασκα, ότι όλα όσα έχω είναι του Πατέρα» (Θφ).
(2)  «Τα δικά του λόγια τα ονομάζει λόγια του Θεού και Πατέρα, διότι είναι το ίδιο στην ουσία τους… Διότι την όντως εξαίσια και υπερφυσική και μεγάλη απόφαση του Πατέρα, την μεταφέρει ο Λόγος που είναι μέσα του και προέρχεται από αυτόν· και τη μεταφέρει με λόγια μεν προφορικά ως άνθρωπος, επειδή έγινε σαν και εμάς, ενώ με γνώση και φώτιση πνευματική μετά την ανάβαση στους ουρανούς» (Κ). Ο Ιησούς ως άνθρωπος τίποτα δικό του δεν πρόσθετε ποτέ στα λόγια του Πατέρα.
(3)  Με πίστη και αγάπη (ο). Δέχτηκαν και έκαναν δικά τους τα λόγια αυτά, τα οποία έμειναν σε αυτούς. Δες ιε 7 (β). Δεν πρόκειται για κάποια θεωρητική λήψη των ευαγγελικών λόγων. Δέχτηκαν τα λόγια αυτά όπως το έδαφος δέχεται τον σπόρο που σπέρνεται σε αυτό και όπως η γη πίνει τη βροχή που πέφτει σε αυτήν. Πρόσεξαν στο λόγο αυτόν, σε κάποιο μέτρο κατανόησαν αυτόν και δέχτηκαν την επίδρασή του. Δέχτηκαν το λόγο και όπως είπε ο Κύριος στο σ. 6 «τήρησαν αυτόν». Συμμορφώθηκαν με αυτόν. Τα λόγια του Χριστού τότε μόνο γίνονται πράγματι δεκτά και τότε μόνο τηρούνται, όταν κάποιος υπακούει σε αυτά εξ’ ολοκλήρου. Εκείνοι όμως, οι οποίοι τάχτηκαν να διδάσκουν τα λόγια αυτά και στους άλλους, οφείλουν περισσότερο από κάθε άλλον να φυλάνε αυτά.
(4)  Σημαίνει πεποίθηση που σχηματίστηκε μάλλον με συλλογισμό (ο). Αναγνώρισαν· συμπέραναν από όσα είδαν και άκουσαν (β). Οι κώδικες σιναϊτικός, αλεξανδρινός, Βέζα, αποσιωπούν το και έγνωσαν.
(5)  Τονίζεται μάλλον η θεία καταγωγή του προσώπου του (g) και αναφέρεται στην «ανέκφραστη και προαιώνια γέννησή του» (Κ). Ότι δηλαδή ο Χριστός είναι ο υιός του Θεού, η εικόνα του Θεού του αόρατου και ότι στάλθηκε από το Θεό στον κόσμο σωτήρας και λυτρωτής του.
(6)  Εδώ η πίστη αποτελεί κάτι μεγαλύτερο από τη γνώση. Δεν είναι αυτή προϊόν απλού συλλογισμού, ούτε ενέργεια μόνο της διάνοιας. Πίστεψαν παραδίδοντας ολόκληρη την ύπαρξή τους σε εκείνον, ο οποίος φανέρωσε σε αυτούς το θείο του χαρακτήρα (g).
(7)  Αναφέρεται στην αποστολή του Ιησού Χριστού ως Μεσσία και Λυτρωτή. Πέντε φορές επαναλαμβάνεται στην αρχιερατική προσευχή (σ. 18,21,23,25) σαν μία μοναδική επωδός.

9 Ἐγὼ(1) περὶ αὐτῶν(2) ἐρωτῶ(3)· οὐ περὶ τοῦ κόσμου ἐρωτῶ(4), ἀλλὰ περὶ ὧν δέδωκάς μοι(5), ὅτι σοί εἰσι(6),
9»Εγώ γι’ αυτούς παρακαλώ. Δεν παρακαλώ για τον κόσμο αλλά γι’ αυτούς που μου έδωσες, γιατί ανήκουν σ’ εσένα.
(1)  Μπαίνει μπροστά με έμφαση. Εγώ, ο οποίος τόσο εργάστηκα να τους φέρω στο σημείο αυτό και στον οποίον ανήκουν ήδη (g).
(2)  Μπαίνει αμέσως μετά το Εγώ και πριν το ρήμα για ανάδειξη= Για αυτούς, οι οποίοι αποτελούν τον καρπό των κόπων μου. Ο θερισμός φαίνεται αναμφίβολα πενιχρός. Ένδεκα Γαλιλαίοι μετά από κόπο 3 ετών! Αλλά αυτό αρκεί στον Ιησού. Διότι στους 11 αυτούς βλέπει το εχέγγυο της συνέχειας του θείου του έργου στη γη (g). Δέεται όχι για αγγέλους, αλλά για τους υιούς των ανθρώπων. Δέεται για αυτούς, οι οποίοι του δόθηκαν, εννοώντας πρωτίστως τους μαθητές, οι οποίοι είχαν ακολουθήσει αυτόν σε όλη τη διάρκεια της δημόσιας δράσης του. Αναμφίβολα όμως περιλαμβάνεται στην δέηση αυτή του Κυρίου και όλος ο ευρύτερος κύκλος εκείνων, οι οποίοι θα δέχονταν το λόγο του Χριστού.
(3)  «Για αυτούς σε παρακαλώ, ως άνθρωπος» (Ζ)
«Μεσιτεύει πάλι ως άνθρωπος, ο συμφιλιωτής και μεσίτης Θεού και ανθρώπων και ο μεγάλος όντως και πανάγιος αρχιερέας μας με τις δεήσεις του καταπραΰνει την γνώμη αυτού που τον γέννησε ιερουργώντας τον εαυτό του για χάρη μας… Αυτός λοιπόν που παρακαλά ως άνθρωπος, μοιράζει μαζί με τον Πατέρα πάλι τα αγαθά στους άξιους ως Θεός» (Κ).
Στους σ. 9-19 παρακαλεί ο Κύριος για τους μαθητές, ώστε ο Πατέρας να φυλάξει αυτούς από τον πονηρό και να αγιάσει αυτούς με την αλήθεια.
(4)  «Αφού διαχώρισε τους γνήσιους από αυτούς που δεν έχουν τέτοιο φρόνημα… είπε ότι είναι πιο πρέπον για αυτούς μόνο να παρακαλάει. Σε αυτούς δηλαδή στους οποίους υπάρχει μεσίτης και αρχιερέας, σε αυτούς λοιπόν και μόνο θεωρούσε ότι πρέπει να προξενήσει τα αγαθά από τη μεσιτεία» (Κ).
Τη φράση δεν πρέπει να την πάρουμε απόλυτα, όπως φαίνεται από τους σ. 21,23. Ώστε ο κόσμος να πιστέψει-μάθει- ότι εσύ με έστειλες. Αλλά αυτό που δηλώνεται είναι, ότι ο Ιησούς δεν προσεύχεται υπέρ του κόσμου κατά τη στιγμή αυτή και στον τόπο αυτόν και με τα λόγια αυτά, τα οποία εφαρμόζονται σε μόνους τους πιστούς. Δες σ. 11,15,17 (b), Ό,τι πρέπει να ζητηθεί για τον κόσμο, είναι το να επιστρέψει, όχι να φυλαχτεί ή να αγιαστεί (Λούθηρος). Δεν μπορεί να παρακαλέσει το Θεό για τον κόσμο σαν κάτι πολύτιμο που ανήκει σε αυτόν, όπως παρακαλά για τους δικούς του μαθητές (g). Εμμέσως παρ’ όλα αυτά δέεται και υπέρ του κόσμου, εφόσον η σωτηρία του κόσμου ή τουλάχιστον η συγκέντρωση των παιδιών του Θεού των διασκορπισμένων ανά τον κόσμο, εξαρτάται από την πιστότητα των μαθητών του Ιησού (χ).
Αυτοί θα είλκυαν τους δεκτικούς στην πίστη και σωτηρία, που βρίσκονταν στον κόσμο. Για αυτό δεν λέει ο Κύριος: Παρακαλώ εναντίον του κόσμου, όπως ο Ηλίας δεήθηκε άλλοτε εναντίον του Ισραήλ. Αλλά λέει: Δεν παρακαλώ για τον κόσμο. Προσπερνά αυτούς και αφήνει αυτούς στους εαυτούς τους. Εμείς οι οποίοι δεν γνωρίζουμε, ποιοι είναι οι εκλεκτοί και ποιοι είναι άξιοι να προσπεράσουμε αυτούς, οφείλουμε να προσευχόμαστε «για όλους τους ανθρώπους» (Α΄Τιμ. β 1,4). Εφόσον υπάρχει ζωή, υπάρχει και ελπίδα, άρα και χώρος για προσευχή. Ο Κύριος όμως γνωρίζει, ότι αυτοί για τους οποίους τώρα δεν παρακαλά τον Πατέρα του δεν είναι γραμμένοι «στο βιβλίο της ζωής του αρνίου». Οι άνθρωποι αυτοί ονομάζονται «ο κόσμος», διότι κυβερνιούνται από το πνεύμα του κόσμου αυτού και έχουν την μερίδα της κληρονομιάς τους στον κόσμο αυτόν. Αυτοί αποτελούν το άχυρο, από το οποίο έχει χωριστεί ήδη το στάρι, και ο Χριστός δεν παρακαλά για αυτούς, αλλά εγκαταλείπει αυτούς και οι άνεμοι θα διασκορπίσουν αυτούς.
(5)  Κατά τη στιγμή αυτή λησμονώντας τους υπόλοιπους, μεσιτεύει ο Κύριος αποκλειστικά και μόνο για τους μαθητές του (F). «Ακριβώς διότι είχαν δοθεί σε αυτόν από τον Πατέρα, έπαυσαν πλέον να ανήκουν στον κόσμο» (Αυ).
(6)  Ένας από τους λόγους, για τους οποίους τώρα προσεύχεται για αυτούς. Ο Θεός έδωσε αυτούς σε αυτόν και για αυτό πρέπει να του φυλάξει το δώρο αυτό, αφού άλλωστε με το να γίνουν αυτοί ιδιοκτησία του Ιησού, δεν έπαυσαν να ανήκουν και στο Θεό (g).

10 καὶ τὰ ἐμὰ πάντα σά(1) ἐστι(2) καὶ τὰ σὰ ἐμά(1), καὶ δεδόξασμαι ἐν αὐτοῖς(3).
10Κι όλα όσα είναι δικά μου είναι και δικά σου, και τα δικά σου είναι και δικά μου, και δι’ αυτών θα φανερωθεί η δόξα μου.
(1)  «Είδες ισοτιμία; Διότι αυτό φανερώνει η αντιστροφή. Αφού δηλαδή είπε ότι, «δικοί σου είναι», έδειξε, ότι και που δόθηκαν σε αυτόν, ανήκουν στην εξουσία του Πατέρα. Για να μην νομίσει όμως κάποιος από εδώ, ότι ο πατέρας είναι πιο εξουσιαστικός, πρόσθεσε, Και τα δικά μου όλα είναι δικά σου, και τα δικά σου δικά μου. Επομένως και πριν να δοθούν ήταν του Υιού, και μετά το δόσιμο είναι του Πατέρα, δηλαδή πάντα είναι και των δύο, επειδή είναι ισότιμοι» (Ζ).
«Διότι δεν πήρα τώρα την εξουσία, αλλά όταν ήταν δικοί σου, ήταν και δικοί μου… Και όταν εγώ ο ίδιος έχω αυτούς, και εσύ τους έχεις και δεν σου αφαιρέθηκαν» (Θφ).
Το ισότιμο του Κυρίου με τον Πατέρα δηλώνεται κατεξοχήν με το «τα δικά σου δικά μου». «Διότι ο καθένας μεν μπορεί να πει ότι όλα όσα έχει, είναι του Θεού. Αλλά κανένα κτίσμα δεν θα μπορούσε να πει μπροστά στο Θεό «και τα δικά σου είναι δικά μου»» (Λούθηρος).
«Διότι, το ότι μεν τα του κατωτέρου είναι του ανωτέρου, είναι βέβαια εξ’ ολοκλήρου φανερό, δεν συμβαίνει όμως και το αντίθετο. Εδώ όμως το αντιστρέφει, η αντιστροφή όμως φανερώνει την ισότητα» (Χ).
«Διότι ο μεν δεσπότης έχει όλα τα του δούλου, ο δούλος όμως δεν έχει όλα τα του δεσπότη. Εδώ όμως το αντιστρέφει, και τα του Πατέρα είναι του Υιού, όπως ακριβώς και τα του Υιού είναι του Πατέρα» (Θφ).
«Διότι η βασιλεία είναι η ίδια και μία είναι η εξουσία πάνω σε όλα της αγίας και ομοούσιας Τριάδας, και ό,τι ανήκει τυχόν στον Υιό, θα υπόκειται στη δόξα του Υιού και του Πατέρα· και πάλι, για ό,τι τυχόν θα μπορούσε να λεχθεί ότι πέφτει στην εξουσία του Πατέρα, σε αυτό βεβαίως οπωσδήποτε θα εξουσιάζει και ο Υιός» (Κ).
Το ουδέτερο (εμά.. σα) γενικεύει την έννοια. Μολονότι τονίζεται κυρίως η έννοια: και όλα τα πρόσωπα, τα οποία είναι δικά μου (b), είναι δικά σου…, το χωρίο θα μπορούσε να αναφερθεί και στην απόλυτη κοινωνία μεταξύ Πατρός και Υιού λόγω του ομοουσίου.
«Διότι αυτός που είναι από την ουσία του κληρονόμος των θεϊκών αξιωμάτων του Πατέρα, θα φανεί ότι έχει όλα όσα έχει αυτός που τον γέννησε, αλλά θα δείξει ότι και αυτός που τον γέννησε έχει όλα τα δικά του. Διότι ο καθένας από τους δύο φαίνεται κατά τρόπο φυσικό ο ένας μέσα στον άλλο και λάμπει μεν ο Υιός μέσα στον Πατέρα και ο Πατέρας πάλι μέσα στον Υιό… Αφού λοιπόν ένα από τα αξιώματα του Πατέρα είναι το να έχει την εξουσία πάνω σε όλα, θα υπάρχει αυτό και στον Υιό» (Κ).
Γενικώς το χωρίο σημαίνει: Ό,τι έχει ο Πατέρας ως Δημιουργός, παραδόθηκε στον Υιό για να χρησιμοποιηθεί και να διατεθεί με υποταγή στο μεγάλο του έργο. «Όλα μου παραδόθηκαν από τον Πατέρα» (Ματθ. ια 27), είπε ο Κύριος. Η παραχώρηση λοιπόν και παράδοση αυτή είναι τόσο γενική και ευρεία, ώστε τίποτα δεν εξαιρέθηκε από αυτήν, αλλά ο Πατέρας όλα τα υπέταξε κάτω από τα πόδια του. Αλλά και ό,τι ο Υιός ως Λυτρωτής και Σωτήρας έχει, αποβλέπει στον έπαινο και τη δόξα του Πατέρα και προς τη δόξα αυτή του Πατέρα συγκεντρώνονται όλες οι γραμμές και κατευθύνσεις του σωτηριώδους έργου του Χριστού. Ο Υιός δεν αναγνωρίζει ως δικό του κανέναν από εκείνους, οι οποίοι δεν είναι αφοσιωμένοι στην υπηρεσία του Πατέρα.
(2)  Ο ενεστώτας σκόπιμα μπαίνει εδώ αντί για τον προηγούμενο παρατατικό («ήταν δικοί σου»), για να εκφράσει ότι η από τον Πατέρα στον Ιησού δωρεά αυτών («έδωσες αυτούς σε μένα») χρησίμευσε, για να τους στηρίξει ώστε να εξακολουθούν να είναι του Θεού (g).
(3)  Ο δεύτερος λόγος, για τον οποίο ζητά για αυτούς την εύνοια του Πατέρα.
Ή «μιλά τώρα για την δόξα του από αυτούς, σαν να έχει ήδη συντελεστεί, παρόλο που αυτή ήταν ακόμη μελλοντική» (Αυ).
Και αναφέρεται στους χρόνους της έκχυσης του αγίου Πνεύματος μιλώντας για αυτούς που θα λυτρωθούν από αυτό και για τη θεία ζωή, την οποία η παρουσία του, μέσα στις ψυχές τους (ἐν αὐτοῖς), θα μετέδιδε σε αυτούς (ο).
Ή απλούστερα «έχω δοξαστεί μέσω των μαθητών που μου δόθηκαν, οι οποίοι με αναγνώρισαν ως Κύριό τους και με προσκυνούν και με κηρύττουν Θεό» (Ζ).
Ή, «επειδή έχω εξουσία πάνω τους» (Χ). «ως δεσπότης δοξάζομαι μέσα από αυτούς, όπως ακριβώς και ο γιος του βασιλιά, έχοντας την ισοτιμία με τον πατέρα και την βασιλεία, δοξάζεται με το να έχει τόσα πολλά, όσα ο Πατέρας» (Θφ).

11 Καὶ οὐκέτι εἰμὶ ἐν τῷ κόσμῳ(1), καὶ οὗτοι ἐν τῷ κόσμῳ εἰσί(2), καὶ ἐγὼ(3) πρὸς σὲ ἔρχομαι(4). Πάτερ ἅγιε(5), τήρησον(6) αὐτοὺς ἐν τῷ ὀνόματί σου(7) ᾧ δέδωκάς μοι(8), ἵνα ὦσιν ἓν(9) καθὼς ἡμεῖς(10).
11Τώρα δεν είμαι πια μέσα στον κόσμο· ενώ αυτοί μένουν μέσα στον κόσμο, κι εγώ έρχομαι σ’ εσένα. Άγιε Πατέρα, διατήρησέ τους στην πίστη με τη δύναμη του ονόματός σου που μου χάρισες, για να μείνουν ενωμένοι όπως εμείς.
(1)  «Αφού θα πεθάνω μετά από λίγο… Δεν είμαι πλέον στον κόσμο, ακριβώς όπως ήμουν μέχρι τώρα, συζώντας και στηρίζοντας και γυμνάζοντας και παρηγορώντας αυτούς» (Ζ).
«Διακήρυξε, ότι δεν θα είναι πλέον στον κόσμο με τη σωματική του παρουσία» (Αυ).
(2)  «Αφού δεν έχουν πεθάνει ακόμη, και για αυτό χρειάζονται τη βοήθειά σου» (Ζ). «Επειδή τους αφήνω, εμπιστεύομαι αυτούς σε σένα» (Χ). Την ώρα που ζητά από το Θεό ειδικότερα την προστασία του υπέρ των μαθητών του, σκέφτεται ο Ιησούς όπως είναι φυσικό τους κινδύνους, στους οποίους αυτοί θα είναι εκτεθειμένοι, όταν αυτός θα αποχωριστεί από αυτούς: Φύλαξέ τους, τα σκεύη αυτά τα πολύτιμα (σ. 6-10), από αυτή τη στιγμή, από την οποία θα είναι τόσο εκτεθειμένοι (σ. 11-15)(g). Θα είναι υποκείμενοι σε όλες τις πιέσεις του κόσμου, όπως και στο μίσος του, χωρίς ο διδάσκαλός τους να βρίσκεται ορατά και αισθητά στο πλευρό τους, για να στηρίζει τις καρδιές και διάνοιές τους (τ).
Παρόλο που ο Χριστός αγαπά τους μαθητές του, δεν παρακαλά τώρα να ακολουθήσουν αυτοί μαζί του αμέσως τώρα στον ουρανό. Αφήνει αυτούς για κάποιο χρόνο στον κόσμο αυτόν, για να εργαστούν το αγαθό και να δοξάσουν το Θεό στη γη και να γίνουν έτσι ώριμοι για τους ουρανούς. Δεν εύχεται επίσης ο Κύριος να προφυλαχτούν οι μαθητές από κάθε σύγκρουση με τον κόσμο, αλλά να μην υπερνικηθούν από τον κόσμο. Δεν εύχεται όπως άλλοτε για τον εαυτό του ο Ιερεμίας: «τίς δῴη μοι ἐν τῇ ἐρήμῳ σταθμὸν ἔσχατον καὶ καταλείψω τὸν λαόν μου καὶ ἀπελεύσομαι ἀπ᾿ αὐτῶν; (=Ποιός θα μου δώση το πλέον απόμακρον σημείον της ερήμου, δια να εγκατασταθώ εκεί και εγκαταλείψω τον λαόν μου και φύγω μακράν από αυτούς;»(Ιερεμ. θ 2).
Αλλά προσεύχεται να δοθεί σε αυτούς, ό,τι άλλοτε και στον Ιεζεκιήλ, στον οποίο είπε ο Θεός: «καὶ ἰδοὺ δέδωκα τὸ πρόσωπόν σου δυνατὸν κατέναντι τῶν προσώπων αὐτῶν καὶ τὸ νῖκός σου κατισχύσω κατέναντι τοῦ νίκους αὐτῶν, καὶ ἔσται διαπαντὸς κραταιότερον πέτρας.(Δια τούτο ιδού, εγώ σου έχω δώσει δύναμιν. Θα κάμω ισχυράν και επιβλητικήν την προσωπικότητά σου, θα σου δώσω νικητήριον μαχητικήν δύναμιν πολύ μεγαλυτέραν από την αντίστασιν, που θα προβάλλουν εκείνοι. Θα είναι δε πάντοτε το πρόσωπόν σου ισχυρότερον και σταθερότερον από τον βράχον» (Ιεζ. γ 8,9).
(3)  Μπαίνει μπροστά με έμφαση και σε αντίθεση με το «οὗτοι» που προηγήθηκε (ο).
(4)  «Αφού είπε ότι δεν είμαι στον κόσμο, το εξηγεί πιο πολύ, λέγοντας, Και εγώ έρχομαι προς εσένα, σαν γιος προς Πατέρα, αφού τελείωσα το έργο, όπως ειπώθηκε» (Ζ).
Επαναλαμβάνει το ίδιο και στο σ. 13. Δες ιγ 3,ιδ 12. «Σαν να έλεγε, Επειδή με προσκαλείς κοντά σου, κατάστησε αυτούς σε ασφάλεια» (Χ).
(5)  Η αγιότητα είναι ουσιώδες ιδίωμα του Θεού κατά την Π.Δ. Έτσι λοιπόν απευθύνονται οι πιστοί στο Ισραήλ προς τον Θεό (Β΄Μακ. ιδ 36 «άγιε, Κύριε κάθε αγιασμού» και Γ΄Μακ. β 2). Δες Λευϊτ. ια 44,Ησ. στ 3,Ψαλμ. ο 22. Η φράση Πάτερ άγιε, υπάρχει μόνο εδώ και πουθενά αλλού στην Κ.Δ. Συναντιέται μόνο στη Διδαχή (παράγρ. 10)(β). Ο τίτλος Πάτερ άγιε, πρέπει να σχετιστεί με την εδώ απευθυνόμενη αίτηση. Η αγιότητα του Θεού από τη στιγμή που θα την κάνουμε δική μας, μας διαχωρίζει βαθιά από τους ανθρώπους, οι οποίοι ζουν κάτω από το κράτος των φυσικών ενστίκτων τους και τους οποίους η Γραφή αποκαλεί κόσμο. Το πάτερ άγιε, χαρακτηρίζει εδώ το Θεό ως αυτόν που διαχώρισε τους μαθητές από τον κόσμο (g). Ο άγιος Πατέρας θα διαφυλάξει τους αγίους του ανάμεσα στον κόσμο της αμαρτίας (μ).
(6)  Φύλαξέ τους σε ασφάλεια. Για την έννοια αυτή του τηρώ δες στ 12,15,Πράξ. ιστ 23,κδ 23,κε 4,21 και ειδικά Ιουδ. 1. Δεν εύχεται να γίνουν πλούσιοι και επιφανείς στον κόσμο, αλλά να προφυλαχτούν από την αμαρτία και εκτελώντας το καθήκον τους να οδηγηθούν με ασφάλεια στον ουρανό. Η ευτυχία της ψυχής είναι η ύψιστη ευτυχία. Σε αυτήν αναφέρεται τώρα και ο Χριστός και αυτήν ήλθε να πετύχει για χάρη μας και να εξασφαλίσει σε εμάς. Έτσι διδάσκει και εμάς, για επιτυχία της ευτυχίας αυτής να εργαζόμαστε και για αυτήν να προσευχόμαστε για τους εαυτούς μας και για τους άλλους.
(7)  Σαν σε κάποιο φρούριο και τόπο ισχυρό και ιερό (ο).
«Με το όνομά σου το παντοδύναμο» (Ζ)· «με τη δύναμη και εξουσία της ανέκφραστης φύσης σου» (Κ)· «με τη δική σου βοήθεια» (Χ).
Το όνομα του Θεού εκφράζει την αποκάλυψη της ύπαρξής του, όπως αυτή φανερώνεται στη βοήθειά του κατά την ώρα της ανάγκης. Δες Ψαλμ. μγ 6,νδ 1,ρκδ 8. Στα παράλληλα αυτά χωρία το όνομα του Θεού είναι ταυτόσημο με ό,τι οι νεώτεροι ονομάζουν πρόνοια του Θεού (β). Σημαίνεται η δύναμη, (όχι η φύση του Θεού όπως είναι από μόνη της) η μεγαλειότητα και οι ιδιότητες του Θεού, στο βαθμό που αυτές γνωρίζονται, ονομάζονται και δοξάζονται (G). Έχουμε ανάγκη τη δύναμη και ενίσχυση του Θεού όχι μόνο για να μπούμε στην κατάσταση της χάρης, αλλά και για να διατηρηθούμε σε αυτήν και να μην ξεπέσουμε από αυτήν.
(8)  Υπάρχει και η γραφή· ᾧ (=το οποίο) δέδωκάς μοι»=
«Λέει πάλι ότι έχει δοθεί το όνομα της θεότητας στον εαυτό του, όχι με την έννοια ότι, σαν να μην είναι από τη φύση του Θεός, κλήθηκε στο αξίωμα της θεότητας που πήρε εκ των υστέρων… Αλλά επειδή… έγινε σάρκα ο Λόγος, δηλαδή άνθρωπος, λέει ότι έχει δεχτεί αυτά, τα οποία είχε ως Θεός» (Κ).
Και η γραφή: «ὅ δεδωκάς μοι»= «ὅ (το οποίο όνομα) έχω· από τη φύση μου και εγώ· διότι και εγώ είμαι Θεός» και «το οποίο μου έδωσες ως άνθρωπο» (Ζ).
Αυτό δεν σημαίνει μόνο ότι ο Υιός στάλθηκε από τον Πατέρα και συντέλεσε το έργο του στο όνομα του Πατέρα (ε 43,ι 25) ως απεσταλμένος και αντιπρόσωπός του, αλλά και ότι στο Χριστό αποκαλύφθηκε η ουσιώδης φύση του Πατέρα, διότι ο Χριστός υπήρξε ο ίδιος ο Υιός του Θεού που σαρκώθηκε (β). ᾧ δέδωκάς μοι. Από έλξη η λέξη αντί για το ὅ δεδωκάς μοι= Το όνομά σου ανέθεσες σε μένα να εξαγγείλω και να φανερώσω (G). Πουθενά αλλού στην Κ.Δ. δεν παρουσιάζεται ο Πατέρας να δίνει το όνομά του στον Υιό. Για αυτό ο g. προτιμά τη γραφή οὕς (τους οποίους) δέδωκάς μοι, παρόλο που δεν μαρτυρείται αρκετά στα χειρόγραφα.
(9)  «Με την ένωση της πίστης σε μένα και της αγάπης μεταξύ τους» (Ζ)· «με την ένωση που φέρνει η ομόνοια και η ίδια θέληση» (Κ).
«Διότι εάν έχουν αγάπη μεταξύ τους και δεν έρχονται σε διάσταση, θα είναι αήττητοι και τίποτα δεν θα τους υποτάξει» (Θφ).
(10)  Υπάρχει και η γραφή: καθὼς και ἡμεῖς.
«Δεν λέει, να είναι ένα μαζί μας ή αυτοί και εμείς να είμαστε ένα, αλλά λέει να είναι ένα όπως εμείς, εννοώντας να είναι ένα στη φύση τους, όπως εμείς είμαστε ένα στη φύση μας» (Αυ).
«(Λέει) οι μαθητές… να είναι σφιχτοδεμένοι με κάποιον αδιάσπαστο δεσμό αγάπης, ώστε η ένωση να φτάσει μέχρι τέτοιο σημείο, ώστε η από ελεύθερη διάθεση σύνδεση, να γίνει εικόνα της φυσικής ενότητας που κατανοείται στον Πατέρα και τον Υιό, δηλαδή να γίνει αδιάσπαστη και ασταμάτητη» (Κ).
Η ένωση με τον Πατέρα είναι φυσική· η δεύτερη (των πιστών) είναι μέσω της χάρης. Αυτή λοιπόν είναι όμοια με την πρώτη, όχι όμως και ίση με αυτήν (b). Η ενότητα οπουδήποτε και αν υπάρχει, προέρχεται από το Θεό. Είναι ο Κύριος το σύννεφο από το οποίο η θεία δροσιά της ειρήνης στέλνεται στη γη ενοποιώντας τις επιδεκτικές καρδιές, που ελκύστηκαν στο Χριστό. Όπως λοιπόν αυτός είναι ο μόνος δημιουργός της ειρήνης και ενότητας, έτσι είναι και ο αποκλειστικός υποστηρικτής τους που διατηρεί και προάγει αυτές. Ειρήνη και ενότητα στις οικογένειες, ειρήνη και ομόνοια μεταξύ των εθνών, συμφωνία και αρμονία μεταξύ αντιμαχόμενων μερίδων είτε στην πολιτεία είτε στην εκκλησία, όλα αυτά είναι δωρεές που παρέχονται από το προνοητικό και προστατευτικό χέρι του αιώνιου Πατέρα που συνεχώς χορηγεί αυτές στα πλάσματά του. Αλλά η ειρήνη και η ενότητα δίνονται μόνο σε όσους ανήκουν στο Χριστό. Όσοι δεν δόθηκαν από τον Πατέρα στον Κύριο, είναι αδύνατον να απολαύσουν πραγματική ειρήνη και ενότητα. Τους οποίους μου έδωσες, να είναι ένα, λέει ο Κύριος. Όσοι αγνοούν το Θεό και όσοι δεν ανήκουν στην ποίμνη και στο σώμα του Χριστού, αγνοούν και τα αγαθά αυτά, τα οποία εκφράζουν οι λέξεις ειρήνη και ενότητα.

12 Ὅτε ἤμην μετ' αὐτῶν ἐν τῷ κόσμῳ(1), ἐγὼ(2) ἐτήρουν(3) αὐτοὺς ἐν τῷ ὀνόματί σου(4)· οὓς δέδωκάς μοι ἐφύλαξα, καὶ οὐδεὶς ἐξ αὐτῶν ἀπώλετο(5) εἰ μὴ ὁ υἱὸς τῆς ἀπωλείας(6), ἵνα(7) ἡ γραφὴ(8) πληρωθῇ.
12Όταν ήμουν μαζί τους στον κόσμο, εγώ τους διατηρούσα στην πίστη με τη δύναμη του ονόματός σου. Αυτούς που μου έδωσες τους φύλαξα, και κανένας απ’ αυτούς δε χάθηκε, παρά μόνο ο άνθρωπος της απώλειας, για να εκπληρωθούν τα λόγια της Γραφής.
(1)  «Ως άνθρωπος· διότι πάντοτε είμαι ως Θεός» (Ζ). Οι σ. 12-15 αιτιολογούν την αίτηση «Φύλαξε αυτούς» αναπτύσσοντας την αιτία που στο σ. 11 δηλώθηκε περιληπτικά. Έχουν ανάγκη την προστασία σου… (g). Το ἐν τῷ κόσμῳ αποσιωπάται από κάποια μεγαλογράμματα χειρόγραφα.
(2)  Με έμφαση διακρίνει εκείνον, ο οποίος φύλαγε αυτούς μέχρι τώρα, από εκείνον ο οποίος πρέπει να φυλάξει αυτούς στο μέλλον (g).
(3)  Ο παρατατικός δείχνει τη συνεχή φροντίδα και παιδαγωγία των μαθητών από τον Κύριο. Προφύλαγε αυτούς από το να πέσουν σε σοβαρές πλάνες ή αμαρτίες ή στα δίχτυα των Φαρισαίων, οι οποίοι περιόδευαν γη και θάλασσα για να κάνουν έναν προσήλυτο· τους φύλαξε από τον κίνδυνο του να τον εγκαταλείψουν και να επιστρέψουν σε όσα είχαν εγκαταλείψει για να τον ακολουθήσουν. Και άλλοι πολλοί έγιναν μαθητές του, αλλά σκανδαλίστηκαν και έφυγαν. Διαφύλαξε όμως τους 12, για να παραμείνουν πιστοί σε αυτόν. Φύλαξε επίσης αυτούς, για να μην πέσουν σε χέρια διωκτών εχθρών, οι οποίοι ζητούσαν τη ζωή τους· τους προφύλαξε και τη στιγμή που συλλάμβαναν αυτόν στην Γεθσημανή (Ιω. ιη 9). Όταν ήταν μαζί τους, φύλαγε αυτούς με ορατό τρόπο με οδηγίες, οι οποίες ακόμη ηχούσαν στα αυτιά τους, με θαύματα τα οποία γίνονταν μπροστά στα μάτια τους. Τώρα που φεύγει από αυτούς, πρέπει να προφυλαχτούν με πνευματικότερο τρόπο. Ενισχύσεις και βοήθειες παρέχονται μερικές φορές και με τρόπο αισθητό, μερικές φορές όμως και αποσύρονται. Αλλά όταν αποσύρονται, δεν μένουν αβοήθητοι αυτοί που τις στερούνται.
(4)  «Με τη δύναμή σου, δηλαδή με σένα» (Ζ).
«Πάλι ως άνθρωπος μιλά» (Χ).
«Φανερώνει στους μαθητές του σχεδόν το εξής, ότι δηλαδή το ότι μπορεί να σώζει κάποιους, αρμόζει στην ενέργεια της θεότητας μάλλον και όχι στην παρουσία του σώματος· διότι και η ίδια η σάρκα του δεν αγιαζόταν από τον εαυτό της, αλλά μεταφερόμενη, από τη συνύπαρξη του Λόγου που ενώθηκε με αυτήν, στη δική του κατά κάποιο τρόπο φυσική δύναμη, γίνεται έτσι πρόξενος σωτηρίας και αγιασμού σε αυτούς που μετέχουν σε αυτήν» (Κ).
«Στο όνομα του Πατέρα ο Υιός ως άνθρωπος φύλαξε τους μαθητές του, όταν ήταν μαζί τους με ανθρώπινη παρουσία· αλλά και ο Πατέρας στο όνομα του Υιού φύλαξε εκείνους, οι οποίοι προσευχήθηκαν στο όνομα του Υιού… Αλλά αυτό δεν πρέπει να το πάρουμε σαρκικά, λες και ο Πατέρας και ο Υιός φύλαξαν ο ένας μετά τον άλλον, με το να διαδεχτεί ο Πατέρας τον Υιό που έφυγε. Διότι φυλαγόμαστε οι πάντες συγχρόνως από τον Πατέρα και τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα» (Αυ).
(5)  Για την τελική και οριστική απώλεια δες γ 16 και ι 28. Αλλά η απώλεια αυτή του Ιούδα δεν οφειλόταν σε έλλειψη άγρυπνης φροντίδας και για αυτόν εκ μέρους του Σωτήρα, αλλά στο ότι ο Ιούδας ήταν ο γιος της απωλείας (χ). Χάθηκε από τις δικές του κακές διαθέσεις και ιδιότητες, από τις οποίες κανένας εξωτερικός φύλακας και φρουρός δεν μπορούσε να τον προστατεύσει (τ). Μιλά για του Ιούδα σαν χαμένο ήδη, διότι είχε πλέον εγκαταλείψει την κοινωνία και συναναστροφή με τον Διδάσκαλο και τους συμμαθητές του και είχε παραδώσει τον εαυτό του στην καθοδήγηση και κυριαρχία του σατανά, ώστε μετά από κάποιες ώρες «να πορευτεί στον τόπο τον δικό του» (Πράξ. α 25).
(6)  «Τον ονόμασε γιο της απωλείας διότι είχε χρεωθεί στην απώλεια από δική του θέληση ή μάλλον από μοχθηρία και ασέβεια» (Κ).
«Απώλεια να εννοήσεις τον ξεπεσμό και την αποξένωση από το Θεό ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία, και τον διάβολο, που οδηγεί στην απώλεια αυτούς που πείθονται σε αυτόν» (Ζ).
Δεν ονομάζει το όνομα του Ιούδα (b). Ήταν και ο Ιούδας μεταξύ εκείνων, τους οποίους ο Πατέρας έδωσε στον Υιό; Η έκφραση εἰ μὴ … δεν υποχρεώνει να βγάλουμε το συμπέρασμα αυτό όπως φαίνεται από τη σημασία, την οποία έχει το εἰ μὴ (παρά μόνο) στα Ματθ. ιβ 4,Λουκ. δ 26,27 κλπ (g). Δεν δόθηκε σε αυτόν ο Ιούδας από τον Πατέρα, με την έννοια που δόθηκαν σε αυτόν οι άλλοι 11. Δες για αυτό Υπόμνημα εις τον Λουκάν στο κεφ. στ 16. Υιός της απωλείας ονομάζεται και ο αντίχριστος (Β΄Θεσ. β 3), ο μέγας αυτός εχθρός, τον οποίο ο Κύριος «θα εξαφανίσει με το φύσημα του στόματός του».
Είναι φοβερό, ότι ένας από τους αποστόλους κατέληξε να αποδειχτεί υιός της απωλείας. Καμία θέση ή όνομα ή αξίωμα στην εκκλησία, κανένα προνόμιο ή εξωτερικό χάρισμα δεν εξασφαλίζει τον άνθρωπο από την καταστροφή, εάν η καρδιά του δεν είναι ευθεία και ειλικρινής ενώπιον του Θεού. Ούτε είναι αδύνατον να αποδειχτεί κάποιος υιός απωλείας στο τέλος μιας δράσης, η οποία στην αρχή παρουσιαζόταν πετυχημένη και θαυμαστή, όπως αυτό συνέβη στον Ιούδα.
(7)  «Δεν χάθηκε όμως για αυτό, για να εκπληρωθεί δηλαδή η Γραφή. Αυτός είναι ο χαρακτηριστικός τρόπος έκφρασης της Γραφής που βάζει ως αιτιολογία το αποτέλεσμα των συμβάντων» (Χ).
«Επειδή επρόκειτο ολοκληρωτικά και οπωσδήποτε να χαθεί, λόγω της κακίας που υπήρχε μέσα του… η Γραφή προανήγγειλε ότι αυτό οπωσδήποτε θα γίνει» (Κ).
(8)  «Δηλαδή όλη η Γραφή που προλέγει για τον υιό της απωλείας» (Θφ). Στον Ιωάννη πάντοτε ο όρος «Γραφή» αναφέρεται σε ορισμένο χωρίο της Π.Δ. Το χωρίο λοιπόν αυτό πιθανότατα είναι το Ψαλμ. μ 10, το οποίο παρατέθηκε και στο ιγ 18. Τα Ψαλμ. ξη 26 και ρη 8 παρατίθενται στο Πράξ. α 20. Εδώ όμως αρμόζει μάλλον το Ψαλμ. μ 10 (β).

13 Νῦν δὲ(1) πρὸς σὲ ἔρχομαι, καὶ ταῦτα(2) λαλῶ(3) ἐν τῷ κόσμῳ(4) ἵνα ἔχωσι τὴν χαρὰν τὴν ἐμὴν(5) πεπληρωμένην ἐν αὐτοῖς.
13Τώρα όμως εγώ έρχομαι σ’ εσένα, και τα λέω αυτά όσο είμαι ακόμα στον κόσμο, ώστε να έχουν τη δική μου τη χαρά μέσα τους σ’ όλη την πληρότητά της.
(1)  Σε αντίθεση με το «όταν ήμουν μαζί τους» (b).
(2)  «Ποια; Το «έρχομαι προς εσένα» και το «φύλαξε αυτούς στο όνομά σου»» (Ζ), και όλα γενικώς όσα λέχθηκαν στο ιζ 1-12.
(3)  Με την έννοια του μεγαλόφωνα (φωναχτά). Αναμφίβολα οι μαθητές άκουγαν αυτόν, την ώρα που μιλούσε (b). Προσευχόταν ταυτόχρονα και δίδασκε τους μαθητές.
(4)  Πριν από την αναχώρησή μου από τον κόσμο αυτόν (β). Για όσο είμαι εδώ κάτω μαζί τους (ο).
«Λέει εδώ, ότι μιλά ενώ βρίσκεται στον κόσμο, ενώ πριν λίγο είπε «δεν είμαι πλέον στον κόσμο»… Επειδή ακόμη δεν είχε αναχωρήσει, ήταν ακόμη στον κόσμο· επειδή όμως βρισκόταν στην ύστατη στιγμή της αναχώρησης, από κάποια άποψη δεν ήταν πλέον μαζί τους» (Αυ).
(5)  Φράση που συχνά επαναλαμβάνεται στον Ιωάννη. Δες ιε 11,ιστ 24. Τη χαρά την οποία δοκιμάζω για την αναχώρησή μου προς τον Πατέρα, χαρά που προέρχεται από αγάπη (b) και από τη συνείδηση της νίκης για το τελείωμα του έργου του (μ), και ακόμη περισσότερο τη χαρά, ότι και οι μαθητές μου θα βρίσκονται κάτω από την εύνοια και προστασία του Πατέρα (g).
Ή «χαρά τέλεια είναι το να ξέρει κάποιος και να πιστεύει, όχι μόνο ότι ο Χριστός ήταν άνθρωπος όπως εμείς, αλλά ότι… είναι και Θεός αληθινός… και ότι οπωσδήποτε θα υπάρχει σε αυτόν η δυνατότητα να διασώζει αυτούς που τον σέβονται… και ότι έχουν συμπαραστάτη αυτόν που μπορεί να γλυτώνει από κάθε κακό» (Κ).
Χαίρεται ο Κύριος, διότι φεύγει από τον κόσμο αυτόν και πορεύεται προς τον Πατέρα του. «Δεν είμαι πλέον στον κόσμο» και «τώρα έρχομαι προς εσένα». Πρέπει λοιπόν να προκαλεί χαρά σε εκείνους, οι οποίοι έχουν την πατρίδα τους στον άλλο κόσμο, η σκέψη, ότι δεν θα είναι πλέον στον κόσμο αυτόν. Διότι όταν έχει κάποιος εκτελέσει στον κόσμο αυτόν, ό,τι είχε προοριστεί και ανατεθεί σε αυτόν ως αποστολή και όταν πλέον είναι έτοιμος για να μεταβεί στον άλλο κόσμο, τι θα μπορούσε να ελκύσει αυτόν στον παρόντα κόσμο και να κάνει θλιβερή την αναχώρησή του από αυτόν; «Δεν είμαι πλέον στον κόσμο», τον απατηλό και σκοτεινό αυτόν κόσμο, τον φτωχό και μάταιο και κενό αυτόν κόσμο, τον γεμάτο πειρασμούς και κινδύνους αυτόν κόσμο. Δεν θα στενοχωριέμαι πλέον από τα αγκάθια αυτού του κόσμου και δεν θα κινδυνεύω από τις παγίδες και τις ενέδρες του. Τώρα πηγαίνω προς τον ουράνιο Πατέρα. Το να φεύγει ο πιστός από τον κόσμο είναι το μισό της χαράς. Το άλλο μισό που καθιστά πλήρη και τέλεια τη χαρά του, προέρχεται από την πληροφορία, ότι μεταβαίνει προς τον Πατέρα.
Όσοι αγαπούν το Θεό, δεν είναι δυνατόν παρά να σκιρτούν, όταν σκέφτονται ότι μεταβαίνουν σε αυτόν παρόλο που πρόκειται να περάσουν μέσα από την κοιλάδα της σκιάς του θανάτου. Όταν εκδημούν από το σώμα ενδημούν προς Κύριον (Β΄Κορ. ε 9). Πηγαίνουν προς εκείνον, τον οποίον προτίμησαν από κάθε άλλον και υπηρέτησαν σε όλη τους τη ζωή και τον οποίο ποθεί και διψά η ψυχή τους· Πηγαίνουν προς την πηγή του φωτός και της ζωής όπου όλοι οι πόθοι τους θα ικανοποιηθούν και θα χορτάσουν με το να δουν τη δόξα του Κυρίου.

14 Ἐγὼ(1) δέδωκα αὐτοῖς τὸν λόγον σου(2), καὶ(3) ὁ κόσμος ἐμίσησεν αὐτούς(4), ὅτι οὐκ εἰσὶν ἐκ τοῦ κόσμου(5), καθὼς(6) ἐγὼ οὐκ εἰμὶ ἐκ τοῦ κόσμου.
14Εγώ τους έδωσα το δικό σου μήνυμα· ο κόσμος όμως τους μίσησε γιατί δεν ανήκουν στον κόσμο, όπως και εγώ δεν προέρχομαι από τον κόσμο.
(1)  «Πάλι λέει την αιτία για την οποία είναι άξιοι να τύχουν πολλής φροντίδας από τον Πατέρα· διότι για σένα, λέει, μισήθηκαν, και για τον λόγο τον δικό σου· επομένως δικαιούνται να απολαύσουν κάθε πρόνοια» (Χ).
(2)  Είναι επανάληψη από τον σ. 8 και αντικαταστάθηκε η εκεί λέξη «τα ρήματα» με το «τον λόγον σου». «Δηλαδή το κήρυγμα το ευαγγελικό» (Κ). Αναφέρεται στις κατά καιρούς με τη διδασκαλία του ανακοινώσεις προς τους μαθητές για το θέλημα του Πατέρα και την φύση της Βασιλείας, την οποία ήλθε να ιδρύσει (ο).
(3)  Αυτά που συνδέονται με το «και» είναι το ότι πήραν τον λόγο του Θεού και μισήθηκαν από τον κόσμο (b).
(4)  «Έχουν μισηθεί από αυτούς που διάλεξαν να φρονούν τα πράγματα αυτού εδώ του κόσμου και οι οποίοι αγαπούν αυτήν τη φιλήδονη και μιαρότατη ζωή. Διότι δεν είναι ευχάριστα στους κοσμικούς τα λόγια των αγίων, αφού οι άγιοι πάντα διασύρουν τα κακά αυτής εδώ της ζωής και διακηρύττουν ότι είναι σιχαμερή η κοσμική ζωή» (Κ).
Όσοι παραλαμβάνουν και εγκολπώνονται το Λόγο του Θεού πρέπει να αναμένουν κακές διαθέσεις και μίσος από τον κόσμο. Οι διάκονοι μάλιστα του ευαγγελίου θα μισούνται ιδιαιτέρως από τον κόσμο, διότι καλούν τους ανθρώπους έξω από τον κόσμο και διδάσκουν αυτούς να μην συμμορφώνονται με αυτόν, και έτσι κατακρίνουν και καταδικάζουν τον κόσμο.
(5)  «Και αυτοί βγήκαν έξω από τον κόσμο, όπως ακριβώς εγώ. Διότι ο τρόπος του βίου και η ζωή με το Χριστό έχει αποχωριστεί εντελώς από το γήινο φρόνημα και τον κοσμικό τρόπο ζωής» (Κ).
«Βλέπουν αλλού, δεν έχουν τίποτα κοινό με τη γη, αλλά έγιναν πολίτες των ουρανών» (Χ).
«Δεν έχουν φρόνημα που να είναι με το μέρος του κόσμου και που να ξοδεύει στον κόσμο όλη την φροντίδα» (Θφ).
Δεν κατέχονται από το πνεύμα του κόσμου και δεν διέπονται από τις αρχές και τα ελατήρια του κόσμου (ο).
(6)  «Το «καθώς» εδώ δεν φανερώνει απαράλλακτη ακρίβεια· διότι όπως ακριβώς όταν το «καθώς» λέγεται για αυτόν και τον Πατέρα είναι πολλή η ισότητα λόγω της συγγένειας της φύσης, έτσι όταν λέγεται για εμάς και αυτόν, είναι μεγάλη η απόσταση, επειδή είναι μεγάλη και απέραντη η απόσταση της μίας φύσης από την άλλη· διότι εάν «αυτός δεν διέπραξε αμαρτία και δεν βρέθηκε δόλος στο στόμα του», πώς θα μπορούσαν οι απόστολοι να εξισωθούν με αυτόν;» (Χ).

15 Οὐκ ἐρωτῶ ἵνα ἄρῃς αὐτοὺς ἐκ τοῦ κόσμου(1), ἀλλ' ἵνα(2) τηρήσῃς αὐτοὺς ἐκ τοῦ πονηροῦ(3).
15Σε παρακαλώ, όχι να τους πάρεις από τον κόσμο, αλλά να τους προστατέψεις από το διάβολο.
(1)  Με το θάνατο. «Διότι δεν θέλει ο Χριστός οι άγιοι να απαλλαχτούν από τα ανθρώπινα πράγματα ούτε από τη σωματική ζωή, όταν δεν έχουν ακόμη τελειώσει τον δρόμο της αποστολής τους ή δεν έχουν ακόμη διαπρέψει με τις αρετές της ευσέβειας» (Κ).
Οι απόστολοι έπρεπε να παραμείνουν στον κόσμο, για να εκπληρώσουν την αποστολή του και να επιστρέψουν τον κόσμο στον Ιησού Χριστό (F).
(2)  «Να τους φυλάξεις ενώ είναι στον κόσμο…» (Θφ).
(3)  Είναι ίσως απήχηση του αιτήματος στην Κυριακή προσευχή «σώσε μας από τον πονηρό» (β). Το «πονηροῦ» μπορούμε να το πάρουμε και ως γένος ουδέτερο, με γενική έννοια, για κάθε μορφή κακού, από την οποία οι αγαθοί κινδυνεύουν στον αμαρτωλό κόσμο (ο). Πιο σωστό είναι να το πάρουμε ότι είναι γένος αρσενικό. Τον πονηρό, στον οποίο ο κόσμος είναι υποταγμένος (b). «Από την κακία του πονηρού» (Κ). Δες Α΄Ιω. β 14,ε 19. («ο κόσμος όλος είναι με τον πονηρό»).
Στα χωρία αυτά προφανώς πρόκειται για το Σατανά, ενώ η λέξη κόσμος βρίσκεται σε αμεσότερη, από όσο εδώ, σχέση με τη λέξη πονηρός. Δύο είναι οι λόγοι για τους οποίους ο Θεός δεν παίρνει το λαό του από τον κόσμο, αλλά διατηρεί αυτούς στον κόσμο φυλάγοντάς τους από τον πονηρό. Ο ένας αναφέρεται στην ωφέλεια του ίδιου του λαού του, ο άλλος στην ωφέλεια του κόσμου. Πράγματι είναι σωτήριο για αυτούς να αντιμετωπίζουν πειρασμούς και να αγωνίζονται κατά του πονηρού. Μπορεί να φαίνεται κάποιος ότι στέκεται και να νομίζει ότι δεν πέφτει. Αυτό όμως συμβαίνει, διότι ποτέ δεν προσβλήθηκε από σφοδρή έφοδο του κακού. Ισχυροί και αήττητοι γινόμαστε βαθμιαία με τις δοκιμασίες και τις συγκρούσεις με το κακό. Οι δοκιμασίες και οι θλίψεις και οι πειρασμοί είναι για μας ό,τι και οι βίαιοι άνεμοι για το δέντρο, του οποίου οι ρίζες γίνονται βαθύτερες και ισχυρότερες, όσο και οι άνεμοι που το χτυπούν γίνονται βιαιότεροι. Ο ουράνιος Πατέρας δεν μας παίρνει από τον κόσμο έως ότου καταστούμε ανώτεροι από την ματαιότητά του και με την αντίστασή μας στην αμαρτία που επικρατεί στον κόσμο γίνουμε απρόσβλητοι από τα θέλγητρα και τις απάτες της.
Αλλά ο Θεός αφήνει τους δικούς του στον κόσμο και για την αναζύμωση και ανόρθωση του ίδιου του κόσμου. Δεν είπε ο Κύριος στους μαθητές του μετά την ανάστασή του: «Αφού πορευθείτε στον κόσμο όλο, κηρύξτε το ευαγγέλιο σε όλη την κτίση»; (Μάρκ. ιστ 15). Η βασιλεία του Θεού παρομοιώθηκε με ζύμη. Αλλά η ζύμη δεν ασκεί την επίδρασή της από μέσα; Εάν η ζύμη παραμείνει έξω από το φύραμα, πώς θα ζυμωθεί αυτό; Οι μαθητές του Κυρίου καλούνται με τον λόγο τους και την αγία ζωή τους να επιδράσουν σαν άλλη ζύμη για αναμόρφωση και του μακριά από το Θεό κόσμου. Πώς θα επιτευχθεί αυτό, εάν θα έφευγαν αυτοί από τον κόσμο;

16 Ἐκ τοῦ κόσμου οὐκ εἰσί(1), καθὼς ἐγὼ(2) ἐκ τοῦ κόσμου οὐκ εἰμί.
16Δεν προέρχονται από τον πονηρό κόσμο, όπως και εγώ δεν προέρχομαι απ’ αυτόν τον κόσμο.
(1)  «Πώς αλλού μεν λέει, Αυτούς που μου έχεις δώσει από τον κόσμο, ενώ εδώ, Δεν είναι από τον κόσμο; Εκεί μεν έλεγε για την φύση, ενώ εδώ για πονηρές πράξεις, με την έννοια ότι τίποτα κοινό δεν έχουν με τη γη, αλλά έγιναν πολίτες των ουρανών» (Σχ). «Συνεχώς λέει και αυτό» (Ζ), επαναλαμβάνοντας αυτό από το σ. 14. Αποτελεί αυτό εισαγωγή στο νέο αίτημα για αυτούς στο σ. 17, να τους αγιάσει ο Πατέρας. «Επαινεί αυτούς στον Πατέρα, δείχνοντάς τους και από εδώ την αγάπη του σε αυτούς» (Ζ).
(2)  «Και με την ομοιότητα με τον εαυτό του, τούς παρηγορεί» (Ζ), αλλά και εγκωμιάζει αυτούς «μαρτυρώντας για αυτούς ότι δεν έχουν πονηρία, ώστε να στηριχτούν για να μην θορυβούνται όταν μισούνται, γνωρίζοντας ότι οπωσδήποτε έρχεται σε αντίθεση η κακία με την αρετή» (Ζ).
Ο Ιησούς Χριστός δεν ήταν από τον κόσμο αυτόν. Ουδέποτε υπήρξε από τον κόσμο, και πολύ περισσότερο τώρα που πρόκειται να αναχωρήσει από αυτόν. Πράγματι· Η κατάσταση και οι συνθήκες της ζωής του δεν υπήρξαν από τον κόσμο αυτόν. Δεν υπήρξε ποτέ ένας από τους ευνοούμενους από τον κόσμο και από τους αγαπητούς σε αυτόν, δεν υπήρξε ένας από τους ηγεμόνες του ή τους μεγιστάνες του· δεν είχε κοσμικές κτήσεις και υπάρχοντα μέχρι του σημείου ώστε δεν είχε που να ξαπλώσει το κεφάλι. Ούτε κοσμική δόξα και δύναμη, αλλά ούτε ήταν κριτής και μεριστής σε εγκόσμια συμφέροντα και διαφορές. Αλλά και το πνεύμα του ήταν τελείως ξένο με τον κόσμο αυτόν. Ήταν τελείως νεκρός ως προς τον κόσμο. Τα πράγματα του κόσμου ήταν μηδέν για αυτόν. Ούτε τα πλούτη, ούτε οι απολαύσεις, ούτε η δόξα του κόσμου τον έθελξαν ποτέ ούτε τράβηξαν το ενδιαφέρον του. Έτσι και οι πιστοί που ακολουθούν το Χριστό, ως κύριο χαρακτηριστικό τους πρέπει να έχουν το να είναι νεκροί ως προς τον κόσμο. Η μεγαλύτερή τους τέρψη πρέπει να είναι η αναστροφή τους με τον άλλο κόσμο, η κατάκτηση του οποίου πρέπει να ελκύει όλο το ενδιαφέρον τους και όλη την προσπάθειά τους.

17 Ἁγίασον(1) αὐτοὺς ἐν τῇ ἀληθείᾳ σου(2)· ὁ λόγος ὁ σὸς ἀλήθειά ἐστι(3).
17Με την αλήθεια σου ξεχώρισέ τους από τον κόσμο· ο δικός σου ο λόγος είναι αλήθεια.
(1)  Ή «κάνε τους αγίους με την χορήγηση του Πνεύματος και με τα ορθά δόγματα. Διότι τα ορθά δόγματα όταν λέγονται για το Θεό, αγιάζουν την ψυχή» (Χ). Διότι αυτό είναι αγιοσύνη, η τήρηση των ορθών δογμάτων» (Θφ).
Ή, πιο σωστά, «ξεχώρισέ τους» (Χ), «και κάνε τους θυσία και κάνε να αφιερώσουν τη ζωή τους» (Θφ).
Το αγιάζω σημαίνει την καθιέρωση ολόκληρης της ζωής τους στην υπηρεσία και το έργο του Θεού. Σύμφωνα με το ι 36 τέτοια καθιέρωση προηγήθηκε από την αποστολή του Ιησού στη γη (g). Δεν σημαίνει τόσο την εκλογή κάποιου ανθρώπου για ένα σπουδαίο έργο, όσο την κατάρτιση και την προσαρμογή του για την εκτέλεση των υποχρεώσεων του έργου. Χρησιμοποιήθηκε η λέξη για δήλωση του από το Θεό χωρισμού του Ιερεμία για το έργο του προφήτη (Ιερεμ. α 5), και του Ααρών και των γιων του για το ιερατικό τους έργο (Εξ. κθ 1). Δεν έχει την ίδια σημασία με το καθαρίζω. Ο μη αγιασμένος δεν είναι αναγκαστικά ακάθαρτος. Ήδη για τους αποστόλους είχε λεχθεί από τον Κύριο «εσείς είστε καθαροί», και το όργανο του καθαρισμού τους ήταν ο λόγος του Ιησού (ιε 3), όπως μέσο του αγιασμού τους λέγεται εδώ ο θείος λόγος. Ακριβώς λοιπόν διότι οι 11 ήταν από κάποια άποψη καθαροί και δεν ήταν από τον κόσμο, για αυτό η καθιέρωσή τους για το μελλοντικό έργο τους είναι η αρμόζουσα δωρεά, η οποία έπρεπε για αυτούς να ζητηθεί από το Θεό, ο οποίος είναι άγιος (β).
Ζητά λοιπόν για αυτούς θέληση εξ’ ολοκλήρου αφιερωμένη στο αγαθό δηλαδή στο Θεό και την υπηρεσία του, άρα και στο έργο το οποίο ο Θεός τους ανέθεσε να εκπληρώσουν στον κόσμο. Όλες οι δυνάμεις τους, οι ικανότητές τους, τα τάλαντά τους, ολόκληρη η ζωή τους, πρέπει να φέρουν τη σφραγίδα αυτής της καθιέρωσης. Το οποίο προϋποθέτει την νέκρωση κάθε ιδιοτέλειας. Αλλά σε αυτό συνίσταται και η ιδέα της χριστιανικής αγιότητας. Εδώ στην περίπτωση των αποστόλων θεωρείται αυτή ότι οφείλει να πραγματοποιηθεί με την ειδική μορφή της χριστιανικής διακονίας. Σε καθέναν όμως πιστό πρέπει να πραγματοποιηθεί με την μορφή του ειδικού έργου, το οποίο η θεία πρόνοια ανέθεσε σε αυτόν (g).
Ο Ιησούς επίσημα τώρα καθιερώνει τους μαθητές του στην αποστολή. Όπως ο Πατέρας «αγίασε τον Υιό και τον έστειλε στον κόσμο» (Ιω. ι 36) έτσι τώρα και ο Υιός στέλνει τους μαθητές του στον κόσμο και δέεται και αυτοί να αγιαστούν από τον Πατέρα. Και αφού η θεία καθιέρωση πρέπει να συνοδεύεται και από την προσωπική ηθική αγιότητα, για αυτό ζήτησε αμέσως προηγουμένως από τον Πατέρα οι μαθητές να μην μολυνθούν από τον κόσμο και να φυλαχτούν από τον πονηρό (χ).
(2)  Μάλλον «με… τα ορθά δόγματα» (Χ), «με την αλήθεια των δογμάτων» (Ζ). Δηλώνεται δηλαδή το όργανο.
Ή, η «εν» φανερώνει κατά κάποιο τρόπο την ατμόσφαιρα και το στοιχείο μέσα στο οποίο θα αγιαστούν. Οι αληθινοί μαθητές του Χριστού ζουν και κινούνται στο λόγο της αλήθειας, σαν στο στοιχείο τους. Αναπνέουν αυτήν (Schauffer). Η αλήθεια που δόθηκε σε αυτούς και για την οποία κλήθηκαν να είναι μάρτυρες αυτής, είναι, κατά κάποιο τρόπο, το μέσο και η ατμόσφαιρα της καθιέρωσής τους. Έτσι ο λόγος όχι μόνο καθαρίζει, αλλά και αγιάζει (τ).
Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία, «ξεχώρισε αυτούς με το ευαγγέλιό σου» (Ζ), «με τον λόγο και το κήρυγμα» (Χ). Οι αλεξανδρινοί μεγαλογράμματοι και κάποιοι άλλοι κώδικες αποσιωπούν το σου.
(3)  Δες ψαλμ. ριη 142, από όπου ίσως και παρατίθεται. Ο Ιησούς είπε ήδη για τους μαθητές, ότι, «έχουν τηρήσει τον λόγο σου». Για αυτό λοιπόν ήταν στην οδό του αγιασμού (β). «Αλήθεια» χωρίς άρθρο= ο λόγος σου είναι αλήθεια και μόνο αλήθεια.
«Δεν υπάρχει κανένα ψεύδος σε αυτόν, αλλά οπωσδήποτε θα πραγματοποιηθούν όλα όσα έχουν ειπωθεί» (Χ).
«Λέει ότι ο λόγος είναι του Πατέρα, όπως και προηγουμένως είπε· ότι εγώ δεν μίλησα από τον εαυτό μου…» (Ζ).
Όλη η σωτηριώδης αλήθεια εμπεριέχεται και εμπεριλαμβάνεται στο λόγο του Θεού. Η θεία αποκάλυψη, η οποία περιέχεται στο λόγο του Θεού, δεν είναι μόνο αγνή και ανόθευτη αλήθεια, αλλά και ολόκληρη η απαραίτητη αλήθεια για τη σωτηρία του ανθρώπου. Ο λόγος λοιπόν αυτός της αλήθειας είναι το συνηθισμένο και εξωτερικό μέσο του αγιασμού μας· είναι το όργανο το οποίο χρησιμοποιεί το άγιο Πνεύμα που αρχίζει και τελειώνει σε μας το έργο της σωτηρίας μας. Είναι το σπέρμα της αναγέννησης, η «σπορά η άφθαρτη» (Α΄Πετρ. α 23) και το λογικό άδολο γάλα της νέας ζωής (στο ίδιο β 1,2).

18 Καθὼς(1) ἐμὲ(2) ἀπέστειλας εἰς τὸν κόσμον(3), κἀγὼ(4) ἀπέστειλα(5) αὐτοὺς(2) εἰς τὸν κόσμον.
18Όπως εσύ έστειλες εμένα στον κόσμο, έτσι κι εγώ έστειλα στον κόσμο αυτούς·
(1)  «Το «καθώς» πάλι εδώ δεν σημαίνει εξομοίωση δική του και των αποστόλων» (Χ).
«Ο Θεός έστειλε τον Υιό Του όχι με σάρκα αμαρτίας, αλλά με ομοίωμα σάρκας αμαρτωλής· και ο Υιός έστειλε αυτούς, οι οποίοι αφού γεννήθηκαν με αμαρτωλή σάρκα αγιάστηκαν από αυτόν από την μόλυνση της αμαρτίας» (Αυ).
Η αναγκαιότητα του καθαγιασμού τους δείχνεται τώρα με την αποστολή που τους ανατέθηκε (ο).
(2)  «Λέει ότι τους έχει στείλει στον κόσμο κατά μίμηση της δικής του αποστολής» (Κ).
«Όπως εσύ, θέλοντας τη σωτηρία των ανθρώπων, έστειλες εμένα, έτσι και εγώ θέλοντας αυτήν, έστειλα αυτούς» (Ζ).
Η αποστολή των μαθητών απέβλεπε στο να συνεχίσουν και αυτοί το ίδιο έργο, για το οποίο ο Πατέρας έστειλε αυτόν (g). Η αποστολική διακονία, η οποία αρχίζει από την αποστολή του Υιού από τον Πατέρα συνεχίζεται με την αποστολή των αποστόλων από τον Υιό (τ).
(3)  «Ο Ιησούς έγινε απόστολος και αρχιερέας της ομολογίας μας… σύμφωνα βεβαίως με την εξωτερική μορφή που αρμόζει στην ανθρώπινη φύση και σύμφωνα με τον τρόπο της κένωσης· λέει λοιπόν ότι οι μαθητές που προεκλέχτηκαν μία φορά για αυτό το σκοπό, χρειάζονται οπωσδήποτε να αγιάζονται από τον Άγιο Πατέρα» (Κ).
«Το θεμέλιο της αποστολής είναι ο αγιασμός σύμφωνα με το ι 36 «τον οποίο ο πατέρας αγίασε και έστειλε στον κόσμο»» (b).
(4)  Ο Υιός με τη δύναμη της εξουσίας του ως μεσίτη, με την οποία ήταν ντυμένος, έστειλε τους μαθητές του να φέρουν σε τέλειο πέρας το έργο, το οποίο αυτός άρχισε (ο).
(5)  «Λέει σαν να έγινε, αυτό που θα γίνει, επειδή ήδη πρόκειται να τους στείλει μετά από λίγο» (Ζ). Είχε ήδη ελκύσει και παιδαγωγήσει αυτούς σε μία σφαίρα ανώτερη από τη ζωή του κόσμου (g) και είχε καταρτίσει αυτούς για αυτήν την αποστολή. Άρχισα να στέλνω αυτούς και απένειμα σε αυτούς το αποστολικό αξίωμα (b).
Τους έστειλα στο ίδιο έργο και με τον ίδιο σκοπό. Τους έστειλα να κηρύττουν την ίδια διδασκαλία, την οποία και εγώ κήρυξα και να επιβεβαιώσουν αυτήν με τα ίδια τεκμήρια και αποδείξεις, παραδίδοντας αυτήν και στους άλλους, όπως αυτοί παρέλαβαν αυτήν από εμένα. Είναι και αυτοί απεσταλμένοι, όπως και αυτός στάλθηκε από τον Πατέρα. Ονομάζεται και αυτός «απόστολος» (Εβρ. γ 1) και «διάκονος» (Ρωμ. ιε 8) και «άγγελος της διαθήκης» (Μαλ. γ 1). Με την ουσιώδη όμως διαφορά, ότι εκείνοι μεν στάλθηκαν ως δούλοι, ενώ αυτός ως Υιός.

19 Καὶ ὑπὲρ αὐτῶν ἐγὼ(1) ἁγιάζω ἐμαυτόν(2), ἵνα καὶ αὐτοὶ ὦσιν ἡγιασμένοι(3) ἐν ἀληθείᾳ(4).
19και για χάρη τους αφιερώνω και προσφέρω τον εαυτό μου σ’ εσένα, ώστε κι αυτοί, με τη βοήθεια της αλήθειας, να είναι αφιερωμένοι σ’ εσένα.
(1)  Με έμφαση μπαίνει μπροστά. Κανείς άλλος δεν θα μπορούσε να πει… Εγώ αγιάζω τον εαυτό μου. Με τον αγιασμό τον δικό του αγιάζονται οι μαθητές (β). Ο σιναϊτικός και ο βατικανός αποσιωπούν αυτό.
(2)  Ή «τον προσφέρω σε σένα θυσία. Οι θυσίες λοιπόν όλες λέγονται άγιες και άγια κυρίως είναι τα αφιερωμένα στο Θεό» (Χ).
Ή, πιο σωστά, το αγιάζω με την έννοια του «αφιερώνω και ξεχωρίζω» και το αγίασα τον εαυτό μου: «δηλαδή αφιέρωσα και πρόσφερα και προσκόμισα σαν θύμα ιερό για ευωδιαστή οσμή στο Θεό και Πατέρα» (Κ).
Με την ίδια δηλαδή έννοια όπως και παραπάνω. Το αγιάζω, όπως είπαμε, δεν υπονοεί αναγκαία και τον καθαρισμό από κάποιον μολυσμό. Ο Ιησούς όντας αναμάρτητος, αγιάζει τον εαυτό του. Αυτό δεν έγινε μία φορά από αυτόν. Ολόκληρη η επί γης ζωή του πήρε τη σφραγίδα της καθοσίωσης και αφιέρωσης αυτής με τρόπο ολοένα αυξανόμενο έως ότου τελειοποιήθηκε η αφιέρωση αυτή με το θάνατο (g).
Αφιερώνω και καθαγιάζω πλήρως τον εαυτό μου σε σένα… Αγιάζω τον εαυτό μου υπομένοντας θάνατο και θάνατο σταυρικό (b). Η λέξη αγιάζω είναι καθαρά βιβλική και η χρήση της από τους Ο΄(μετάφραση των 70 της Π.Δ.) υποβοηθά στην διακρίβωση της σημασίας της. Στους Ο΄ σημαίνει συνήθως ξεχωρίζω και καθιερώνω ένα πρόσωπο ή πράγμα για υπηρεσία του Θεού και ειδικότερα αφιερώνω ως θυσία. Για παράδειγμα, στο Ιερεμ. α 5 («πριν βγεις από τη μήτρα σε είχα αγιάσει») όπως και στο Σοφ. Σειρ. με 4,μθ 7 και Β΄Μακ. α 25 σημαίνει τον διαχωρισμό και την καθιέρωση του Ιερεμία, του Μωϋσή και του εκλεκτού λαού για την ειδική υπηρεσία του Θεού. Στο Εξοδ. ιγ 2,κθ 1,21,37,μ 9 κλπ η λέξη σημαίνει την καθιέρωση του Ααρών και των γιων του στη διακονία της ιερωσύνης, του θυσιαστηρίου των ολοκαυτωμάτων, των σκευών της σκηνής, των αμφίων που φορούσε ο αρχιερέας κατά την ημέρα του εξιλασμού, το ξεχώρισμα των πρωτότοκων, τόσο των ανθρώπων, όσο και των ζώων και την θυσία κάθε πρωτότοκου, το οποίο θα γεννηθεί στα βόδια και τα πρόβατα (Δευτ. ιε 19). Κανένα όμως από τα πρωτότοκα που είχε έλλειψη ή κάποιο ελάττωμα δεν επιτρέπεται να προσφερθεί ως θυσία (Δευτ. ιε 21).
Πρέπει λοιπόν να συμπεράνουμε, ότι η λέξη έχει διπλή σημασία. Μπορεί να σημαίνει την καθιέρωση προφήτου στην υπηρεσία του Θεού και έτσι να υπονοεί, ότι έχει ήδη ξεχωριστεί και γίνει δίκαιος. Μπορεί όμως να σημαίνει και την αφιέρωση για θυσία του ήδη αμώμου. Εδώ σημαίνει ότι ο υιός του Θεού αφιέρωσε την άμεμπτη ζωή του ως αποτελεσματική θυσία χάριν των μαθητών του, για να μπορέσουν αυτοί να ζήσουν και να δράσουν στον κόσμο αγιασμένοι μέσω του Ιησού Χριστού τοποθετούμενοι στη διακονία του Θεού μέχρι θανάτου. Ο καθαγιασμός λοιπόν των μαθητών εξαρτάται από τον καθαγιασμό και την καθιέρωση του Υιού του Θεού, με τη διαφορά όμως, ότι οι μαθητές είναι αγιασμένοι από τον Χριστό, ενώ ο Χριστός αγίασε ο ίδιος τον εαυτό του. Και ο καθαγιασμός του προηγήθηκε από αυτόν των μαθητών (χ).
Αξιοσημείωτη και η παρατήρηση: «Λέγοντας αυτό έδειξε, ότι δεν είναι αυτός που αγιάζεται, αλλά που αγιάζει· διότι δεν αγιάζεται από άλλον, αλλά ο ίδιος αγιάζει τον εαυτό του… Πώς λοιπόν γίνεται αυτό; Πώς λέει αυτό, παρά μόνο με τη σημασία ότι εγώ, όντας Λόγος του Πατέρα, εγώ ο ίδιος δίνω στον εαυτό μου, που έγινε άνθρωπος, το Πνεύμα· και με το Πνεύμα αγιάζω τον εαυτό μου που έγινε άνθρωπος, έτσι ώστε λοιπόν μέσα από εμένα που είμαι η αλήθεια… να αγιαστούν οι πάντες» (Α).
(3)  Ή «διότι πράγματι και αυτούς τους αφιερώνω σε σένα και τους κάνω προσφορά. Ή επειδή αυτό γίνεται στην κεφαλή, ή επειδή και αυτοί θα θυσιαστούν» (Χ)·
«για να είναι θυσιασμένοι, αφού η κεφαλή τους θυσιάστηκε· ή με την έννοια ότι και αυτοί θυσιάστηκαν, διότι λέει ο απόστολος, λογαριαστήκαμε σαν πρόβατα σφαγής… Διότι μπορεί να θυσιαστεί κάποιος και χωρίς σφαγή» (Ζ).
Ή, πιο σωστά, «για να μεταμορφώσω αυτούς σε μία καινούργια ζωή» (Κ).
Για να είμαστε «αγιασμένοι με την προσφορά του σώματος του Ιησού Χριστού» (Εβρ. ι 10). Έτσι ώστε ο αγιασμός του Ιησού Χριστού να μεταδοθεί και στους δικούς του μαθητές. Ο Κύριος ως ιερέας και θυσιαστήριο καθαγίασε τον εαυτό του ως θύμα. Όταν είπε, Πατέρα δόξασε το όνομά σου, και, Πατέρα ας γίνει το θέλημά σου και, Πατέρα στα χέρια σου θα παραδώσω το πνεύμα μου, ξεπλήρωσε την ικανοποίηση, την οποία υποχρεούνταν ως αντιπρόσωπός μας να προσφέρει και έτσι αγίασε τον εαυτό του. Αγίασε τον εαυτό του χάριν των μαθητών, ώστε και αυτοί να αγιαστούν, ώστε και αυτοί να γίνουν μάρτυρες. Αγιάζω τον εαυτό μου, ώστε και αυτοί να αφιερωθούν στη δόξα του Θεού και το καλό της εκκλησίας. Οτιδήποτε λοιπόν τίμιο στα μάτια του Κυρίου υπάρχει στο θάνατο των αγίων, οφείλεται στο θάνατο του Κυρίου Ιησού. Οι ιερείς του νόμου καθιερώνονταν με αίμα ταύρων και τράγων. Οι διάκονοι όμως του ευαγγελίου καθιερώνονται με το αίμα του Ιησού.
(4)  Ή, αληθινά αγιασμένοι, σε αντίθεση με τον φαρισαϊκό καθαγιασμό ή με τον τυπικό καθαγιασμό της λευϊτικής ιερωσύνης (g).
«Διότι οι παλιές μεν θυσίες ήταν τύπος και όλα τα άγια ήταν τυπικά αφιερωμένα στο Θεό, αφού σκιαγραφούσαν κάτι άλλο. Οι αφιερωμένες όμως στο Θεό ψυχές, είναι αληθινά αγιασμένες και ξεχωρισμένες και αφιερωμένες στο Θεό, όπως και ο Παύλος λέει, Παρουσιάστε τα μέλη σας θυσία ζωντανή, άγια. Αγίασε λοιπόν και αφιέρωσε τις ψυχές των μαθητών και κάνε αυτές αφιερώματα αληθινά» (Θφ).
Ή, πιο σωστά, «με την αλήθεια», με τον θείο λόγο όπως στο σ. 17. Ή, και με συνδυασμό και των δύο «όχι όπως παλιά ήταν τυπικός ο αγιασμός στο πρόβατο, έτσι και τώρα, αλλά με την ίδια την αλήθεια» (Σχ).

20 Οὐ περὶ τούτων δὲ ἐρωτῶ μόνον(1), ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν πιστευόντων(2) διὰ τοῦ λόγου αὐτῶν(3) εἰς ἐμέ,
20»Δεν προσεύχομαι μόνο γι’ αυτούς αλλά και για κείνους που με το κήρυγμα αυτών θα πιστεύουν σ’ εμένα,
(1)  «Επειδή δηλαδή πέθαινε για αυτούς, και είπε επίσης ότι για χάρη τους αγιάζω τον εαυτό μου, για να μην νομίσει κάποιος ότι το έκανε αυτό μόνο για τους αποστόλους, πρόσθεσε, όχι για αυτούς…» (Χ).
«Παρακαλάει λοιπόν ο Κύριος όχι μόνο για τους δώδεκα μαθητές» (Κ).
Η ιδέα της καθιέρωσης σε διακονία του στενότερου κύκλου των μαθητών υπενθυμίζει τον ευρύτερο κύκλο των πιστών, ο οποίος θα είναι ο καρπός της ιεραποστολικής τους δράσης (μ).
(2)  Αυτή είναι πιο αυθεντική γραφή από τη γραφή: πιστευσόντων. Ο ενεστώτας λέγεται προληπτικά αντί για μέλλοντα. Η Βουλγάτα (λατινική μετάφραση) μεταφράζει «οι οποίοι θα πιστέψουν».
«Δεν πρέπει να εννοηθεί ότι αναφέρεται σε εκείνους μόνους, οι οποίοι άκουσαν αυτούς τους ίδιους τους αποστόλους για όσο ζούσαν σωματικά, αλλά και στους άλλους οι οποίοι γεννήθηκαν πολύ μετά το θάνατο εκείνων και πίστεψαν στο Χριστό μέσω του λόγου τους» (Αυ).
«Από εδώ πάλι αναπτέρωσε τις ψυχές τους, δείχνοντας ότι θα έχουν πολλούς μαθητές» (Χ).
Ο Κύριος ενδιαφέρεται κατά την μεσιτεία του προς τον Πατέρα μόνο για εκείνους, οι οποίοι πιστεύουν ή θα πιστέψουν σε αυτόν. Για εκείνους οι οποίοι είδαν και πίστεψαν, όπως και για αυτούς που δεν είδαν και πίστεψαν. Είναι λοιπόν σίγουρα και αλάνθαστα γνωστοί στο Χριστό όλοι αυτοί. Δεν προσεύχεται εδώ τυχαία υπολογίζοντας τα ενδεχόμενα και πιθανά, αλλά γνωρίζοντας πολύ καλά αυτούς που του δόθηκαν από τον Πατέρα, οι οποίοι ήταν ταγμένοι για ζωή αιώνια. Για όλους αυτούς προσεύχεται ο Κύριος. Όχι μόνο για τους μεγάλους και διακεκριμένους μεταξύ των πιστών, αλλά για τους πιο άσημους και τους ασθενέστερους από αυτούς και για εκείνους τους οποίους ο κόσμος προσπερνά με βλέμμα αδιαφορίας και περιφρόνησης. Όπως η θεία Πρόνοια εκτείνεται και μέχρι τα ελάχιστα δημιουργήματα, έτσι και η θεία χάρη εκχύνεται και σε αυτούς τους πιο άσημους από τους Χριστιανούς.
(3)  Έτσι οι απόστολοι δεν έχουν απλό προνόμιο προτεραιότητας, αλλά κατέχουν μοναδική θέση στην εκκλησία. Κάθε διδασκαλία ικανή να γεννήσει πίστη δεν μπορεί παρά να είναι επανάληψη της δικής τους διδασκαλίας. Ο όρος «λόγος», δεν δηλώνει μόνο την μαρτυρία, δηλαδή την αφήγηση των ευαγγελικών γεγονότων, αλλά και την αποκάλυψη της θρησκευτικής και ηθικής έννοιας των γεγονότων. Αποτελεί αυτός το περιεχόμενο τόσο των ευαγγελίων, όσο και των επιστολών (g).

21 ἵνα(1) πάντες ἓν ὦσι(2), καθὼς σύ(3), πάτερ, ἐν ἐμοὶ κἀγὼ ἐν σοί, ἵνα καὶ αὐτοὶ ἐν ἡμῖν ἓν ὦσιν(4), ἵνα ὁ κόσμος πιστεύσῃ(5) ὅτι σύ με ἀπέστειλας(6).
21ώστε να είναι όλοι ένα, όπως εσύ, Πατέρα, είσαι ενωμένος μ’ εμένα κι εγώ μ’ εσένα. Να είναι κι αυτοί ενωμένοι μ’ εμάς, κι έτσι ο κόσμος να πιστέψει ότι μ’ έστειλες εσύ.
(1)  Μπορεί να σημαίνει ή το αντικείμενο και τον σκοπό της προσευχής· το αντικείμενο της αίτησης παρουσιάζεται υπό μορφή σκοπού, ο οποίος πρέπει να επιτευχθεί με την προσευχή αυτή (=προσεύχομαι για να είναι όλοι ένα…)·
ή, το αποτέλεσμα το οποίο θα έλθει από εκείνα, για τα οποία προσευχήθηκε (=ζητώ τον αγιασμό με την αλήθειά σου, για να έλθει σε αυτούς το αποτέλεσμα αυτό της μεταξύ τους και με εμάς ενότητας). Μάλλον το πρώτο, χωρίς να αποκλείεται τελείως και το δεύτερο=Το αποτέλεσμα γίνεται και αντικείμενο προσευχής (ο).
(2)  Εκφέρει πρώτον τη γενική ιδέα (g).
«Απαιτεί τον σύνδεσμο της αγάπης, της ομόνοιας και της ειρήνης, ο οποίος θα συναθροίσει τους πιστούς ώστε να έχουν την πνευματική ενότητα» (Κ).
«Αφού άρχισε λοιπόν από την αγάπη και την ομόνοια, πάλι σε αυτήν τελείωσε τον λόγο, δείχνοντας ότι η αγάπη είναι κάτι που το αγαπά ο Θεός και πάρα πολύ σπουδαίο» (Ζ).
Πρόκειται όχι για ενότητα ουσίας αλλά αγάπης. Πρόκειται για την ενότητα του Πνεύματος, η οποία θα προέρχεται από το ότι θα είναι «ένα σώμα και ένα Πνεύμα… με μία ελπίδα της κλήσης», έχοντας «ένα Κύριο, μία πίστη, ένα βάπτισμα, έναν Πατέρα» (Εφεσ. δ 4-6)(ο). Δες ι 16,ια 52. Ο Χριστός πέθανε «για να συγκεντρώσει σε ένα» τους πάντες (Ιω. ια 52,Εφεσ. α 10), ώστε όλοι να εμπνέονται από ένα Πνεύμα. Η ένωση με τον Πατέρα και τον Υιό, για την οποία μιλά αμέσως σε λίγο, επιτυγχάνεται και διατηρείται μόνο μέσω του αγίου Πνεύματος. «Αυτός που προσκολλάται στον Κύριο είναι ένα πνεύμα» (Α΄Κορ. στ 17). Ας εντυπωθεί σε όλους η ίδια εικόνα και επιγραφή, και ας διευθύνονται όλοι από την ίδια δύναμη. Έτσι θα έχουν όλοι τα ίδια φρονήματα, τις ίδιες διαθέσεις και κλίσεις, τα ίδια ιδανικά και τους ίδιους σκοπούς, τους ίδιους πόθους και τις ίδιες επιδιώξεις και θα είναι όλοι ένα με την αγάπη και τη στοργή.
(3)  Εξαρτάται από το ακόλουθο δεύτερο ἵνα με αντιστροφή όμοια με αυτήν στο ιγ 34. Εξηγεί ειδικότερα με τη νέα αυτή πρόταση, την γενική ιδέα στο πρώτο μέρος του στίχου. Δεν πρόκειται δηλαδή απλώς για την μεταξύ τους ένωση των χριστιανών, αλλά προ παντός για την ένωση του σώματος των πιστών με το Χριστό και μέσω αυτού με το Θεό (g).
«Πάλι το «καθώς» δεν σημαίνει ακριβή εξίσωση στη δική τους περίπτωση· διότι δεν θα μπορούσαν αυτοί σε τέτοιο βαθμό, αλλά όσο είναι δυνατόν σε ανθρώπους· όπως ακριβώς όταν λέει· να γίνεσθε οικτίρμονες (σπλαχνικοί), όπως ο Πατέρας σας» (Χ).
«Ο σύνδεσμος βεβαίως της δικής μας αγάπης, οπωσδήποτε δεν θα συναγωνιστεί… στο να είναι έτσι απαράλλακτος, όπως είναι ο Πατέρας και ο Υιός, οι οποίοι διασώζουν τον τρόπο της ενότητας μέσα στην ενότητα της ουσίας τους… Αλλά εκείνο βεβαίως πάλι θα πούμε αναγκαστικά, ότι δηλαδή ο Χριστός, παίρνοντας την ενότητα της ουσίας (Πατρός και Υιού) σαν εικόνα και σύμβολο της αδιάσπαστης φιλίας και ομόνοιας και ενότητας που κατανοείται ως προς την ομοψυχία, θέλει και εμείς να αναμιγνυόμαστε κατά κάποιο τρόπο μεταξύ μας» (Κ).
«Δεν λέει να γίνουμε και εμείς, έτσι όπως είναι ο Υιός μέσα στον Πατέρα· πώς θα γινόταν αυτό, από τη στιγμή που βεβαίως ο μεν Λόγος είναι και σοφία του Θεού, ενώ εμείς πλαστήκαμε από τη γη. Και ο μεν είναι από τη φύση του και από την ουσία του Λόγος και Θεός αληθινός… ενώ εμείς γινόμαστε μέσω αυτού γιοι του, μέσω υιοθεσίας και χάρης… Επομένως δεν έλεγε «για να είναι ένα όπως εμείς», για να γίνουμε όπως αυτός· αλλά ώστε όπως ακριβώς εκείνος όντας Λόγος, είναι ενωμένος με τον Πατέρα του, έτσι και εμείς, παίρνοντας σαν κάποιο πρότυπο και βλέποντας εκείνον, να γίνουμε ένα μεταξύ μας με την ομοψυχία και με την ενότητα του πνεύματος και να μην διαφωνούμε…, αλλά να έχουμε το ίδιο φρόνημα» (Α).
«Διότι δεν είναι δυνατόν με άλλο τρόπο να γίνουν όλοι ένα, όπως εμείς είμαστε ένα, παρά μόνο αν αποχωριστούν από όλα όσα τους χωρίζουν μεταξύ τους, και ενωθούν με εμάς οι οποίοι είμαστε ένα» (Γν).
(4)  Κάποιοι μεγαλογράμματοι κώδικες αποσιωπούν το ἓν.
«Ο Πατέρας είναι με το Υιό και ο Υιός με τον Πατέρα, έτσι ώστε είναι ένα, διότι έχουν την ίδια ουσία. Εμείς όμως ενώ μπορούμε να είμαστε με αυτούς, δεν μπορούμε να είμαστε ένα μαζί τους. Διότι εμείς και αυτοί δεν έχουμε την ίδια ουσία, όπως έχει ο Υιός Θεός μαζί με τον Πατέρα» (Αυ).
Δες Α΄Ιω. α 3 («η σχέση η δική μας με τον Πατέρα και με τον Υιό του…»). Το «μείνετε με μένα» του ιε 4 καταλήγει στο ίδιο νόημα. Με την ενοίκηση του αγίου Πνεύματος, οι πιστοί γίνονται κοινωνοί του Πατέρα και του Υιού. Αυτή είναι η παραμονή στην αγάπη του Χριστού (ιε 10)(β,ο).
«Επειδή ο Θεός είναι ένας, όταν έρθει στο καθένα, ενώνει τους πάντες και χάνεται ο αριθμός με τον ερχομό της μονάδας» (Β).
Οι πιστοί είναι σε κάποιο μέτρο, όπως και ο Θεός και ο Χριστός είναι ένα. Η ενότητά τους είναι όντως θεία, είναι ενότητα στενή και αδιάσπαστη· ενώνονται μεταξύ τους μέσω της θείας φύσης, με τη δύναμη της θείας χάρης για επιδίωξη των θείων βουλών. Επιπλέον η ένωσή τους είναι ένωση άγια, με Άγιο Πνεύμα, για άγιους σκοπούς. Δεν είναι σώμα πολιτικό για κοσμικούς σκοπούς. Τέλος είναι ένωση τέλεια και πλήρης. Ο Πατέρας και ο Υιός, με τους οποίους και οι πιστοί γίνονται ένα, έχουν τα ίδια ιδιώματα και προσόντα και τις ίδιες τελειότητες. Έτσι θα έχουν και οι πιστοί, εφόσον θα αγιαστούν και εφόσον η χάρη θα επισκεφτεί αυτούς πλούσια. Θα συμφωνούν πλήρως μεταξύ τους και θα μεταμορφωθούν οι πάντες στην ίδια εικόνα. Η ενότητα αυτή θα αποτελεί φαινόμενο νέο, χωρίς προηγούμενο, στον κόσμο, και η θέα αυτού πρόκειται να είναι ισχυρό μέσο, ώστε με αυτό να οδηγηθεί ο κόσμος στην πίστη (g).
(5)  Ο σιναϊτικός και ο βατικανός γράφουν πιστεύῃ. «Το οποίο ακριβώς έλεγε και όταν άρχιζε, ότι,
«Με αυτό θα γνωρίσουν όλοι ότι είστε μαθητές μου, εάν αγαπιέστε μεταξύ σας». Και πώς από αυτό επρόκειτο να πιστεύουν; Επειδή, λέει, είσαι Θεός της ειρήνης» (Χ).
«Από την ομόνοια λοιπόν των μαθητών, εγώ ο διδάσκαλος θα φανώ ότι ήλθα από το Θεό. Εάν όμως έχουν διαμάχες, δεν θα πουν ότι είναι μαθητές του ειρηνικού· αν όμως δεν είμαι ειρηνικός, δεν θα ομολογήσουν ότι έχω σταλθεί από σένα» (Θφ).
Η συνέπεια της πνευματικής ενότητας των χριστιανών, που αποδεικνύεται με την μεταξύ τους κοινή αγάπη, θα είναι ότι ο κόσμος τελικά θα πειστεί, ότι η αποστολή του Ιησού υπήρξε θεία και ότι είναι ο Σωτήρας του κόσμου. Για μία τέτοια πρόβλεψη καθολικού σεβασμού δες Αποκ. γ 9 και Α΄Κορ. ιε 28 (β).
Ή και άλλη ερμηνεία· Πρόκειται εδώ για σκοπό, ο οποίος μπορεί να μην εκπληρωθεί για όλους. Σε κάθε όμως περίπτωση ο Ιησούς διακηρύττει, ότι στον κόσμο, τον ξένο με το Θεό, βρίσκονται ακόμη στοιχεία κατάλληλα να ελκυστούν προς το Θεό (g).
Όπως ακριβώς η έλλειψη ενότητας στην εκκλησία είναι η μεγαλύτερη πέτρα σκανδάλου για τους μη χριστιανούς, έτσι η ενότητά τους θα αποτελεί κύριο τεκμήριο για τον θείο χαρακτήρα της αποστολής του Χριστού (μ). Δείχνεται με αυτό η ευαρέσκεια και η αγαθή διάθεση του Χριστού για τον κόσμο. Θέλει και αυτός, όπως θέλει και ο Πατέρας του «να σωθούν όλοι οι άνθρωποι και να έλθουν σε επίγνωση αλήθειας» (Α΄Τιμ. β 4,Β΄Πέτρ. γ 9). Επιθυμεί λοιπόν να χρησιμοποιηθούν όλα τα δυνατά μέσα, για να πειστεί και να επιστρέψει ο κόσμος. Η ενσωμάτωση των χριστιανών σε μία κοινωνία θα συντελεί πολύ σε αυτό. Διότι όταν ο κόσμος δει τόσα από τα παιδιά του να αποχωρίζονται από την οικογένειά του, να διακρίνονται από τους άλλους και να μεταβάλλονται ριζικά αλλάζοντας τρόπο διαγωγής και συμπεριφοράς· όταν δει, ότι η νέα αυτή κοινωνία συγκροτήθηκε με την ανοησία του κηρύγματος και ότι περιφρουρείται με θαύματα της θείας Πρόνοιας και χάρης, επόμενο είναι να πει: Θα πορευτούμε μαζί σας, διότι βλέπουμε, ότι ο Θεός είναι μαζί σας. Η ένωση άλλωστε των Χριστιανών με αγάπη είναι η ωραιότητα της ομολογίας τους και του τίτλου τους ως χριστιανών και προσκαλεί και τους άλλους να συνενωθούν μαζί τους. Όταν ο Χριστιανισμός αντί να προκαλεί έριδες συντελεί στην κατάπαυσή τους και κάνει τους ανθρώπους να είναι ευμενείς, ευεργετικοί και αγαθοί μεταξύ τους και μεριμνά για διατήρηση της ειρήνης, επόμενο είναι να προσελκύει στον εαυτό του κάθε καρδιά με καλή διάθεση.
(6)  Με την ενότητα αυτή θα αποδειχτεί ότι ο Χριστός στάλθηκε από το Θεό. Θα αποδειχτεί θεία όντως η διδασκαλία του, αφού με αυτήν τόσες ικανότητες διαφορετικές, τόσες ιδιοσυγκρασίες και διάφοροι χαρακτήρες, τόσα συμφέροντα ενώνονται σε ένα σώμα με την πίστη και σε μία καρδιά με την αγάπη. Αυτός ο οποίος διαμορφώνει τις καρδιές των ανθρώπων, ώστε να γίνονται όμοιες μεταξύ τους, στάλθηκε από το Θεό τον παντοδύναμο και τον πανάγαθο, από το Θεό της ειρήνης και της αγάπης.

22 Καὶ ἐγὼ τὴν δόξαν(1) ἣν δέδωκάς μοι δέδωκα αὐτοῖς(2), ἵνα ὦσιν ἓν(3) καθὼς ἡμεῖς ἕν ἐσμεν(4),
22Εγώ τη δόξα που μου έδωσες την έδωσα σ’ αυτούς, για να είναι ένα μεταξύ τους, όπως εμείς είμαστε ένα:
(1)  Ή «την δόξα με τα θαύματα, με τα δόγματα» (Χ).
Ή, «την δόξα από την ομόνοια· διότι από αυτήν δοξάζονται όχι λιγότερο από όσο δοξάζονται από αυτά (τα θαύματα)» (Ζ).
Την δόξα «του να είμαι ένα με σένα» εγώ ως άνθρωπος, «έδωσα σε αυτούς, για να είναι ένα όπως εμείς είμαστε ένα» (Κ).
«Όπως ακριβώς δηλαδή θαυμάζουμε και το Θεό, ότι σε εκείνη την φύση δεν υπάρχει ούτε αντίθεση ούτε διαμάχη, και αυτή είναι μέγιστη δόξα· έτσι και αυτοί, λέει, από αυτό, από την ομόνοια εννοώ, ας γίνουν λαμπροί» (Θφ).
Ή «το συνδετικό αυτής της ενότητας, είναι η δόξα· κανείς βεβαίως από αυτούς που εξετάζουν προσεχτικά, δεν θα έφερνε αντίρρηση στο ότι δόξα λέγεται το Άγιο Πνεύμα» (Γν).
Ή, πιο σωστά, την δόξα του σαρκωμένου Λόγου (δες α 14), την φανέρωση της θείας φύσης στην «ανθρώπινη φύση. Και οι απόστολοι σαν τα κλήματα της αμπέλου έγιναν «μέτοχοι θείας φύσης» (Β΄Πέτρ. α 4). Δες η 54 για τη δόξα του Υιού από τον Πατέρα και Ρωμ. η 30 για τη δόξα των πιστών (β). Είναι το υιϊκό αξίωμα, η κατάσταση της υιοθεσίας, με την οποία έγιναν σε συγκεκριμένο χρόνο και κατά χάριν ό,τι ο Υιός υπάρχει από τη φύση του και αιωνίως, δηλαδή παιδιά του Θεού και αντικείμενα της τέλειας αγάπης του (μ).
Σχετική και η: η δόξα του Ιησού συνίσταται στο να είναι το αντικείμενο της αγάπης του Πατέρα· έδωσε λοιπόν αυτήν στους πιστούς, κάνοντας και αυτούς αντικείμενα της αγάπης του Θεού, που εκδηλώθηκε με την υιοθεσία (g).
Αξιοσημείωτες και οι επόμενες παρατηρήσεις: Στους αποστόλους δόθηκε η δόξα να είναι οι πρώτοι φυτουργοί της εκκλησίας· η δόξα να είναι πρεσβευτές του Θεού στον κόσμο, η δόξα του να κάνουν θαύματα, η δόξα του να μαζεύουν τα στον κόσμο διασκορπισμένα παιδιά και να ανεγείρουν το θρόνο της βασιλείας του Θεού μεταξύ των ανθρώπων. Η δόξα αυτή δόθηκε πρωτίστως και κυρίως στο Χριστό και μέρος της δόξας αυτής δόθηκε και στους αποστόλους, όταν έστειλε αυτούς ο Κύριος για να μαθητεύσουν όλα τα έθνη. Αλλά και σε όλους γενικά τους πιστούς δόθηκε η δόξα να γίνουν δεκτοί στην διαθήκη με τον Πατέρα. Στον Υιό που ενανθρώπησε δόθηκε η δόξα να οδηγηθεί στον κόλπο του Πατέρα και να εξασφαλιστεί σε αυτόν θέση στα δεξιά του Πατέρα. Αλλά η δόξα αυτή που δόθηκε στο Λυτρωτή εξασφαλίστηκε και στους λυτρωμένους από αυτόν, οι οποίοι ενωμένοι σε ένα σώμα με τον δοξασμένο Θεάνθρωπο, συνεγείρονται και συνανυψώνονται και συγκάθονται μαζί του στα επουράνια με το Χριστό.
(2)  Ω! Πόση είναι η μεγαλειότητα των χριστιανών! Έχω δώσει ήδη, έστω και μυστικά (b).
(3)  Το αποτέλεσμα της μετάδοσης της δόξας αυτής: «για να είναι ομόψυχοι» (Χ). Η ένωση των πιστών με το Χριστό και η συμμετοχή της δόξας του παράγουν και ένωση των πιστών μεταξύ τους (ο)· ενώνονται αυτοί πνευματικά σε ένα, όπως και ο Πατέρας με τον Υιό είναι ένα (β). Η αγάπη του Πατέρα, την οποία απολαμβάνουν όλοι, ενώνει αυτούς στενά μεταξύ τους και αποτελούν οι πάντες μία οικογένεια, της οποίας μεγαλύτερος αδελφός είναι ο Ιησούς. Δες Ρωμ. η 29,Εφεσ. α 10 (g).
(4)  Ο Βατικανός, ο του Βέζα και δύο άλλοι μεγαλογράμματοι, αποσιωπούν το ἐσμέν, ενώ ο σιναϊτικός το ἕν ἐσμεν.

23 ἐγὼ(1) ἐν αὐτοῖς(2) καὶ σὺ ἐν ἐμοί(3), ἵνα ὦσι τετελειωμένοι εἰς ἕν(4), καὶ ἵνα γινώσκῃ ὁ κόσμος ὅτι σύ με ἀπέστειλας(5) καὶ ἠγάπησας αὐτοὺς(6) καθὼς(7) ἐμὲ ἠγάπησας.
23Εγώ ενωμένος μαζί τους κι εσύ ενωμένος μαζί μου, ώστε ν’ αποτελούν μια τέλεια ενότητα, κι έτσι ο κόσμος να καταλαβαίνει ότι μ’ έστειλες εσύ κι ότι αγάπησες κι αυτούς όπως αγάπησες εμένα.
(1)  Καθορίζει τώρα τον τρόπο και την φύση αυτής της ενότητας. Δεν μιλά εδώ για τέτοια αμοιβαία ενοίκηση, στην οποία να συγχωνεύεται απορροφούμενη κάθε ατομική προσωπικότητα, αλλά για ενοίκηση αγάπης και ενότητας προθέσεων, σκοπών, πόθων και αισθημάτων. Η ενότητα λοιπόν αυτή δεν συνίσταται στην ενότητα εκείνη της ουσίας, η οποία στην ύψιστη και κατεξοχήν απόλυτη έννοια κάνει τα τρία πρόσωπα της θεότητας ένα Θεό, αλλά είναι ενότητα ηθική και όχι ενότητα ουσίας (ο).
(2)  Έτσι μίλησε ο Κύριος και στο ιδ 20 και η ιδέα του ότι είναι ο Χριστός με τους πιστούς είναι οικεία τόσο στον Παύλο, όσο και τον Ιωάννη. Δες Ρωμ. η 10,Β΄Κορ. ιγ 5,Γαλ. β 20,δ 19(β).
«Μπαίνει δηλαδή μέσα μας ο Χριστός σωματικά, από τη μία, ως άνθρωπος, με το να αναμιγνύεται και να ενώνεται μαζί μας με την ευλογία τη μυστική (Θεία ευχαριστία)· πνευματικά πάλι, από την άλλη, ως Θεός, ξαναχτίζοντας, με την ενέργεια και χάρη του Πνεύματός του, το πνεύμα που είναι μέσα μας σε μία νέα ζωή και κάνοντάς μας συμμέτοχους της θείας του φύσης» (Κ).
Ο Χριστός κατοικώντας μέσα στις καρδιές των πιστών είναι η ζωή και η ψυχή του νέου ανθρώπου. Μέσω του Χριστού λοιπόν, ενώνονται οι πιστοί και με το Θεό, αλλά και μεταξύ τους έτσι ώστε γίνονται ένα σε βαθμό τελειότατο.
(3)  «Εγώ μεν μέσα σε αυτούς με τρόπο που αρμόζει σε Θεό, λόγω της πίστης, εσύ όμως μέσα σε μένα, με τρόπο που αρμόζει σε πατέρα λόγω της φύσης» (Ζ). «Ο Χριστός λοιπόν, αποδεικνύεται επόμένως ότι είναι σύνδεσμος της ενότητάς μας με το Θεό και Πατέρα, αφού μας εξάρτησε από τον εαυτό του μεν ως άνθρωπος, από το Θεό δε ως Θεός που υπάρχει εκ φύσεως μέσα σε αυτόν που τον γέννησε» (Κ).
(4)  Για να οδηγηθούν σε τέλεια ενότητα (b). Για να τελειοποιηθούν σε ένα (δες για αυτήν τη χρήση του τελειούμαι τα Α΄Ιω. β 5,δ 17,18 και Φιλ. γ 12)(β), «σε ένωση, σε ομόνοια» (Ζ).
«Έχουμε τελειοποιηθεί λοιπόν σε ενότητα με το Θεό και Πατέρα μέσω του μεσίτη Χριστού. Διότι παίρνοντας μέσα μας και σωματικά και πνευματικά τον από τη φύση του και αληθινά Υιό, που έχει ουσιώδη την ένωση με τον Πατέρα… έχουμε δοξαστεί με το να γίνουμε μέτοχοι και κοινωνοί της φύσης που ξεπερνά τα πάντα» (Κ).
(5)  Ή, το γινώσκειν εδώ αναφέρεται στον παγκόσμιο σεβασμό, ο οποίος εκούσια ή ακούσια θα αποδοθεί στο Χριστό όπως περιγράφεται στο Φιλιπ. β 10,Ρωμ. ιδ 10-12 και συνεπώς το γινώσκῃ δεν έχει την ίδια έννοια με το προηγούμενο πιστεύσῃ (g).
Ή, πιο σωστά, το ἵνα γινώσκῃ πρέπει «πρέπει να το πάρουμε σαν να είχε πει πάλι «για να πιστέψει ο κόσμος», διότι μερικές φορές το γινώσκω χρησιμοποιείται με την ίδια έννοια όπως και το πιστεύω» (Αυ). Ώστε ο κόσμος ολοένα να πιστεύει και να αναγνωρίζει.
«Συνεχώς λέει αυτό, δείχνοντας ότι η ειρήνη μπορεί να κερδίσει κάποιον περισσότερο από το θαύμα» (Χ)
«να κερδίσει τους ανθρώπους στο να πιστέψουν» (Ζ).
«Διότι όπως ακριβώς η έριδα είναι διαλυτικό, έτσι η συμφωνία συνενώνει» (Χ). «Όταν λοιπόν, Πατέρα μου, κερδίσουν μέσω εμού την ένωση με εσένα, τότε θα γνωρίσει ο κόσμος ότι εσύ με έστειλες, δηλαδή με τη δική σου ευαρέσκεια ήλθα στη γη για να βοηθήσω και για να κατορθώσω τη σωτηρία σε αυτούς που πλανιούνται σε αυτήν» (Κ).
(6)  Ο κώδικας του Βέζα και 7 χειρόγραφα γράφουν ηγάπησα αυτούς. Για να γνωρίσει αυτήν την αγάπη ο κόσμος, πρέπει να επιστρέψει με την πίστη με το Χριστό και εκ πείρας να αισθανθεί αυτό. Και από εδώ λοιπόν το «να γνωρίσει» αποδεικνύεται ότι έχει την ίδια σημασία με το «να πιστέψει»= «Θα γνωρίσουν αυτοί που μετείχαν σε αυτήν την τόσο πολυπόθητη χάρη, ότι αγάπησες αυτούς όπως αγάπησες εμένα» (Κ).
«Δηλαδή μέσω του Υιού ο Πατέρας μας αγαπά, διότι μέσω Αυτού μας διάλεξε πριν φτιαχτεί ο κόσμος (Εφεσ. α 4). Διότι ο Πατέρας που αγαπά τον Μονογενή, βεβαίως αγαπά και τα μέλη του, τα οποία δια μέσου Αυτού εγκέντρισε σε Αυτόν υιοθετώντας τα» (Αυ).
(7)  «Πάλι εδώ το «καθώς» λέγεται με την έννοια: όσο είναι δυνατόν ένας άνθρωπος να αγαπηθεί» (Χ).
«Δεν φανερώνει ισότητα, αλλά κάποια ομοίωση» (Ζ). Ο Πατέρας «αγάπησε τον Υιό όσον αφορά στη θεότητά του, διότι γέννησε Αυτόν ίσο με τον Εαυτό του· αγάπησε Αυτόν και ως προς την ανθρώπινη φύση του, διότι ο μονογενής Λόγος έγινε σάρκα και λόγω της ένωσης αυτής με το Λόγο, η σάρκα είναι αγαπητή στον Πατέρα. Αγαπά από την άλλη εμάς, επειδή είμαστε μέλη Εκείνου, τον οποίο αγάπησε» (Αυ).

24 Πάτερ(1), οὓς δέδωκάς μοι(2), θέλω(3) ἵνα ὅπου εἰμὶ ἐγὼ(4) κἀκεῖνοι ὦσι μετ' ἐμοῦ(5), ἵνα(6) θεωρῶσι τὴν δόξαν τὴν ἐμὴν(7) ἣν δέδωκάς μοι(8), ὅτι ἠγάπησάς με(9) πρὸ καταβολῆς κόσμου(10).
24»Πατέρα, θέλω αυτοί που μου έδωσες να είναι μαζί μου όπου είμαι κι εγώ, για να μπορούν να βλέπουν τη δόξα μου, τη δόξα που μου χάρισες, γιατί με αγάπησες προτού να γίνει ο κόσμος.
(1)  Η επανάληψη της επίκλησης και εδώ και στον επόμενο σ. δείχνει την αυξανόμενη επιμονή, με την οποία δέεται ο Ιησούς, αφού πλησιάζει προς το τέλος της προσευχής (g).
(2)  Ο σιναϊτικός, βατικανός, του Βέζα γράφουν ὃ δέδωκάς μοι. Αναφέρεται σε όλους τους πιστούς.
«Αυτοί που έγιναν δικοί μου με την προσέγγιση μέσω της πίστης και με τον φωτισμό τον δικό σου» (Κ).
Αυτοί που σύμφωνα με τον προηγ. σ. «ενώθηκαν ήδη μέσω αυτού με τον Πατέρα και έχουν τύχει της αγάπης, την οποία και αυτός έχει από τον Πατέρα» (Κ).
(3)  Είπε στους σ. 9,15,20 ερωτώ. Τώρα η γλώσσα του αποβαίνει εντονότερη… Ο Ιησούς ζητά με το δικαίωμα αξίωσης και αιτείται με θάρρος ως Υιός, όχι ως δούλος (b). Ήλθε όχι για να κάνει το θέλημά του, γνωρίζει όμως, ότι αυτό το οποίο με το «θέλω» αυτό αξιώνει, είναι και θέλημα του Πατέρα (τ). Η λέξη θέλω εκπλήσσει σε προσευχή. Αλλά είναι η προσευχή του Υιού του Θεού και το θύμα του Γολγοθά είχε δικαίωμα να εισακουστεί (F).
(4)  «Στη βασιλεία σου δηλαδή» (Ζ). Μιλά για τη δόξα του μετά την ανάσταση και ανάληψη. Όπου είμαι εγώ δηλαδή στον Παράδεισο, όπου πήγε η ψυχή του Χριστού μετά την εκπνοή του πάνω στο Σταυρό· στον τρίτο ουρανό όπου η ανθρώπινη φύση του ανυψώθηκε κατά την ανάληψη. Όπου είμαι σε λίγο και όπου θα είμαι αιωνίως. Το να είμαστε μαζί του και να είμαστε στον ίδιο τόπο όπου και αυτός δεν αποτελεί ταυτολογία, αλλά δηλώνει, ότι η μακαριότητα των πιστών θα συνίσταται όχι μόνο στο ότι θα είναι στον ίδιο ευφρόσυνο τόπο, στον οποίο και ο Χριστός, αλλά και στο ότι τον τόπο θα καθιστά ευφρόσυνο η παρουσία του Χριστού. Ο ουρανός του ουρανού είναι το να βρίσκεται κάποιος μαζί με το Χριστό, απολαμβάνοντας τη συντροφιά του και συμμετέχοντας στη σχέση μαζί του. Δες Φιλιπ. α 23.
(5)  «Συμβασιλεύοντας με μένα» (Ζ).
«Το τι αγαθό είναι, το να είμαστε μαζί με τον ίδιο το Χριστό, ποιος λόγος θα μπορούσε να μας το αποκαλύψει;… Θα μας απονεμηθεί κατά κάποιο τρόπο ο ίδιος τόπος σε εμάς και το Χριστό, σαν να παίρνουμε τις όμοιες και ίσες τιμές, κατά ομοιότητα βεβαίως και μίμηση. Διότι θα πάρουμε την ίδια μορφή με τη δόξα του και θα βασιλεύσουμε μαζί του» (Κ).
(6)  Εξαρτάται από το ὦσι μετ' ἐμοῦ=να είναι μαζί μου για να βλέπουν.
(7)  «Για να βλέπουν, είπε, όχι για να πιστεύουν» (Αυ). Για να βλέπουν απολαμβάνοντας αυτήν (b). «Εδώ υπαινίσσεται, ότι η όλη ανάπαυση αυτή είναι, το να βλέπει κάποιος τον Υιό του Θεού. Αυτό βέβαια και μας κάνει να δοξαζόμαστε, το οποίο και ο Παύλος λέει «με ακάλυπτο πρόσωπο αντανακλούμε τη δόξα του Κυρίου»»(Β΄Κορ. γ 18)(Χ).
«Διότι είναι όντως μέγιστη δόξα, το να βλέπει κάποιος τη δόξα του» (Ζ).
«Δείχνει όμως από εδώ, ότι δεν θα γίνει ορατός τότε, έτσι ακριβώς όπως τώρα τον βλέπουν, με ευτελή εξωτερική μορφή, αλλά με δόξα την οποία είχε πριν φτιαχτεί ο κόσμος» (Θφ). Η δόξα της οποίας η θέα πρόκειται να είναι η κληρονομιά των αγίων, είναι η δόξα του αιωνίου Λόγου, την οποία είχε πριν φτιαχτεί ο κόσμος (σ. 5). Πρόκειται να δουν αυτόν «όπως είναι» (Α΄Ιω. γ 2)(β). Το θεωρώ=γνωρίζω με το να βλέπω, μαθαίνω καλά. Εδώ=είμαι συμμέτοχος και συγκοινωνός της δόξας δηλαδή της μακάριας κατάστασης του Χριστού στον ουρανό (G).
Η μακαριότητα των λυτρωμένων συνίσταται κατεξοχήν στο να βλέπουν τη δόξα του Χριστού. Θα απολαμβάνουν την άμεση θέα του ένδοξου προσώπου του Χριστού, θα έχουν σαφή κατανόηση της ένδοξης οικονομίας του, όπως τότε θα είναι τελειοποιημένη. Θα βλέπουν τις πηγές εκείνες της αγάπης, από τις οποίες αναπηδούν όλα τα ρεύματα της χάρης. Και η δόξα αυτή του αρνίου, η οποία θα είναι το φως της νέας Ιερουσαλήμ θα αντανακλάται πάνω τους και θα μεταμορφώνονται αυτοί σύμφωνα με την ίδια εικόνα από δόξα σε δόξα.
(8)  Ή μου έδωσες και ως άνθρωπο, αυτήν που είχα ως Θεός.
«Πρέπει να σημειωθεί βεβαίως ότι λέει ότι του έχουν δοθεί από τον Πατέρα και οι ίδιοι οι μαθητές και η δόξα η θεοπρεπής και η εξουσία στα πάντα, όχι στη θεία Του φύση, αφού είναι ο Κύριος της δόξας… αλλά μάλλον επειδή έγινε άνθρωπος, στον οποίο όλα είναι δοσμένα από το Θεό και δεν προέρχονται από τη δική του ανθρώπινη φύση» (Κ).
Ή «την δόξα της θεότητας, την οποία μου έδωσες, όχι σαν σε κατώτερο ή σαν σε κάποιον που γεννήθηκε ύστερα, αλλά ως αίτιος, δηλαδή επειδή με γέννησες. Πότε όμως έδωσε; Όταν εννοείται τον γέννησε» (Ζ).
Και οι δύο ερμηνείες σοβαρές.
(9)  «Επειδή το «έδωσες» λόγω του ότι δείχνει συγκατάβαση, επρόκειτο σε κάποιους να γεννήσει σκάνδαλο δίνοντας την εντύπωση ότι αποδίδει ελάττωση στον υιό, θεραπεύει αυτό λέγοντας· «Διότι με αγάπησες πριν φτιαχτεί ο κόσμος», δηλαδή πριν τους αιώνες. Διότι έτσι η Γραφή δείχνει το «αιώνια»» (Ζ).
Η αιώνια αγάπη του Υιού από τον Πατέρα είναι η αιώνια δόξα του (β). Η αγάπη είναι η αιτία της αιώνιας αυτής δόξας (F). Και σε αυτό συνίσταται η δόξα του Υιού, στο να είναι το αντικείμενο της αιώνιας αγάπης του Πατέρα (g).
(10)  Η λέξη καταβολή συναντιέται μόνο μία φορά στους Ο΄. (Β΄Μακ. β 29 για θεμελίωση οίκου) και σε 11 χωρία της Κ.Δ., από τα οποία τα 9 έχουν την όλη φράση «καταβολή κόσμου». Η έννοια είναι ότι με αγάπησες πριν τη θεμελίωση του κόσμου (β).

25 Πάτερ δίκαιε(1), καὶ(2) ὁ κόσμος(3) σε(4) οὐκ ἔγνω(5), ἐγὼ δέ(6) σε ἔγνων(7), καὶ(2) οὗτοι ἔγνωσαν ὅτι σύ με ἀπέστειλας(8)·
25Πατέρα, δίκαιε κριτή, ο κόσμος δε σε γνώρισε, ενώ εγώ σε γνώρισα, κι αυτοί εδώ έχουν αναγνωρίσει πως μ’ έστειλες εσύ.
(1)  «Αποκαλεί τον Πατέρα δίκαιο, παρόλο που μπορούσε να τον ονομάσει αλλιώς. Διότι πράγματι είναι όσιος, άγιος, αμόλυντος κτίστης και δημιουργός, και όσα άλλα ονόματα πρέπουν στη φύση που βασιλεύει στα πάντα. Ποια λοιπόν είναι η αιτία που τον αποκάλεσε δίκαιο;» (Κ).
Ή «επειδή ακριβώς είσαι δίκαιος, για αυτό ο κόσμος δεν σε γνώρισε» (Αυ).
Ή, πιο σωστά, από τη δικαιοσύνη του Θεού απορρέει η μέσω του Χριστού αποδοχή των πιστών από το Θεό, αφού αντιτίθενται στον κόσμο (b). Κάνει επίκληση της θείας δικαιοσύνης, διότι πρόκειται να εξορκίσει τον Πατέρα του να κρίνει ανάμεσα στον κόσμο και τους μαθητές του (F).
Στο όνομα της δικαιοσύνης του Πατέρα πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ εκείνων οι οποίοι δέχονται την θεία αποστολή του Ιησού και του εχθρικού κόσμου, ο οποίος απορρίπτει αυτόν (β). Η εκκλησία δεχόμενη την περί Θεού αποκάλυψη του Χριστού, απέδειξε για τον εαυτό της ότι είναι άξια της αγάπης του Θεού (μ). Όταν προσευχόταν, για να αγιαστούν, ονόμαζε το Θεό άγιο Πατέρα· όταν τώρα προσεύχεται, για να δοξαστούν, ονομάζει αυτόν δίκαιο Πατέρα, διότι στεφάνι δικαιοσύνης πρόκειται ο δίκαιος Κριτής να αποδώσει.
(2)  Με έννοια αντιθετική. Η άγνοια του κόσμου, αντιτίθεται στη γνώση των μαθητών. Η έννοια του όλου στίχου. Ο κόσμος, είναι αλήθεια, αποτελεί το αντικείμενο της δίκαιης απόρριψής του από σένα, λόγω της άρνησής του να σε γνωρίσει· αλλά αυτοί αφού δέχτηκαν εμένα, ο οποίος έφερνα σε αυτούς τη γνώση Σου, έγιναν άξιοι του προνομίου, το οποίο τώρα σού ζητώ για χάρη τους (g).
(3)  «Δηλαδή οι αντιτιθέμενοι στο θείο και ευαγγελικό κήρυγμα λόγω του ότι φρονούν τα κοσμικά» (Κ).
«Εγώ μεν ήθελα όλοι οι άνθρωποι να τύχουν αυτών των αγαθών, τα οποία προσευχήθηκα για τους πιστούς, αλλά δεν σε γνώρισαν, για αυτό και δεν θα πετύχουν τη δόξα και τα βραβεία» (Θφ).
Στον κόσμο δόθηκε η ευκαιρία να σε γνωρίσει, αλλά η τύφλωσή του εμπόδισε αυτόν να αρπάξει αυτήν (τ).
(4)  «Ο μεν άλλος κόσμος καθόλου [δεν σε γνώρισε], ενώ οι Ιουδαίοι [δεν σε γνώρισαν ως] πατέρα μου» (Ζ).
(5)  «Επειδή ήταν κακοί με τη θέλησή τους» (Ζ). Η άγνοια αυτή είναι το μεγαλύτερο από τα εγκλήματα (F). Είναι εκείνη, για την οποία μιλά ο Παύλος στο Ρωμ. α 19. Η άγνοια του Θεού που είναι διάχυτη στον κόσμο της ανθρωπότητας, είναι το σκοτάδι, στο οποίο ο κόσμος αυτός κάθεται. Επειδή λοιπόν ακριβώς οι μαθητές καλούνταν να εργαστούν μέσα στον κόσμο, για να φέρουν το σωτηριώδες φως της αλήθειας σε εκείνους, οι οποίοι είχαν επαναστατήσει εναντίον του φωτός, για αυτό και ο Κύριος δέεται να τους φυλάξει ο Πατέρας.
(6)  Το «δε» δείχνει μία πρώτη αντίθεση σε σχέση με το «και» που προηγήθηκε, η οποία παρουσιάζει ότι συμπληρώνει την αντίθεση με το δεύτερο «και» (g). Αποτελεί παρενθετική πρόταση το «ἐγὼ δέ σε ἔγνων».
(7)  Ο Κύριος ως αυτός που ενανθρώπησε, συχνά παρουσιάζεται να αξιώνει για τον εαυτό του μοναδική γνώση για το Θεό (ζ 29,η 55,ι 15). «Δεν συμβαίνει λοιπόν αυτό το οποίο λένε οι Ιουδαίοι, ότι αυτοί μεν σε γνωρίζουν, ενώ εγώ σε αγνοώ, αλλά το αντίθετο, εγώ σε γνωρίζω ενώ άλλοι δεν σε γνώρισαν» (Χ).
(8)  Αυτή είναι η σωστική γνώση για το Θεό· δηλαδή αυτή που παρέχει την πεποίθηση για τη θεία καταγωγή του Χριστού ή με άλλα λόγια για τη θεία καταγωγή του Χριστιανισμού (ο). Ο Χριστός γνωρίζει το Θεό άμεσα· οι πιστοί γνωρίζουν το Θεό δεχόμενοι το Χριστό ως τον από το Θεό εντεταλμένο αποκαλυπτή (μ). Όταν ο Κύριος είπε, «και ο κόσμος δεν σε ξέρει» ο καθένας θα ανέμενε, ότι θα συνέχιζε με τα λόγια: αυτοί όμως σε γνώρισαν. Αλλά όχι· δεν μπορούσαν οι μαθητές να καυχηθούν για τη γνώση που είχαν. Για αυτό και ο Κύριος συνεχίζοντας λέει: Εγώ όμως σε γνώρισα, το οποίο υπονοεί, ότι δεν έχουμε τίποτα από τον εαυτό μας, το οποίο να μας συνιστά στην εύνοια του Θεού, αλλά εξαρτιόμαστε σε όλα από το Χριστό. Εμείς είμαστε ανάξιοι. Αλλά είναι άξιος αυτός και μέσω αυτού γινόμαστε άξιοι και εμείς.

26 καὶ ἐγνώρισα αὐτοῖς τὸ ὄνομά σου(1) καὶ γνωρίσω(2), ἵνα ἡ ἀγάπη(3) ἣν ἠγάπησάς με(4) ἐν αὐτοῖς ᾖ(5), κἀγὼ ἐν αὐτοῖς(6).
26Τους έμαθα ποιος είσαι και θα συνεχίσω να τους το μαθαίνω, ώστε να είναι μέσα τους η αγάπη με την οποία με αγάπησες, όπως κι εγώ θα είμαι μέσα τους».
(1)  Είναι σχετικό με το «φανέρωσα το όνομά σου» του σ. 6.
«Για να μην νομίσει κάποιος τυχόν, ότι η γνώση γίνεται με ίσο τρόπο και στον ίδιο το Χριστό και στους μαθητές, διαχωρίζει αμέσως και κάνει ολοφάνερη τη διαφορά, δείχνοντας αμέσως ότι αυτός μεν αποκαλύπτει ενώ αυτοί παίρνουν τη γνώση μέσω αυτού» (Κ).
(2)  «Αφού τους στείλει του Πνεύμα, το οποίο θα τους οδηγήσει σε όλη την αλήθεια» (Θφ).
Θα γνωρίσω «σπέρνοντας μέσα στον καθένα τον φωτισμό μέσω του Πνεύματος» (Κ).
Αξιόλογες και οι επόμενες παρατηρήσεις: Ο Χριστός, όταν είπε τα λόγια αυτά, βρισκόταν στα πρόθυρα του θανάτου του και είχε υπ’ όψη του ότι μετά από λίγο θα κρεμιόταν στο Σταυρό. Δεν θα έλεγε πλέον σε αυτούς κάτι άλλο για το όνομα του Πατέρα του, αλλά θα άφηνε σε αυτούς τον Σταυρό του μόνον αυτόν να μιλά σε αυτούς. Όλοι όσοι ατενίζουν με πίστη στο μυστήριο του Σταυρού και εισδύουν σε αυτό, μπορούν να αναγνωρίσουν και να μάθουν για το όνομα του Θεού πολύ περισσότερα από όσα μπορούν να περιλάβουν βιβλία ολόκληρα ή οι ασθενείς γλώσσες των θνητών να εκφράσουν. Μπορούν στο Σταυρό να διδαχτούν για την ανείπωτη αγιότητα του Θεού, ο οποίος τόσο πολύ αποστρέφεται την αμαρτία, ώστε πάταξε μεν αυτήν και στο πρόσωπο του Υιού που πήρε πάνω του την αμαρτία του κόσμου, και παρέδωσε σε επονείδιστο θάνατο αυτόν, για να εξαλείψει από τον κόσμο την αμαρτία και να απομακρύνει οριστικά αυτήν από αυτόν. Διδάσκει ακόμη ο Σταυρός του Κυρίου την δικαιοσύνη του Πατέρα, η οποία αμετάκλητα τιμωρεί την αμαρτία με θάνατο. Και στο Σταυρό πραγματοποιήθηκε και εκπληρώθηκε κατά γράμμα η απόφαση που βγήκε στον Παράδεισο της Εδέμ: «την ημέρα που θα φάτε από αυτό θα πεθάνετε με θάνατο».
Όλοι όσοι αμάρτησαν στο πρόσωπο του Αδάμ, όλοι θα πεθάνουν, χωρίς εξαίρεση. Άλλοι μεν θα πεθάνουν αιωνίως χωριζόμενοι από το Θεό και άλλοι θα πεθάνουν με το Χριστό και μαζί με το Χριστό δικαιούμενοι από αυτόν. Όσοι εμμένουν στην απιστία, θα αντικρύσουν τη δικαιοσύνη του Θεού αδυσώπητη. Όσοι με την πίστη πεθάνουν με το Χριστό, θα την βρουν συμφιλιωμένη. Διδάσκει ο Σταυρός τη σοφία του Θεού που οικονομεί την δικαίωση του αμαρτωλού με τρόπο που αναδεικνύει και το νόμο του Θεού σεβαστό και την αμαρτία βδελυκτή, αλλά και που διευκολύνει την χάρη και την άφεση στους ταλαίπωρους αμαρτωλούς. Διδάσκει ο Σταυρός και την αγάπη του Θεού, που τόσο αγάπησε τον κόσμο που απομακρύνθηκε από αυτόν και τον εγκατέλειψε, ώστε παρέδωσε τον Υιό του τον μονογενή, ώστε καθένας που πιστεύει σε αυτόν να μην χαθεί αλλά να έχει ζωή αιώνια.
(3)  «Σε αυτούς που μπόρεσαν με ειλικρινή θέαση να καταλάβουν το Θεό και Πατέρα και διδάχτηκαν με ακρίβεια τον λόγο του μυστηρίου του Χριστού, θα υπάρξει οπωσδήποτε και αναμφίβολα θα πραγματοποιηθεί το να αγαπιούνται τελείως από τον Πατέρα, με όμοιο τρόπο όπως αγαπιέται ο Υιός» (Κ).
(4)  «Η αγάπη η γνήσια και φυσική» (Ζ), με την οποία με αγάπησες πριν τη θεμελίωση του κόσμου. Ο σιναϊτικός γράφει αυτούς αντί για με.
(5)  Μέσα στις καρδιές τους σύμφωνα με το Ρωμ. ε 5. Η αγάπη του Θεού, η οποία πριν τη δημιουργία του φυσικού κόσμου είχε ως ανάλογο και τέλειο αντικείμενό της τον Υιό, βρίσκει από τη δημιουργία της νέας κτίσης και του νέου πνευματικού κόσμου το αντικείμενό της σε όλους τους ενωμένους με τον Υιό (Reuss).
«Πάλι λοιπόν στην αγάπη κατέληξε, βάζοντας αυτήν ως ολοκλήρωση του λόγου» (Ζ).
Η προσευχή αυτή, γεμάτη ολόκληρη από αγάπη, δεν ήταν δυνατόν καλύτερα να τελειώσει παρά με μία τέτοια αίτηση (F).
(6)  «Εγώ θα μείνω σε αυτούς» (Χ), έτσι ώστε να αγαπάς αυτούς με την ίδια αγάπη, με την οποία αγαπάς εμένα· ώστε η καρδιά τους να είναι το θέατρο και η σκηνή, στα οποία πρόκειται να ασκείται η αγάπη αυτή (b).
«Διότι πώς αλλιώς υπάρχει και σε εμάς η αγάπη, με την οποία αγάπησε ο Πατέρας τον Υιό, παρά διότι είμαστε μέλη του και αγαπιόμαστε μέσα από Αυτόν, αφού αγαπιέται σε ολόκληρο το πρόσωπό του, δηλαδή και ως Κεφαλή και ως μέλη; Για αυτό πρόσθεσε το «και εγώ μέσα σε αυτούς»». Διότι είναι μέσα μας, σαν σε ναό Του» (Αυ).
Δεν μπορούμε να τύχουμε της αγάπης του Θεού παρά μόνο μέσω του Ιησού Χριστού, όταν δηλαδή έχουμε το Χριστό μέσα μας. Ούτε είναι δυνατόν να λάβουμε αίσθηση και κατανόηση της αγάπης αυτής παρά μόνο με την προσωπική πείρα την οποία αποκτάμε, όταν ο Χριστός κατοικεί μέσα μας, δηλαδή όταν το Πνεύμα του Χριστού είναι στις καρδιές μας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 16
1 Ταῦτα(1) λελάληκα ὑμῖν ἵνα μὴ σκανδαλισθῆτε(2).
1«Αυτά σας τα είπα για να μην κλονιστεί η πίστη σας.
(1)  Αυτά που λέχθηκαν από το ιε 20 για το μίσος του κόσμου και την δίωξη των μαθητών, όπως και τα σχετικά με τον Παράκλητο ως αυτόν που μαρτυρεί την αλήθεια για τον Ιησού (β).
(2)  «Όταν θα δείτε πολλούς να μην υπακούουν σε εσάς και να πάσχετε εσείς πολλά κακά» (Χ). Έτσι ώστε αντιμετωπίζοντας απροσδόκητες δοκιμασίες και εμπόδια να μην αποθαρρυνθείτε, αν όχι και να αηδιάσετε για το έργο, το οποίο αναλάβατε (ο). Ο ερχομός διωγμών υποβάλλει σε μεγάλη δοκιμασία την πίστη, όχι μόνο διότι η αντιμετώπισή τους απαιτεί θάρρος και οι άνθρωποι είναι δυνατόν να αρνηθούν την πίστη τους προς τον Κύριο από δειλία και ανανδρία, αλλά και διότι είναι δύσκολο να πιστεύει κάποιος, ότι μία υπόθεση, η οποία φαίνεται εκ πρώτης όψεως ότι δεν συναντά κάποια επιτυχία, αλλά αντιθέτως πολεμιέται από όλες τις δυνάμεις, είναι όντως εκ Θεού (τ). Από όλους τους εχθρούς της ειρήνης μας στον κόσμο αυτόν των θορύβων και της ταραχής, κανείς άλλος δεν ορμά εναντίον μας βιαιότερα από την απογοήτευση. Είναι δυνατόν όμως να δεχτούμε καλά τον επισκέπτη για τον ερχομό του οποίου έχουμε προειδοποιηθεί. Με την προειδοποίηση προετοιμαζόμαστε και οπλιζόμαστε από πριν.

2 Ἀποσυναγώγους ποιήσουσιν ὑμᾶς(1)· ἀλλ'(2) ἔρχεται ὥρα ἵνα πᾶς(3) ὁ ἀποκτείνας ὑμᾶς δόξῃ(4) λατρείαν προσφέρειν τῷ Θεῷ(5).
2Θα σας διώξουν απ’ τις συναγωγές. Θα έρθει μάλιστα ο καιρός που όποιος σας θανατώσει θα νομίζει πως έτσι υπηρετεί το Θεό.
(1)  «Θα σας αφορίσουν από τα συνέδριά τους και τις τιμές τους και γενικώς από τη σχέση μαζί τους» (Θφ).
«Διότι ήδη διακήρυξαν, εάν κάποιος ομολογήσει το Χριστό, να διώχνεται από τη συναγωγή» (Χ). Δες θ 22 και ιβ 42.
(2)  Δεν έχει έννοια αντιθετική (β). Συχνά το «αλλά» είναι όρος που χρησιμοποιείται στο κλιμακωτό σχήμα όπως στο Β΄Κορ. ζ 11=όχι μόνο αυτό, αλλά πρέπει και χειρότερα να περιμένετε (g).
«Αλλά όχι μόνο αυτό, το ότι δηλαδή θα σας αποκλείσουν από τη συναγωγή, αλλά και ότι θα δεχτείτε και θάνατο, και θάνατο ντροπιαστικό. Διότι θα σας φονεύσουν ως καταστροφείς και εχθρούς του Θεού» (Θφ).
(3)  Είτε Ιουδαίος είτε εθνικός.
(4)  Θα φανεί σε αυτόν και σε όλους τους ομοίους του (b).
«Ώστε αυτός που σας φονεύει… θα νομίζει ότι δείχνει ευσέβεια μάλλον και ότι ευαρεστεί το Θεό» (Ζ).
(5)  «Έτσι θα επιδιώξουν το φόνο σας, σαν πράγμα ευσεβές και αρεστό στο Θεό» (Χ)· «ώστε ο εναντίον σας θάνατος να θεωρηθεί ότι έχει τη δύναμη της λατρείας της αγαπητής στο Θεό» (Κ).
Ο από τον Παύλο διωγμός των πρώτων χριστιανών είναι αξιοσημείωτο παράδειγμα τέτοιου πλανημένου ζήλου. Δες και Πράξ. κβ 3,4,κστ 9. Ο όρος λατρεία εδώ δεν φαίνεται να υπονοεί την έννοια της θυσίας, αλλά μόνο την έννοια υψηλού θρησκευτικού καθήκοντος που αναφέρεται στο Θεό (ο). Μπορεί όμως να ερμηνευτεί και: προσφέρω θυσία για λατρεία (G). Οι νεώτεροι ερμηνευτές επέστησαν την προσοχή στο δικαίωμα, το οποίο είχε ο ζηλωτής Ιουδαίος να φονεύει τον άνθρωπο που συλλήφθηκε σε βλάσφημη πράξη. Ο φόνος αυτός επιτρεπόταν σύμφωνα με τη Μίσχνα και χαρακτηρίζεται σε αυτήν ως παλαιά αλαχική παράδοση. Δες την παράφραση (Midrash) στο Αριθμ. κε 13: «Καθένας που χύνει το αίμα του ασεβή, είναι σαν να προσφέρει θυσία» (χ).
Είναι δυνατόν εκείνοι οι οποίοι πράγματι είναι εχθροί του έργου του Θεού, να νομίζουν, ότι δείχνουν σφοδρό ζήλο για αυτόν. Το έργο του διαβόλου πολλές φορές διεξήχθη κάτω από τη στολή του διακόνου του Θεού και πολλές φορές πάρα πολύ ταραχώδεις πολέμιοι του Χριστιανισμού κάθισαν «στο ναό του Θεού» (Β΄Θεσ. β 4). Είναι κάτι συνηθισμένο να καλύπτεται η εχθρότητα προς τη θρησκεία κάτω από το χρώμα του καθήκοντος προς το Θεό και της υπηρεσίας προς την εκκλησία του. Και ο Παύλος νόμιζε ότι είχε καθήκον να ενεργεί, ό,τι έπραξε εναντίον του ονόματος του Χριστού, όταν εδίωκε τους οπαδούς του. Αυτό, εννοείται, δεν μειώνει καθόλου την ευθύνη και την ενοχή των διωκτών, διότι κακοήθειες και πράξεις αισχρές δεν εξαγιάζονται για κανέναν λόγο με το να μπαίνει το όνομα του Θεού σε αυτές. Είναι αλήθεια, ότι αυτό αυξάνει τα δεινά αυτών που διώκονται, οι οποίοι πεθαίνουν με τη συκοφαντική κατηγορία, ότι είναι εχθροί του Θεού. Αλλά θα υπάρξει και ανάσταση ονομάτων, όπως ακριβώς και ανάσταση σωμάτων, κατά την ημέρα του Κυρίου την μεγάλη και επιφανή.

3 Καὶ ταῦτα(1) ποιήσουσιν, ὅτι(2) οὐκ ἔγνωσαν(3) τὸν πατέρα οὐδὲ ἐμέ(4).
3Αυτά θα τα πράξουν γιατί δε γνώρισαν τον Πατέρα ούτε εμένα.
(1)  Αυτά που απαριθμήθηκαν στον προηγ. στίχο, δηλαδή το θα σας αποκλείσουν από τη συναγωγή… και θα σας φονεύσουν. Υπάρχει και η γραφή: ποιήσουσιν ὑμῖν. «Προσθέτει στη συνέχεια και την παρηγοριά που είναι αρκετή» (Θφ).
(2)  «Σας είναι αρκετό για παρηγοριά το ότι πάσχετε αυτά για μένα και τον Πατέρα» (Χ).
(3)  «Με τη θέλησή τους, επειδή ήθελαν να είναι κακοί» (Ζ). Όφειλαν να γνωρίσουν, διότι είχαν το μέσο για αυτό, αλλά δεν θέλησαν να γνωρίσουν. Πολλοί από αυτούς που ισχυρίζονται ότι γνωρίζουν το Θεό, αγνοούν αυτόν οικτρά.
(4)  «Διότι δεν γνωρίζει τον Πατέρα αυτός που για το δικό του σκοπό, έβγαλε έξω από την πρέπουσα δόξα τον Λόγο που εκ φύσεως προήλθε από αυτόν» (Κ). Δες ιε 21.

4 Ἀλλὰ(1) ταῦτα λελάληκα ὑμῖν ἵνα ὅταν ἔλθῃ ἡ ὥρα(2), μνημονεύητε αὐτῶν(3) ὅτι ἐγὼ(4) εἶπον ὑμῖν(5). Ταῦτα δὲ ὑμῖν ἐξ ἀρχῆς οὐκ εἶπον(6), ὅτι μεθ' ὑμῶν ἤμην(7).
4Αλλά σας τα είπα αυτά, ώστε, όταν έρθει η ώρα τους να γίνουν, να το θυμηθείτε πως εγώ σας τα είχα πει πιο μπροστά. Δε σας τα είπα, βέβαια, εξαρχής, επειδή ήμουν μαζί σας».
(1)  Δεν αντιτίθεται σε αυτά που ειπώθηκαν, αλλά στην εξής ιδέα που υπονοείται=Αντιλαμβάνομαι τη φρίκη, την οποία σας εμπνέουν αυτές οι προφητείες. Αλλά έκρινα ωφελιμότερο να τα προείπω… (g). Ο σύνδεσμος «αλλά» αποδίδεται στο έξω από την πρόταση υπονοούμενο: «Δεν ήθελα βεβαίως να πω αυτά τα λυπηρά σε αυτήν την τελευταία ώρα, αλλά…» (δ).
(2)  «Όταν έλθει ο καιρός του διωγμού και του φόνου σας» (Ζ). Υπάρχει και η γραφή: ἡ ὥρα αὐτῶν.
(3)  «Για αυτό τα προείπα, ώστε να μην πέσουν πάνω σας απροσδόκητα και σας ταράξουν» (Σχ).
(4)  Με πολλή έμφαση.
(5)  «Να θυμάστε, ότι εγώ σας τα είπα όλα, επειδή όλα τα ξέρω και έτσι ώστε, από την αληθινή προαναγγελία των λυπηρών, να με θεωρήσετε αξιόπιστο και για τις καλές υποσχέσεις… Αυτά λοιπόν και τα παρόμοια τα επαναλαμβάνει συνεχώς σε αυτούς, έτσι ώστε, όταν πάσχουν να μην θορυβούνται, προγνωρίζοντας αυτό, ούτε να δείχνουν μαλθακότητα, ξέροντας ότι για το Θεό πάσχουν» (Ζ).
(6)  «Αυτά τα τόσο λυπηρά, δεν τα είπε από την αρχή» (Θφ).
«Άραγε λοιπόν δεν το είπε αυτό; Δεν έλεγε στους δώδεκα αφού τους κάλεσε· θα οδηγηθείτε σε ηγεμόνες και βασιλιάδες και θα σας μαστιγώσουν στις συναγωγές; (Ματθ. ι 18,17). Πώς λοιπόν λέει ότι από την αρχή δεν τα είπα;» (Χ).
(Δες και Μάρκ. ιγ 9,Λουκ. κα 12, τα οποία όμως αναφέρονται σε λόγια που ειπώθηκαν κατά την εβδομάδα του πάθους, οπωσδήποτε όμως πριν το μυστικό δείπνο). Στο ερώτημα αυτό δόθηκαν απαντήσεις διάφορες από διάφορους.
Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία, ο Ματθαίος στην από αυτόν συγγραφή των Λογίων δεν τήρησε χρονολογική σειρά και λόγια που ειπώθηκαν πιο μετά, τα έβαλε πιο πριν, ή «ό,τι λέει εδώ για το Άγιο Πνεύμα, το οποίο επρόκειτο να έλθει σε αυτούς και να μαρτυρήσει, όταν θα υπέμεναν τόσα δεινά, δεν είπε σε αυτούς από την αρχή» (Αυ).
Ή, είχε πει σε αυτούς και λίγο πιο πριν για το μίσος του κόσμου, αλλά με λιγότερη σαφήνεια και περισσότερο συγκαλυμμένα (b).
«Προείπε μεν τις μαστιγώσεις και την οδήγησή τους ενώπιον των αρχών, δεν είπε όμως ότι ο θάνατός τους θα θεωρηθεί τόσο σημαντικός, ώστε να θεωρείται το πράγμα αυτό και λατρεία… Εδώ επίσης πρόσθεσε με πιο υπερβολικό τόνο και τα παθήματά τους εκ μέρους των Ιουδαίων, και τους δίδαξε ότι αυτά βρίσκονται πολύ κοντά» (Χ).
Ή, αναφέρεται μεν πρωτίστως στην προφητεία των διωγμών, σε συνδυασμό όμως και με τη δωρεά του Πνεύματος, ως αυτού που παρέχει την μεγάλη πηγή δύναμης και ενίσχυσης στις δοκιμασίες που πλησιάζουν (ο). Οι δύο τελευταίες εκδοχές είναι οι πιθανότερες.
(7)  «Τα γνώριζα μεν, λέει, αυτά και από την αρχή, και δεν τα έλεγα όχι επειδή δεν τα ήξερα, αλλά διότι ήμουν μαζί σας» (Χ).
Ή «δεν επρόκειτο να πάθετε τόσο πολύ, όσο ήμουν μαζί σας» (Ζ), διότι «όλος ο πόλεμος εκσφενδονιζόταν εναντίον μου» (Χ), «ενώ εσείς ήσασταν σε κάθε ασφάλεια» (Θφ).
Ή «διότι ήταν αρκετό που ήταν ακόμη μαζί τους, ώστε να τους σώζει εύκολα και να τους γλυτώνει από κάθε πειρασμό και να τους προσφέρει την πρέπουσα διδασκαλία και επανόρθωση για όλα τα συμβαίνοντα» (Κ).
«Είχατε εμένα αρκετό καταφύγιο» (Θφ).
«Εγώ ο ίδιος ήμουν η ενίσχυσή σας με τη σωματική μου παρουσία» (Αυ).
Και οι δύο εκδοχές είναι σοβαρές. Εφόσον ο Κύριος ήταν μαζί τους, βάσταζε αυτός τα πλήγματα της κακίας του κόσμου και στεκόταν αυτός στο μέτωπο της μάχης. Οι δυνάμεις του σκότους κατεύθυναν όλη την πίεση και ισχύ τους κυρίως εναντίον αυτού, του βασιλιά του Ισραήλ. Δεν ήταν λοιπόν ανάγκη να μιλήσει στους μαθητές για παθήματα, διότι δεν θα είχαν αυτοί μεγάλο μερίδιο σε αυτά, όσο ζούσε ο διδάσκαλός τους.

5 Νῦν δὲ ὑπάγω(1) πρὸς τὸν πέμψαντά με(2), καὶ οὐδεὶς ἐξ ὑμῶν ἐρωτᾷ με(3) ποῦ ὑπάγεις(4);
5«Τώρα όμως εγώ πηγαίνω σ’ εκείνον πού μ’ έστειλε, και κανένας σας δε με ρωτάει πού πηγαίνω.
(1)  Συνδέεται με το «διότι ήμουν μαζί σας». Η σύνδεση του σ. αυτού με τον προηγούμενο: Ο Ιησούς θλίβεται βλέποντας τους μαθητές εξολοκλήρου απορροφημένους από τον επικείμενο χωρισμό και να μην απασχολούνται με το ένδοξο τέρμα, στο οποίο η αναχώρησή του πρόκειται και αυτούς να οδηγήσει. Η αγάπη έπρεπε να τους ωθήσει να ρωτήσουν για τη νέα αυτή κατάσταση, στην οποία πρόκειται να μπει (g). Πηγαίνω. Δεν αρπαζόταν με τη βία από αυτούς, αλλά αναχωρούσε εκούσια. Η ζωή του δεν αφαιρούνταν από αυτόν, αλλά αυτός εκούσια θυσίαζε αυτήν.
(2)  Επανάληψη αυτολεξεί του ζ 33. Ας θυμόμαστε και εμείς, ότι όταν αναχωρούμε από τον κόσμο αυτόν, πορευόμαστε σε εκείνον, ο οποίος μας έστειλε σε αυτόν, για να δώσουμε λόγο για το πώς ζήσαμε κατά τη διάβασή μας από τον κόσμο αυτόν. Αυτό θα μας παρακινούσε να ζούμε με αγαθές προθέσεις και ελατήρια, ώστε οι ενέργειές μας και οι πράξεις μας να βρεθούν εξ’ ολοκλήρου αρεστές σε αυτόν.
(3)  «Επειδή τους είδε να έχουν τόσο πολύ νικηθεί από τη λύπη, ώστε να γίνουν άφωνοι, και να μην μπορούν να του μιλήσουν, τούς ελέγχει για τη σιγή τους εξαιτίας αυτής της λύπης» (Ζ).
«Διότι η αγωνία για την έλλειψη τη δική του και η αναμονή των μελλοντικών δεινών… τους άφησε κατάπληκτους» (Χ).
«Πάθατε σύγχυση από τη λύπη (λέει σε αυτούς) και έχετε μείνει κατάπληκτοι» (Θφ).
(4)  Συχνά ρώτησαν αυτόν για διάφορα, ακόμη και για το ζήτημα αυτό στο ιγ 36. Αλλά η ερώτησή τους αναφερόταν μάλλον στις σκέψεις τους για την αναχώρησή του, παρά στον τόπο όπου ο Κύριος πορευόταν. Έπειτα όμως σταμάτησαν να τον ρωτούν (b). Ο Ιησούς θα επιθυμούσε να βρει σε αυτούς την γεμάτη χαρά ορμή των καρδιών, οι οποίες ανοίγουν μπροστά στις προσδοκίες μιας νέας εποχής και οι οποίες δεν εξαντλούνται σε εμπιστευτικές ερωτήσεις πάνω σε εκείνο, το οποίο αυτή τους υπόσχεται (Hengtenberg).

6 Ἀλλ'(1) ὅτι ταῦτα λελάληκα ὑμῖν(2), ἡ λύπη(3) πεπλήρωκεν ὑμῶν τὴν καρδίαν(4).
6Μόνο που η λύπη έχει γεμίσει την καρδιά σας, επειδή σας τα είπα αυτά.
(1)  Αντιθετικός σύνδεσμος.
(2)  =Επειδή σας μίλησα για χωρισμό, για αγώνα και για θλίψεις (g).
(3)  Την οποία αισθάνθηκαν και η οποία αυξήθηκε και εμπόδιζε αυτούς από το να ρωτήσουν (b).
(4)  «Πάρα πολύ λυπηθήκατε και για αυτό σιωπάτε» (Ζ). Ο Χριστός είχε πει προηγουμένως (κεφ. ιε 11) αρκετά, τα οποία ήταν ικανά να γεμίσουν αυτούς από χαρά. Αλλά οι μαθητές προσέχουν τώρα περισσότερο σε εκείνα, τα οποία προαναγγέλλονται ως δυσμενή σε αυτούς και παρατρέχουν τα όσα χαρμόσυνα υποσχέθηκε σε αυτούς ο Κύριος. Για αυτό η λύπη γέμισε την καρδιά τους μέχρι σημείου ώστε να μην υπάρχει σε αυτή χώρος για τη χαρά. Είναι σφάλμα και ανόητη μελαγχολία πολλών χριστιανών, να απασχολούνται μόνο με την σκοτεινή πλευρά του σύννεφου και απορροφημένοι μόνο από φόβους, να έχουν κουφό το αυτί στη φωνή της χαράς και αγαλλίασης. Ό,τι γέμισε τις καρδιές των μαθητών από θλίψη, ήταν η προσκόλλησή τους στην παρούσα ζωή. Είχαν θρέψει μεγάλες ελπίδες για επίγεια κυριαρχία και βασιλεία του Μεσσία και περίμεναν να συμβασιλεύσουν μαζί του. Και τώρα αντί για αυτό δεν ακούνε τίποτα άλλο παρά δεσμά και θλίψεις. Για αυτό και γεμίζουν οι καρδιές τους με λύπη. Τίποτα άλλο δεν είναι μεγαλύτερο εμπόδιο για να χαιρόμαστε εν Κυρίω, παρά η προς τον κόσμο αγάπη μας, από όπου και προέρχεται η λύπη του κόσμου, που φέρνει θάνατο.

7 Ἀλλ'(1) ἐγὼ(2) τὴν ἀλήθειαν λέγω ὑμῖν(3)· συμφέρει ὑμῖν ἵνα ἐγὼ ἀπέλθω(4). Ἐὰν γὰρ(5) ἐγὼ μὴ ἀπέλθω(6), ὁ παράκλητος οὐκ ἐλεύσεται πρὸς ὑμᾶς(7)· ἐὰν δὲ πορευθῶ(6), πέμψω αὐτὸν(8) πρὸς ὑμᾶς·
7Κι όμως, εγώ σας λέω την αλήθεια· σας συμφέρει να φύγω εγώ. Γιατί, αν εγώ δεν φύγω, δε θα έρθει σ’ εσάς ο Παράκλητος· ενώ αν πάω εκεί, θα τον στείλω σ’ εσάς.
(1)  Αντιθετικός σύνδεσμος. «Αλλά και αν μύριες φορές λυπάστε, πρέπει να ακούσετε το συμφέρον· διότι εσείς μεν έχετε τη γνώμη ότι πρέπει να είμαι μαζί σας, αλλά το συμφέρον είναι άλλο» (Χ).
Όπως ήταν συνηθισμένο στους προφήτες της Π.Δ. να ενισχύουν την εκκλησία του Ισραήλ κατά τις περιπέτειές της με την υπόσχεση για τον Μεσσία, έτσι τώρα, όταν ήλθε πλέον ο Μεσσίας η νέα μεγάλη υπόσχεση για τον Παράκλητο προβάλλεται για παρηγοριά της εκκλησίας του νέου Ισραήλ της χάρης.
(2)  Μπαίνει μπροστά με έμφαση (ο). Σε αντίθεση με την άγνοιά τους, τονίζεται η γνώση, την οποία κατέχει αυτός για την αληθινή κατάσταση των πραγμάτων (g). Οι μαθητές δείχνονταν λόγω της θλίψης τους τόσο απρόθυμοι να ακούσουν για την έλευση του Παρακλήτου και να πιστέψουν σε αυτήν, ώστε ο Κύριος βεβαιώνει αυτούς με τόσο έντονη και επίσημη διαβεβαίωση. Οφείλουμε να είμαστε απολύτως βέβαιοι, για το ότι όταν ο Χριστός μιλά σε εμάς, ακούμε την απόλυτη αλήθεια.
(3)  Είναι ισοδύναμο με το Αμήν αμήν λέγω υμίν (β).
(4)  «Εσείς μεν θέλετε να είμαι μαζί σας· είναι όμως άλλο το συμφέρον. Είναι όμως δείγμα κάποιου που ενδιαφέρεται, το να μην λυπάται αυτούς που αγαπά, όταν θέλουν ασύμφορα» (Ζ).
«Διότι πρέπει όλοι εμείς να γίνουμε κοινωνοί και μέτοχοι της θείας του φύσης, αφού βέβαια θα έπρεπε να αφήσουμε τη δική μας ζωή και να ετοιμαστούμε για άλλη· αλλά δεν ήταν δυνατόν να πετύχουμε αυτό με άλλο τρόπο, παρά μόνο με την κοινωνία και μέθεξη του Αγίου Πνεύματος· ο κατάλληλος όμως καιρός για αυτό, είναι μετά τον ερχομό του Σωτήρα» (Κ).
(5)  Εξηγεί γιατί συμφέρει σε αυτούς η αναχώρησή του.
(6)  Υπάρχει και η γραφή: εγώ μη απέλθω. Τα ρήματα αυτά διαφέρουν· το πρώτο αναφέρεται μάλλον στον τόπο, από τον οποίο γίνεται η αναχώρηση· το δεύτερο αναφέρεται στον τόπο, στον οποίο καταλήγει κάποιος (b).
Ή, τρία ρήματα χρησιμοποιούνται στους σ. 7-9. Το απέρχομαι=αναχωρώ απλώς. Το πορεύομαι=ταξιδέυω με κάποιο σκοπό· ο σκοπός εδώ είναι η αποστολή του Παρακλήτου. Το υπάγω=προς τον Πατέρα, και αποσύρομαι από την ορατή παρουσία των ανθρώπων (β).
«Εάν δεν πάθω, δεν θα επιφοιτήσει σε εσάς το Πνεύμα, το αίτιο κάθε δόσης αγαθής» (αμ).
«Εάν δεν πεθάνω για τον κόσμο και δεν φύγω προς τον Πατέρα, δίνοντας τον εαυτό μου θυσία και εξιλασμό για τις αμαρτίες του κόσμου, ο Παράκλητος δεν θα έλθει» (Θφ).
Ο δοξασμένος Λυτρωτής δεν λησμονεί την πάνω στη γη εκκλησία του ούτε αφήνει ποτέ αυτήν χωρίς τις αναγκαίες βοήθειες και στηρίγματα. Παρόλο που φεύγει, στέλνει τον Παράκλητο. Ή μάλλον φεύγει για να στείλει τον Παράκλητο. Έτσι και τώρα, όπως και διαμέσου των αιώνων, όταν η μία γενιά των διακόνων του ευαγγελίου και των μελών της στρατευομένης εκκλησίας φεύγει, άλλη εμφανίζεται σε αντικατάστασή της, διότι ο Χριστός θα υποστηρίζει πάντοτε τα συμφέροντα του λαού του και της εκκλησίας του.
(7)  «Τι έχουν να πουν εδώ αυτοί που δεν έχουν την πρέπουσα αντίληψη για το Πνεύμα; Συμφέρει να φύγει Δεσπότης και να έλθει δούλος; Βλέπεις πώς είναι πολλή η αξία του Πνεύματος;» (Χ).
Ξαναβρίσκουμε εδώ την ιδέα του ζ 39. Για να στείλει σε αυτούς τον Παράκλητο, έπρεπε προηγουμένως να αποκατασταθεί στην ένδοξη κατάσταση της θέωσης της ανθρώπινής του φύσης. Δεν γίνεται εδώ αναφορά της θυσίας του σταυρού και της συμφιλίωσης του κόσμου, τα οποία αποτελούν τον πρώτο και κύριο όρο για την αποστολή της δωρεάς του Πνεύματος. Η σιγή αυτή εξηγείται από την επακόλουθη διακήρυξη στο σ. 12: «Έχω πολλά ακόμη να πω σε εσάς αλλά δεν μπορείτε να τα βαστάξετε τώρα». Την αλήθεια για την εξιλέωση μέσω του αίματος του Χριστού διασαφηνίζει ο Ιωάννης στην επιστολή του (Α΄Ιω. β 1,2, ε 6-8)(g).
(8)  «Πρόσεξε όμως, σε παρακαλώ, ταυτόχρονα και το αυτεξούσιο του Πνεύματος και το ότι ο Υιός συνευδοκεί. Διότι το μεν «θα έλθει ο Παράκλητος», δείχνει την εξουσία του Πνεύματος· ενώ το «Εγώ θα στείλω αυτόν» δείχνει την ευδοκία του Υιού και την αρέσκειά του στο να έλθει ο Παράκλητος» (Θφ).

8 καὶ ἐλθὼν ἐκεῖνος(1) ἐλέγξει(2) τὸν κόσμον(3) περὶ ἁμαρτίας καὶ περὶδικαιοσύνης καὶ περὶ κρίσεως(4).
8Κι όταν έρθει εκείνος, θα ελέγξει τους ανθρώπους ως προς την αμαρτία, ως προς τη δικαιοσύνη και ως προς την κρίση του Θεού.
(1)  Όταν θα έλθει και θα αρχίσει το έργο του (ο). Το έργο του Παρακλήτου εδώ είναι έργο συνηγόρου και μάρτυρα υπέρ του Ιησού, του οποίου διεκδικεί το δίκαιο στον κόσμο.
(2)  Ή «θα καταδικάσει τελείως τους πονηρούς, θα αποδείξει ότι είναι τελείως αναπολόγητοι» (Ζ)· «αυτούς που είναι απαίδευτοι και άπιστοι ακόμη και κυριευμένοι από τις φιληδονίες του κόσμου… θα τους καταδικάσει… ως ενόχους για τις αμαρτίες τους» (Κ).
Ή, θα ανακρίνει, θα ελέγξει με σκοπό να πείσει ή να αναιρέσει τον αντιτιθέμενο κόσμο. Στον έλεγχο αυτόν μέρος μεν του κόσμου θα υποταχτεί, άλλο μέρος θα αντισταθεί, αλλά η αντίστασή του θα είναι κλωτσιά στα καρφιά (b). Για όσο το Πνεύμα φωτίζει τις διάνοιες των ανθρώπων του κόσμου, το αποτέλεσμα θα είναι ο έλεγχος δηλαδή η απόδειξη της αλήθειας με τόσο ξεκάθαρη σαφήνεια, ώστε να αναγνωρίζεται ότι πράγματι αυτή είναι η αλήθεια και η καταδίκη όλων εκείνων, οι οποίοι παρά την απόδειξη αυτή απορρίπτουν την αλήθεια. Το «ελέγχω» λοιπόν χρησιμοποιείται με διπλή έννοια· ο κόσμος πείθεται ότι ο Χριστός είναι η αλήθεια, αλλά και συγχρόνως αποδεικνύεται ένοχος του εγκλήματος της απόρριψης της αλήθειας. Θα ελέγξει τον κόσμο για το άδικό του και για την πλάνη του. Και αυτός ο έλεγχος μπορεί να οδηγήσει είτε στην επιστροφή είτε στην σκλήρυνση. Δες Β΄Κορ. β 15-16 (g).
Θα δώσει ο Παράκλητος στον κόσμο τα ισχυρότερα μέσα της πειθούς, διότι οι απόστολοι θα μεταβούν σε όλο τον κόσμο σκεπόμενοι και ενισχυόμενοι από το Πνεύμα, για να κηρύξουν το ευαγγέλιο με δύναμη και κάθε πειστικότητα. Θα χορηγήσει σε αυτούς σοφία και δύναμη και πλήθος θαυμάτων με τα οποία αποστομώνονται και εκμηδενίζονται οι κατά του ευαγγελίου ενστάσεις και προκαταλήψεις του κόσμου.
(3)  Εδώ εννοούνται πρωτίστως οι Ιουδαίοι, οι οποίοι κατά την ημέρα της Πεντηκοστής θα ελέγχονταν και πολλοί από αυτούς θα πείθονταν για τη βαριά αμαρτία, την οποία είχαν διαπράξει απορρίπτοντας το Χριστό· έπειτα κόσμο εννοεί και όλους γενικά, στους οποίους είναι άγνωστο και μέσω του κηρύγματος καθίσταται γνωστό το όνομα του Χριστού (ο).
(4)  Στους ακόλουθους σ. «ερμηνεύει περισσότερο και για ποια πράγματα θα ελέγξει αυτούς» (Ζ). «Τρία αξιοσημείωτα θέματα αναφέρονται… Η δικαιοσύνη αντιτίθεται στην αμαρτία· η δικαιοσύνη ανήκει στο Χριστό· ο Σατανάς καταδικάστηκε με την κρίση (b).

9 Περὶ ἁμαρτίας μέν(1), ὅτι οὐ πιστεύουσιν εἰς ἐμέ(2)·
9Ως προς την αμαρτία, επειδή δεν πιστεύουν σ’ εμένα.
(1)  Εννοείται θα ελέγξει= «Θα δείξει ότι έχουν διαπράξει αμαρτήματα ασυγχώρητα» (Χ).
(2)  Υπάρχει και η γραφή: ότι ουκ επίστευσαν εις εμέ. Μιλά ειδικά για την αμαρτία από την απιστία στον Ιησού. «Διότι είναι αμαρτία ασυγχώρητη το να πιστεύουν ακόμη σε εμένα» (Ζ). Δες ιε 22 όπου μιλά για την αμαρτία αυτή. Αλλά η απιστία είναι η ρίζα και η ουσία όλων των άλλων αμαρτιών και το αποκορύφωμα της απιστίας είναι η απόρριψη του Ιησού Χριστού (ο). Από εδώ εμμέσως εννοείται και η όλη αμαρτωλή κατάσταση του κόσμου, στην οποία εξακολουθεί αυτός να παραμένει βυθισμένος, εφόσον δεν πιστεύει στον Ιησού Χριστό. Η επαλήθευση του χωρίου αυτού πρέπει να βρεθεί στις Πράξεις των Αποστόλων. Δες εκεί ένα παράδειγμα ελέγχου του Αγίου Πνεύματος που αφορά στην αμαρτία της απιστίας, στο κεφ. γ 13,14 (b).
Το Άγιο Πνεύμα πείθει αυτόν που το παίρνει για το ποιες πράξεις του είναι αμαρτωλές· για το ότι παρεκτράπηκε και έσφαλε διαπράττοντας την αμαρτία, διότι ενήργησε σύμφωνα με το κακώς εννοούμενο συμφέρον του και έγινε μισητός στο Θεό· για το ποια είναι η πηγή της αμαρτίας και ο τελικός καρπός της, δηλαδή για το ότι η αμαρτία πηγάζει από την διεφθαρμένη φύση μας και οδηγεί στον αιώνιο θάνατο.

10 περὶ δικαιοσύνης(1) δέ, ὅτι πρὸς τὸν πατέρα μου ὑπάγω(2) καὶ οὐκέτι θεωρεῖτέ με(3)·
10Ως προς τη δικαιοσύνη, επειδή εγώ πηγαίνω δικαιωμένος στον Πατέρα, και δε θα με βλέπετε πια.
(1)  «Θα δείξει σε αυτούς, ότι ενώ ήμουν δίκαιος και παρουσίασα ασύλληπτο τρόπο ζωής, άδικα φονεύτηκα από αυτούς» (Θφ). Ο κόσμος θεώρησε τον Ιησού ένοχο σε μέγιστο βαθμό (b). Πρόκειται για τη δικαίωση του Χριστού σε αντίθεση με την κατηγορία του απατεώνα και βλάσφημου, την οποία οι εχθροί του τού απέδωσαν (ο).
Η Μεγάλη Παρασκευή φαινόταν, ότι είχε αποδώσει στον μεν Ιησού την αμαρτία, στους δε δικαστές του την δικαιοσύνη. Αλλά η Πεντηκοστή θα ανατρέψει την απόφαση αυτή. Θα αποδώσει την δικαιοσύνη στον κατάδικο του Γολγοθά και την αμαρτία στους δικαστές του (g). Θα αποδείξει ο Παράκλητος στον κόσμο, ότι ο Ιησούς υπήρξε «ο Χριστός ο δίκαιος» (Α΄Ιω. β 1), όπως και ο εκατόνταρχος ομολόγησε λέγοντας «όντως ο άνθρωπος αυτός ήταν δίκαιος» (Λουκ. κγ 47). Οι εχθροί του τον παρουσίασαν με τα χειρότερα χαρακτηριστικά και θεωρήθηκε από πολλούς ως κακός και εγκληματίας. Αλλά δικαιώθηκε μέσω του Πνεύματος (Α΄Τιμ. γ 16)· αποδείχτηκε δίκαιος και όχι απατεώνας.
(2)   Αποτελεί την απόδειξη της δικαιοσύνης του Χριστού.
«Διότι γνώρισμα του δίκαιου είναι το να πορεύεται προς το Θεό και να είναι μαζί του. Διότι αυτό φανερώνει η φράση «και δεν θα με βλέπετε πλέον». Επομένως λοιπόν, αν δεν ήμουν δίκαιος, δεν θα πορευόμουν προς τον Πατέρα. Διότι πώς θα μπορούσε ένας αμαρτωλός και πλάνος και παράνομος και αντίθεος να πορευθεί προς τον δίκαιο και αληθινό και νομοθέτη και Θεό;» (Ζ).
Η αναχώρηση όμως του Χριστού προς τον Πατέρα επιβεβαιώθηκε με την έλευση του Παρακλήτου (b)· και «από τη μαρτυρία του Αγίου Πνεύματος που έγινε με τον φωτισμό και τα θαύματα στο όνομά του» (Ζ).
(3)  Με τα σωματικά μάτια, διότι ο Ιησούς μπήκε στη σφαίρα του πνεύματος. Δες στ 16,17,19. «Το «δεν θα με βλέπετε πλέον» φανερώνει ότι θα ζει αιώνια δίπλα στον Πατέρα» (Θφ). Καμία αντίφαση δεν υπάρχει ανάμεσα στα λόγια αυτού του στίχου και το «εσείς με βλέπετε» του ιδ 19, όπως το «θεωρώ (βλέπω)» έχει την έννοια της πνευματικής όρασης (β).

11 περὶ δὲ κρίσεως(1), ὅτι ὁ ἄρχων(2) τοῦ κόσμου τούτου κέκριται(3)
11Και ως προς την κρίση, επειδή ο κυρίαρχος αυτού του κόσμου είναι κιόλας καταδικασμένος.
(1)  Κρίση ειδικότερα εδώ είναι η καταδικαστική απόφαση· η κρίση, με την οποία καταδικάζεται κάποιος· καταδίκη και ποινή· «για κρίση» σχετικά με καταδίκη που συντελέστηκε (G).
(2)  «Είναι νόθο το όνομα του «άρχοντα» στο Σατανά… Τον έχει αποκαλέσει όμως άρχοντα του αιώνος αυτού, όχι επειδή είναι αυτό αληθινά… αλλά επειδή από απάτη και πλεονεξία κέρδισε τη δόξα σχετικά με αυτό και επειδή εξουσιάζει σε αυτούς που ακόμη παραπλανούνται και είναι άρχοντάς τους εξαιτίας της μοχθηρότατης διάθεσης που υπάρχει μέσα τους» (Κ).
(3)  «Ο διάβολος έχει καταδικαστεί και έχει εκδιωχτεί από την δυναστεία του» (Ζ). Όλη η δύναμη στην οποία το ανθρώπινο γένος είχε υποταχτεί, του αφαιρέθηκε· και επιστροφή κάτω από το σκήπτρο της δικαιοσύνης του Χριστού ανοίχτηκε στους ανθρώπους, ακόμη και στα έθνη, τα οποία ήταν τελείως ξένα με το Θεό· ενώ εκείνοι, οι οποίοι αρνούνται να επωφεληθούν από την ευκαιρία της επιστροφής, καταδικάστηκαν να ανήκουν τελικά στην ίδια μερίδα με τον άρχοντα του κόσμου (b).
«Πάλι εδώ ανακινεί το λόγο σχετικά με την δικαιοσύνη, ότι νίκησε τον αντίδικο. Αλλά δεν θα τον νικούσε αν ήταν αμαρτωλός… Το ότι βέβαια κατακρίθηκε λόγω εμού, θα το γνωρίσουν εκείνοι που θα καταπατούν αυτόν αργότερα, και θα γνωρίσουν σαφώς την ανάστασή μου, πράγμα που είναι γνώρισμα κάποιου που κατακρίνει· διότι δεν μπόρεσε να με νικήσει» (Χ).
«Επειδή δηλαδή έλεγαν ότι έχει δαιμόνιο και ότι με τη δύναμη του Βεελζεβούλ κάνει θαύματα, όλα αυτά, λέει, θα αποδειχτούν μάταια, όταν φανεί ότι κατακρίθηκε ο διάβολος και δειχτεί σε όλους, ότι έχει νικηθεί από εμένα. Το οποίο δεν θα το μπορούσα, αν δεν ήμουν ισχυρότερός του και ξένος από κάθε αμαρτία» (Θφ).
Το παρόν χωρίο δεν διαφέρει από το ιβ 31,32 παρά μόνο στη μορφή (g).
«Για να ανακεφαλαιώσουμε λοιπόν το λόγο [σ. 8-11]· αφού έλθει, λέει, ο παράκλητος, θα ελέγξει…· για αμαρτία μεν, ότι αμαρτάνουν αφού ακόμη δεν πιστεύουν· για δικαιοσύνη από την άλλη, αφού εγώ είμαι δίκαιος και όχι αμαρτωλός όπως λένε αυτοί· για κρίση επίσης, δηλαδή κατάκριση, διότι έχει κατακριθεί ο άρχοντας των δαιμονίων» (Ζ).
Ο άρχοντας του κόσμου θα αποδειχτεί απατεώνας και μέγας καταστροφέας. Και ως τέτοιος θα κατακριθεί και σε μεγάλο μέρος θα εκτελεστεί η εναντίον του καταδίκη. Πράγματι λοιπόν διώχτηκε έξω από τον εθνικό κόσμο, όταν τα μαντεία του σίγησαν και τα τεμένη με τους βωμούς του ερημώθηκαν. Διώχτηκε έξω από τα σώματα πολλών με τη δύναμη του ονόματος του Χριστού, η οποία εξακολουθεί να ενεργεί στην εκκλησία του. Διώχτηκε έξω από τις ψυχές του λαού του Χριστού με τη χάρη του Πνεύματος που συνεργεί στο ευαγγέλιο του Χριστού.

12 Ἔτι(1) πολλὰ(2) ἔχω λέγειν ὑμῖν(3), ἀλλ' οὐ δύνασθε(4) βαστάζειν(5) ἄρτι(6).
12»Πολλά έχω ακόμη να σας πω, αλλά δεν μπορείτε τώρα να σηκώσετε μεγαλύτερο βάρος.
(1)  Με τον σ. αυτόν δείχνεται η αναγκαιότητα της αποστολής του Πνεύματος, με το φωτισμό του οποίου οι απόστολοι θα κατανοούσαν αλήθειες, τις οποίες τώρα δεν ήταν σε θέση να βαστάξουν.
(2)  Εξηγείται με το «όλη την αλήθεια» στο σ. 13. Το αληθινό έργο του Πνεύματος φαίνεται μόνο όταν κατανοηθεί, ότι η αποκάλυψη της αλήθειας και η κατανόησή της γίνονται προοδευτικά και είναι δυνατόν να χορηγηθούν μόνο μέσω του Πνεύματος αναλόγως της δεκτικότητας αυτού που μαθαίνει (μ).
(3)  «Λέει αυτά τα λόγια, θέλοντας να υποδηλώσει οπωσδήποτε εκείνο, ότι δηλαδή μπορούσε μεν ακόμη να αποκαλύψει μυστήρια πολύ βαθιά και που ξεπερνούν τον ανθρώπινο νου, αλλά αρνείται να το κάνει αυτό τώρα και πολύ εύλογα, αφού δεν είναι ακόμη πολύ κατάλληλοι για αυτό» (Κ).
Από αυτά άλλα μεν αποκάλυψε σε αυτούς μετά την ανάστασή του, όταν «παρουσίασε τον εαυτό του ζωντανό… εμφανιζόμενος σε αυτούς για σαράντα ημέρες και λέγοντας τα σχετικά με τη βασιλεία του Θεού» (Πραξ. α 3). Αλλά τα μεγάλα γεγονότα του ευαγγελίου δεν κατανοήθηκαν από τους αποστόλους παρά με το φωτισμό που ήλθε σε αυτούς κατά την ημέρα της Πεντηκοστής (ο). Πρωτίστως το ίδιο το περιεχόμενο της διδασκαλίας του Κυρίου κατανοήθηκε τότε πλήρως (ιδ 25,26). Έπειτα και διάφορα σημεία, τα οποία δεν είχαν θιχτεί από τον Κύριο, όπως η απολύτρωση με το θάνατο του Μεσσία, η σχέση της χάρης με το νόμο, η επιστροφή των εθνών χωρίς κάποιον νομικό όρο, ο προορισμός και οι τύχες γενικώς της εκκλησίας μέχρι τη συντέλεια, και με λίγα λόγια το περιεχόμενο των επιστολών και της Αποκάλυψης, περιλαμβάνονται στα πολλά, τα οποία ο Ιησούς δεν είχε πει προς τους μαθητές (g).
(4)  «Διότι σε αυτούς που δεν έχουν ακόμη αναμορφωθεί μέσω του Πνεύματος στην καινούργια ζωή και γνώση μαζί, δεν υπάρχουν οι νέες διδασκαλίες των ευαγγελικών κηρυγμάτων και δεν μπορούν αυτοί να χωρέσουν κατά κάποιο τρόπο τα μυστήρια σχετικά με την αγία Τριάδα» (Κ).
«Σύμφωνα με τη θεόπνευστη Γραφή είναι τέτοιο το απέραντο της γνώσης και πάρα πολύ απρόσιτα τα θεία μυστήρια στην ανθρώπινη φύση σε αυτή τη ζωή, διότι, ενώ κάθε άνθρωπος που προοδεύει γνωρίζει ολοένα και περισσότερα πράγματα, η γνώση του αυτή πάντοτε υστερεί σε αξία απέναντι στο σύνολο της γνώσης, μέχρις ότου έλθει το τέλειο, όταν δηλαδή θα καταργηθεί το μερικό» (Β).
(5)  Λέγεται μεταφορικά για τη συγκράτηση διανοητικού φορτίου. Δες Πράξ. ιε 10 (β). Με την έννοια του δέχομαι ή κατανοώ (ο).
(6)  Μπαίνει στο τέλος με έμφαση. Αυτό που λέγεται σε αυτόν το σ. δεν αντιτίθεται με αυτό του ιε 15 («όλα όσα άκουσα από τον πατέρα μου τα γνώρισα σε εσάς») το οποίο λέγεται με σχετική έννοια. Γνώρισε σε αυτούς όλα με την επιφύλαξη ότι υπήρχαν και μερικά τα οποία δεν μπορούσαν τότε να κατανοήσουν. Κάθε αποκάλυψη υπόκειται στον όρο: Ό,τι λαμβάνεται, λαμβάνεται κατά τον τρόπο αυτού που λαμβάνει (β). Ακριβώς όπως δεν μπορούσαν να τον ακολουθήσουν τώρα, αλλά θα ακολουθούσαν αυτόν μετά από αυτά (κεφ. ιγ 36), έτσι και οι διάνοιές τους δεν μπορούσαν ακόμη να κατανοήσουν πλήρως την έννοια και σημασία της διακονίας και του πάθους του, αλλά θα οδηγούνταν στην κατανόηση αυτή αργότερα από το Πνεύμα (τ).
Δες τι διδάσκαλος είναι ο Χριστός! Κανείς δεν είναι τόσο πλούσιος σε γνώση και σοφία όσο αυτός. Αφού είπε στους μαθητές πολλά, έχει και άλλα περισσότερα να πει σε αυτούς. Οι θησαυροί της σοφίας και της γνώσης είναι σε αυτόν απόκρυφοι. Επιπλέον κανείς δεν του μοιάζει στη συμπάθεια και συγκατάβαση. Θα τους έλεγε περισσότερα, αλλά δεν μπορούσαν να βαστάξουν αυτά. Εάν τους έλεγε αυτά, θα σύγχυζε περισσότερο τις διάνοιές τους παρά θα τις ικανοποιούσε. Η μεγάλη ικανότητα του διδασκάλου, την οποία πάνω από κάθε άλλον έχει ο Μέγας Κύριος και Διδάσκαλος, είναι να προσαρμόζεται στις διάνοιες των διδασκομένων. Και ο Κύριος γνωρίζει επακριβώς την πραγματική κατάσταση και δύναμη της καρδιάς του καθενός, και θαυμάσια προσαρμόζει τα από αυτόν διδασκόμενα μαθήματα στη δεκτική ικανότητά της. Το παιδί παίρνει από το χέρι του το γάλα του νηπίου και ο γίγαντας παίρνει τη στερεά τροφή του γίγαντα.

13 Ὅταν δὲ ἔλθῃ ἐκεῖνος(1), τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας(2), ὁδηγήσει(3) ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν(4)· οὐ γὰρ λαλήσει(5) ἀφ' ἑαυτοῦ(6), ἀλλ' ὅσα ἂν ἀκούσῃ λαλήσει(7), καὶ τὰ ἐρχόμενα(8) ἀναγγελεῖ ὑμῖν.
13Όταν όμως θα έρθει εκείνος, το Πνεύμα της Αλήθειας, θα σας οδηγήσει σε όλη την αλήθεια. Γιατί δε θα μιλήσει από μόνος του, αλλά θα πει όσα θα ακούσει, και θα σας αναγγείλει αυτά που μέλλουν να συμβούν.
(1)  «Δηλαδή ο Παράκλητος» (Κ).
(2)  «Το Πνεύμα λοιπόν της αλήθειας, λέει, θα σας καθοδηγήσει σε όλη τη γνώση της αλήθειας» (Κ).
(3)  Βαθμιαία όπως θα χρειάζεστε (b). Δες Ψαλμ. ρμβ 10,κδ 5. Στο στίχο αυτόν το έργο του Πνεύματος παρουσιάζεται σε στενή σχέση με ό,τι βρίσκεται στους Ψαλμούς για το έργο του Πνεύματος του Ιεχωβά (β). Ο όρος οδηγώ=δείχνω το δρόμο, με την εικόνα οδηγού που εισάγει κάποιον ταξιδιώτη σε χώρα άγνωστη. Η χώρα αυτή είναι η αλήθεια, η σωτηριώδης αλήθεια, η οποία είναι ο ίδιος ο Ιησούς (ιδ 6). Το Πνεύμα θα τους αποκαλύψει το βάθος αυτής εισάγοντας αυτούς σε αυτήν με προσωπική πείρα (g).
«Τότε αφού θα απολαύσετε τις χάριτες εκείνου, θα οδηγηθείτε σε κάθε αλήθεια» (Θφ).
Θα οδηγήσει εσάς όπως άλλοτε το στρατόπεδο του Ισραήλ οδηγούνταν δια μέσου της ερήμου κάτω από το στύλο της νεφέλης και της φωτιάς. Το Πνεύμα οδηγούσε τις γλώσσες τους, όταν κήρυτταν, και τις γραφίδες τους όταν έγραφαν, εξασφαλίζοντας αυτές από κάθε πλάνη. Το Πνεύμα δόθηκε σε εμάς ως οδηγός όχι μόνο δείχνοντας σε εμάς το δρόμο, αλλά και συνοδεύοντας εμάς με τις συνεχείς βοήθειες και επιδράσεις του.
(4)  Υπάρχουν και οι γραφές: εις την άλλην πάσαν αλήθειαν. Εν τη αληθεία πάση (=στην όλη αλήθεια). Εν τη αληθεία (=Στην αλήθεια).
«Δεν θα αποκαλύψει ένα μέρος από αυτήν… αλλά μάλλον θα βάλει μέσα μας ολοκληρωτικά το μυστήριο σχετικά με αυτήν. Διότι αν και τώρα γνωρίζουμε κατά τρόπο μερικό, όπως λέει ο Παύλος, αλλά σαν μέσα σε μικρή γνώση άστραψε σώο και άφθαρτο το κάλλος της αλήθειας» (Κ).
Όλη την αλήθεια σχετικά με το Χριστό και το ευαγγέλιό του· «όλη την αλήθεια των θείων δογμάτων, που αρμόζει, εννοείται, να γίνει γνωστή σε σας» (Ζ).
Πράγματι· «Όταν ήλθε ο Παράκλητος και η αξία του Υιού κηρύχτηκε ολοκάθαρα και η αληθινή για τα πάντα γνώση φάνηκε και αφού οι τύποι του νόμου έφυγαν από τη μέση και καταργήθηκαν, οδηγηθήκαμε στην αληθινή και πνευματική λατρεία, αφού η πίστη βεβαιώθηκε με τα θαύματα που μέσω του Πνεύματος τελούνταν» (Θφ).
Με το «όλη» σήμανε ότι όσο διαρκεί το παρόν θείο σχέδιο της σωτηρίας, καμία νέα διδασκαλία σχετικά με το Χριστό δεν θα προστεθεί στη διδασκαλία των αποστόλων (g). Η Γραφή δεν έχει ανάγκη να πει στον πληθυντικό αλήθειες. Η αλήθεια είναι μία και ένα σύνολο (b).
Θα σας οδηγήσει σε όλη την αλήθεια όπως ο επιδέξιος πλοηγός οδηγεί το πλοίο στο λιμάνι στο οποίο κατευθύνεται. Το να οδηγηθεί κάποιος στην αλήθεια, είναι κάτι πολύ περισσότερο από το να γνωρίσει κάποιος αυτήν θεωρητικά. Είναι να προσοικειωθεί κάποιος την αλήθεια με την πείρα, να αγαπήσει αυτήν ευλαβικά και ισχυρά, όχι μόνο να έχει τη γνώση της στο κεφάλι του, αλλά και τη νόστιμη γεύση της και τη δύναμή της στην καρδιά του.
(5)  «Και τι έχει συμβεί; Είναι ανώτερο το Πνεύμα από εσένα, αφού τώρα μεν δεν τα βαστάζουμε, ενώ εκείνο θα μας προετοιμάσει να τα βαστάξουμε; Είναι ανώτερη και τελειότερη η ενέργεια εκείνου; Δεν είναι αυτό· διότι εκείνος θα πει τα δικά μου» (Χ).
«Για να μην… νομίσουν ανώτερο το Πνεύμα και πέσουν σε έσχατη ασέβεια… λέει, Δεν θα μιλήσει από τον εαυτό του» (Ζ).
(6)  «Τίποτα το αντίθετο, τίποτα το δικό του δεν θα πει, παρά αυτά που είπα εγώ. Όπως ακριβώς λοιπόν για τον εαυτό του λέγοντας «Δεν μιλώ από τον εαυτό μου» (Ιω. ιδ 10), αυτό εννοεί, ότι δεν λέω τίποτα έξω από τα λόγια του Πατέρα, τίποτα που να είναι δικό μου σε σχέση με εκείνον και ξένο, έτσι και για το Πνεύμα» (Χ). «Σε κανένα από τα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος δεν υπάρχει τίποτα προσωπικό εκτός από την αγεννησία και τη γέννηση και την εκπόρευση, αλλά όλα είναι κοινά σε αυτήν» (Ζ).
Τίποτα που να μην λέχθηκε από τον Υιό από τον οποίο στέλνεται (μ).
(7)  Υπάρχει και η γραφή: όσα ακούσει λαλήσει. «Όσα ακούσει από τον Πατέρα, πράγμα το οποίο έχω πει πολλές φορές και για τον εαυτό μου, φανερώνοντας το ομοούσιο και την ίδια φύση και την ισότητα και το απαράλλακτο» (Ζ).
«Το λέει αυτό ο Σωτήρας, όχι για να θεωρήσουμε ότι έχει θέση υπηρέτη το Πνεύμα το Άγιο, σύμφωνα με την αμάθεια μερικών· αλλά θέλοντας μάλλον να βεβαιώσει τους μαθητές ότι δεν είναι διαφορετικό από αυτόν το Πνεύμα του, από την άποψη βεβαίως της ίδιας ουσίας, (λέει ότι) αυτά οπωσδήποτε θα πει και θα ενεργήσει και θα θελήσει» (Κ).
«Δεν θα μιλήσει από τον εαυτό του διότι δεν είναι από τον εαυτό του. Αλλά όσα ακούσει θα λαλήσει. Θα ακούσει από αυτόν, από τον οποίο εκπορεύεται και αυτού του οποίου έχει την ουσία, αυτού έχει και τη γνώση… Αλλά η ακρόαση αυτή είναι αιώνια, διότι και η γνώση του είναι η αιώνια» (Αυ).
«Για το ότι δεν έχει ανάγκη διδασκαλίας το Πνεύμα, άκουσε τι λέει ο Παύλος. Όπως ακριβώς κανείς δεν ξέρει τα του ανθρώπου, παρά μόνο το πνεύμα που είναι μέσα του, έτσι και τα του Θεού «κανείς δεν τα ξέρει παρά μόνο το Πνεύμα του Θεού». Βλέπεις ότι είναι αυτοδίδακτο το άγιο Πνεύμα;» (Θφ).
«Όπως ακριβώς δηλαδή το πνεύμα του ανθρώπου ξέρει τα του ανθρώπου όχι μαθαίνοντας από άλλον, έτσι και το Πνεύμα το άγιο θα πάρει από εμένα» (Χ).
(8)  «Τα μελλοντικά» (Ζ), «αυτά που θα γίνουν» (Κ), «το οποίο κατεξοχήν είναι γνώρισμα του Θεού» (Θφ).Το μέλλον της εκκλησίας. Αφού ο Ιησούς δεν είναι μόνο ο Χριστός που ήλθε, αλλά και ο Χριστός που έρχεται (Αποκ. α 4) τα ερχόμενα, για τα οποία μιλά εδώ, εγκλείονται στο πρόσωπό του (g). Τα ερχόμενα είναι ο Σταυρός και η συγκομιδή του θριάμβου του μέσω της Ανάστασης, της Ανάληψης, της Πεντηκοστής, του ευαγγελισμού του κόσμου και της συντέλειας (τ). Η υπόσχεση αυτή εν μέρει εκπληρώθηκε στις Πράξεις και τις επιστολές (Πράξ. κα 11,Α΄Κορ. ιε 24-28,51-54,Β΄Θεσ. β 3-12,Α΄Τιμ. δ 1) ιδιαιτέρως όμως στην Αποκάλυψη. Δες Αποκ. α 1,19, κβ 16,17 (ο).

14 Ἐκεῖνος ἐμὲ δοξάσει(1), ὅτι ἐκ τοῦ ἐμοῦ λήψεται(2) καὶ ἀναγγελεῖ ὑμῖν.
14Εκείνος θα φανερώσει τη δική μου δόξα, γιατί θα πάρει από αυτά που εγώ έχω και θα σας τα αναγγείλει.
(1)  Η έλλειψη σύνδεσης μεταξύ των σ. 13,14 αποδεικνύει ότι και στο σ. αυτόν επαναλαμβάνει ο Ιησούς την ίδια ιδέα, την οποία και στο σ. 13. Αυτή είναι η οικονομία των τριών μαρτύρων· ο Υιός δοξάζει τον Πατέρα, το άγιο Πνεύμα δοξάζει τον Υιό (b). Μετά την από τον Πατέρα ένδοξη ανύψωση του Χριστού, το άγιο Πνεύμα θα βάλει την ακτινοβολία της ουράνιας εικόνας του στις καρδιές των μαθητών και μέσω αυτών στις καρδιές όλων των πιστών (g).
Θα δοξάσει. «Πώς; Στο όνομα το δικό μου θα δώσει τις ενέργειες» (Χ), «αποκαλύπτοντας [ταυτόχρονα] σε εσάς πιο καθαρά το μυστήριο της ενανθρώπησής μου» (Ζ).
«Διότι πρόκειται να αποκαλύψει το μυστήριο του Χριστού και να καταδείξει με ακρίβεια ποιος μεν είναι στη φύση του και πόση δύναμη και εξουσία έχει» «αλλά και με αποδεικτικά γεγονότα θα βεβαιώσει τη διάνοια του καθενός, ότι είναι και Θεός αληθινά και καρπός της ουσίας του Θεού και Πατέρα», «(γι αυτό) αναγκαία λέει ότι εκείνος θα με δοξάσει» (Κ).
Το Πνεύμα θα κάνει γνωστό το Χριστό στην πλήρη μεγαλειότητά του και θα συντελέσει αυτό αποκαλύπτοντας στην πείρα της χριστιανικής εκκλησίας τον Ιησού όπως τώρα είναι στην πνευματική δύναμη και δόξα μετά την ανάστασή του (μ). Ήταν και είναι τιμή και δόξα του Λυτρωτή το ότι το Πνεύμα στάλθηκε στο όνομά του και σύμφωνα με το θέλημά του για προαγωγή και τελείωση του έργου του. Όλες οι δωρεές και χάριτες του Πνεύματος, όλα τα κηρύγματα και συγγράμματα των αποστόλων με τον φωτισμό και την ενέργεια του αγίου Πνεύματος αποσκοπούσαν στο να δοξάσουν το Χριστό.
(2)  Ο τρόπος με τον οποίο θα δοξάσει αυτόν.
«Το «ἐκ τοῦ ἐμοῦ» σημαίνει: από αυτά που εγώ γνωρίζω, από τη δική μου γνώση· διότι μία είναι η γνώση εμού και του Πνεύματος». «Αυτά ακριβώς που είπα εγώ, αυτά θα πει και εκείνος» (Χ).
«Αντί να πει: θα μιλήσει σε συμφωνία με εμένα» (αμ).
Πάρα πολύ αξιόλογη και η επόμενη ερμηνεία: «από το χάρισμα που ήλθε στη σάρκα τη δική μου, ή από τη γνώση την οποία και εγώ έχω, όχι έχοντας ανάγκη, ούτε μαθαίνοντας από άλλον, αλλά επειδή η γνώση είναι μία και η ίδια» (Χ).
«Από το δικό μου θησαυρό, το οποίο σημαίνει «από τον Πατέρα». Αφού δηλαδή όλα όσα έχει ο Πατέρας είναι δικά μου και δικός μου πλούτος, και ο Παράκλητος θα μιλήσει από τον Πατέρα, είναι λογικό να λέω, ότι από εμένα θα πάρει» (Θφ). «Το «θα πάρει» λέγεται αντί για το «θα ακούσει». Αυτά τα λέει συγκαταβατικά λόγω της αδυναμίας των μαθητών. Διότι το «λαμβάνει» και «ακούει» ανήκει στα κτιστά όντα· η άκτιστη όμως Τριάδα γνωρίζει τα πάντα και σε όλα δεν έχει ανάγκη» (Ζ).
Όλα όσα το Πνεύμα δείχνει σε εμάς για διδασκαλία μας, καθετί που μας δίνει για ενδυνάμωση και ζωοποίησή μας, ανήκουν όλα στο Χριστό και το Πνεύμα από το Χριστό παίρνει αυτά. Ανήκουν βεβαίως όλα στο Χριστό, διότι πλήρωσε μέγα τίμημα για να κατακτήσει αυτά, αφού με το αίμα του αγόρασε αυτά. Δόθηκαν σε Αυτόν ως κεφαλή της εκκλησίας, έτσι ώστε μέσω αυτού να διαβιβαστούν σε όλα τα μέλη της. Το Πνεύμα το άγιο δεν ήλθε για να ιδρύσει κάποιο νέο βασίλειο, αλλά στάλθηκε, για να επεκτείνει και στερεώσει αυτό το ίδιο το βασίλειο το οποίο θεμελίωσε ο Χριστός.

15 Πάντα(1) ὅσα ἔχει ὁ πατὴρ ἐμά ἐστι(2)· διὰ τοῦτο(3) εἶπον ὅτι ἐκ τοῦ ἐμοῦ λήψεται(4) καὶ ἀναγγελεῖ ὑμῖν(5).
15Όλα όσα ανήκουν στον Πατέρα είναι δικά μου· γι’ αυτό σας είπα πως το Πνεύμα θα πάρει από αυτά που έχω εγώ και θα σας τα αναγγείλλει».
(1)  Στο σ. 13 παρουσιάζεται ο Παράκλητος να ακούει μάλλον από τον Πατέρα, ενώ στο σ. 14 να λαμβάνει από όσα έχει ο Υιός. Προλαβαίνοντας για αυτό κάθε παρερμηνεία, η οποία θα εύρισκε εδώ αντίφαση «ερμηνεύει περισσότερο το «ἐκ τοῦ ἐμοῦ»» (Ζ).
(2)  «Μένοντας στο να είναι Υιός, είναι όλα όσα είναι ο Πατέρας, σύμφωνα με το λόγο του ιδίου του Κυρίου που είπε «Όλα όσα έχει ο Πατέρας είναι δικά μου». Διότι πράγματι στην εικόνα βρίσκονται όλα όσα υπάρχουν στην πρωτότυπη μορφή» (Β).
«Επειδή λοιπόν είναι δικά μου εκείνα, και εκείνος θα πει από αυτά που έχει ο Πατέρας, από τα δικά μου θα πει» (Χ). Για αυτό και ο Παύλος μιλά για «ανεξιχνίαστο πλούτο του Χριστού» (Εφεσ. γ 8).
«Ο Υιός και με αυτά τα λόγια, πάλι μάς έχει δείξει για τον εαυτό του ότι είναι γνήσιο και ακριβέστατο αποτύπωμα της υπόστασης του Πατέρα, και με αυτά που είπε επίσης, μάς δίνει να καταλάβουμε, ότι αφού είναι καρπός της ουσίας του, φέρει πάνω του κατά τρόπο φυσικό όλα τα γνωρίσματα αυτής της ουσίας και ισχυρίζεται ότι είναι δικά του… Διότι είπε όχι ότι όλα όσα έχει ο Πατέρας έχω και εγώ, για να μην θεωρηθεί ότι είναι μία σκέτη εικόνα ή που την εννοούμε ότι έχει διαμορφωθεί σε σχέση με το πρωτότυπο μόνο όσον αφορά την ομοιότητα και τα ωραία εξωτερικά χαρακτηριστικά… αλλά είναι δικά μου, λέει, παρουσιάζοντας ολοκάθαρα με αυτό την τέλεια ένωση την οποία έχει με αυτόν που τον γέννησε και τη δύναμη της ομοουσιότητας που βρίσκεται στα απαράλλακτα ιδιώματα» (Κ). «Επομένως όλα όσα έχει ο Πατέρας είναι του Υιού και δεν ήλθαν σε αυτόν σιγά-σιγά, αλλά είναι με τη μία παρόντα» (Β).
Ως Θεός έχει ο Υιός όλο το αυθυπόστατο φως και την αυτάρκη μακαριότητα, την οποία έχει και ο Πατέρας. Ως μεσίτης πάλι διακηρύττει, ότι «Όλα μου παραδόθηκαν από τον Πατέρα μου» (Ματθ. ια 27). Το σύνολο εκείνο της χάρης και αλήθειας, το οποίο ο Θεός θέλησε με την απόφασή του να δείξει σε εμάς, κατοίκησε στον Κύριό μας και δόθηκε στα χέρια του (Κολ. α 19). Πνευματικές ευλογίες στα επουράνια δόθηκαν σε εμάς από τον Πατέρα στον Υιό του που έγινε άνθρωπος και ο Υιός δίνει ως παρακαταθήκη αυτές στο Πνεύμα, ώστε αυτό να τις χορηγήσει σε εμάς.
(3)  Δηλαδή λόγω της κοινής αυτής κατοχής που υφίσταται μεταξύ του Πατέρα και του Υιού.
(4)  Τα περισσότερα από τα χειρόγραφα γράφουν λαμβάνει, το οποίο σημαίνει έργο μόνιμο και διαρκές.
«Κανείς όμως ας μην ταράζεται, όταν σε αυτά τα λόγια ακούει τη λέξη «λαμβάνει», αλλά να θυμάται μάλλον εκείνο… ότι όλα τα σχετικά με το Θεό λέγονται μεν όπως τα δικά μας, αλλά βεβαίως δεν εννοούνται έτσι, αλλά πάνω από εμάς· έτσι λοιπόν ισχυριζόμαστε ότι το Πνεύμα παίρνει από τον Πατέρα και τον Υιό τα δικά τους, όχι σαν να υπάρχει κάποτε χρόνος που δεν έχει τη γνώση και δύναμη που υπάρχει μέσα σε αυτούς, αλλά την έχει τότε μόλις, όταν δηλαδή θεωρείται ότι την «παίρνει»· διότι πάντοτε το Πνεύμα είναι σοφό και δυνατό, ή μάλλον είναι καθ’ ολοκληρίαν σοφία και δύναμη, όχι επειδή μετέχει σε κάτι, αλλά από τη φύση του» (Κ).
(5)  Ο Westcott σημείωσε τα τρία «καὶ ἀναγγελεῖ ὑμῖν» των σ. 13,14,15 τα οποία σχηματίζουν κατά κάποιο τρόπο μία επωδό παρηγορητική (g), που εφιστούν ιδιαίτερη προσοχή στην αποκαλυπτική ενέργεια του Πνεύματος (β).

16 Μικρὸν(1) καὶ οὐ θεωρεῖτέ με(2), καὶ πάλιν μικρὸν(3) καὶ ὄψεσθέ με(4), ὅτι ἐγὼ ὑπάγω πρὸς τὸν πατέρα(5).
16«Σε λίγο δεν θα με βλέπετε πια, αλλά και πάλι σε λίγο θα με δείτε, γιατί εγώ πηγαίνω στον Πατέρα».
(1)  Δες ζ 33,ιγ 33,ιδ 19.
«Διότι ήδη μπήκε μέσα από την πόρτα ο καιρός του θανάτου, κάνοντας σε πολύ λίγο χρόνο τον Κύριο αόρατο στους μαθητές» (Κ).
Η αναγγελία ότι πρόκειται μετά από λίγο να χωριστεί από αυτούς, επακολούθησε αναμφίβολα σε κάποια σύντομη διακοπή του λόγου, που έγινε με σκοπό να εντοπιστούν στη διάνοιά τους και να αποθησαυριστούν στη μνήμη τους οι μεγάλες και υψηλές αλήθειες που προ ολίγου λέχθηκαν (ο).
(2)  Με τα σωματικά μάτια «επειδή θα είμαι θαμμένος κάτω από τη γη» (Ζ). Ο ενεστώτας αντί για μέλλοντα. Αποφεύγει από στοργή να πει σε αυτούς σαφώς, ότι θα χωριστεί από αυτούς με το θάνατο. Υπάρχει και η γραφή: και ουκέτι θεωρεῖτέ με.
(3)  Αναφέρεται στον ελάχιστο χρόνο που παρεμβλήθηκε ανάμεσα στο θάνατό του και την Ανάστασή του και στην Πεντηκοστή που ακολούθησε αυτήν.
(4)  «Φανερώνει ότι θα επιστρέψει και ο χωρισμός θα είναι για λίγο και θα είναι παντοτινή η συναναστροφή μαζί τους» (Χ). Θα με δείτε ή «αναστημένο από τους νεκρούς» (Ζ),
ή, πιο σωστά, μετά το πάθος «είναι αμέσως κοντά η ανάληψη, η οποία μέσω της πορείας του προς τα πάνω, θα φέρει αναπόφευκτα την επιφοίτηση του Πνεύματος… Διότι αν και αναχωρεί σωματικά για να παρουσιάσει τον εαυτό του για χάρη μας στον Πατέρα και κάθισε στα δεξιά αυτού που τον γέννησε, αλλά κατοικεί μέσα στους άξιους μέσω του Πνεύματος και βρίσκεται μαζί με τους αγίους για πάντα» (Κ).
Αξιόλογη και η ερμηνεία που συνδυάζει και τις δύο πιο πάνω: Δηλαδή το «λίγο χρόνο και θα με δείτε» αναφέρεται στις εμφανίσεις του Χριστού μετά την ανάστασή του, ως προφητική προτύπωση της πνευματικής παρουσίας του Κυρίου μας στην εκκλησία=Μετά από λίγο θα αναστηθώ από τους νεκρούς για να πάω προς τον Πατέρα και θα με δείτε και με σωματική μορφή και έτσι θα έχετε το βεβαιότατο εχέγγυο, ότι θα απολαύσετε και την πνευματική μου παρουσία, την οποία σας υποσχέθηκα (ο).
Το «όψομαι» είναι πιο εύστοχο από το «θεωρώ» διότι εκφράζει την πνευματική αυτή και εσωτερική παρουσία του Κυρίου στους πιστούς. Θα τον έβλεπαν πάλι κατά την ανάστασή του αμέσως μετά την ταφή του, όταν παρουσίασε τον εαυτό του ζωντανό με πολλά τεκμήρια. Θα τον έβλεπαν όμως και με την έκχυση του Αγίου Πνεύματος αμέσως μετά την Ανάληψη, και η έκχυση αυτή θα διέλυε το σκοτάδι της άγνοιας και της πλάνης, από το οποίο κινδύνευαν να χάσουν την πίστη τους, και θα παρείχε σε αυτούς κατανόηση των μυστηρίων του ευαγγελίου σαφέστερη από εκείνη, την οποία είχαν προηγουμένως· η έλευση του Πνεύματος ήταν η επίσκεψη και φανέρωση του Χριστού προς τους μαθητές όχι προσωρινή πλέον, αλλά μόνιμη και διαρκής. Φανέρωση όχι στα αισθητά μάτια αλλά σε αίσθηση που υπερβαίνει αυτήν των σωματικών ματιών και αυτιών, φανέρωση εσωτερική και πνευματική που λάμπει και φωτίζει όλο τον εσωτερικό άνθρωπο και για αυτό πολύ περισσότερο πραγματική από αυτήν των σωματικών αισθήσεων, που κάνει αισθητή την σε αυτούς παρουσία του Κυρίου, γνωστό το χαρακτήρα του και απτή την αγάπη του και προστασία.
(5)  «Αφού είπε το λυπηρό, πρόσθεσε στη συνέχεια και το ευφρόσυνο «και πάλι μικρό χρόνο και θα με δείτε» και ότι ανεβαίνω προς τον Θεό, ο οποίος μπορεί να σας βοηθά και δεν χάνομαι, αλλά αλλάζω τόπο» (Θφ).
Η όλη φράση ὅτι ἐγὼ… πατέρα, δεν μαρτυρείται από πολλούς μεγαλογράμματους κώδικες. Ο Godet θεωρεί αυτό αυθεντικό, εξηγώντας την παράλειψη, ότι προήλθε από την προσπάθεια να εξομαλυνθεί η έννοια του χωρίου, το οποίο σύμφωνα με αυτούς που αποσιώπησαν τη φράση, αναφέρεται στην λίγο μετά το θάνατο επανεμφάνιση του Ιησού αναστημένου στους μαθητές, εκδοχή, με την οποία δεν συμβιβάζεται αυτή η γραφή (=θα με ξαναδείτε αναστημένο, διότι εγώ πηγαίνω προς τον πατέρα). Εφόσον εξάλλου η φράση υπάρχει στο σ. 17, πώς θα δικαιολογούνταν η παράλειψη στο σ. 16.

17 Εἶπον οὖν ἐκ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ(1) πρὸς ἀλλήλους· τί ἐστι τοῦτο ὃ λέγει ἡμῖν(2), μικρὸν καὶ οὐ θεωρεῖτέ με, καὶ πάλιν μικρὸν καὶ ὄψεσθέμε, καὶ ὅτι ἐγὼ ὑπάγω πρὸς τὸν πατέρα;
17Είπαν τότε μερικοί μαθητές του μεταξύ τους: «Τι σημαίνει αυτό που μας λέει, “σε λίγο δεν θα με βλέπετε, αλλά και πάλι σε λίγο θα με δείτε”; Και τι σημαίνει, “πηγαίνω στον Πατέρα”;»
(1)  Εννοείται «κάποιοι». Αυτοί που δέχονται ότι τα λόγια αυτά του Κυρίου λέχθηκαν έξω από το ανώγειο κοντά στον κήπο της Γεθσημανή, εξηγούν το γεγονός, ότι μεταξύ κάποιων από τους μαθητές γεννήθηκε το ζήτημα, με την εκδοχή ότι οι μαθητές αυτοί βαδίζοντας μαζί με τον διδάσκαλο, είχαν αποτελέσει ξεχωριστό όμιλο.
(2)  «Γιατί δεν κατάλαβαν; Ή λόγω της λύπης ή λόγω της ασάφειας των λεγομένων. Για αυτό και φάνηκε σε αυτούς ότι είπε δύο αντίθετα πράγματα, που δεν ήταν αντίθετα· διότι αν θα σε δούμε, λέει, πού πηγαίνεις; Αν όμως θα πας, πώς θα σε δούμε;» (Χ).
Ό,τι για μας είναι σαφές, για τους μαθητές ήταν μυστήριο. Εάν ο Ιησούς επρόκειτο να ιδρύσει το μεσσιακό βασίλειο, γιατί να φύγει; Και εάν δεν επρόκειτο αυτό, γιατί να επιστρέψει; (g). Η ιδέα ότι ο Χριστός θα ίδρυε κοσμικό βασίλειο ήταν τόσο βαθιά ριζωμένη στους μαθητές, ώστε δεν μπορούσαν να καταλάβουν τα λόγια αυτά του Κυρίου, διότι δεν μπορούσαν να συμβιβάσουν αυτά με αυτήν τους την προκατάληψη. Όταν επιχειρούμε να συμβιβάσουμε τα όσα λέγονται στην Αγία Γραφή με τις ψευδείς ιδέες και προκαταλήψεις, από τις οποίες έχουμε εμποτιστεί, δεν είναι καθόλου παράδοξο, εάν καταλήγουμε σε δυσκολίες και σύγχυση. Όταν όμως οι συλλογισμοί μας και οι σκέψεις είναι εξ’ ολοκλήρου αιχμαλωτισμένες από τις αλήθειες της θείας αποκάλυψης, τότε η οδός μας διαφωτίζεται πλήρως και οι απορίες που μας απασχολούν γρήγορα εξομαλύνονται.

18 Ἔλεγον οὖν· τοῦτο τί ἐστιν ὃ λέγει τὸ μικρόν(1); Οὐκ οἴδαμεν τί λαλεῖ(2).
18Συζητούσαν λοιπόν: «Τι να σημαίνει αυτό το “σε λίγο” που λέει; Δεν καταλαβαίνουμε τι θέλει να πει».
(1)  Επαναλαμβάνουν τη λέξη η οποία προκαλεί σε αυτούς δυσκολία στην κατανόηση (ο). Το άρθρο πριν τη λέξη αυτή, διαχωρίζει και τονίζει αυτήν ως το σημείο της δυσκολίας (β).
(2)  «Διότι το ότι επρόκειτο μεν να αναχωρήσει, το ήξεραν, αγνοούσαν όμως ότι μετά από λίγο θα έλθει προς αυτούς» (Χ). Υπάρχει ένα είδος ανυπομονησίας στον τρόπο της έκφρασής τους στο σ. 18 (g).

19 Ἔγνω(1) οὖν ὁ Ἰησοῦς ὅτι ἤθελον αὐτὸν ἐρωτᾶν(2), καὶ εἶπεν αὐτοῖς(3)· περὶ τούτου ζητεῖτε μετ' ἀλλήλων ὅτι εἶπον, μικρὸν καὶ οὐ θεωρεῖτέμε, καὶ πάλιν μικρὸν καὶ ὄψεσθέ με(4);
19Ο Ιησούς κατάλαβε πως ήθελαν να τον ρωτήσουν και τους είπε: «Συζητάτε μεταξύ σας γι’ αυτό που σας είπα, “σε λίγο δεν θα με βλέπετε, και πάλι σε λίγο θα με δείτε”;
(1)  «Πάρα πολύ επίκαιρα πάλι δείχνει, ότι ξέρει τις καρδιές ως Θεός και αυτό που ακόμη τριγυρνά στο νου και είναι χωμένο στο βάθος της καρδιάς, το γνωρίζει καλά σαν να ακούστηκε ήδη και με τη γλώσσα» (Κ).
Ο Χριστός μαθαίνει τους ευσεβείς πόθους μας και τους ανέκφραστους στεναγμούς μας πριν ακόμη εμείς εκφράσουμε αυτούς. Και μας προλαβαίνει με τις ευλογίες της αγαθότητάς του. Πριν ακόμη τον ρωτήσουν οι μαθητές, ήταν πληροφορημένος για το ότι ήθελαν να τον ρωτήσουν. Πριν ακόμη τον επικαλεστούμε, αυτός με την αγαθότητά του σπεύδει να απαντήσει σε εμάς.
(2)  Το απερίγραπτο μεγαλείο της συμπεριφοράς του Ιησού συγκρατούσε τους μαθητές από κάθε μάταιη περιέργεια ή ανάρμοστη οικειότητα (ο).
(3)  Στην απάντησή του ο Κύριος περιορίζεται στη λέξη μικρόν, η οποία υπήρξε το κέντρο της δυσκολίας, χωρίς να πει κάτι για το Υπάγω προς τον Πατέρα, και για τα έκτακτα γεγονότα, τα οποία επρόκειτο να επακολουθήσουν στο θάνατο και την ταφή του.
(4)  Η επανάληψη των φράσεων στους στίχους 16-19 αποτελεί ιδίωμα του τρόπου της αφήγησης των ανατολικών λαών. Η δύσκολη λέξη μικρόν επαναλαμβάνεται 7 φορές και η φράση μικρὸν καὶ οὐ θεωρεῖτέμε, καὶ πάλιν μικρὸν καὶ ὄψεσθέ με, επαναλαμβάνεται 3. Παρόλο που το τέταρτο ευαγγέλιο είναι εξ’ ολοκλήρου ελληνικό, η σημιτική απόχρωση είναι συχνά εμφανής (β).

20 Ἀμὴν ἀμὴν(1) λέγω ὑμῖν ὅτι κλαύσετε καὶ θρηνήσετε(2) ὑμεῖς, ὁ δὲ κόσμος(3) χαρήσεται(4)· ὑμεῖς δὲ λυπηθήσεσθε(5), ἀλλ' ἡ λύπη ὑμῶν εἰς χαρὰν(6) γενήσεται(7)·
20Σας βεβαιώνω πως εσείς θα κλάψετε και θα θρηνήσετε, ενώ ο κόσμος θα χαρεί. Εσείς θα λυπηθείτε, η λύπη σας όμως θα μετατραπεί σε χαρά.
(1)  Εφιστά την προσοχή τους σε αυτό που θα ειπωθεί.
(2)  Και τα δύο ρήματα χρησιμοποιούνται για τους μεγαλόφωνους κλαυθμούς και θρήνους, οι οποίοι συνηθίζονται στο θάνατο αγαπημένου προσώπου στην Ανατολή. Δες Ιερεμ. κβ 10. Το πρώτο δηλώνει μεγαλόφωνο άναρθρο κλαυθμό, το δεύτερο χρησιμοποιείται για θρηνητικό άσμα και θρηνητικά λόγια (β,ο). Προφανώς εδώ το κλαύσετε και θρηνήσετε αναφέρεται στη λύπη των μαθητών για το «θάνατο και τον σταυρό» (Χ). Θα κλάψετε και θα θρηνήστε «επειδή δεν θα με βλέπετε μιας και θα είμαι θαμμένος κάτω από τη γη» (Ζ). Για την εκπλήρωση αυτού δες Ιω. κ 11-15 και Μάρκ. ιστ 10.
(3)  «Δηλαδή αυτοί που δεν ξέρουν να φρονούν αυτά που αρέσουν στο Θεό και είναι προσηλωμένοι κατά κάποιο τρόπο στις κοσμικές ηδονές. Φανερώνει επίσης πάλι το σαν αγέλη και συρφετό πλήθος των Ιουδαίων και τη θεομίσητη και ανίερη παράταξη αυτών που τους έλαχε να είναι αρχηγοί, τους γραμματείς δηλαδή και Φαρισαίους» (Κ).
Ό,τι προκαλεί τη θλίψη των αγίων, αποτελεί τη χαρά των αμαρτωλών. Όσοι είναι ξένοι με το Χριστό, θα χαρούν με την ψεύτικη ελπίδα τους, ότι νίκησαν το Χριστό και συντέλεσαν στην κατάρρευση του έργου του. Όταν οι αρχιερείς των Ιουδαίων είχα καρφωμένο το Χριστό πάνω στο σταυρό, χαίρονταν και αγάλλονταν, όπως και «αυτοί που κατοικούν στη γη χαίρονται» για τη σφαγή των μαρτύρων (Αποκ. ια 10).
(4)  «Επειδή φόνευσαν εμένα τον εχθρό τους» (Θφ). «Επειδή απαλλάχτηκαν από εμένα» (Ζ). Θα χαρεί διότι ο προφήτης, τον οποίο μισούσαν (ιε 18), εξαφανίστηκε (β).
(5)  Αναφέρεται στην εσωτερική λύπη, την οποία θα δοκίμαζαν και της οποίας εξωτερική εκδήλωση θα ήταν οι κλαυθμοί και οι θρήνοι. Το «εσείς» μπαίνει μπροστά με έμφαση και αντίθεση με τον κόσμο. Όσοι συνδέονται με το Χριστό, οφείλουν, όπως εκείνοι, έτσι και αυτοί να περάσουν μέσα από την κοιλάδα των δακρύων και της θλίψης. Θα θλιβούν για εκείνο, το οποίο αποτελεί τη χαρά και απόλαυση των μακριά από το Θεό ανθρώπων· δηλαδή για τις αμαρτίες τους και για τις αμαρτίες των γύρω τους· κλαίνε μαζί με αυτούς που κλαίνε, αλλά και θρηνούν για τους αμαρτωλούς, οι οποίοι δεν θρηνούν τους εαυτούς τους.
(6)  «Θα λυπηθείτε μεν εσείς, αλλά δεν θα παραμείνετε για πολύ χρόνο να έχετε πάθει αυτό· διότι θα μετατραπεί η λύπη σε χαρά. Επειδή θα ξαναζήσω και θα αφανίσω εντελώς την αιτία της κατήφειας… και θα σας μεταφέρω σε παντοτινή χαρά… διότι είναι ατελεύτητη η χαρά των αγίων. Διότι ζει για πάντα ο Χριστός» (Κ).
Εννοεί τη χαρά για την ανάσταση, για την οποία δες κ 20, ιδιαίτερα όμως τη μόνιμη χαρά που ξεκίνησε από την Πεντηκοστή, για την οποία δες σ. 22. Όπως η χαρά των υποκριτών, έτσι και η λύπη των αληθινών χριστιανών είναι πρόσκαιρη. Χάρηκαν οι μαθητές βλέποντας τον Κύριο. Η ανάστασή του ήταν ζωή από τους νεκρούς σε αυτούς και η λύπη τους για τα παθήματα του Χριστού μεταστράφηκε σε χαρά τέτοια και τόση, ώστε καμία περιπέτεια ή δοκιμασία δεν μπορούσε να εκμηδενίσει αυτήν. «(Είμαστε οι απόστολοι) σαν κάποιοι που λυπούνται, αλλά πάντοτε χαιρόμαστε» (Β΄Κορ. στ 10). Περνούσαν ζωή περιπετειώδη και γεμάτη από δοκιμασίες, είχαν όμως πάντοτε την καρδιά γεμάτη χαρά.
(7)  Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία, θα χρησιμεύσει, για να φέρει χαρά (ο).
Ή, πιο σωστά «θα μετατραπεί» (Κ), θα μεταβληθεί σε χαρά. Όχι μόνο χαρά θα αντικαταστήσει τη λύπη σας, αλλά και η ίδια η λύπη θα γίνει χαρά. Ο Σταυρός δεν είναι πέτρα σκανδάλου, τον οποίο η ανάσταση απομάκρυνε, δεν είναι ήττα, τα αποτελέσματα της οποίας εξουδετερώθηκαν από νίκη που επακολούθησε. Είναι και αυτός από μόνος του θρίαμβος και τρόπαιο νίκης (τ).
«Έπειτα δείχνοντας, ότι μετά τη λύπη γίνεται χαρά, και ότι η λύπη γεννά τη χαρά και ότι αυτή μεν είναι σύντομη, ενώ η ευχαρίστηση απέραντη, ήλθε σε παράδειγμα κοσμικό» (Χ).

21 ἡ γυνὴ(1) ὅταν τίκτῃ, λύπην ἔχει(2), ὅτι ἦλθεν ἡ ὥρα αὐτῆς(3)· ὅταν δὲγεννήσῃ τὸ παιδίον, οὐκέτι μνημονεύει τῆς θλίψεως διὰ τὴν χαρὰν(4) ὅτι ἐγεννήθη ἄνθρωπος(5) εἰς τὸν κόσμον.
21Όταν η γυναίκα είναι να γεννήσει, υποφέρει πολύ, γιατί ήρθε η ώρα των πόνων της· όταν όμως γεννήσει το παιδί, ξεχνάει πια τους πόνους, από τη χαρά της που έφερε έναν άνθρωπο στον κόσμο.
(1)  =οποιαδήποτε γυναίκα· το άρθρο δηλώνει ότι αυτό που ακολουθεί είναι καθολικά αληθινό· δες ο κόκκος (ιβ 24) ή ο δούλος (ιε 15)(β).
(2)  «Χρησιμοποιεί παραβολή την οποία χρησιμοποιούν και οι προφήτες, οι οποίοι συνεχώς συγκρίνουν τις λύπες με τους υπερβολικούς πόνους του τοκετού» (Χ). Δες Ησ. κα 3,κστ 17,λζ 3,Ιερεμ. δ 31,κβ 23. Κυρίως γίνεται χρήση της εικόνας λόγω του αιφνίδιου και αναπόφευκτου των ωδίνων. Δες Ησ. κστ 17. Η ιδέα όμως της χαράς, που ακολουθεί τις ωδίνες, μόνο εδώ συναντιέται (β).
«Αυτό που λέει σημαίνει το εξής· θα σας έρθουν ωδίνες, αλλά η ωδίνη του τοκετού γίνεται αιτία χαράς… Για αυτό έφερε το υπόδειγμα, για να δείξει ότι είναι πρόσκαιρη μεν η λύπη, αλλά παντοτινή η χαρά» (Χ).
Πράγματι, οι ωδίνες της εγκύου διαρκούν για κάποιες ώρες, ενώ η χαρά της μητέρας που βλέπει το παιδί της να αυξάνεται και να προοδεύει είναι πολύ διαρκέστερη. Επιπλέον η εικόνα παρουσιάζει γνωστό και συγκινητικό παράδειγμα της αλήθειας, ότι η θλίψη αποτελεί συχνά το αναγκαίο προηγούμενο των μεγαλύτερων χαρών της ζωής.
(3)  «Ο καιρός για τα επώδυνα και τους πόνους» (Ζ). Η φράση ίσως αποτελεί υπαινιγμό της επώδυνης ώρας, την οποία ο Ιησούς θα περνούσε στο πάθος («η ώρα μου»)(g).
(4)  «Όπως ακριβώς στη γυναίκα που κοιλοπονάει η σύντομη λύπη από τους πόνους γεννά τη μεγάλη χαρά για αυτό που γεννήθηκε, έτσι και σε εσάς η πρόσκαιρη λύπη από το θάνατό μου, θα γεννήσει την παντοτινή χαρά για την ανάστασή μου» (Ζ).
(5)  Ο σιναϊτικός γράφει: ο άνθρωπος. Με τη λέξη αυτή τονίζεται το μέγεθος του συντελεσμένου γεγονότος και το ελατήριο της χαράς της μητέρας (g). Αξιόλογη αλλά ίσως βιαστική και η ερμηνεία: «Υπαινίσσεται όμως εδώ και κάτι μυστικό, ότι αυτός κατήργησε τις ωδίνες του θανάτου και έκανε να γεννηθεί νέος άνθρωπος… Εδώ δηλαδή νομίζω ότι υπαινίσσεται την ανάστασή του, και ότι επρόκειτο να γεννηθεί όχι για εκείνον το θάνατο που γέννησε τις ωδίνες, αλλά για τη βασιλεία» (Χ).
«Η κύρια έννοια της εικόνας φαίνεται να είναι, ότι ο θάνατος του Χριστού υπήρξε επώδυνη πράξη τοκετού εκ μέρους της όλης ανθρωπότητας, στην οποία πράξη ο τέλειος άνθρωπος γεννήθηκε στον κόσμο· η γέννηση αυτή του νέου ανθρώπου αποτέλεσε την πηγή αιώνιας χαράς για όλους αφού μέσω αυτού και της δύναμής του, συντελέστηκε η ανακαίνιση του παντός» (Olshausen).
«Διότι από την ανάσταση γεννήθηκε για εμάς ο νέος άνθρωπος και άφθαρτος, ο Ιησούς Χριστός ο Θεός μας» (Θφ).
Παρόλο που τα παιδιά δημιουργούν φροντίδες, και οι από αυτά αναπαύσεις των γονέων είναι αβέβαιες και πολλές φορές γίνονται αιτία βασάνων για αυτούς, παρ’ όλα αυτά είναι φυσικό να χαιρόμαστε για τη γέννησή τους. Εάν θα μπορούσαμε να είμαστε βέβαιοι, ότι τα παιδιά μας είναι γεμάτα από Πνεύμα Άγιο όπως ο πρόδρομος Ιωάννης, τότε η γέννησή τους «θα είναι και σε εμάς χαρά και αγαλλίαση» (Λουκ. α 14). Αλλά όταν θυμόμαστε, ότι όχι μόνο μέσα σε αμαρτίες γεννήθηκαν, αλλά και ότι γεννήθηκαν στον κόσμο αυτό των παγίδων και της κοιλάδας των δακρύων, βρίσκουμε λόγους μαζί με τη χαρά μας να δοκιμάζουμε και φόβο, μήπως θα ήταν καλύτερο για αυτά να μην είχαν γεννηθεί.

22 Καὶ ὑμεῖς οὖν(1) λύπην μὲν νῦν ἔχετε· πάλιν δὲ ὄψομαι ὑμᾶς(2) καὶ χαρήσεται ὑμῶν ἡ καρδία(3), καὶ τὴν χαρὰν ὑμῶν(4) οὐδεὶς(5) αἴρει(6) ἀφ' ὑμῶν.
22Κι εσείς, λοιπόν, τώρα λυπόσαστε· αλλά θα σας ξαναδώ και θα χαρεί η καρδιά σας, και τη χαρά σας κανείς δε θα μπορέσει να σας την αφαιρέσει.
(1)  Η εφαρμογή της σύγκρισης και της εικόνας της χαράς, η οποία ακολουθεί στη θλίψη των πόνων της γέννας.
«Το παράδειγμα λοιπόν της γυναίκας που γεννά, μη ζητάς να το προσαρμόσεις πλήρως σε αυτά που έχουν συμβεί στο Χριστό, αλλά μόνο στο ότι θέλει να δείξει ότι είναι πρόσκαιρη η λύπη και μεγάλο το κέρδος των πόνων και ότι ο τοκετός της ανάστασης είναι για ζωή και αναγέννηση… Διότι είναι παραβολή· η παραβολή όμως εάν σε όλα επαληθεύεται, τότε δεν είναι παραβολή, αλλά το ίδιο εκείνο, για το οποίο λέχθηκε η παραβολή» (Θφ).
(2)  Εδώ δίνεται μεγαλύτερη υπόσχεση από την υπόσχεση «θα με δείτε» του σ. 16. Είναι καλύτερο το να βλέπεσαι από το Θεό, από το να βλέπεις αυτόν. Δες Γαλ. δ 9 (β). Η υπόσχεση αυτή εκπληρώθηκε κατά γράμμα στις εμφανίσεις του Κυρίου μετά την ανάσταση· τελειότερα όμως στη μυστική κοινωνία της εκκλησίας με το Χριστό δια μέσου όλων των αιώνων (μ). Οσοδήποτε μεγάλη και αν υπήρξε η χαρά των μαθητών, που είδαν μετά την ανάσταση τον Κύριο, δεν ήταν χαρά ολοκληρωμένη. Θα γίνει τέτοια μόνο σε εκείνη τη στενή κοινωνία και σχέση με τον Πατέρα (Α΄Ιω. α 4), η οποία επρόκειτο να πραγματοποιηθεί μέσω του θανάτου και της ανάστασης του Ιησού (χ).
Πάλι θα σας δω. Θα σας κάνω καλοδιάθετη και φιλική επίσκεψη, για να εξετάσω τα σχετικά με σας και να προξενήσω άνεση και χαρά σε σας. Ο Χριστός λοιπόν θα επανέλθει γεμάτος από χάριτες σε αυτούς που τον αναμένουν, παρόλο που φαίνεται, ότι «για λίγο χρόνο άφησε» αυτούς (Ησ. νδ 7). Οι άνθρωποι όταν υψωθούν σε κάποιο αξίωμα, δύσκολα καταδέχονται τους υποδεέστερούς τους. Αλλά ο δοξασμένος Ιησούς θα επισκεφτεί τους μαθητές του. Δεν θα τον δουν μόνο αυτοί στη δόξα του, αλλά θα δει και αυτός αυτούς στην ταπείνωση και αφάνειά τους.
(3)  Η φράση είναι η ίδια με αυτήν στα Ησ. ξστ 14. Δες και Ψαλμ. λβ 21. Αρχικά η υπόσχεση αυτή εκπληρώθηκε ευθύς αμέσως με την πρώτη εμφάνιση του Κυρίου στους μαθητές μετά την ανάσταση (Ιω. κ 14-16).
Αξιόλογη αλλά βιαστική η ερμηνεία: «Θα χαρείτε, όταν δείτε ότι γεννήθηκε ένα παράξενο παιδί στον κόσμο, άφθαρτο και που δεν παθαίνει τίποτα κακό. Εννοεί δηλαδή τον εαυτό του» (Κ).
Οι θείες παρηγοριές γεμίζουν χαρά το εσωτερικό των καρδιών μας. Η χαρά όμως στα βάθη της καρδιάς είναι σταθερή και όχι κάποια αναλαμπή, είναι και χαρά μυστική, στην οποία κάθε ξένος δεν αναμιγνύεται ούτε κατανοεί αυτήν· είναι χαρά γλυκιά και παρέχει κάθε ικανοποίηση σε αυτόν που την δοκιμάζει, είναι βέβαιη και όχι παροδική και εύθραυστη.
(4)  Ήταν δική τους χαρά, στην οποία κανείς άλλος, εκτός από αυτούς που διατηρούν παρόμοια με τη δική τους σχέση με το Χριστό, δεν μπορούσε να συμμετάσχει. Ήταν χαρά, την οποία ο κόσμος δεν γνώρισε (ο).
(5)  Το αόριστο της έκφρασης αναφέρεται σε οποιονδήποτε παράγοντα=Κανένα δημιούργημα στο σύμπαν δεν μπορεί σε οποιοδήποτε χρόνο να σας στερήσει τη χαρά αυτή (ο).
(6)  Ο ενεστώτας αντί για μέλλοντα. Υπάρχει και η γραφή ἀρεῖ (μέλλοντας του αίρω). Ο Κύριος μεταφέρεται στην ώρα εκείνη, που οι μαθητές θα χαίρονται. «Κανείς δεν θα αφαιρέσει από εσάς» (Ζ).
«Λέει ότι η χαρά για το Χριστό δεν θα αφαιρεθεί και θα χαθεί. Διότι σύμφωνα με το λόγο του Παύλου… αφού πέθανε μία φορά [ο Κύριος] δεν πεθαίνει πλέον» (Κ), «αλλά αφού ζει παντοτινά, θα γίνει σε αυτούς πρόξενος χαράς που δεν καταργείται» (Θφ).
Πρόκειται για την πνευματική χαρά την οποία αισθάνονται οι αγιασμένοι. Ο πονηρός και κακεντρεχής κόσμος θα ήθελε να αφαιρέσει από αυτούς αυτή τη χαρά. Εάν όμως τα βασανιστήρια και τα δεσμά και οι φυλακίσεις και οι θάνατοι είχαν τη δύναμη να την αφαιρέσουν, θα την έχαναν αυτοί που γέμισαν με αυτήν. Αλλά και όταν ο κόσμος τους αφαιρεί καθετί που έχουν, μέχρι και αυτή τη ζωή τους, η χαρά αυτή δεν φυγαδεύεται από τις καρδιές τους και ο κόσμος δεν έχει τη δύναμη να τους την αφαιρέσει, διότι δεν μπορεί να χωρίσει αυτούς από την αγάπη του Χριστού. Κανείς δεν μπορεί να τους αποσπάσει από το Θεό τους και από τους ουράνιους θησαυρούς τους.

23 Καὶ ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ(1) ἐμὲ οὐκ ἐρωτήσετε οὐδέν(2)· ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ὅσα ἂν αἰτήσητε(3) τὸν πατέρα ἐν τῷ ὀνόματί μου(4), δώσει ὑμῖν(5).
23»Όταν έρθει εκείνη η μέρα, τίποτα δε θα έχετε να με ρωτήσετε. Σας βεβαιώνω πως αν ζητήσετε κάτι από τον Πατέρα στο όνομά μου, αυτός θα σας το δώσει.
(1)  «Δηλαδή αφού έλθει ο παράκλητος» (Ζ). Δεν αναφέρεται σε κάποια ειδική ημέρα, αλλά σε ολόκληρη τη νέα εποχή που άρχισε από την ανάστασή του και περιλαμβάνει ολόκληρο το μέλλον, στο οποίο εκτείνεται η Κ.Δ.· την εποχή του Πνεύματος (ο,β).
(2)  Ή, «δεν θα χρειαστείτε μεσάζοντα, αλλά αρκεί να πείτε το όνομα μόνο για να πάρετε τα πάντα» (Χ), δηλαδή το «ρωτώ» με την έννοια του ζητώ με προσευχή. Και βρίσκεται μεν στον Ιωάννη το ρήμα για να δηλώσει τις προσευχές του Ιησού (ιδ 16,ιστ 26,ιζ 9,15,20), δεν συναντιέται όμως πουθενά στο ευαγγέλιο του Ιωάννη για τις προσευχές των ανθρώπων (β).
Ή, πιο πιθανή ερμηνεία, «Δεν θα με ρωτήσετε τίποτα από αυτά που με ρωτάτε τώρα, όπως, Που πας και δείξε μας τον Πατέρα και τα όμοια, αφού θα τα διδαχτείτε όλα από τον Παράκλητο» (Ζ).
«Όταν δηλαδή θα ντυθούν τη δύναμη από ψηλά… και αποκτώντας τη λαμπρότητα του νου από το φωτισμό του Πνεύματος, μπορέσουν πλέον να κατανοούν τα πάντα… θα έχουν τη διάνοια να μην χρειάζεται κανένα αγαθό και γεμάτη από την τελειότατη γνώση» (Κ).
Το ερωτώ στο ευαγγέλιο του Ιωάννη χρησιμοποιείται είτε με τη συνηθισμένη και σε εμάς έννοια (α 19,21,ιστ 19,30 κλπ) είτε με την έννοια του ζητώ (ιδ 16,ιζ 9,15,20 κλπ). Τα συμφραζόμενα καθορίζουν με ποια έννοια πρέπει να το πάρουμε. Εδώ αναμφίβολα έχει τη σημασία του θέτω ερωτήματα (χ). Στο στίχο αυτόν ο Ιησούς περιγράφει τα προνόμια, τα οποία θα ακολουθήσουν την πνευματική επανασυνάντησή του με τους μαθητές που αναφέρθηκε στους αμέσως προηγούμενους στίχους. Αυτά θα είναι, πλήρης γνώση («δεν θα ρωτήσετε τίποτα») και πλήρης δύναμη («όσα τυχόν ζητήσετε… θα δώσει σε εσάς»)(g).
Θα λάβετε έτσι σαφή γνώση των ευαγγελικών μυστηρίων με το άνοιγμα και τον φωτισμό των ματιών της διάνοιάς σας, ώστε δεν θα έχετε πλέον ανάγκη να ρωτάτε. «Και δεν θα διδάξουν ο καθένας τον αδελφό του λέγοντας, γνώρισε τον Κύριο, διότι όλοι θα με γνωρίσουν από τον μικρό ανάμεσά τους μέχρι τον μεγάλο» (Εβρ. η 11). Προηγουμένως οι μαθητές είχαν υποβάλλει στον Κύριο κάποια ερωτήματα άγνοιας όπως στο Ιω. θ 2, ή ερωτήματα φιλοδοξίας όπως στο Ματθ. ιη 1, ή ερωτήματα δυσπιστίας όπως στο Ματθ. ιθ 27, ή ερωτήματα περιέργειας όπως στο Πράξ. α 6. Αλλά όταν ξεχύθηκε πάνω τους το Άγιο Πνεύμα κανένα τέτοιο ερώτημα δεν τέθηκε από αυτούς.
(3)  Υπάρχουν και οι γραφές: ό,τι αν· αν τι· ότι ο εάν.
(4)  «Δείχνει τη δύναμη του ονόματος, εφόσον βέβαια, χωρίς να είναι ορατός και χωρίς να παρακαλείται, αλλά αναφερόμενο μόνο το όνομά του, κάνει τους ανθρώπους θαυμαστούς ενώπιον του Πατέρα» (Χ).
«Οτιδήποτε θα ήθελαν πλησιάζοντας να ζητήσουν, θα το πάρουν από τον Πατέρα, εφόσον αυτός (ο Χριστός), εννοείται, και μεσιτεύει και χορηγεί μαζί με τον Πατέρα. Διότι αυτό σημαίνει το «στο όνομά μου»· διότι δεν πλησιάζουμε αλλιώς το Θεό και Πατέρα, παρά μόνο μέσω του Υιού… Αφού λοιπόν ονομάζεται μεσίτης και αρχιερέας και παράκλητος, προσφέρει στον Πατέρα τις ικεσίες για χάρη μας· διότι αυτός είναι το θάρρος όλων μας προς τον Πατέρα. Πρέπει λοιπόν να κάνουμε τις δεήσεις στο όνομα του Σωτήρας μας» (Κ).
Εδώ διδασκόμαστε, πώς πρέπει να ζητάμε. Πρέπει να ζητάμε από τον Πατέρα στο όνομα του Χριστού. Οφείλουμε να προσβλέπουμε στο Θεό σαν σε Πατέρα και να πλησιάζουμε αυτόν σαν παιδιά του. Και προς τον Χριστό οφείλουμε να ατενίζουμε σαν σε Μεσίτη και να τον πλησιάζουμε αναθέτοντας σε αυτόν με κάθε εμπιστοσύνη την προάσπιση των συμφερόντων μας και την διεξαγωγή των απαραίτητων για δικαίωση και σωτηρία μας.
(5)  Υπάρχει και η γραφή που μαρτυρείται σοβαρά «…αἰτήσητε τὸν πατέρα, δώσει ὑμῖν ἐν τῷ ὀνόματί μου».= «Αξίζει όμως να προσέξουμε, ότι αναθέτει το δόσιμο των αιτημάτων άλλοτε μεν στον Πατέρα, άλλοτε όμως στον εαυτό του, όπως ακριβώς βεβαίως και τα άλλα, λόγω της ισότητας και της ίδιας δύναμης· εδώ όμως αναθέτει και στον πατέρα και στον εαυτό του. Διότι λέει ότι «στο όνομά μου»» (Ζ).
Πρέπει όμως να σημειωθεί, ότι από τις 7 περιπτώσεις, στις οποίες χρησιμοποιείται στον τελευταίο αυτό λόγο του από τον Κύριο η φράση «στο όνομά μου» (ιδ 13,14,26,ιε 16,ιστ 23,24,26), οι 6 αναφέρονται στον ουσιώδη όρο της χριστιανικής προσευχής, δηλαδή στο ότι αυτή πρέπει να γίνεται στο όνομα του Χριστού (β). Επομένως είναι προτιμότερη η γραφή «αἰτήσητε τὸν πατέρα ἐν τῷ ὀνόματί μου, δώσει». Ό,τι πέτυχε ο Χριστός με την αξιομισθία του θανάτου του, δεν το χρειαζόταν για τον εαυτό του, αλλά απέβλεπε σε εμάς, για τους οποίους και προόριζε αυτό».

24 Ἕως ἄρτι οὐκ ᾐτήσατε οὐδὲν ἐν τῷ ὀνόματί μου(1)· αἰτεῖτε(2) καὶ λήψεσθε(3), ἵνα ἡ χαρὰ ὑμῶν ᾖ πεπληρωμένη(4).
24Ως τώρα δε ζητήσατε τίποτα στο όνομά μου· να ζητάτε και θα παίρνετε, κι έτσι η χαρά σας θα είναι πλήρης».
(1)  Οι λέξεις αυτές δεν περιέχουν κάποια μομφή εναντίον των μαθητών, αλλά απλή διαπίστωση γεγονότος και προτροπή έμμεση. Πριν το θάνατό του ο Ιησούς Χριστός δεν ήταν ακόμη μεσίτης τέλειος· ομοίως και οι απόστολοι δεν είχαν σκεφτεί να προσεύχονται στο όνομά του (F). Ήταν οι μαθητές άνθρωποι προσευχής, αλλά έως τώρα προσεύχονταν ως ευσεβείς και αφοσιωμένοι Ιουδαίοι· και όχι ως μαθητές ελέγχοντας κάθε επιθυμία τους ώστε να εναρμονίζεται αυτή με τη διδασκαλία του Διδασκάλου και να καθίσταται άξια, ώστε μέσω αυτού να υποβληθεί στον Πατέρα (τ).
«Και όμως όταν έστειλε αυτούς, δίνοντάς τους εξουσία πάνω στα ακάθαρτα πνεύματα ώστε να τα βγάζουν,… στο όνομά ενεργούσαν. Αλλά τότε δεν ζητούσαν από τον πατέρα στο όνομά του» (Ζ).
Δεν ζήτησαν έως τότε στο όνομα του Ιησού, διότι ούτε μπορούσαν, ούτε είχαν διδαχτεί να πράττουν έτσι. Η έκχυση του Πνεύματος δεν είχε ακόμη αρχίσει. Ούτε μπορούσε ακόμη ένας χριστιανός μαθητής να πει «μέσω αυτού μπορούμε με ένα πνεύμα να πλησιάσουμε τον Πατέρα» (Εφεσ. β 18)(β). Ή, αφού δεν είχε έλθει ακόμη στους αποστόλους το άγιο Πνεύμα, δεν είχε λάβει χώρα σε αυτούς η εσωτερική αποκάλυψη, την οποία το Πνεύμα θα διενεργούσε σε αυτούς. Από τη στιγμή που θα ερχόταν σε αυτούς το Πνεύμα, ενωμένοι με τον Ιησού, θα μπορούσαν να προσεύχονται, σαν να ήταν αυτός ό ίδιος ο Ιησούς προσευχόμενος (g).
Σχετική και η: «Δεν ζητήσατε στο όνομά μου, διότι όνομα, το οποίο δεν γνωρίσατε, πρέπει πρωτίστως να γίνει γνωστό» (Αυ).
Πάρα πολύ αξιόλογη και η παρατήρηση: «Κανείς από αυτούς που ζητούν κοσμικά και ψυχοβλαβή, δεν ζητά στο όνομα του Χριστού, για αυτό και ούτε παίρνει. Διότι το όνομα του Χριστού είναι θείο και σωτήριο. Όταν όμως κάποιος ζητά αυτά που οδηγούν στην απώλεια της ψυχής, πώς θα πούμε ότι αυτός ζητά στο σωτήριο όνομα;» (Θφ).
(2)  Ο ενεστώτας υποδηλώνει συνεχείς προσευχές (β). Υπάρχει και η γραφή: αιτήσασθε.
(3)  «Μη δηλαδή επειδή δεν θα είμαι πλέον μαζί σας, νομίσετε ότι έχετε εγκαταλειφθεί· το όνομά μου θα σας δώσει μεγαλύτερο θάρρος» (Χ).
«Επομένως συμφέρει το να πεθάνω εγώ, αν βεβαίως πρόκειται από τώρα να έχετε μεγαλύτερο θάρρος απέναντι στον Πατέρα μου» (Θ).
(4)  «Ό,τι αποκαλεί πλήρη χαρά δεν είναι βεβαίως σαρκική χαρά, αλλά πνευματική· και όταν αυτή είναι τόσο μεγάλη, ώστε να μην επιδέχεται πλέον κάποια προσθήκη, θα είναι αναμφίβολα πλήρης» (Αυ).
Η χριστιανική προσευχή καταλήγει στο πλήρωμα της χριστιανικής χαράς (β). «Διότι οι άγιοι που προσκαρτερούν στο να ζητούν, με κανέναν τρόπο δεν θα διαψευστούν από το έλεος του Θεού» (Αυ). Αφού θα επιτυγχάνουν από το Θεό όλες τις ωφέλιμες ή αναγκαίες χάρες, πώς δεν θα είναι πλήρως ευτυχείς; (F). Ευλογημένο αποτέλεσμα και καρπός της προσευχής είναι η χαρά, με την οποία γεμίζει η καρδιά καθενός που προσεύχεται με πίστη. Εάν θα θέλαμε οι καρδιές μας να γεμίζουν από χαρά πνευματική, ας μάθουμε να προσευχόμαστε πολύ. Αλλά και το ότι η προσευχή που απευθύνεται με πίστη ακούγεται από το Θεό, γίνεται και αυτό πηγή ειρήνης και χαράς για τον προσευχόμενο.

25 Ταῦτα(1) ἐν παροιμίαις(2) λελάληκα(1) ὑμῖν· ἀλλ' ἔρχεται ὥρα(3) ὅτε οὐκέτι ἐν παροιμίαις λαλήσω ὑμῖν(4), ἀλλὰ παρρησίᾳ(5) περὶ τοῦ πατρὸς(6) ἀναγγελῶ(7) ὑμῖν.
25«Όλα αυτά σας τα είπα χρησιμοποιώντας εικόνες. Πλησιάζει ο καιρός που δε θα σας μιλάω πια με εικόνες, αλλά θα σας μιλήσω καθαρά για τον Πατέρα.
(1)  Επτά φορές χρησιμοποιείται εδώ η φράση αυτή (ιδ 25,ιε 11,ιστ 1,4,6,25,33), και αναφέρεται πάντα στα προηγούμενα (β). Αναφέρεται στις προηγούμενες διακηρύξεις του για τις σχέσεις του με τον Πατέρα, για την έλευση της υπόσχεσης του Πνεύματος, για την αποχώρησή του από τα μάτια τους και για την επάνοδό του, κατά την οποία μετά από λίγο θα τον ξανάβλεπαν (ο).
(2)  Δες ι 6. «Λέει ότι είναι παροιμία ο λόγος που είναι αμυδρός και όχι πολύ εμφανής και είναι κάπως επισκιασμένος με ασάφειες τόσο λεπτές, ώστε να μην μπορούν, λέει, οι ακροατές να καταλάβουν πολύ γρήγορα· διότι έτσι έχει πλαστεί η μορφή αυτών που λέγονται με παροιμίες» (Κ).
«Παροιμία είναι λόγος ωφέλιμος που έχει εκφραστεί με μέτρια απόκρυψη του νοήματος και που περιέχει μεν από μόνος του πολλή χρησιμότητα, αλλά και που στο βάθος αποκρύπτει πολύ νόημα. Για αυτό και ο Κύριος είπε «Αυτά σας τα είπα με παροιμίες· έρχεται όμως ώρα που δεν θα σας μιλήσω με παροιμίες, αλλά φανερά», διότι ο παροιμιακός λόγος δεν εκφράζει την παρρησία και αυτό που έχει ανακοινώσει ο νους, αλλά κατά τρόπο πλάγιο υπαινίσσεται το νόημα στους ικανούς να το καταλάβουν» (Β).
Σε αντίθεση με το παρρησίᾳ, που σημαίνει με σαφήνεια, χωρίς κάλυμμα. Πάροιμος είναι αυτός που είναι δίπλα στην οδό αλλά όχι στην οδό, οπότε παροιμία είναι τρόπος ομιλίας, με τον οποίο δεν σημαίνεται το πράγμα, το οποίο τα γράμματα και οι λέξεις εκφράζουν στο αυτί, αλλά κάτι άλλο όχι ανόμοιο με αυτό (b). «Με παροιμίες· δηλαδή συσκιασμένα και όχι με πλήρη σαφήνεια» (Ζ). Ποια ήταν αυτά για τα οποία μίλησε με παροιμίες; Μπορεί να αναφέρεται στις καλυμμένες διδασκαλίες, αυτές με τις εικόνες της αμπέλου (ιε 1) και της γυναίκας με ωδίνες (ιστ 21), αλλά πρωτίστως σε αυτά που ειπώθηκαν στους σ. 15-18 (β). Τέτοια με παροιμίες έκφραση ήταν το «μικρόν», για αυτό και οι μαθητές είπαν, Τι είναι αυτό; (b). Αλλά και γενικότερα θέλει να χαρακτηρίσει τον τρόπο ομιλίας για θεία με γλώσσα εικονική· δες τους όρους οικία του Πατέρα, οδός, έρχομαι, φανερώνομαι, κάνω μονή κλπ (g).
(3)  = «Έρχεται καιρός» (Ζ). Έχει την ίδια σημασία με το «σε εκείνη την ημέρα» στους σ. 23 και 26.
Ή, «λέει τον χρόνο της ανάστασης… διότι πράγματι για σαράντα ημέρες ζούσε μαζί τους και συζητούσε με αυτούς, τρώγοντας μαζί τους και λέγοντας τα σχετικά με τη βασιλεία του Θεού» (Χ).
Ή, πιο σωστά, ο καιρός «κατά τον οποίο γίναμε πλούσιοι με τη γνώση μέσω του Πνεύματος, μετά την ανάσταση από τους νεκρούς, όταν ο Χριστός μας χορήγησε αυτό» (Κ).
Ο καιρός, κατά τον οποίο «οι μαθητές του από σαρκικοί και φυσικοί έγιναν πνευματικοί, αν και όχι ακόμη τέτοιοι, όπως θα γίνουμε όταν θα πάρουμε και σώμα πνευματικό» (Αυ).
(4)  Η διδασκαλία με το στόμα με παροιμίες θα αντικαθιστούνταν με την πληρέστερη διδασκαλία του Πνεύματος. Δες ιδ 26 (β). Έτσι λοιπόν ο Χριστός με την πνευματική του παρουσία θα εξακολουθούσε να μεταδίδει προς τους μαθητές του γνώση με γλώσσα σαφή, που δεν θα χρειάζεται κάποια εξήγηση (ο). Συγκρίνοντας οι μαθητές αυτά, τα οποία μετά την ανάσταση και κάθοδο του Αγίου Πνεύματος θα έμπαιναν με το φωτισμό της χάρης στις καρδιές τους, με εκείνα τα οποία ο Κύριος είπε στα αυτιά τους, θα εύρισκαν τα τελευταία αυτά συσκιασμένα.
(5)  = «χωρίς καλύμματα και με σαφήνεια» (Ζ) «θα εξηγήσω ξεκάθαρα τα σχετικά με τη δόξα του Πατέρα, και θα βάλω μέσα σας τη σύνεση που ξεπερνά τον ανθρώπινο νου» (Κ).
(6)  Αναφέρεται στο εσωτερικό γεγονός για το οποίο είπε στο ιδ 23: Εγώ και ο Πατέρας μου θα έλθουμε προς αυτόν και θα κάνουμε διαμονή μέσα του (g).
(7)  Αυθεντική γραφή ἀπαγγελῶ=θα φέρω λόγο σε εσάς, θα αναφέρω, θα εκθέσω. Το απαγγέλλω είναι πιο εύστοχη λέξη για τις αποκαλύψεις τις οποίες το Πνεύμα επρόκειτο να φέρει (β). Ως μέγα και ανυπολόγιστης αξίας αγαθό παρουσιάζεται το να δειχτεί από τον Κύριο στους μαθητές ο Θεός και Πατέρας. Διότι τι άλλο είναι η ουράνια μακαριότητα και ευτυχία παρά να βλέπει κάποιος άμεσα και ακατάπαυστα και χωρίς τέλος το Θεό; Το να γνωρίσουμε το Θεό ως τον Πατέρα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού είναι το μέγιστο μυστήριο, η ολοένα αυξανόμενη κατανόηση του οποίου θα ευχαριστεί αυτόν που εισδύει σε αυτόν. Το να γνωρίσουμε λοιπόν το Θεό ως Πατέρα μας είναι η μέγιστη και ανείπωτη μακαριότητα, την οποία θα απολαμβάνουμε συμμορφώνοντας το θέλημά μας με το θέλημα του Πατέρα μας και με οικειότητα ολοένα μεγαλύτερη συνδεόμενοι με αυτόν και κατά κάποιο τρόπο πλέοντας στους ατέλειωτους ωκεανούς της αγάπης του.

26 Ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ(1) ἐν τῷ ὀνόματί μου αἰτήσεσθε(2)· καὶ οὐ λέγω ὑμῖν ὅτι ἐγὼ ἐρωτήσω τὸν πατέρα περὶ ὑμῶν(3)·
26Όταν έρθει εκείνη η μέρα, θα του απευθύνετε τα αιτήματά σας στο όνομά μου. Και δε σας λέω πως εγώ θα παρακαλέσω τον Πατέρα για χάρη σας,
(1)  «Ημέρα ονομάζει πολλές φορές τον καιρό» (Ζ)· τον νέο αιώνα της χάρης, που εγκαινιάστηκε με την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος.
(2)  Η γνώση του Θεού οδηγεί σε προσευχή (b). Με την έλευση του Παρακλήτου θα γινόταν σαφέστερη η διδασκαλία για την πατρότητα του Θεού, όπως αποκαλύφθηκε αυτή από το Χριστό. Θα γνώριζαν ακόμη περισσότερο το Θεό ως Πατέρα και έτσι με μεγαλύτερο θάρρος θα προσεύχονταν (β). Η αυξανόμενη γνώση του Πατέρα του Ιησού Χριστού ως Πατέρα μας, οδηγεί ολοένα βαθύτερα σε προσευχή και η άσκηση και η πείρα της προσευχής αποκτά πάλι τη γνώση αυτή (Stier).
(3)  «Και δεν θα σας λέω τότε, ότι εγώ θα παρακαλέσω τον πατέρα για σας» (Ζ). «Διότι ο ίδιος ο Πατέρας θα σας αγαπήσει αφού θα έχει γίνει βέβαιη η πίστη σε μένα» (Χ).
«Και δεν θα μπορούσε πάλι, κάποιος από αυτούς που έχουν μυαλό, να θεωρήσει… ότι οι μαθητές δεν θα χρειαστούν με κανένα τρόπο τη μεσιτεία του Υιού για όσα τους αφορούν… Διότι όλα γίνονται μέσω αυτού από τον Πατέρα με το Πνεύμα, επειδή ακριβώς είναι παράκλητος σύμφωνα με το λόγο του Ιωάννη, όχι μόνο για τα δικά μας αμαρτήματα, αλλά για όλου του κόσμου. Λέει αυτά παρουσιάζοντας χρήσιμα, έστω και με αυτόν τον τρόπο πάλι, ότι είναι πολυπόθητη στο Θεό και Πατέρα η τιμή και αγάπη προς αυτόν τον οποίο γέννησε» (Κ).
Ο Ιησούς διακηρύττει ότι η αγάπη του Πατέρα δεν χρειάζεται τότε, όπως και κατά τον πρώτο χρόνο, να συμφιλιωθεί με αυτούς με την ικεσία του (b). Με αυτά τα λόγια δεν αποκλείει το συνεχές της μεσιτείας του Ιησού Χριστού. Δες Εβρ. ζ 25,Α΄Ιω. β 2-3 κλπ. (F). Ούτε η διακήρυξη σε αυτόν το σ. αντιφάσκει με αυτήν στο ιδ 16, όπου ο Ιησούς μιλώντας ακόμη για το χρόνο, ο οποίος θα προηγούνταν της Πεντηκοστής, λέει ότι θα παρακαλούσε τον Πατέρα για να στείλει στους μαθητές το Πνεύμα. Εδώ πρόκειται για το χρόνο, κατά τον οποίο ο Παράκλητος θα έχει σταλεί σε αυτούς και θα ενεργεί σε αυτούς. Για αυτό αυτοί οι ίδιοι προσεύχονται άμεσα στον Πατέρα, επειδή βρίσκονται σε άμεση σχέση μαζί του (g). Η κύρια έννοια εδώ είναι όχι ότι οι μαθητές δεν θα απευθύνουν τα αιτήματά τους προς τον Ιησού, ούτε ότι ο Ιησούς δεν θα έπαιρνε μέρος στο να γίνουν δεκτά τα αιτήματά τους, αλλά ότι δεν θα υπήρχε πλέον ανάγκη να μαλακώσει η εναντίον τους οργή του Θεού, διότι ο ίδιος ο Πατέρας θα αγαπά αυτούς.
Ο Αυγουστίνος εισέδυσε στην έννοια αυτού του χωρίου, όταν παρατηρεί: Ο Υιός δεν παρακαλά τον Πατέρα, αλλά ο Πατέρας και ο Υιός ακούνε τώρα αυτούς που παρακαλούν (χ). Οι προσευχές αυτές, προσευχές ανθρώπων εν Χριστώ, που προσφέρονται στο όνομά του είναι στην ουσία προσευχές του ίδιου του Χριστού (β). Ο Χριστός τότε θα προσεύχεται μέσω αυτών και όχι για αυτούς (g). Όταν θα έπαιρναν το άγιο Πνεύμα, καμία άλλη δωρεά δεν θα χρειαζόταν πλέον. Το ίδιο το άγιο Πνεύμα θα ήταν που θα προσευχόταν μέσα τους και για χάρη τους ως Πνεύμα Υιοθεσίας που κράζει Αββά, δηλαδή Πατέρα.

27 αὐτὸς(1) γὰρ ὁ πατὴρ φιλεῖ ὑμᾶς(2), ὅτι(3) ὑμεῖς ἐμὲ πεφιλήκατε(4), καὶ πεπιστεύκατε(5) ὅτι ἐγὼ παρὰ τοῦ Θεοῦ ἐξῆλθον(6).
27γιατί ο ίδιος ο Πατέρας σάς αγαπάει, επειδή εσείς έχετε αγαπήσει εμένα κι έχετε πιστέψει πως εγώ ήρθα απ’ το Θεό.
(1)  Από μόνος του (b). Γνωστή χρήση τους «αυτός» με την έννοια του αυτόματος στο Ομήρου Ιλιάδ. η 293. Ένα από τα πολλά χωρία, στα οποία η ελληνική γλώσσα του τετάρτου ευαγγελίου παρουσιάζεται ότι δεν προέρχεται από μετάφραση, αλλά ως γλώσσα αρχική, στην οποία συγγράφηκε αυτό (β).
(2)  Και για αυτό σας ακούει (b).
«Τόσο πολύ σας διαβεβαιώνω ότι ο Πατέρας είναι φίλος σας, ώστε δεν χρειάζεστε πλέον ούτε τη μεσιτεία τη δική μου» (Θφ).
«Αρκεί η αγάπη σας σε εμένα να σας συμπαρασταθεί» (Χ).
Οι μαθητές του Χριστού λοιπόν είναι αγαπημένοι από τον ίδιο το Θεό. Ο Χριστός όχι μόνο απομάκρυνε την οργή του Θεού από εμάς και μας οδήγησε σε διαθήκη ειρήνης και συμφιλίωσης, αλλά και εξασφάλισε σε μας την εύνοια του Θεού και μας οδήγησε σε διαθήκη φιλίας μαζί του. Σημείωσε πόση έμφαση και ποιος τόνος δίνεται στο χωρίο αυτό: αὐτὸς ὁ πατὴρ φιλεῖ ὑμᾶς. Ο Πατέρας ο μακάριος μέσα στην αυτάρκειά του, που δεν έχει ανάγκη κάποιου άλλου, αλλά μέσα στην αγάπη του εαυτού του ζει μακάρια και πανευτυχή ζωή, ευδόκησε να αγαπήσει και εμάς. Ο Πατέρας, από την εύνοια του οποίου μας αποξένωσε η αμαρτία και τον οποίο με την παράβασή μας παροργίσαμε, μας αγαπά.
(3)  Αυτό παρέχει το λόγο, για τον οποίο ο Πατέρας αγαπά και ακούει αυτόν (b).
(4)  «Για αυτήν την αιτία λοιπόν και έχουν αγαπηθεί από τον Πατέρα, δεχόμενοι την ίση χάρη σαν κατά κάποιο τρόπο από αμοιβή» (Κ).
«Όταν λοιπόν τυχόν θα ξεπέσετε από τη δική μου αγάπη, αμέσως θα ξεπέσετε και από του Πατέρα» (Θφ).
Το φιλώ εδώ χρησιμοποιείται για την αγάπη των λάτρεων του Ιησού προς αυτόν. Υπάρχει παρ’ όλα αυτά μία διάκριση ανάμεσα στο αγαπώ και το φιλώ, η οποία δεν τηρείται στο χωρίο αυτό. Το αγαπώ, όπως φαίνεται και από τη ρίζα του (άγαμαι) δηλώνει αγαθή διάθεση που γεννιέται από θαυμασμό, σεβασμό, αγαθή υπόληψη· το φιλώ δηλώνει κλίση της ψυχής που διεγείρεται από τις αισθήσεις και την επιθυμία. Για αυτό οι άνθρωποι λέγονται ότι αγαπούν το Θεό και όχι φιλούν αυτόν και παραγγέλλονται να αγαπούν (όχι να φιλούν) τους εχθρούς τους (G).
(5)  Ο παρακείμενος παρουσιάζει την αγάπη και την πίστη ως κατάσταση κεκτημένη (g). Η αγάπη είναι και μεταγενέστερη και προγενέστερη της πίστης. Διότι αμοιβαία υποστηρίζουν η μία την άλλη (b). Είναι αξιοσημείωτο όμως, ότι η πίστη εδώ μπαίνει μετά την αγάπη. Πράγματι· εκείνη είναι στερεή και αδιάσειστη πίστη, η οποία στηρίζεται στην αγάπη και ρίζα της έχει την αγάπη. Πίστη, η οποία προκλήθηκε μεν από υπερφυσικά γεγονότα και θαύματα, δεν πρόφθασε όμως να θεμελιωθεί στην αγάπη προς το Χριστό, εύκολα κλονίζεται από την πρώτη δοκιμασία του πειρασμού. Πόσοι από τους Ιουδαίους πίστεψαν στο Χριστό για τα θαύματά του, και όμως ο Κύριος «δεν εμπιστευόταν τον εαυτό του σε αυτούς»! Όταν όμως αυτός που πίστεψε βρει στο χαρακτήρα και στο όλο πρόσωπο του Χριστού ό,τι η καρδιά μπορεί ισχυρά και αναπόσπαστα να αγαπήσει, τότε και η πίστη του γίνεται ακλόνητη, βαθειά και αμετακίνητη.
(6)  Η «παρά» εκφράζει τη σχέση του Υιού με τον Πατέρα, δες α 14,ζ 29. Για την όλη φράση δες ιγ 3,ιζ 8. Τονίζεται εδώ κυρίως η καταγωγή και η αποστολή του Ιησού και όχι η σχέση του με τον Πατέρα.
«Το «βγήκα από το Θεό» εδώ βεβαίως πάλι, θα θεωρήσουμε ότι σημαίνει, ή ότι έχω γεννηθεί και έλαμψα από την ουσία του… ή το «βγήκα» λέγεται με την έννοια του έγινα όπως εσείς, άνθρωπος δηλαδή, αναλαμβάνοντας τη δική σας μορφή και φύση» (Κ).
Υπάρχει και η γραφή παρὰ τοῦ πατρός ἐξῆλθον. Δες πρωτίστως, τι σύμφωνα με το χωρίο αυτό αποτελεί το χαρακτηριστικό των μαθητών του Χριστού. Αγαπούν αυτόν, διότι πιστεύουν ότι βγήκε από το Θεό, ότι είναι ο μονογενής Υιός του Πατέρα και ο ύψιστος εντολοδόχος και απεσταλμένος του στον κόσμο. Η πίστη στο Χριστό γίνεται ενεργός με την αγάπη προς αυτόν (Γαλ. ε 6). Εάν πιστεύουμε, ότι είναι ο Υιός του Θεού, δεν μπορούμε παρά να αγαπούμε αυτόν ως απείρως αξιέραστο από μόνο του και αξιαγάπητο. Και εάν τον πιστεύουμε ως Σωτήρα μας, δεν μπορούμε παρά να αγαπούμε αυτόν διότι δείχτηκε ανέκφραστα και αμέτρητα ευμενής προς εμάς. Η πίστη λοιπόν προς το Χριστό οδηγεί στην αγάπη του, όπως και η προς αυτόν αγάπη δυναμώνει την πίστη σε αυτόν.

28 (1)Ἐξῆλθον παρὰ(2) τοῦ πατρὸς καὶ ἐλήλυθα εἰς τὸν κόσμον(3)· πάλιν ἀφίημι τὸν κόσμον(4) καὶ πορεύομαι πρὸς τὸν πατέρα(5).
28Προέρχομαι από τον Πατέρα και ήρθα στον κόσμο· τώρα αφήνω πάλι τον κόσμο και πηγαίνω στον Πατέρα».
(1)  Στις 4 αυτές σύντομες φράσεις έχουμε την προΰπαρξη του Χριστού, την ενανθρώπησή του, τον θάνατό του και την ανάληψή του (β).
(2)  Και εδώ με διπλή έννοια, της καταγωγής και της αποστολής. Το Ἐξῆλθον παρὰ τοῦ πατρὸς λοιπόν σημαίνει την κένωση (το άδειασμα) από τη μορφή του Θεού σύμφωνα με τη φρασεολογία του Παύλου, δες Φιλιπ. β 6 (g).
«Φανερώνει το ότι είναι αυτός από την ουσία του πατέρα, δηλαδή γνήσιος υιός του πατέρα» (Ζ), φανερώνει επίσης την αιώνια προΰπαρξη, αλλά και την αποστολή σε συγκεκριμένο χρόνο.
«Βγήκε από τον Πατέρα με τέτοια έννοια, ώστε δεν άφησε πίσω τον Πατέρα» (Αυ)· «χωρίς να εγκαταλείψει τον Πατέρα, όταν έγινε άνθρωπος» (Κ).
(3)  «Φανερώνει την ενανθρώπησή του» (Ζ). «Ήλθε στον κόσμο με το να δείχνει στον κόσμο την σωματική του μορφή, την οποία πήρε από την Παρθένο» (Αυ). Δες ια 27,ιη 37 για τη φράση αυτή.
(4)  «Άφησε τον κόσμο αφού αποσύρθηκε σωματικά» (Αυ). Χωρίς να εγκαταλείψει «τα γήινα, όταν με σάρκα αποδημούσε προς τον Πατέρα» (Κ). Η φράση δεν σημαίνει ότι άφησε την ανθρώπινη φύση (g).
(5)  «Με την ανάληψή του ως άνθρωπος» (Αυ). «Παρουσιάζει την αποκατάσταση της προηγούμενης εξουσίας και δόξας του» (Ζ). Για τη φράση δες ιδ 12,28. Έχει την ίδια σημασία με το «πηγαίνω προς τον πατέρα» (β).
«Επειδή με διάφορους τρόπους, τούς παρηγορούσε το να ακούνε ότι από το Θεό βγήκε και πάλι πηγαίνει προς το Θεό, για αυτό» (Θφ), «συνεχώς επαναλαμβάνει αυτά. Διότι το μεν ένα εγγυόταν ότι σωστά πιστεύουν σε αυτόν, ενώ το άλλο ότι πρόκειται να είναι σε ασφάλεια» (Χ).

29 Λέγουσιν αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ· ἴδε(1) νῦν(2) παρρησίᾳ λαλεῖς, καὶ παροιμίαν οὐδεμίαν λέγεις(3).
29Λένε τότε οι μαθητές του: «Να που τώρα μας μιλάς καθαρά και δε λες τίποτα με παραβολές.
(1)  Στο άκουσμα της απλής αυτής και ακριβούς ανακεφαλαίωσης όλων των μυστηρίων, της προΰπαρξης, της παρούσας και της μέλλουσας κατάστασης του Ιησού, οι μαθητές φωτίστηκαν από μία απροσδόκητη σαφήνεια. Για αυτό και μία κοινή και αυτόματη ομολογία βγαίνει από το στόμα τους (g).
(2)  Ίσως αυτό λέγεται με κάποια έμφαση σε αντίθεση με τα λόγια στο σ. 25 «έρχεται ώρα που δεν θα σας μιλήσω πλέον με παροιμίες». Η ώρα στην οποία αναφέρθηκε ο Κύριος, φαίνεται σε αυτούς ότι έφτασε ήδη (ο,Stier).
(3)  «Τώρα μιλάς φανερά και δεν λες τίποτα με σκιές. Διότι καταλάβαμε αυτά που είπες τώρα» (Ζ). Ήταν παρ’ όλα αυτά μακριά ακόμη από το να καταλάβουν την πλήρη έννοια των θείων εκείνων λόγων, τα οποία άκουσαν (ο).
«Τόσο λίγο κατανόησαν αυτά, ώστε δεν μπορούν να καταλάβουν ότι δεν κατανοούν αυτά» (Αυ).

30 Νῦν οἴδαμεν ὅτι οἶδας πάντα(1) καὶ οὐ χρείαν ἔχεις ἵνα τίς σε ἐρωτᾷ(2). Ἐν τούτῳ(3) πιστεύομεν(4) ὅτι ἀπὸ Θεοῦ ἐξῆλθες(5).
30Τώρα καταλαβαίνουμε ότι τα ξέρεις όλα. Ξέρεις από πριν τι θα σε ρωτούσε κάποιος. Γι’ αυτό πιστεύουμε ότι προήλθες από το Θεό».
(1)  «Και τα απόρρητα των ανθρώπων» (Ζ). Ακόμη και την κατάσταση των καρδιών (b). Με αυτό εκφράζουν απόλυτη εμπιστοσύνη σε αυτόν ότι ξέρει τα πάντα. Ο Ιησούς διεισδύει και στις ίδιες τις σκέψεις των ανθρώπων. Δες β 25 (β). «Πριν ακόμη ακούσεις, είδες ως Θεός αυτά που μας σκανδαλίζουν και μας ανέπαυσες σε αυτά» (αμ).
Η υπερφυσική γνώση την οποία είχε ο Χριστός, αποδείκνυε ότι ήταν διδάσκαλος που στάλθηκε από το Θεό και περισσότερο από όσο οποιοσδήποτε άλλος προφήτης, γνώριζε τα πάντα. Και για αυτό πείστηκαν οι μαθητές από το ότι έλυσε τις απορίες και αμφιβολίες τις οποίες έκλειναν στις καρδιές τους και τις οποίες δεν είχαν εκφράσει. Από αυτό φαίνεται, ότι αυτοί και μόνοι γνωρίζουν καλά τον Ιησού, όσοι τον γνώρισαν από τη δική τους πείρα, όπως στην προκειμένη περίπτωση οι μαθητές. Αυτοί μπορούν να πουν: Τον γνωρίζω διότι εργάζεται μέσα μου· τον γνωρίζω, διότι με αγαπά.
(2)  «Για όσα θέλει να μάθει, αλλά προλαβαίνοντας λύνεις το ζητούμενο. Διότι και εμείς όταν συζητούσαμε, τι σημαίνει το μικρόν… και τα υπόλοιπα· χωρίς να ερωτηθείς, ερμήνευσες αυτά και μας ανέπαυσες τη διάνοια» (Ζ). Ένας και μόνος Διδάσκαλος υπάρχει, ο οποίος χωρίς να ρωτιέται, ικανοποιεί τις ανάγκες των μαθητών του (b).
(3)  «Επειδή δηλαδή κατάλαβες αυτό που κρυφά ψιθυρίσαμε και πρόλαβες την ερώτηση, την οποία ακριβώς ίσως θα σου κάναμε εμείς ζητώντας να μάθουμε» (Κ).
(4)  «Θα δεχτούμε ότι η φράση «τώρα πιστεύουμε» δεν φανερώνει την αρχή της πίστης αλλά το ότι η πίστη βεβαιώθηκε σταθερά στην ..» (Κ).
«Πιστεύουμε πλήρως» (Ζ). «Διότι είναι γνώρισμα του Θεού το να ξέρει τα κρυφά της καρδιάς» (Θφ).
(5)  Κατά ακρίβεια η «από» λέγεται για να δηλώσει την αποστολή, ενώ η «παρά» ή ειδικά η «εκ» για να δηλώσει την καταγωγή· αλλά στον Ιωάννη οι προθέσεις αυτές δεν διακρίνονται έντονα (β). Οι δύο ιδέες της αποστολής (από) και της καταγωγής (ἐξῆλθες) συγχέονται στην ομολογία αυτή (g)= «Πιστεύουμε… ότι στάλθηκες από το Θεό και ότι είσαι υιός του Θεού» (Ζ).

31 Ἀπεκρίθη αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· ἄρτι πιστεύετε·
31Τους αποκρίθηκε ο Ιησούς: «Τώρα πιστεύετε;
(1)  Τώρα πιστεύετε;
Ή, με ερωτηματικό= «Τώρα πιστεύετε πλήρως; Ούτε τώρα· διότι θα σας ελέγξει ο καιρός που ήδη έφτασε» (Ζ). «Χρειάζεστε πολλά άλλα, ώστε να έλθετε στο τέλειο· τίποτα δεν έχετε κατορθώσει ακόμη» (Χ).
Ή, χωρίς ερωτηματικό= Ο Κύριος ήδη και προηγουμένως (σ. 27) αναγνώρισε την πίστη τους ως γνήσια και δεν θέτει τώρα υπό αμφισβήτηση αυτήν, αλλά απλώς (στον επόμενο σ.) προειδοποιεί αυτούς ότι δεν θα δειχτούν σε αυτόν πιστοί στην επικείμενη ώρα του κινδύνου (β). Πιστεύετε τώρα, είναι αλήθεια, αλλά μετά από λίγο τι θα πράξετε; Και ειδικότερα το ἄρτι: τώρα επιτέλους να που φθάσατε στο σημείο, όπου εργαζόμουν να σας οδηγήσω· με αναγνωρίσατε ποιος είμαι (g).
Και οι δύο ερμηνείες σοβαρές. «Δείχνει ότι τώρα, που πιστεύουν, δεν πιστεύουν ακόμη, ούτε δέχεται τα λόγια τους» (Χ).

32 Ἰδοὺ ἔρχεται ὥρα(1), καὶ νῦν ἐλήλυθεν(2), ἵνα σκορπισθῆτε(3) ἕκαστος εἰς τὰ ἴδια(4) καὶ ἐμὲ μόνον ἀφῆτε(5)· καὶ(6) οὐκ εἰμὶ μόνος, ὅτι ὁ πατὴρ μετ' ἐμοῦ ἐστι(7).
32Έρχεται η ώρα, έφτασε κιόλας, να σκορπιστείτε ο καθένας στο σπίτι του κι εμένα να μ’ αφήσετε μόνον. Δεν είμαι όμως μόνος, γιατί είναι μαζί μου ο Πατέρας.
(1)  «Εννοεί τον καιρό της εφόδου αυτών που ήταν γύρω από τον προδότη» (Ζ). Το ιδού με αντιθετική έννοια= «Σαν να έλεγε· θα φοβηθείτε τόσο τότε, ώστε να αφήσετε πίσω σας και ό,τι τώρα πιστεύετε» (Αυ). Πιστεύετε τώρα, αλλά κατά την κρίσιμη στιγμή θα με εγκαταλείψετε (β). Ας διδαχτούμε από την περίπτωση αυτή, ότι και όταν ακόμη απολαμβάνουμε τις ενισχύσεις και παρηγοριές της χάρης, είναι καλό να θυμόμαστε τους κινδύνους, οι οποίοι κρεμιούνται πάνω μας λόγω της διεφθαρμένης φύσης μας. Και όταν ακόμη η πίστη μας παρουσιάζεται ισχυρή, και φλογερή η αγάπη μας, δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι, τι μπορεί να μας συμβεί από τη μία μέρα στην άλλη. Και όταν έχουμε πολλούς λόγους που μας πείθουν ότι στεκόμαστε, και τότε πρέπει να φοβόμαστε μήπως πέσουμε.
(2)  Αυθεντική γραφή χωρίς το νῦν. «Να, θα έλθει όχι σε πολύ ο καιρός, ή μάλλον μπήκε μέσα από τις πόρτες» (Κ). Ο Χριστός γνώριζε από πριν ότι οι μαθητές του θα τον εγκατέλειπαν κατά τις κρίσιμες στιγμές του πάθους. Και όμως εξακολουθεί να είναι τρυφερός και στοργικός προς αυτούς. Εμείς είμαστε έτοιμοι να πούμε για μερικούς· Εάν προβλέπαμε την αχαριστία τους, δεν θα ήμασταν τόσο άφθονοι στις ευεργεσίες μας προς αυτούς. Ο Χριστός προείδε τη συμπεριφορά των μαθητών. Και όμως υπήρξε ευμενής προς αυτούς.
(3)  Ο Ιωάννης δεν μνημονεύει την προφητεία του Ζαχαρία (ιγ 7), την οποία παραθέτουν οι συνοπτικοί (Ματθ. κστ 31,Μάρκ. ιδ 27), αναφέρει όμως την κύρια λέξη της προφητείας «σκορπισθῆτε» (β).
(4)  Στο σπίτι του (g). Θα ζητήσει ο καθένας κρυφό τόπο, όπου θα νομίζει τον εαυτό του ασφαλή (ο).
«Τόση δειλία θα σας κυριεύσει τελείως, ώστε ούτε μαζί ο ένας με τον άλλον δεν θα μπορέσετε να αναχωρήσετε, αλλά θα διασκορπιστείτε και μεταξύ σας και ο καθένας θα βρει καταφύγιο και σωτηρία για τον εαυτό του» (Θφ).
(5)  «Λέμε ότι έμεινε μόνος, με την έννοια ότι δεν ήταν παρών κανείς από αυτούς που συνήθιζαν να είναι και να στέκονται δίπλα του» (Κ). Μόνο ανάμεσα στους εχθρούς. Βγήκε μόνος κουβαλώντας το σταυρό του, χωρίς να έχει τη συμπαράσταση από κανέναν ακόλουθο (τ). Θα έπρεπε να έλθουν οι μαθητές μάρτυρες υπέρ του κατά τη διάρκεια της δίκης και να επιζητήσουν με κάθε τρόπο να τον υπηρετήσουν και να τον ανακουφίσουν κατά τη διάρκεια του παθήματός του.
Ή, εάν επιτέλους δεν μπορούσαν να του προσφέρουν κάποια ανακούφιση, θα έπρεπε να δείξουν κάποια εμπιστοσύνη σε αυτόν και κάποια πίστη στα όσα τους είχε προείπει. Αλλά αυτοί ντράπηκαν την αλυσίδα του και τρόμαξαν προκειμένου να γίνουν συμμέτοχοι των παθημάτων του. Και τον άφησαν μόνο. Πολλές αγαθές υποθέσεις, όταν δυσκολεύουν από τους εχθρούς τους, εγκαταλείπονται και από τους φίλους τους. Οι μαθητές ήταν αυτοί που είχαν διαμείνει μαζί με τον Ιησού στους πειρασμούς του. Και όμως κατά την κρίσιμη αυτή στιγμή τού γυρίζουν την πλάτη. Και εκείνοι των οποίων η φιλία είναι δοκιμασμένη δεν φαίνονται πάντοτε πιστοί και σταθεροί. Για αυτό εάν κάποτε και σε μας εμφανιστούν οι φίλοι μας δυσμενείς, πρέπει να θυμόμαστε, ότι και στο Χριστό συνέβη αυτό και δεν έσπασε τους δεσμούς της αγάπης μαζί τους.
(6)  «Και» με εναντιωματική έννοια= και όμως· και παρ’ όλα αυτά (β,g).
(7)  «Διότι δεν ήταν μόνος, μιας και είναι Θεός από Θεό και μέσα στο Θεό κατά τρόπο φυσικό και αχώριστο» (Κ).
«Ο πατέρας είναι μαζί μου, συνυπάρχοντας με μένα ως αχώριστος» (Ζ). «Επομένως πάσχω όχι λόγω αδυναμίας, αλλά με τη θέλησή μου επιτρέπω στους σταυρωτές» (Θφ).
Λόγω της ένωσής μας με το Χριστό έγινε και σε μας τους πιστούς κοινό προνόμιο, ότι δεν είμαστε μόνοι, αλλά ο Πατέρας είναι μαζί μας. Όταν διαλέγουμε την μόνωση και ερημιά, όταν είμαστε μόνοι όπως ο Ισαάκ στον αγρό και ο Ναθαναήλ κάτω από τη συκιά και ο Πέτρος στο υπερώο της Ιόππης μελετώντας και προσευχόμενοι, δεν είμαστε μόνοι. Ο Πατέρας είναι μαζί μας. Και όταν βρισκόμαστε έρημοι μαστιζόμενοι από θλίψεις, τότε οι εχθροί ενδέχεται να κάνουν πικρότερη την ερημιά μας και οι φίλοι μας ενδέχεται να φεύγουν εγκαταλείποντάς μας. Δεν είμαστε όμως και τότε μόνοι. Ο Πατέρας είναι μαζί μας, όπως ήταν και με τον Ιωσήφ στα δεσμά του και μαζί με τον ευαγγελιστή Ιωάννη κατά την εξορία του στην Πάτμο.

33 Ταῦτα λελάληκα ὑμῖν(1) ἵνα(2) ἐν ἐμοὶ(3) εἰρήνην(4) ἔχητε. Ἐν τῷ κόσμῳ(5) θλῖψιν ἕξετε(6)· ἀλλὰ θαρσεῖτε(7), ἐγὼ(8) νενίκηκα τὸν κόσμον(9).
33Αυτά σας τα είπα, ώστε ενωμένοι μαζί μου να έχετε ειρήνη. Ο κόσμος θα σας κάνει να υποφέρετε· αλλά εσείς να ’χετε θάρρος, γιατί εγώ τον έχω νικήσει τον κόσμο».
(1)  Αναφέρεται σε όλα όσα ειπώθηκαν. «Με τρόπο χρήσιμο ανακεφαλαιώνει όλη τη συζήτηση που έκανε μαζί τους» (Κ).
(2)  Εκφράζει τον σκοπό των λόγων αυτών, τους οποίους ο Ιησούς είπε (b).
(3)  «Για να μη με βγάλετε από το νου σας, ούτε να σαλευθείτε και ταραχτείτε από τη σταθερότητα στη δική μου αγάπη, αλλά να έχετε ειρήνη με εμένα… παραδεχόμενοι ως αξιόπιστα, όσα σας είπα» (Θφ).
Η «εν» δηλώνει τη σφαίρα, από την οποία αντλείται η ειρήνη (g). Η ειρήνη είναι στην ένωση με το Χριστό.
«Διότι ο σύνδεσμος της ειρήνης δεν είναι η αμαρτία, αλλά η πίστη, η ελπίδα, η αγάπη και η δύναμη της ευσέβειας στο Θεό. Και αυτό σημαίνει, ένωση με το Χριστό. Το πιο κεφαλαιώδες λοιπόν για μας από όλα τα αγαθά, έχει φανεί ότι είναι η εν Χριστώ ειρήνη, η οποία φέρνει μαζί της σαν αδελφή την αγάπη μεταξύ μας» (Κ).
Την ίδια στιγμή ο χριστιανός ζει ανάμεσα σε δύο αντίθετα περιβάλλοντα. «Με εμένα» και «στον κόσμο». Εκείνοι οι οποίοι εμμένουν στη σχέση με το Χριστό μπορούν να έχουν ειρήνη και μέσα στην τρικυμία και θύελλα (μ).
(4)  Η οποία ανήκει στην μη ταραγμένη καρδιά (b). Ο σκοπός του Χριστού, όταν δίδασκε τους μαθητές, ήταν να μεταδώσει σε αυτούς την ειρήνη. Ο Κύριος θέλει οι μαθητές του να έχουν ειρήνη μέσα τους, οσοδήποτε ταραγμένο και θορυβώδες συμβαίνει να είναι το εξωτερικό τους περιβάλλον.
(5)  Αντιτίθεται στο «ἐν ἐμοὶ» και δηλώνει το πεδίο, από το οποίο αναπηδά η θλίψη (g).
Ή, «όσο θα είστε σε αυτόν τον κόσμο. Διότι ο παρών κόσμος είναι στάδιο και γυμναστήριο των αθλητών του Θεού» (Ζ).
Ή, κόσμος με ηθική έννοια «δηλαδή οι εραστές των πραγμάτων του κόσμου» (Κ)· μέσα στον κόσμο, ο οποίος μισεί τους μαθητές του Χριστού. Δες ιε 18 (β).
(6)  Αυθεντική γραφή έχετε (ενεστώτας)= Ήδη οι απόστολοι αισθάνονταν την πίεση της θλίψης και της αγωνίας (F). ἕξετε (μέλλοντας)= «όσο θα είστε στον κόσμο. Όχι μόνο τώρα που παραδίδομαι, αλλά και μετά από αυτά» (Θφ).
Κλήρος των μαθητών του Χριστού υπήρξε πάντοτε η θλίψη. Οι άνθρωποι τους καταδιώκουν, διότι είναι πρόβατα ανάμεσα σε λύκους. Ο Θεός εκπαιδεύει αυτούς για να γίνουν καλύτεροι. Οι άνθρωποι αποβλέπουν στο να τους αποκόψουν από τη γη και ο Θεός αποσκοπεί ώστε με τη θλίψη να καταστήσει αυτούς άξιους του ουρανού. Έτσι μεταξύ και των δύο, του Θεού δηλαδή και του κόσμου, οι μαθητές έχουν θλίψη. Αλλά οι θλίψεις και οι δοκιμασίες μεταστρέφονται σε έκτακτη και έξοχη χρησιμότητα. Η δοκιμασία είναι το σχολείο, στο οποίο ο χριστιανός μαθαίνει την υπακοή, είναι το μέσο με το οποίο σφυρηλατείται ο χαρακτήρας του, είναι η μέθοδος της παιδαγωγίας, είναι γύμνασμα πίστης. Αλλά τη νύχτα των δοκιμασιών θα διαδεχτεί η λαμπρή και άδυτη ημέρα της ένδοξης αιωνιότητας και στην ταλαιπωρία του χειμώνα θα επακολουθήσει η χαρμόσυνη άνοιξη του ουρανού. Για αυτό και ο Κύριος λέει θαρσεῖτε.
(7)  Αλλά να έχετε θάρρος. Όχι απλώς να παρηγοριέστε, αλλά να έχετε θάρρος. Μέσα στις ταραχές και τους διωγμούς αυτού του κόσμου, είναι καθήκον αλλά και συμφέρον των μαθητών του Χριστού να μην χάνουν το θάρρος τους, αλλά να διατηρούν τη χαρά τους με το Θεό, οποιεσδήποτε και αν είναι οι θλίψεις που τους καταπιέζουν, και την ελπίδα τους στο Θεό, οποιεσδήποτε και αν είναι οι εναντίον τους απειλές και τα επισειόμενα φόβητρα.
(8)  Με έμφαση. Τονίζεται η μοναδική προσωπικότητα αυτού που νίκησε τον κόσμο για τον εαυτό του και για τους δικούς του. Ουδέποτε υπήρξε ούτε θα υπάρξει άλλος κατακτητής και νικητής του κόσμου όμοιος με το Χριστό. Αυτό όμως πρέπει να γεμίζει τις καρδιές μας με θάρρος. Διότι ο Χριστός νίκησε τον κόσμο πριν από εμάς και απέδειξε σε μας, ότι ο εχθρός αυτός, που μέχρι πριν λίγο εμφανιζόταν ως ανίκητος, δεν είναι αήττητος. Αλλά τον νίκησε ακόμη και για χάρη μας, ως αρχηγός της σωτηρίας μας. Με το σταυρό του ο κόσμος σταυρώθηκε για μας και ο Κύριος αφόπλισε τον άρχοντα του κόσμου και συνέτριψε αυτόν κάτω από τα πόδια μας.
(9)  Έχω νικήσει «την πονηρία και τον πονηρό, τον πατέρα της» (Ζ).
«Αφού πάλεψα νικηφόρα με τον άρχοντα των παθών του κόσμου» (Θφ). «Αποδείχτηκε ο Χριστός ανώτερος και δυνατότερος ταυτόχρονα από κάθε αμαρτία και κοσμική περίσταση. Επειδή όμως νίκησε, θα δώσει τη νίκη και σε αυτούς που πειράζονται για χάρη του… Διότι νίκησε ο Χριστός ως άνθρωπος για χάρη μας και έγινε και με αυτόν τον τρόπο αρχή και θύρα και οδός για την ανθρώπινη φύση» (Κ).
«Όπως ακριβώς λοιπόν όταν ηττήθηκε ο Αδάμ, όλη η φύση καταδικάστηκε, έτσι όταν νίκησε ο Χριστός η νίκη πέρασε σε όλη τη φύση και μας χαρίστηκε μέσω του Ιησού Χριστού δύναμη να πατάμε πάνω σε φίδια και σκορπιούς και σε όλη τη δύναμη του εχθρού» (Θφ).
Η φράση «νικώ τον κόσμο» υπάρχει και στο Α΄ Ιω. ε 4,5, όπου η πίστη παρουσιάζεται ότι νίκησε τον κόσμο. Το «εγώ έχω νικήσει τον κόσμο» οπότε, αποτελεί προφητικό λόγο για αυτούς που είναι με το Χριστό (β). Ο Κύριος λέγοντας ειρήνη δεν εννοεί κάτι αρνητικό, δηλαδή απαλλαγή από την αγωνία και πίεση, κάποια απλή στασιμότητα της ψυχής, αλλά εννοεί την κατάκτηση και νίκη της ψυχής, που είναι ενωμένη με το Χριστό και νικά τον κόσμο (μ).
«Έχω νικήσει τον κόσμο». Δεν είναι ο Κύριος αδρανής και αδιάφορος θεατής των θλίψεών μας, αλλά μέγας αγωνιστής, ο οποίος αγωνίστηκε στο ίδιο πεδίο, στο οποίο καλούμαστε να αγωνιστούμε και εμείς. Και αγωνίστηκε όσο κανείς ουδέποτε. Αυτή τη στιγμή, κατά την οποία επίκειται η σκληρότερη φάση του αγώνα του, δίνει θάρρος και στους συναγωνιστές του. Έχω νικήσει τον κόσμο λέει σε αυτούς. Ούτε για μια στιγμή σε όλο τον βίο του και σε αυτό το σκληρό μαρτύριό του δεν παρέδωσε στον αντίπαλο ούτε σπιθαμή εδάφους. Δεν γνώρισε την ήττα ούτε για λεπτό της ώρας. Υπήρξε νικητής από την αρχή μέχρι το τέλος. Και όσο σκληρότερος υπήρξε ο αγώνας του, τόσο περιφανέστερη και ενδοξότερη υπήρξε η νίκη του. Και δοξασμένος ήδη νικητής, βέβαιος ότι το τρόπαιό του δεν πρόκειται να ανατραπεί ούτε κατά τη δοκιμασία του Σταυρού, καλεί όλους μας λέγοντας: έχετε θάρρος· εγώ έχω νικήσει τον κόσμο. Για όλους εκείνους, οι οποίοι τον ακολουθούν, ο κόσμος είναι ήδη ηττημένος.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 15
1 Ἐγὼ εἰμι ἡ ἄμπελος(1) ἡ ἀληθινή(2), καὶ ὁ πατήρ μου ὁ γεωργός ἐστι(3).
1«Εγώ είμαι το αληθινό κλήμα, κι ο Πατέρας μου είναι ο αμπελουργός.
(1)  Θέλει κυρίως να τονίσει την εσωτερική και οργανική ενότητα αυτού και των πιστών.
«Ονομάζει τον εαυτό του κληματαριά (άμπελον) διότι αυτούς που έχουν με την πίστη ριζώσει μέσα του, τούς τρέφει ώστε να καρποφορούν αγαθά έργα» (Β). «Εγώ είμαι η ρίζα» (Θφ).
«Για μεν τον εαυτό του λέει ότι είναι αμπέλι για τις κληματόβεργες που προέρχονται από αυτό όπως είναι η μητέρα και η τροφός, ενώ λέει ότι είναι κληματόβεργες αυτοί που ενώθηκαν με αυτόν και κατά κάποιο τρόπο προσαρμόστηκαν και εισχώρησαν σε αυτόν, αφού έγιναν ήδη κοινωνοί της δικής του φύσης… Με όποιο δηλαδή ακριβώς τρόπο, ο κορμός της κληματαριάς από την δική του και φυσικά ενωμένη με αυτόν ποιότητα κατά τρόπο φυσικό υπηρετεί και μοιράζει στα κλαδιά την απόλαυση, έτσι ο Μονογενής Λόγος του Θεού, την κατά κάποιο τρόπο συγγένεια και του Θεού και Πατέρα και της δικής του φύσης, την βάζει μέσα στους αγίους δίνοντας το Πνεύμα, αφού βεβαίως έχουν αυτοί ενωθεί με αυτόν μέσω της πίστης και της αγιότητας· τους τρέφει λοιπόν ώστε να έχουν ευσέβεια και εργάζεται μέσα τους την γνώση κάθε αρετής και αγαθοεργίας» (Κ).
«Το χωρίο αυτό του ευαγγελίου, όπου ο Κύριος ονομάζει τον εαυτό του άμπελον και τους μαθητές του κλαδιά (κληματόβεργες) διακηρύττει ότι ο μεσίτης μεταξύ Θεού και ανθρώπων, ο άνθρωπος Ιησούς Χριστός είναι η κεφαλή της εκκλησίας και ότι εμείς είμαστε μέλη του. Διότι αφού η άμπελος και τα κλαδιά της έχουν την ίδια φύση, η φύση του όμως ως Θεού είναι τελείως διαφορετική από τη δική μας, έγινε άνθρωπος, έτσι ώστε μέσα από αυτόν η ανθρώπινη φύση να γίνει άμπελος και εμείς, οι οποίοι επίσης είμαστε άνθρωποι, να γίνουμε κλαδιά της» (Αυ).
Η σύγκριση του Ιησού με δέντρο και των μαθητών του με τα κλαδιά που φυτρώνουν από το δέντρο, είναι όμοια, σε κάποιες πλευρές, με τη μεταφορά που χρησιμοποιείται στο Ρωμ. ια 16, σύμφωνα με την οποία ο Ισραήλ συγκρίνεται με ήμερη ελιά, στην οποία τη θέση μεν της ρίζας κατέχουν ο Αβραάμ και οι πατριάρχες, ενώ τη θέση των κλαδιών οι απόγονοί τους (β).
Δείγμα της ταπεινοφροσύνης του Χριστού είναι και το ότι ευαρεστείται να μιλά για τον εαυτό του με ταπεινές συγκρίσεις. Αυτός είναι ο ήλιος της δικαιοσύνης, το αστέρι το λαμπρό το πρωινό. Και όμως παρομοιάζει τον εαυτό του με αμπέλι. Η εκκλησία, η οποία είναι το μυστικό σώμα του Χριστού, είναι αμπέλι (Ψαλμ. οθ 8). Έτσι και ο Χριστός, στον οποίο δυναμικά και σπερματικά περιλαμβάνεται εξ’ αρχής η εκκλησία, όλοι όσοι δια μέσου των αιώνων θα καταστούν μέλη του Χριστού, ονομάζεται αμπέλι. Αμπέλι φυτευμένο σε αμπελώνα, στη γη, διότι είναι ο Λόγος ο οποίος έγινε σάρκα. Η κληματαριά είναι φυτό που προβάλλει κάθε χρόνο αναδενδράδες που καλύπτουν μεγάλες εκτάσεις. Έτσι και ο Χριστός θα γίνει γνωστός ως σωτηρία μέχρι τα έσχατα της γης. Ο καρπός του αμπελιού «ευφραίνει Θεό και ανθρώπους» (Κριτ. θ 13).
Έτσι και ο καρπός της μεσιτείας του Χριστού. Αλλά εάν ο Χριστός είναι το αμπέλι, οι πιστοί είναι οι κληματόβεργες και τα κλαδιά του αμπελιού. Είναι λοιπόν ο Χριστός η ρίζα, που υποβαστάζει τα κλαδιά και εκτρέφει αυτά με το χυμό που ξεκινά από αυτήν. Έτσι και ο Χριστός μας τρέφει και αυτός είναι που αυξάνει και υποβαστάζει εμάς. Πολλά είναι τα κλαδιά αλλά συναντιούνται όλα στη ρίζα. Έτσι και όλοι οι αληθινοί Χριστιανοί, οσοδήποτε και αν χωρίζονται μεταξύ τους με τις αποστάσεις του χρόνου και του τόπου, ενώνονται όλοι στο Χριστό.
(2)  «Η εξαιρετική, η άφθαρτη, η πνευματική» (Ζ)· το αμπέλι που ανταποκρίνεται στο ιδανικό· το αμπέλι το τέλειο (F), η γνήσια εκπλήρωση των ιδιοτήτων, τις οποίες εικονίζει το αμπέλι (μ)· η βουλή και το σχέδιο του Θεού που εμπιστεύθηκε ο Θεός στον Ισραήλ, εκπληρώθηκαν στον εαυτό του. Στο πρόσωπό του υπάρχει ο όλος λαός του Θεού, ο νέος Ισραήλ της χάρης (τ).
«Όταν λέει εγώ είμαι η άμπελος η αληθινή, θέλει να διακρίνει τον εαυτό του από την άμπελο εκείνη, εναντίον της οποίας απευθύνθηκαν τα λόγια. Τι να κάνω ακόμη στον αμπελώνα μου το οποίο δεν έκανα σε αυτόν; Διότι περίμενα να κάνει σταφύλι, έκανε όμως αγκάθια (Ησ. ε 4). Διότι πώς θα μπορούσε να είναι αληθινή άμπελος εκείνη, από την οποία αναμένονταν σταφύλια και παρήχθησαν αγκάθια;» (Αυ).
Γενικώς από τους ερμηνευτές προβάλλεται ως λόγος της χρησιμοποίησης εδώ της εικόνας του αμπελιού, το ότι χρησιμοποιείται συχνά στην Π.Δ. ως τύπος του Ισραήλ, πάντοτε όμως του πεσμένου Ισραήλ. Δες Ιεζ. ιε 2,ιθ 10,Ησ. ε 1,Ιερεμ. β 21,Ωσηέ ι 1,Ψαλμ. οθ 9-14. Σκέφτηκαν λοιπόν, ότι, όταν ο Ιησούς είπε Εγώ είμαι η άμπελος η αληθινή, η φανερή σύγκριση ήταν μεταξύ της εκφυλισμένης αμπέλου του Ισραήλ και της ιδανικής αμπέλου, την οποία εκπροσωπούσε αυτός. Δηλαδή η αληθινή άμπελος προβάλλεται τώρα στους μαθητές ως το νέο ιδανικό του πνευματικού Ισραήλ (β).
(3)  Είναι σύμφωνο με όσα λέγονται στην παραβολή του αμπελώνα (Ματθ. κα 33-41,Μάρκ. ιβ 1-9,Λουκ. κ 9-16). Ο Θεός έστειλε τον Υιό του στον κόσμο, και έτσι φυτεύτηκε το αμπέλι, του οποίου κλαδιά είναι οι πιστοί (ο). Αυτός ίδρυσε με την αποστολή του Ιησού την εκκλησία και αυτός την καλλιεργεί (g).
Αλλά «ο Χριστός είναι αμπέλι με την ίδια έννοια, με την οποία είπε: Ο Πατέρας μου είναι μεγαλύτερος από εμένα. Με την έννοια όμως με την οποία είπε, Εγώ και ο Πατέρας μου είμαστε ένα, είναι και ο γεωργός. Και γεωργός όχι όμοιος με εκείνους, των οποίων το όλο έργο περιορίζεται σε εξωτερικό κόπο, αλλά γεωργός που παρέχει και την εσωτερική αύξηση» (Αυ).
«Πρόσεξε λοιπόν με πόση ακρίβεια διατυπώνει την παραβολή· διότι, λέει, δεν δέχεται τη φροντίδα του γεωργού η ρίζα, αλλά τα κλαδιά. Η ρίζα βεβαίως για κανέναν άλλο λόγο δεν έχει αναφερθεί εδώ, αλλά για να μάθουν ότι δεν μπορούν τίποτα να επιτελέσουν χωρίς τη δύναμή του, και ότι, έτσι πρέπει να είναι ενωμένοι με την πίστη, όπως το κλαδί με το αμπέλι» (Χ).
«Θα εννοήσεις επομένως λοιπόν και πολύ σωστά, ότι μας τρέφει μεν με σκοπό την ευσέβεια, ο Πατέρας μέσω του Υιού μαζί με το Πνεύμα· μας καλλιεργεί επίσης πάλι, δηλαδή επιβλέπει και επισκέπτεται και αξιώνει της φροντίδας που επανορθώνει, μέσω του Υιού μαζί με το Πνεύμα… Για να μη νομίσει δηλαδή κάποιος, ότι η φροντίδα για εμάς γίνεται από μόνον τον μονογενή (Υιό), έφερε μαζί σαν συνεργάτη κατά κάποιο τρόπο και τον Θεό και Πατέρα, ονομάζοντας τον εαυτό του από τη μία κληματαριά, που χορηγεί στα κλαδιά της τη ζωή και το να μπορούν να καρποφορούν, και γεωργό από την άλλη αυτόν που τον γέννησε» (Κ).

2 Πᾶν κλῆμα(1) ἐν ἐμοὶ(2) μὴ φέρον καρπόν(3), αἴρει αὐτό(4), καὶ πᾶν τὸ καρπὸν φέρον(5), καθαίρει(6) αὐτό, ἵνα πλείονα καρπὸν φέρῃ(7).
2Κάθε κληματόβεργα πάνω μου που δεν κάνει καρπό την κόβει· και κάθε κληματόβεργα που κάνει καρπό την κλαδεύει, για να καρποφορήσει περισσότερο.
(1)  Δηλαδή κλαδί, κλαδάκι τρυφερό και ευλύγιστο· ειδικά κλαδί αμπέλου (κληματαριάς)(G). «Ο πιστός είναι κλαδί της νοητής αμπέλου, η οποία είναι ο Χριστός» (αμ).
«Μολονότι η ρίζα έχει ανάγκη από φροντίδα πριν από τα κλήματα, να σκαφτεί γύρω-γύρω και να ανοιχτεί το χώμα, αλλά όμως τίποτα δεν λέει εδώ για αυτήν, αλλά όλα τα λόγια του αναφέρονται στα κλήματα, δείχνοντας, ότι αυτός μεν είναι αυτάρκης, ενώ οι μαθητές του έχουν ανάγκη από πολλή βοήθεια εκ μέρους του γεωργού, και αν ακόμη είναι πάρα πολύ ενάρετοι» (Χ).
(2)  «Κάθε κλαδί που βλάστησε σε μένα και είναι ενωμένο με εμένα μέσω της πίστης» (Ζ)· «κάθε άνθρωπος, που μέσω της πίστης έγινε μέρος της ρίζας και ενώθηκε με τον Κύριο και έγινε ένα σώμα με αυτόν» (Θφ).
Ήμασταν φτωχοί, εγκαταλελειμμένοι, αβοήθητοι, χωρίς ζωή, νεκρά σχεδόν και ξεραμμένα κλαδιά. Από μόνοι μας δεν μπορούσαμε να βλαστήσουμε και να αναπτυχθούμε ως χυμώδη και τρυφερά κλαδιά. Ο Θεός μέσω της πίστης μάς ένωσε με το Χριστό εγκεντρίζοντάς μας κατά κάποιο τρόπο μέσα σε αυτόν σαν σε ζωηφόρο αμπέλι. Ήμαστε τώρα εμβόλιμοι στο Χριστό. Και πνεύμα χάρης και ζωής ρέει μέσα στις καρδιές μας από τον Πατέρα μέσω του Υιού, ακριβώς, όπως και ο χυμός διαχύνεται από τη ρίζα της κληματαριάς στα κλαδιά της. Εάν η θέλησή μας δεν εμποδίσει τη μυστική αυτή λειτουργία της χάρης, ασφαλώς θα παράγουμε καρπό. Όπως ακριβώς λοιπόν ο χυμός της αμπέλου ή κληματαριάς διαχύνεται στα κλαδιά κατά την άνοιξη, έτσι και η χάρη δεν πρέπει να παρεμποδιστεί από τη θέλησή μας, για να εισρεύσει στον καιρό της, οπότε θα μεταβληθεί σε εμάς σε έργα και συνήθειες αγαθές. Αλλά εάν παρεμποδιστεί, θα μείνουμε τότε άκαρπα κλαδιά και ως τέτοια θα πεταχτούμε από το ίδιο χέρι, το οποίο μας εγκέντρισε στο Χριστό.
(3)  Μπορεί λοιπόν ένα κλαδί να είναι πράγματι στο Χριστό και όμως ταυτόχρονα να είναι άκαρπο. Πιθανώς αποτελεί υπαινιγμό για την πτώση και καταδίκη του Ιούδα (β). Πάντως έχει υπ’ όψη το μέλλον της εκκλησίας του (g).
«Πρέπει να ξέρουμε λοιπόν ότι, αν είμαστε μεν ενωμένοι με αυτόν μέσω της πίστης και επιδεικνύουμε την εξωτερική εικόνα της προσκόλλησης με σκέτες και μόνο ομολογίες, αλλά δεν συσφίγγουμε τον δεσμό της ένωσης και με τα ανδραγαθήματα που προέρχονται από αγάπη, θα είμαστε μεν κλήματα, νεκρά όμως και άκαρπα» (Κ).
Από κάθε αμπέλι περιμένουμε σταφύλια. Έτσι και από κάθε χριστιανό περιμένουμε ως καρπό διάθεση και ζωή και συμπεριφορά χριστιανική, προθέσεις και σκοπούς χριστιανικούς, αφοσίωση και καθιέρωση χριστιανική. Πρέπει να τιμούμε το Θεό και να πράττουμε το αγαθό, και να παρέχουμε τους εαυτούς μας παράδειγμα της αγνότητας και δύναμης της θρησκείας, την οποία πρεσβεύουμε και ομολογούμε. Όλα αυτά λοιπόν σημαίνουν το να φέρουμε καρπό.
(4)  «Το κόβει ως άχρηστο και άξιο για τη φωτιά» (Ζ)· «το βάζει έξω από την σχέση με τον Υιό» (Θφ). Αφού ανεχτεί για κάποιο χρόνο το νεκρό αυτό μέλος στην εκκλησία, με κάποιον πειρασμό, στον οποίο παραχωρεί να πέσει αυτό, ή με κάποιον άλλο εξωτερικό τρόπο διευθέτησης, που το απομακρύνει από το περιβάλλον του ή και με το θάνατο χωρίζει αυτό ο Θεός από την κοινωνία των πιστών, με την οποία μόνο εξωτερικά συνδεόταν (g). Συνδέονταν με το Χριστό με την κλωστή της εξωτερικής ομολογίας και παρόλο που φαίνονταν ότι είναι κλαδιά, γρήγορα θα παρουσιαστούν ξερά.
(5)  «Λέει ότι το καρποφόρο κλαδί δεν θα είναι τελείως άγευστο της φροντίδας του γεωργού, διότι θα καθαριστεί ώστε να μπορεί να καρποφορεί περισσότερο» (Κ).
(6)  Αίρει-καθαίρει. Γλυκός ρυθμός παρόλο που το καθαίρω δεν παράγεται από το αίρω (b). Παρήχηση. «Αυτό το «καθαίρει» σημαίνει περικόβει» (Χ). Αναφέρεται στην πράξη του κλαδέματος, με το οποίο προλαβαίνεται η υπερβολική αύξηση με το να κοντύνουμε τα κλαδιά και με την αποκοπή των βλαστών που πλεονάζουν. «Διότι το αμπέλι, όταν δεν κλαδεύεται, αγριοφουντώνει. Έτσι είναι και ο άνθρωπος, του οποίου ο Λόγος, σαν μαχαίρι, καθαρίζει τις υβριστικές παραφυάδες, αναγκάζοντας τις ορέξεις να καρποφορούν και όχι να διαλύονται στις επιθυμίες» (Κλ).
«Εδώ μαθαίνουμε, ότι και αν ακόμα κάποιος είναι πάρα πολύ ενάρετος, χρειάζεται τη φροντίδα από το Θεό» (Θφ).
Το καθαρίζει ο Θεός «χρησιμοποιώντας σαν ακριβώς κάποιο δρεπάνι, την ενέργεια του Πνεύματος και περικόβει σε αυτούς άλλοτε μεν τις ηδονές, οι οποίες πάντα καλούν σε αγάπη της σάρκας και σε πάθη σωματικά, άλλοτε πάλι τα όσα τυχαίνει να συμβαίνουν στις ψυχές των ανθρώπων, τα οποία με την ποικίλη ιδέα των κακών κατασπιλώνουν τον νου… Όμως το καθάρισμα της πνευματικής κληματαριάς, δεν θα συμβεί χωρίς πόνο… Διότι ο Θεός μας που αγαπά την αρετή, μάς εκπαιδεύει με πόνο και θλίψη» (Κ).
Αλλά ο πόνος, ο οποίος υπονοείται εδώ, είναι πόνος ο οποίος εξευγενίζει. Και αν θέλουμε να συγκαταλεχθούμε μαζί με τα καρποφόρα κλαδιά, πρέπει με ευγνωμοσύνη να δεχτούμε κάθε είδος πόνου που έρχεται σε εμάς, γνωρίζοντας, ότι ο πόνος μας κάνει ικανούς, για να φέρουμε περισσότερο καρπό (τ).
«Από εδώ δείχνει, ότι οι πειρασμοί τούς κάνουν περισσότερο ισχυρούς» (Χ).
«Ο ουράνιος Πατέρας μας ζητά, να είναι όλα καθαρά και καρποφόρα. Καθαρότητα και καρποφορία αμοιβαία βοηθούν το ένα το άλλο (b).
(7)  Παραχωρεί πειρασμούς «να έρθουν σε αυτόν, οι οποίοι από τη μία κάθε βλαβερό το κόβουν, και από την άλλη δημιουργούν κάθε σταθερότητα και γονιμότητα περισσότερης αρετής» (Ζ).
«Επειδή δηλαδή οι θλίψεις μοιάζουν να είναι σαν αυτό που οι γεωργοί ονομάζουν κλάδεμα, δείχνει σε αυτούς ο Κύριος, ότι με τις θλίψεις θα γίνουν πιο γόνιμοι, όπως και με το κλάδεμα τα κλήματα» (Θφ).
Εάν το κλάδεμα δεν γίνει έγκαιρα, τα κλαδιά της κληματαριάς θα αυξηθούν υπέρμετρα και πέραν του δέοντος. Αυτό όμως ασφαλώς θα βλάψει την ομαλή καρποφορία. Θα σημειωθεί στην περίπτωση αυτή ό,τι και στην πρόωρη ανάπτυξη οποιουδήποτε οργανισμού, ο οποίος εξασθενεί από αυτήν μέχρι σημείου ώστε να διατρέχει και τον κίνδυνο του μαρασμού. Ακριβώς για αυτό παρεμβαίνει και στο πνευματικό αμπέλι το πάνσοφο χέρι του μεγάλου Γεωργού που κλαδεύει και καθαρίζει τα πνευματικά κλήματα. Διατρέχουν και αυτά τον κίνδυνο να γίνουν πληθωρικά και ασθενικά, που καλύπτουν ευρύ χώρο χωρίς ανάλογη απόδοση για χρήση και δόξα του μεγάλου Κυρίου. Όλες οι θλίψεις των πιστών δεν είναι παρά η ψαλίδα του πάνσοφου Γεωργού, με την οποία καθαρίζονται και κλαδεύονται τα κλήματα, για να φέρουν περισσότερο καρπό. «Εκείνα τα υπερσαρκώματα, τα οποία πλεονάζουν, κόβονται με εσωτερικές και εξωτερικές θλίψεις και με τα μέσα αυτά ο καρπός αυξάνει (b).
«Αν συγκεντρώσουμε τις δυνάμεις μας στην καθαρότητα της ζωής μας, τότε στην κάθαρση των παθών μάς βοηθάει ο Θεός, ολοκληρώνοντας τη δική μας φροντίδα προς το καλό και την προθυμία μας. Όπως λοιπόν κλαδεύουν το αμπέλι από ό,τι είναι περιττό που το φορτώνει και το εμποδίζει, έτσι κόβουμε και τις ασχολίες της ψυχής για τα μάταια πράγματα. Με τον τρόπο αυτό, εξοικονομούμε όλη τη δύναμη της ψυχής στην καρποφορία των σημαντικών έργων. Για να μην φουντώσει μέσα στον επιδεικτικό στολισμό, και έτσι αδειάσει όλη της τη δύναμη στο να αρέσει στους ανθρώπους. Αυτό θα γίνει αν ασχοληθεί η ψυχή μας με τα εξωτερικά κοσμικά πράγματα, που είναι σαν τα εξωτερικά φύλλα και τους έλικες του αμπελιού» (Β).
Περισσότερη και πλουσιότερη καρποφορία είναι η ευλογημένη αμοιβή προηγούμενης καρποφορίας. Η πρώτη ευλογία είναι να φέρει καρπό. Αλλά υπάρχει και άλλη μεγαλύτερη ευλογία: «για να φέρει περισσότερο καρπό».

3 Ἤδη ὑμεῖς(1) καθαροί ἐστε διὰ τὸν λόγον(2) ὃν λελάληκα ὑμῖν(3).
3Εσείς είστε κιόλας κλαδεμένοι και καθαροί εξαιτίας των όσων σας έχω διδάξει.
(1)  Με αυτό ο Κύριος φανερώνει, ότι τους μαθητές του, τους τοποθετεί στα δεύτερα κλαδιά, από τα οποία αναμένεται καρπός. Το έργο του κλαδέματος κατ’ αρχήν έχει ήδη συντελεστεί σε αυτούς.
(2)  Όχι μέσω του λόγου, αλλά εξαιτίας του λόγου (g). Ο λόγος είναι από μόνος του καθαρός και για αυτό μεταδίδει την καθαρότητα ή αγιότητα στους μαθητές (b). «Εξαιτίας του λόγου μου έχει γίνει πράξη από τον Πατέρα ο τρόπος της πνευματικής κάθαρσης σε εσάς πρώτους· να λοιπόν! Αποβάλατε την ενόχληση των μάταιων συνηθειών και της κοσμικής νεκρότητας… να! Απαλλαχτήκατε από τη νομική και ανώφελη και μάταιη επιτήρηση των Ιουδαίων. Ο λόγος μου σας καθάρισε· διότι δεν ζείτε πλέον με τον Μωσαϊκό τρόπο ζωής… ούτε αναζητάτε τον αγιασμό μέσα από τις αιματηρές προσφορές (θυσίες), αλλά πιστεύετε ότι θα γεμίσετε με πίστη βέβαιη και προσπαθείτε να γίνετε ευάρεστοι στο Θεό με κάθε αγαθοεργία» (Κ).
«Γιατί δεν λέει, ότι είστε καθαροί με το βάπτισμα… Διότι μόνο στο νερό στο οποίο υπάρχει και ο λόγος, καθαρίζεται κάποιος. Αφαίρεσε τον λόγο και το νερό είναι ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο από απλό νερό. Ο λόγος προστίθεται στο στοιχείο και προέρχεται έτσι το μυστήριο σαν ένα είδος και αυτό ορατού λόγου… Και για αυτό το λόγο το νερό έχει τέτοια δραστικότητα όχι μόνο για το σώμα, αλλά και για την ψυχή, εξαιτίας της ενέργειας του λόγου και όχι διότι ο λόγος λέγεται, αλλά διότι πιστεύεται» (Αυ).
Η πίστη με την οποία αποδέχτηκαν τον λόγο του Κυρίου «καθάρισε τις καρδιές τους» (Πράξ. ιε 9)· ο λόγος της χάριτος καθάρισε αυτούς από τους μολυσμούς του κόσμου και της σάρκας.
(3)  «Εγώ, λέει, σας καθάρισα με τη διδασκαλία μου» (Θφ).
«Βλέπεις πώς παρουσιάζει τον εαυτό του να φροντίζει για τα κλήματα; Διότι εγώ, λέει, σας καθάρισα· αν και βεβαίως προηγουμένως δείχνει ότι αυτό το κάνει ο Πατέρας, αλλά δεν υπάρχει καμία διαφορά μεταξύ Πατρός και Υιού» (Χ).
«Βλέπεις ότι, παρόλο που είναι αμπέλι, αλλά είναι και γεωργός. Διότι είναι κοινή αυτή η γεωργία και στον πατέρα και στον υιό, όπως ακριβώς βεβαίως και τα άλλα» (Ζ).

4 Μείνατε(1) ἐν ἐμοί(2), κἀγὼ ἐν ὑμῖν(3). Καθὼς τὸ κλῆμα οὐ δύναται καρπὸν φέρειν ἀφ' ἑαυτοῦ(4), ἐὰν μὴ μείνῃ(5) ἐν τῇ ἀμπέλῳ, οὕτως οὐδὲὑμεῖς, ἐὰν μὴ ἐν ἐμοὶ μείνητε(6).
4Μείνετε ενωμένοι μαζί μου· τότε θα ’μαι κι εγώ ενωμένος μαζί σας. Όπως η κληματόβεργα δεν μπορεί να καρποφορήσει από μόνη της, αν δεν είναι ενωμένη με το κλήμα, το ίδιο κι εσείς αν δε μείνετε ενωμένοι μαζί μου.
(1)  «Είναι προαιρετική η προσκόλληση στο αμπέλι σε αυτούς που έρχονται σε αυτό» (Κ).
«Διότι η μεν ρίζα μένει, η αφαίρεση όμως και η φροντίδα ανήκει στα κλήματα» (Χ). Έτσι εξηγείται η προτροπή. Προϋποτίθεται ότι έχουν ήδη ενωθεί με την κληματαριά.
«Εγώ μεν, λέει, και εσάς σας καθάρισα με το λόγο μου και την διδασκαλία και τίποτα από όσα εξαρτιόνταν από εμένα δεν παραλείφθηκε. Πρέπει όμως τώρα να υπάρξουν και τα δικά σας. Μείνετε μέσα σε μένα, λέει» (Θφ).
(2)  «Με το να συγκολληθείτε με εμένα πιο σταθερά, μέσω πίστης αδίστακτης και σχέσης άρρηκτης» (Ζ).
Ιδιαίτερα μάλιστα με το «να με ακολουθείτε γνήσια με την τέλεια και ανελλιπή αγάπη. Διότι ως προς αυτό κατεξοχήν, θα ήταν καλή και θα διαφυλασσόταν η δύναμη της προσκόλλησης μέσω του Πνεύματος, δηλαδή της ένωσης» (Κ).
«Και αν ακόμη ενώθηκε κάποιος με το Χριστό μέσω του αγιασμού από το Πνεύμα, αλλά έχει ανάγκη να κατέχει και την τέλεια αγάπη και να ακολουθεί αυτόν» (αμ).
(3)  «Και εγώ μένω μέσα σας, συνυπάρχοντας με τη δύναμή μου και σας φροντίζω ή σας συγκρατώ όπως το αμπέλι τα κλήματα και σας κάνω καρποφόρους» (Ζ).
Το να μένει ο Χριστός μέσα μας εξαρτάται από το να μένουμε εμείς σε αυτόν=Μείνετε μέσα μου, για να μπορέσω και εγώ να μένω μέσα σας (Stier).
«Δεν είμαστε εμείς μέσα σε Αυτόν κατά τον ίδιο τρόπο, με τον οποίο και Εκείνος είναι μέσα μας. Διότι η σχέση των κλαδιών με το αμπέλι είναι τέτοια, ώστε παρέχει σε αυτά ζωτική τροφή και τίποτα δεν παίρνει από αυτά. Έτσι και το να έχουν το Χριστό να μένει μέσα τους και τους εαυτούς τους να μένουν μέσα στο Χριστό, είναι και από τις δύο απόψεις ωφέλιμο όχι στο Χριστό, αλλά στους μαθητές» (Αυ).
(4)  «Διότι εάν το κλήμα δεν έχει από το αμπέλι, σαν ακριβώς από μητέρα, την ζωοποιό ικμάδα που χορηγείται σε αυτό, πώς θα γεννήσει το σταφύλι ή ποιόν θα βγάλει καρπό και από που;» (Κ).
(5)  Υπάρχει και η γραφή: μένῃ.
(6)  Υπάρχει και η γραφή: μένητε.
«Ούτε εσείς δεν μπορείτε να καρποφορείτε, εάν αποσχιστείτε από την ένωση μαζί μου» (Ζ).
«Διότι ποτέ δεν θα βλαστήσει σε εσάς καρπός αρετής, αν ξεπέσετε από την συνένωση με το Χριστό» (Κ).
«Η ρίζα για κανένα άλλο λόγο δεν έχει αναφερθεί εδώ, αλλά για να μάθουν, ότι χωρίς τη δική του δύναμη δεν μπορούν να κάνουν τίποτα» (Χ).
Δεν υπονοεί εδώ ότι στο φυσικό άνθρωπο είναι ηθικά αδύνατο κάθε αγαθό, αλλά ότι ο πιστός, όταν αφεθεί στις δικές του δυνάμεις, γίνεται άγονος, προκειμένου να παράγει την πνευματική ζωή, τη ζωή του Θεού μέσα του και στους άλλους και να προκόψει σε αυτήν (g). Κριτήριο για την πραγματική ενότητα και σύνδεση με το Χριστό είναι η καρποφορία των λογικών κλημάτων (ο).
Μεμονωμένη και αυτοτελής ζωή στον καθένα επί μέρους άνθρωπο μόνο ιδεατά είναι νοητή. Αλλά η πείρα από τη μία και η θεία αποκάλυψη από την άλλη συμπίπτουν, σε συμφωνία, διδάσκοντάς μας, ότι ουδέποτε βρέθηκε ούτε μπορεί να υπάρξει. Μία και μόνη υπάρχει πραγματική πηγή αγαθού και ζωής αιώνιας, ο Χριστός. Εάν λοιπόν υπάρχει κάτι αγαθό μέσα μας πρέπει να προέρχεται και να συνεχίζεται η αύξησή του από την πηγή αυτή. Έτσι είναι απαραιτήτως αναγκαίο να μένουμε μέσα στο Χριστό και να είμαστε ενωμένοι μαζί του, οπότε μέσω του Χριστού θα είμαστε ενωμένοι και μεταξύ μας.

5 Ἐγώ εἰμι ἡ ἄμπελος(1), ὑμεῖς τὰ κλήματα. ὁ μένων ἐν ἐμοὶ κἀγὼ ἐν αὐτῷ(2), οὗτος(3) φέρει καρπὸν πολύν(4), ὅτι χωρὶς ἐμοῦ(5) οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν(6).
5Εγώ είμαι το κλήμα, εσείς οι κληματόβεργες. Εκείνος που μένει ενωμένος μαζί μου κι εγώ μαζί του, αυτός δίνει άφθονο καρπό, γιατί χωρίς εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτε.
(1)  Επαναλαμβάνει την κύρια ιδέα με ελαφρές μεταβολές στο λεκτικό, επιβεβαιώνοντας ξανά αυτήν (β). Η έννοια του σ.: Με εμένα υπάρχει πλούσια γονιμότητα· χωριστά από εμένα υπάρχει στείρωση (g).
(2)  «Βλέπεις που και ο Υιός δεν συντελεί λιγότερο από τον Πατέρα στη φροντίδα των μαθητών; Διότι ο μεν Πατέρας καθαρίζει, ενώ ο Υιός τούς κρατά ενωμένους με τον εαυτό του. Η παραμονή στη ρίζα είναι εκείνη που κάνει τα κλήματα να καρποφορούν. Διότι αυτό που δεν καθαρίζεται, αλλά μένει στη ρίζα, φέρνει καρπό, αν και όχι όσο πρέπει, αυτό όμως που δεν μένει, δεν παράγει καθόλου καρπό. Αλλά όμως δείχτηκε ότι και ο καθαρισμός είναι έργο του Υιού, και η παραμονή στη ρίζα είναι έργο του Πατέρα, ο οποίος γέννησε και τη ρίζα» (Χ).
(3)  Με έμφαση.
(4)  Η ιδέα που εκφράζεται είναι, ότι η ζωντανή αυτή και μόνιμη ένωση με το Χριστό οδηγεί στην ύψιστη τελειότητα στην οποία μπορεί να φτάσει ένα καρποφόρο κλήμα και στην ποσότητα και στην ποιότητα καρπού (ο).
(5)  Παριστάνει κλήμα που κόπηκε από την άμπελο ή που δεν έχει ζωτική σχέση μαζί της (ο). «Όπως ακριβώς οι βλαστοί, αν δεν παίρνουν δύναμη από τη ρίζα» έτσι και εσείς «δεν μπορείτε να καρποφορείτε, εάν δεν μείνετε μέσα μου» (Ζ).
(6)  Όχι απλώς να καρποφορείτε, αλλά και με γενικότερη έννοια, δεν μπορείτε να συντελείτε οποιοδήποτε αγαθό (ο). «Διότι χωρίς την ευκαρπία που προέρχεται από αυτόν και την ζωογονία, δεν θα μπορούν να κάνουν τίποτα» (Θφ). Έργα πριν τη χάρη του Χριστού και πριν την έμπνευση του Πνεύματός του δεν υπήρξαν σε όλα αρεστά στο Θεό, εφόσον δεν ήταν καρπός της πίστης στο Χριστό, ούτε έκαναν τους ανθρώπους άξιους να λάβουν τη χάρη (τ).
Σημείωσε, ότι είναι αναγκαία και απαραίτητη η σταθερή εξάρτησή μας από τη χάρη του Μεσίτη για όλη την πνευματική και θεία ζωή μέσα μας, όπως είναι αναγκαίο να εξαρτόμαστε από την πρόνοια του Δημιουργού για όλες τις ενέργειες της φυσικής ζωής. Χωρίζοντας τους εαυτούς μας από την αξιομισθία της θυσίας του Χριστού δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για τη δικαίωσή μας. Αν χωριστούμε επίσης και από το Πνεύμα του Χριστού δεν μπορούμε να πράξουμε τίποτα για τον αγιασμό μας. Χωρίς το Χριστό δεν μπορούμε να πράξουμε τίποτα το αρεστό ενώπιον του Θεού και το ωφέλιμο στους εαυτούς μας. Εξαρτόμαστε από το Χριστό όχι μόνο όπως η κληματαριά από τον τοίχο ή από το ξύλο που την υποστηρίζει, αλλά και όπως το κλαδί από την ρίζα, από την οποία παίρνει τον χυμό που το ζωοποιεί.

6 Ἐὰν μή τις μείνῃ ἐν ἐμοί(1), ἐβλήθη ἔξω(2) ὡς τὸ κλῆμα(3) καὶ ἐξηράνθη(4), καὶ συνάγουσιν αὐτὰ(5) καὶ εἰς τὸ πῦρ βάλλουσι(6), καὶ καίεται(7).
6Αν κάποιος δεν μένει ενωμένος μαζί μου, θα τον πετάξουν έξω σαν την κληματόβεργα, και θα ξεραθεί. Τις βέργες αυτές τις μαζεύουν, τις ρίχνουν στη φωτιά, και καίγονται.
(1)  Υπάρχει και η γραφή μένῃ ἐν ἐμοί. Όπως στην κληματαριά (b). Αναφέρεται όχι στην αποστασία, αλλά στην εξωτερική μόνο ομολογία του ονόματος του Χριστού, που δεν συνοδεύεται από ζωντανή σχέση μαζί του (ο)· «αναφέρεται δηλαδή σε αυτούς που διέκοψαν στη σχέση με αυτόν με το να … στραφούν… στα μη πρέποντα και σε τρόπο ζωής που δεν συμφωνεί με το Θεό» (Κ).
(2)  «Αφού δεν απολαμβάνει πλέον τη φροντίδα του χεριού του γεωργού» (Χ). Με την έννοια του: απομακρύνεται βίαια από τον τόπο, που έως τώρα κατείχε (G). Ο αόριστος αντί για μέλλοντα εκφράζει το βέβαιο και αναπόφευκτο αυτού που θα συμβεί (β).
(3)  «Το κλήμα το άχρηστο» (Ζ) και το οποίο αποκόπηκε. «Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι και ο θεσπέσιος Παύλος, το κόψιμο που εννοείται εδώ υπαινίσσεται, αν και δεν αναφέρεται σε κληματαριά». Δες Ρωμ. ια 22 (Κ).
(4)  «Δηλαδή αν είχε κάτι από τη ρίζα, αποβάλλεται· αν είχε κάποια χάρη, απογυμνώνεται από αυτήν και μένει έρημος από την εκεί βοήθεια και ζωή» (Χ). «Δεν θα φανεί σε αυτόν καμία δύναμη που θα τον αναδεικνύει κατάλληλο για την αρετή, αλλά και που θα τον κάνει να μπορεί να διαπρέπει στους καρπούς της αγαθοεργίας» (Κ).
Ξεράθηκε, όπως ακριβώς το σπασμένο κλαδί, το οποίο κόπηκε από το δέντρο του. Εκείνοι οι οποίοι δεν μένουν στο Χριστό, παρόλο που είναι δυνατόν να ανθούν για κάποιο χρόνο, όμως εντός ολίγου ξεραίνονται και καταντούν στο μηδέν. Τα χαρίσματά τους, ο ζήλος τους, η φήμη τους, οι ελπίδες τους και οι ανέσεις τους ξεραίνονται. «Μήπως ανθίζει ο πάπυρος χωρίς νερό; Ή κάθε βότανο πριν να πιει δεν ξεραίνεται; Έτσι λοιπόν θα είναι το τέλος όλων όσων ξεχνούν τον Κύριο» (Ιώβ η 11,12,13). Όσοι δεν παράγουν καρπό, μετά από λίγο δεν θα έχουν ούτε φύλλα. «Πώς αμέσως, ξεράθηκε η συκιά», την οποία ο Χριστός καταράστηκε!
(5)  «Αυτού του είδους τα κλήματα» (Ζ). Υπάρχει και η γραφή που μαρτυρείται από αρκετούς μεγαλογράμματους κώδικες: συνάγουσιν αυτό. Ποιοι; Οι υπηρέτες του Κυρίου του αμπελώνα (β) «οι άγγελοι, κατά τον καιρό της κρίσεως» (Ζ).
(6)  «Τη φωτιά της κόλασης» (Ζ). Δες Ιεζ. ιε 4.
«Το κλήμα είναι χρήσιμο μόνο για ένα από τα δύο, ή για την κληματαριά ή για τη φωτιά. Εάν δεν είναι στην κληματαριά, η θέση του θα είναι στη φωτιά και για να αποφύγει τη φωτιά, πρέπει να μένει στην κληματαριά» (Αυ).
«Ο τεμπέλης κόβεται και… όχι μόνο ξεραίνεται αφού δεν έχει τη γεωργική φροντίδα, αλλά και πεθαίνει και καίγεται» (αμ).
«Αυτού του είδους ο άνθρωπος θα φυλαχτεί για την αιώνια κρίση, όπως ακριβώς για τη φωτιά τα ξερά κλήματα» (Απ).
(7)  Ο ενεστώτας της διαρκείας αποκτά εδώ ολόκληρη τη σημασία του· καίγεται στη φωτιά που πάντα καίει (g). «Και φλέγονται, αλλά δεν καίγονται τελείως» (Ζ).

7 Ἐὰν(1) μείνητε ἐν ἐμοὶ καὶ τὰ ρήματά μου ἐν ὑμῖν μείνῃ(2), ὃ ἐὰν θέλητε(3) αἰτήσασθε(4), καὶ γενήσεται ὑμῖν(5).
7Αν μείνετε ενωμένοι μαζί μου και τα λόγια μου μείνουν ζωντανά μέσα σας, ό,τι θελήσετε ζητήστε το και θα σας δοθεί.
(1)  Παραμερίζοντας τώρα την εικόνα του δέντρου και των κλαδιών, τονίζει ότι συνέπεια του να μένει κάποιος στο Χριστό είναι όχι μόνο η ικανότητα να φέρνει καρπό, αλλά και η απόκτηση της δύναμης της αποτελεσματικής προσευχής (β).
(2)  Αντικαθιστά εδώ το «και εγώ μέσα του» του σ. 5 το οποίο μπήκε ως συνέπεια του «αυτός που μένει μέσα μου», με τη φράση «εάν τα λόγια μου μένουν μέσα σας».
«Πρόσεξε λοιπόν, ότι αυτό σημαίνει το να μένει ο Χριστός στους μαθητές, το να μένουν δηλαδή τα λόγια του μέσα σε αυτούς, δηλαδή να τηρούνται, να γίνονται πράξη» (Ζ).
«Ζητά την προσκόλληση με τα έργα» (Θφ).
«Διότι αυτοί μεν… που ομολόγησαν την σκέτη με λόγια πίστη, αλλά δεν παρουσίασαν την αγάπη που μέσω των κατορθωμάτων διαμορφώνεται σε τελειότητα, μένουν μεν με το Χριστό, ως προς το ότι τουλάχιστον έχουν την οικειότητα λόγω της πίστης και ως προς το ότι δεν πήγαν σε άλλη λατρεία, αλλά θα πιαστούν να μην έχουν πλέον μέσα τους και τα λόγια του Χριστού» (Κ).
«Τότε λοιπόν μόνο μπορεί να λεχθεί, ότι τα λόγια του μένουν μέσα μας, όταν πράττουμε ό,τι παρήγγειλε σε εμάς και αγαπάμε ό,τι μας υποσχέθηκε. Αλλά όταν τα λόγια του μένουν μόνο μέσα στη μνήμη και δεν έχουν κάποια θέση μέσα στη ζωή, το κλήμα δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι στην κληματαριά, διότι δεν έλκει τη ζωή του από τη ρίζα… Διότι πολλοί κρατούν στη μνήμη τους τα λόγια του Κυρίου μόνο για να χρησιμοποιήσουν αυτά με περιφρόνηση ή και χλευασμό… Για αυτούς δεν θα είναι αυτά ευλογία αλλά μαρτυρία εναντίον τους» (Αυ).
Η φράση μένει κάτι μέσα μου=είναι αυτό για πάντα χαραγμένο ή διαποτίζει την ψυχή μου και ασκεί πάντοτε τη δύναμή του πάνω μου. Το ίδιο και οι φράσεις τα ρήματά μου (Ιω. ιε 7)· ο λόγος του Θεού (Α΄Ιω. β 14)· η χαρά η δική μου (Ιω. ιε 11) κλπ. (G).
Υπάρχουν και άλλοι, για τους οποίους «δεν θα ισχυριστούμε βεβαίως οπωσδήποτε αυτό, ότι δηλαδή αφού έθαψαν στη λησμονιά το κήρυγμα των ευαγγελίων, έχουν ξεχάσει εντελώς τα λόγια του Σωτήρα, αλλά ότι δεν δίνουν καμία σημασία στον τρόπο ζωής που θέλει ο Χριστός, παραδίδοντας τα πάντα στις ηδονές τους… και για αυτό αποκόβονται από την νοητή και άγια κληματαριά» (Κ).
Εκείνος στον οποίο πράγματι «μένουν τα λόγια του Κυρίου, «αυτός και στον Χριστό μένει και θα φανεί να έχει τα λόγια του, σύμφωνα με αυτό που έχει λεχθεί στο βιβλίο των Ψαλμών… Στην καρδιά μου έκρυψα τα λόγια σου, για να μην αμαρτήσω σε σένα» (Κ).
(3)  «Διότι δεν θα ζητήσει τίποτα ανάξιο, αυτός που ζει σύμφωνα με τις εντολές του Θεού» (Ζ). «Ο Θεός δεν θα χορηγήσει τίποτα ανάρμοστο ή από αυτά που κατηγορούνται τελείως για αισχρότητα» (Κ). Όταν τα λόγια του Χριστού μένουν σε κάποιον μαθητή, τότε και οι προσευχές του μαθητή θα είναι ηχώ αυτών των λόγων και συνεπώς θα εισακούονται (μ).
(4)  Υπάρχει και η γραφή αιτήσεσθε. Και αυτή καταλήγει στο ίδιο νόημα, αλλά είναι λιγότερο ζωηρή από την προστακτική. Τα λόγια του Χριστού μελετώμενα με κατάνυξη γίνονται στον πιστό η τροφή αγίων σκέψεων και ευσεβών προθέσεων και ουρανίων πόθων και για αυτό πηγή αληθινών προσευχών. Διότι γνωρίζει ότι η θεία δύναμη, αφού προσελκύστηκε με προσευχή, πρόκειται να επιτελέσει το παν (g).
(5)  Ως αναπόφευκτη συνέπεια της προσευχής (β). «Τα έλεγε βεβαίως αυτά δείχνοντας ότι εκείνοι μεν που τον επιβουλεύονται θα κατακαούν, ενώ αυτοί θα φέρουν καρπό» (Χ).

8 Ἐν τούτῳ(1) ἐδοξάσθη(2) ὁ πατήρ μου, ἵνα καρπὸν πολὺν φέρητε(3), καὶ γενήσεσθε(4) ἐμοὶ(5) μαθηταί.
8Μ’ αυτόν τον τρόπο φανερώνεται η δόξα του Πατέρα μου: Όταν εσείς δώσετε άφθονο καρπό κι αποδειχθείτε έτσι μαθητές μου».
(1)  Αναφέρεται φανερά στο ἵνα καρπὸν… το οποίο ακολουθεί· το «ἵνα» προτιμήθηκε από το «ὅτι», διότι η ιδέα του να φέρει κάποιος καρπό παρουσιάζεται στο πνεύμα ως σκοπός που πρέπει να επιτευχθεί (g). Η καρποφορία μας οφείλεται στην ενέργεια του Θεού, που προκλήθηκε από τις προσευχές μας (τ).
(2)  Και εδώ, όπως και στο σ. 6, μπαίνει αόριστος αντί για μέλλοντα, για να δηλώσει τη σίγουρη εκπλήρωση, σαν η πράξη ήδη να συντελέστηκε (ο). «Με όσα κάνετε δοξάζεται ο Πατέρας» (αμ). Ο γεωργός δοξάζεται πάντοτε, εάν τα δέντρα που φυτεύονται από αυτόν είναι καρποφόρα. Και έτσι στο Ησ. ξα 3 ο σκοπός της αποστολής των δούλων του Ιεχωβά ήταν «και θα ονομαστούν γενιές (δέντρα) δικαιοσύνης, φύτευμα του Κυρίου για δόξα» (β). Παράλληλο χωρίο είναι το Ματθ. ε 16.
«Διότι δόξα του Θεού και Πατέρα είναι η πρόοδος των μαθητών του Υιού του. Διότι όταν έλαμπε το φως των αποστόλων μπροστά στους ανθρώπους, δοξαζόταν ο Πατέρας ο ουράνιος» (Θφ).
(3)  Δεν αναφέρεται μόνο στη μελλοντική αποστολική δράση των μαθητών, αλλά κατεξοχήν στην καρποφορία της χάρης στην καρδιά κάθε πιστού· στους εξωτερικούς καρπούς της ευσέβειας, μέσω των οποίων λάμπει το φως της ζωής των πιστών μπροστά στους ανθρώπους (ο).
«Διότι τον καρπό των μαθητών μπορούμε να τον εννοήσουμε με διάφορους τρόπους· άλλοτε μεν τον παίρνουμε με την έννοια των έργων της δικαιοσύνης στον τρόπο της ζωής, άλλοτε πάλι με την έννοια των εθνών που έρχονται σε επίγνωση του Θεού με την αποστολική τους χάρη και διδασκαλία, και τα δύο κατορθώθηκαν από τους μαθητές για τη δόξα του Θεού» (Θη).
(4)  «Θα ολοκληρωθείτε» (Ζ).
«Βλέπεις πως αυτός που φέρνει τον καρπό, εκείνος είναι μαθητής;» (Χ). Υπάρχει και η γραφή γένησθε=ἵνα καρπὸν… φέρητε καὶ ἵνα γένησθε. Η γραφή γενήσεσθε=για να… φέρετε και έτσι να αποβείτε μαθητές μου (β). Να γίνεστε. Πρέπει κάποιος να γίνεται διαρκώς μαθητής του Χριστού· δεν γίνεται κάποιος τέτοιος μία φορά (g).
(5)  Μάλλον είναι δοτική πτώση, που εκφράζει τη σχέση στοργικότερα από το απλό «μου» (β).

9 (1)Καθὼς ἠγάπησέ με ὁ πατήρ(2), κἀγὼ ἠγάπησα ὑμᾶς(3)· μείνατε ἐν τῇἀγάπῃ τῇ ἐμῇ(4).
9«Όπως με αγάπησε ο Πατέρας, έτσι σας αγάπησα κι εγώ· μείνετε πιστοί στην αγάπη μου.
(1)  Αφού έκανε με την εικόνα της κληματαριάς και των κλημάτων αισθητό τον ζωτικό σύνδεσμο, που συνδέει αυτόν με τους μαθητές του, έρχεται τώρα να δείξει, ότι ο σύνδεσμος αυτός είναι σύνδεσμος αγάπης.
(2)  «Με τον τρόπο με τον οποίο με αγάπησε ο Πατέρας» (Ζ). Η αγάπη του Πατέρα προς αυτόν ως άνθρωπο «που εφαρμόζει το θέλημά του» (Ζ), και η αγάπη του προς τους μαθητές διακηρύττονται ότι έχουν την ίδια φύση. Το (ηγάπησεν) εδώ αναφέρεται στην ανθρώπινη φύση του Κυρίου.
«Με τον ίδιο δηλαδή ακριβώς τρόπο που, ενώ πάντοτε ήταν υψηλός και δοξασμένος σε σχέση με τη δική του (θεϊκή) φύση, λέγεται ότι έχει δοξαστεί και υψωθεί, όταν έγινε άνθρωπος… κατά τον ίδιο τρόπο, ενώ από την αρχή, αιωνίως και παντοτινά αγαπιέται (από τον Πατέρα), λέγεται ότι αγαπήθηκε και παίρνοντας ανθρώπινο σώμα» (Κ).
Ο Κύριος αντιμετωπίζει ήδη το πάθος του. Η πληροφορία της συνείδησής του, ότι ο Πατέρας τον αγαπούσε, ενίσχυε αυτόν κατά τις κρίσιμες αυτές στιγμές. Εκείνοι, τους οποίους ο Θεός αγαπά ως Πατέρας, είναι σε θέση να περιφρονούν όλα τα μίση του κόσμου.
(3)  Όπως ο Πατέρας με αγάπησε, σας αγάπησα και εγώ. Εκπληκτική όντως συγκατάβαση της χάρης του Χριστού. Όπως ο Πατέρας αγάπησε αυτόν, ο οποίος υπήρξε απολύτως άξιος της θείας αγάπης, έτσι και ο Χριστός αγάπησε εμάς, οι οποίοι ήμασταν τελείως ανάξιοι της αγάπης του. Ο Πατέρας αγάπησε αυτόν ως Υιό του. Και αυτός αγάπησε εμάς ως παιδιά του. Ο Πατέρας όλα τα έχει δώσει στα χέρια του Υιού. Και ο Χριστός παρέχει σε εμάς τα πάντα.
(4)  «Εσείς είστε κύριοι αυτού του πράγματος» (Χ),
«Δηλαδή ερχόμενοι με κάθε επιμέλεια και προθυμία, κάντε αντικείμενο προσεκτικής εξέτασης και ασχολίας, το να αξιωθείτε αυτού του είδους της αγάπης από εμένα, τέτοιας σαν αυτήν που έχω και εγώ από το Θεό και Πατέρα» (Κ). Μείνετε στην αγάπη μου προς εσάς (b). Η φράση μένω στην αγάπη κάποιου σημαίνει τηρώ τον εαυτό μου άξιο σταθερά της αγάπης κάποιου (G).
«Πρόσεξε, ότι μιλάει σε αυτούς με περισσότερη αυθεντία. Διότι δεν είπε, Μείνετε στην αγάπη του Πατέρα, αλλά στη δική μου» (Χ).
Ο Ιούδας εξέπεσε από την αγάπη αυτή του Χριστού και τον κίνδυνο αυτόν διέτρεχε και οποιοσδήποτε από τους υπόλοιπους μαθητές. Από αυτό προκύπτει η ανάγκη του παραγγέλματος αυτού «μείνετε…».
«Πώς όμως θα έμεναν στην αγάπη του Κυρίου, ακούστε αυτό που ακολουθεί: Εάν τηρήσετε τις εντολές μου» (Αυ).

10 Ἐὰν(1) τὰς ἐντολάς μου τηρήσητε(2), μενεῖτε(3) ἐν τῇ ἀγάπῃ μου(4), καθὼς ἐγὼ(5) τὰς ἐντολὰς τοῦ πατρός μου τετήρηκα(6) καὶ μένω αὐτοῦ ἐν τῇ ἀγάπῃ(7).
10Και θα μείνετε πιστοί στην αγάπη μου, αν τηρήσετε τις εντολές μου, όπως εγώ τήρησα τις εντολές του Πατέρα μου και γι’ αυτό μένω πιστός στην αγάπη του.
(1)  Η έννοια του όλου σ.: «Εγώ μεν έγινα υπάκουος εκτελεστής των θελημάτων του Πατέρα και για αυτό, όπως αρμόζει, μένω αγαπημένος. Αλλά όταν και εσείς γίνετε φύλακες των δικών μου εντολών, με τον ίδιο τρόπο θα μείνετε οπωσδήποτε στην αγάπη τη δική μου» (Κ).
(2)  To ίδιο ρήμα και στα ιδ 21,23,24· αναφέρεται βεβαίως όχι μόνο στην εξωτερική υπακοή, αλλά και στην υπακοή της καρδιάς (ο).
(3)  Το ίδιο ρήμα χρησιμοποιήθηκε και για δήλωση του συνδέσμου του κλήματος με την άμπελο (σ. 4) και την ένωση των μαθητών μαζί του (σ. 4-7)(ο).
(4)  Πρόκειται για την αγάπη του Ιησού για τους μαθητές του και όχι για την αγάπη τη δική τους προς αυτόν όπως στο ιδ 15 (β).
(5)  «Φαίνεται λοιπόν ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός να παρέδωσε τον εαυτό του σε εμάς σαν ακριβώς κάποιο τύπο και υπογραμμό του ευσεβούς τρόπου ζωής, αφού βεβαίως και για αυτό το λόγο υποτάχτηκε στο μωσαϊκό νόμο και δεν απαξίωσε να προτιμήσει το μέτρο της δικής μας φτώχειας, έτσι ώστε… να γίνει οδηγός σαν παράδειγμα ως προς τα δικά του, ώστε να αναλάβουμε εμείς τον βίο και τη ζωή την ασυνήθιστη σε μας και εντελώς αδιάβατη» (Κ).
(6)  «Ο λόγος προχωρά με ανθρώπινο τρόπο· διότι δεν ήταν δυνατόν βέβαια ο νομοθέτης να υποταχτεί σε εντολές» (Χ).
«Παρόλο που είναι Θεός αληθινός… ταπείνωσε τον εαυτό του με το να γίνει υπάκουος μέχρι θανάτου… οπότε κατέβηκε με αυτόν τον τρόπο σε εκούσια υποταγή, ώστε να φτάσει και μέχρι το θάνατο και αυτόν ατιμότατο» (Κ).
Και όταν ακόμα έγινε κατάρα για εμάς, έμενε στην αγάπη του Πατέρα, διότι έπασχε για να ικανοποιήσει τη δικαιοσύνη του και να συμφιλιώσει με αυτόν το πλάσμα των χεριών του που έπεσε. Ακριβώς λοιπόν επειδή ο Χριστός αγαπούσε τον Πατέρα του, υπέστη πρόθυμα το σταυρικό πάθος και για αυτό ο Πατέρας εξακολουθούσε πάντοτε να τον αγαπά.
(7)  Μένω εξακολουθητικά. Αυτό είναι το αιώνιο αποτέλεσμα της διακονίας του Χριστού, η ανάληψη της θέσης του και ως αρχιερέα μας στον κόλπο της θεότητας, η οποία είναι αγάπη. Δες και ιζ 24 (β).
Αξιόλογη η παρατήρηση: «Έλεγε σε αυτούς ότι σας αγαπώ. Έπειτα επρόκειτο να παλεύουν με τις θλίψεις. Για να μην σκανδαλιστούν λοιπόν, ότι τάχα η αγάπη του δεν τους βοηθά σε τίποτα, λέει, Μη θορυβείστε. Επειδή και εμένα με αγαπά μεν ο Πατέρας, με παραδίδει όμως στο να πάθω χάριν του κόσμου. Όπως ακριβώς λοιπόν δεν ελαττώνεται η αγάπη του Πατέρα από το ότι εγώ πάσχω, έτσι ούτε εσείς αγαπιέστε λιγότερο από εμένα, έστω και αν πρόκειται να πέσετε σε θλίψεις» (Θφ).

11 Ταῦτα(1) λελάληκα ὑμῖν ἵνα(2) ἡ χαρὰ ἡ ἐμὴ(3) ἐν ὑμῖν μείνῃ(4) καὶ ἡ χαρὰ ὑμῶν πληρωθῇ(5).
11»Σας τα είπα αυτά, ώστε η χαρά η δική μου να είναι μέσα σας, κι η χαρά σας να είναι ολοκληρωμένη.
(1)  Αυτά που ειπώθηκαν στους αμέσως προηγούμενους σ. και ιδιαίτερα στους σ. 9 και 10, στους οποίους περιλήφθηκε η όλη αλληγορία της αμπέλου (F).
(2)  Εισάγεται με αυτό ο σκοπός των λόγων. Ο Κύριος ζητώντας από αυτούς να μείνουν στην αγάπη του με την τήρηση των εντολών του, δεν επέβαλε σε αυτούς κάποιο φορτίο, αλλά μάλλον τους αποκάλυψε το μυστικό της τέλειας χαράς (g).
(3)  Ή «η χαρά για εμένα» (Ζ), «για να μην διακόψω τη χαρά σας. Διότι χαίρονταν που ήταν μαζί του όταν θαυματουργούσε και δοξαζόταν» (Θφ).
Ή, η χαρά, από την οποία «ήταν γεμάτος, επειδή ακριβώς είδε το πλήθος αυτών που σώζονταν, και να εκπληρώνεται το θέλημα του Θεού και Πατέρα» (Κ).
Ή, πιο σωστά, η χαρά, την οποία μου προκαλεί η συνείδηση ότι αγαπιέμαι από τον Πατέρα λόγω της προς αυτόν υπακοής μου (g). Η εμμονή του Υιού στην αγάπη του Πατέρα που έγινε τέλεια με την υπακοή μέχρι θανάτου, αποτελεί τη χαρά και την ευτυχία του Ιησού. Όχι άκαιρα λοιπόν η χαρά αυτή διακηρύχτηκε με σαφήνεια στους μαθητές κατά την παραμονή της σταύρωσης (χ).
Η χαρά την οποία είχε ο Ιησούς λόγω της σχέσης του με τον Πατέρα, ήταν χαρά, η οποία ήταν δυνατόν να καταστεί και χαρά των μαθητών μέσω της σχέσης τους με το Χριστό και της υπακοής τους προς αυτόν (μ). Προφανώς η χαρά αυτή δεν είναι εξωτερική ευτυχία ούτε είναι δυνατόν να παραχθεί από περιστάσεις εξωτερικές. Είναι κατάσταση της ψυχής, όταν αυτή γεμίσει από την αγάπη. Και ακριβώς για αυτό και ο θείος Παύλος απαριθμώντας τους καρπούς του Πνεύματος αμέσως μετά την αγάπη επισυνάπτει τη χαρά. «Ο καρπός του Πνεύματος είναι αγάπη, χαρά» (Γαλ. ε 22)(τ).
(4)  =Να μεταδοθεί σε εσάς και να κατοικήσει μέσα σας. Εφόσον οι μαθητές μένουν στην αγάπη του Ιησού και υπακούουν στις εντολές του, γίνονται συμμέτοχοι και στη χαρά του (χ). Υπάρχει και η γραφή ᾖ αντί για μείνῃ.
(5)  «Όταν λοιπόν διαλέξετε να έχετε τέτοια χαρά, την οποία θεώρησα ότι πρέπει σε εμένα, τότε θα έχετε αυτήν τέλεια και ολόκληρη» (Κ).
«Η δική μου υπήρξε πάντοτε πλήρης. Η δική σας πρέπει να γίνει πλήρης» (Αυ). Με την υπακοή η χαρά τους θα αυξηθεί μέχρι τελειότητας. Διότι κάθε πράξη πιστής υπακοής θα συσφίγγει ακόμη περισσότερο τον δεσμό με τον Ιησού και το να αισθάνονται τους εαυτούς τους να εμπερικλείονται μαζί με τον Υιό στην αγάπη του Πατέρα, θα αποτελεί την τέλεια χαρά (g). Εκείνοι, οι οποίοι έχουν τη χαρά του Χριστού να μένει μέσα τους, αυτοί και μόνο έχουν τη χαρά τους ολοκληρωμένη. Οι χαρές του κόσμου είναι κενές προκαλώντας πάντοτε κορεσμό και ουδέποτε ικανοποιούν. Ο Κύριος όμως ήλθε στον κόσμο, για να γεμίσει τις καρδιές του λαού του με την πραγματική χαρά, η οποία με το να γίνεται ολοένα πληρέστερη, στο τέλος παρουσιάζεται τέλεια. Η χαρά όμως με τον Κύριο Ιησού έχει ως βάση και θεμέλιο τη γνώση του Κυρίου.
Για να χαίρεται κάποιος με τον Κύριο και για να έχει την χαρά του Κυρίου μέσα του ολοκληρωμένη, πρέπει πρωτίστως να γνωρίσει τον Κύριο ως αγαπημένο και μοναδικό φίλο, ως φιλόστοργο και αγαπημένο πατέρα, ως πρόσωπο το οποίο είναι η μόνη πηγή της ζωής του, η μόνη ελπίδα της ψυχής του, ο μόνος πόθος και έρωτας της καρδιάς του, ως το ύψιστο αγαθό, από το οποίο απορρέει κάθε αγαθό, το οποίο έχουμε. Οι άνθρωποι συνήθως αναζητούν τη χαρά τους όχι στο Χριστό, αλλά στους εαυτούς τους και στον κόσμο. Και το αποτέλεσμα είναι, ότι η πραγματική χαρά γίνεται όνειρο ασύλληπτο σε αυτούς και το οικοδόμημα στο οποίο ζητούν να στεγάσουν τη χαρά τους στηριζόμενο πάνω στην άμμο, καταρρέει στην προσβολή της πρώτης θύελλας. Μόνος βράχος πάνω στον οποίο αδιάσειστα θεμελιώνεται η παντοτινή και αιώνια χαρά μας είναι ο Κύριος και μόνος αυτός.

12 Αὕτη ἐστὶν ἡ ἐντολὴ ἡ ἐμή(1), ἵνα ἀγαπᾶτε ἀλλήλους(2) καθὼς ἠγάπησα ὑμᾶς(3).
12Αυτή είναι η δική μου εντολή: να αγαπάτε ο ένας τον άλλο, όπως εγώ σας αγάπησα.
(1)  «Παρατήρησε όμως πώς παραπάνω μεν είπε σε πληθυντικό «τις εντολές», ενώ εδώ λέει «Αυτή είναι η εντολή η δική μου», σε ενικό αριθμό. Και θεωρώ, ότι επειδή η αγάπη είναι περιεκτική όλων των εντολών και κεφαλαιώδης, λέγεται και εντολές και εντολή» (Θφ).
Η χαρά του Χριστού θα μεταδιδόταν και σε αυτούς που ήταν μαζί του, εφόσον αυτοί είχαν υπακοή στις θείες εντολές. Για αυτό υπενθυμίζει και πάλι την εντολή την καινούργια, ώστε η χαρά η δική του να μείνει σε αυτούς (τ). Για να έχουμε τη χαρά του Χριστού ολοκληρωμένη μέσα μας πρέπει να αγαπήσουμε όπως εκείνος· πρέπει να γίνουμε με την υπακοή στις θείες εντολές όμοιοι με Αυτόν. Ανάλογα με το μέτρο λοιπόν της εξομοίωσής μας με το Χριστό θα αισθανόμαστε και την αγάπη του Θεού να εκδηλώνεται και σε εμάς. Η συναίσθηση λοιπόν αυτή θα γεννά μέσα μας και τη χαρά ολοένα να ολοκληρώνεται, εφόσον και θα προκόβουμε αυξανόμενοι στο μέτρο της ηλικίας του Χριστού.
(2)  Αντιστοιχεί στον φυσιολογικό σύνδεσμο των κλημάτων μεταξύ τους, ο οποίος έχει ως όρο τον φυσιολογικό σύνδεσμο του καθενός από αυτά με την άμπελο (g). Ενεστώτας· το παράγγελμα εκτείνεται σε όλες τις μελλοντικές γενιές των χριστιανών μαθητών (β).
(3)  «Να αγαπάτε ο ένας τον άλλον τόσο πολύ, ώστε και να πεθαίνετε ο ένας για χάρη του άλλου. Διότι έτσι και εγώ σας αγάπησα, ώστε τώρα και να πεθαίνω για εσάς» (Ζ).
«Δείχνει το μέτρο της αγάπης και την ακρότητα» (Θφ). Στους ακόλουθους σ. 13-16 παρέχεται η ερμηνεία του (καθὼς). Και στον μεν σ. 13 καθορίζεται το σημείο, μέχρι του οποίου η αγάπη του ώθησε την αφοσίωση, δηλαδή ο θάνατος· ενώ στους σ. 14,15 ο χαρακτήρας της πλήρους οικειότητας, τον οποίο πήρε η σχέση αυτή της αγάπης· αυτός ήταν η εμπιστοσύνη του φίλου μάλλον παρά η εξουσία του κυρίου· και τέλος στο σ. 16 καθορίζεται η ελεύθερη πρωτοβουλία, με την οποία ο ίδιος εγκαθίδρυσε αυτή τη σχέση. Η έννοια όλης αυτής της ανάπτυξης είναι: Όταν θέλετε να μάθετε τι είναι το να αγαπά κάποιος, παρατηρήστε εμένα (g).

13 Μείζονα ταύτης ἀγάπην(1) οὐδεὶς ἔχει, ἵνα τις(2) τὴν ψυχὴν αὐτοῦ θῇ ὑπὲρ τῶν φίλων αὐτοῦ(3).
13Κανείς δεν έχει μεγαλύτερη αγάπη, από κείνον που θυσιάζει τη ζωή του για χάρη των φίλων του.
(1)  Αγάπη προς φίλους. Δεν μιλά εδώ για την αγάπη του προς τους εχθρούς (b). Εάν μιλήσουμε απόλυτα, υπάρχει αναμφίβολα και μεγαλύτερη απόδειξη αγάπης, και αυτή είναι το να θυσιάζει κάποιος τη ζωή του για τους εχθρούς του. Δες Ρωμ. ε 6-8 (g).
(2)  Είναι επεξήγση του «ταύτης». Το ἵνα διατηρεί την έννοια του σκοπού: Το ύψιστο σημείο, προς το οποίο πρέπει να τείνει να εξυψωθεί η αγάπη μεταξύ φίλων (g). Ο σιναϊτικός κώδικας και ο του Βέζα αποσιωπούν το τίς.
(3)  «Δείχνει ότι η αναχώρησή του δεν ήταν από μίσος, αλλά από αγάπη. Διότι για χάρη σας, λέει, πεθαίνω» (αμ).
Η χρήση εδώ της λέξης φίλος αντί για τη λέξη πλησίον που αναφέρεται από τους συνοπτικούς, δεν περιορίζει τα όρια της αγάπης και του κύκλου των αγαπητών για τους οποίους ο Χριστός επρόκειτο να πεθάνει. Για αυτό πειθόμαστε, εάν θυμηθούμε, ότι η εντολή του Χριστού είναι καινούργια, όχι μόνο διότι επιτάσσει γενική και καθολική αγάπη του ανθρώπου σε κάθε άνθρωπο, αλλά και διότι εκφράζει το καθήκον της ειδικής αγάπης του Χριστιανού σε κάθε Χριστιανό. Έτσι και εδώ ο Κύριος τονίζει την ειδική αγάπη του προς τους «δικούς του» χωρίς να αποκλείει και τον κόσμο ολόκληρο από την αγάπη του (μ). Η χρήση της φράσης φίλοι του Ιησού (δες Λουκ. ιβ 4) απηχεί την περιγραφή στην Π.Δ. του Αβραάμ ως φίλου του Θεού (Ησ. μα 8, Β΄Παρ. κ 7,Ιακ. β 23), από τον οποίο ο Θεός δεν απέκρυψε εκείνα, τα οποία επρόκειτο να κάνει (Γεν. ιη 17)(χ).
Οι ακόλουθοι του Χριστού είναι και οι φίλοι του και ευχαριστιέται ο Χριστός να αποκαλεί αυτούς φίλους και να θεωρεί αυτούς ως φίλους. Εκείνοι, οι οποίοι επιτελούν το καθήκον των δούλων του, προάγονται στο αξίωμα των φίλων του. Ο Δαβίδ είχε στην αυλή του ένα δούλο και ο Σολομών έναν άλλον, οι οποίοι ονομάζονταν εταίροι και φίλοι του βασιλιά (Β΄Βασ. ιε 37, Γ΄Βασ. δ 5). Την τιμή όμως αυτή την έχουν όλοι οι δούλοι του Χριστού. Ο Χριστός επισκέπτεται τους δούλους του ως φίλους, αναστρέφεται μαζί τους με οικειότητα φιλική, ενδιαφέρεται για αυτούς ως φίλος, συμμετέχει στις θλίψεις τους και τις χαρές τους, μεσιτεύει για αυτούς στους ουρανούς και φροντίζει εκεί για τα συμφέροντά τους.

14 (1)Ὑμεῖς φίλοι μού ἐστε(2), ἐὰν ποιῆτε ὅσα(3) ἐγὼ ἐντέλλομαι ὑμῖν.
14Εσείς είστε φίλοι μου, αν κάνετε αυτά που εγώ σας παραγγέλλω.
(1)  Ο σ. αυτός περιέχει την εφαρμογή της γενικής αλήθειας, η οποία εκτέθηκε στο σ. 13 (ο).
(2)  Ο τονισμός είναι όχι στον όρο: Εάν κάνετε…, αλλά στην βεβαίωση, εσείς είστε φίλοι μου. Ο Ιησούς θέλει να πει: Δεν είπα χωρίς λόγο «για χάρη των φίλων του», διότι αυτός είναι ο μεταξύ μας δεσμός, ο οποίος θα διατηρηθεί, εάν εσείς δειχτείτε υπάκουοι και πιστοί (g). Εκφράζει και εδώ αλλιώς ό,τι ήδη είπε στο σ. 10. Αυτοί που μένουν στην αγάπη του Χριστού είναι φίλοι του (β).
(3)  Όχι απλώς κάποια μόνο (b). Υπάρχει και η γραφή: ἅ αντί για ὅσα.

15 Οὐκέτι(1) ὑμᾶς λέγω δούλους(2), ὅτι ὁ δοῦλος(3) οὐκ οἶδε τί ποιεῖ(4) αὐτοῦ ὁκύριος· ὑμᾶς δὲ εἴρηκα φίλους(5), ὅτι πάντα(6) ἃ ἤκουσα παρὰ τοῦ πατρός μου(7) ἐγνώρισα ὑμῖν(8).
15Δε σας ονομάζω πια δούλους, γιατί ο δούλος δεν ξέρει τι κάνει ο κύριός του. Σας ονομάζω φίλους, γιατί σας έκανα γνωστά όλα όσα άκουσα από τον Πατέρα μου.
(1)  Δεν πρέπει να εννοηθεί με τη σημασία του ότι σταμάτησε τελείως για τους αποστόλους ο χαρακτηρισμός τους ως δούλων του Ιησού, αλλά με την έννοια του ότι μπορεί και δικαιούται να ονομάζει αυτούς και φίλους (κ).
(2)  «Και πότε τους είπε δούλους; Όταν διδάσκοντας αποκάλυπτε την εξουσία της θεότητάς του. Αλλά και προηγουμένως είπε (Ιω. ιγ 13)· Εσείς με αποκαλείτε· ο Κύριος και ο διδάσκαλος και καλά λέτε· διότι είμαι» (Ζ).
Όσοι θέλουν να μοιάσουν στο Χριστό κατά την ταπεινοφροσύνη, δεν πρέπει να αλαζονεύονται επιμένοντας σε κάθε περίσταση στην εξουσία και υπεροχή τους, την οποία τυχόν παρέχει σε αυτούς το αξίωμά τους, αλλά να θυμούνται ότι οι δούλοι τους είναι συγχρόνως και σύνδουλοί τους.
(3)  Ο δούλος χρησιμοποιείται ως απλό όργανο (b).
(4)  Τι είδους και για ποια αιτία (b). Ο δούλος δεν ξέρει τι κάνει ο κύριός του όχι τόσο από άποψη εξωτερική (διότι εξωτερικά οι πράξεις του κυρίου είναι ενδεχόμενο να πέφτουν στην παρατήρηση του δούλου), όσο από την άποψη των ελατηρίων και του σκοπού των πράξεων (κ). Χρησιμοποιεί αυτόν ο κύριος χωρίς να εξηγεί σε αυτόν, τι θέλει να πράξει και σε τι αποβλέπει. Αντιθέτως ο φίλος συμμετέχει στα μυστικά του φίλου του και λαμβάνει μέρος στα συμβούλιά του. «Διότι στον φίλο και όχι στον δούλο εμπιστεύεται κάποιος τα απόρρητα» (Ζ).
(5)  Η ίδια ονομασία αποδόθηκε από τον Κύριο στους μαθητές και νωρίτερα. Δες Λουκ. ιβ 4. Ο πόθος του να καταστήσει αυτούς φίλους του υπήρχε από την αρχή στον Κύριο και για αυτό εκδηλώθηκε και πριν την παρούσα στιγμή (g). Πολλές φορές επίσης υπονόησε, ότι ήταν φίλοι του, διότι είχε εκθέσει σε αυτούς τα μυστήρια της βασιλείας του Θεού. Δες Μάρκ. δ 11 (β). Παρόλο όμως που ο Κύριος ονόμαζε τους μαθητές του φίλους του, αυτοί επέμεναν να ονομάζουν τους εαυτούς τους δούλους του. Έτσι ο Πέτρος και ο Ιάκωβος τιτλοφορούν τους εαυτούς τους ως δούλους του Χριστού (Ά Πέτρ. α 1,Ιακ. α 1). Όσο περισσότερο μας τιμά ο Χριστός, τόσο περισσότερο και εμείς πρέπει να τον τιμούμε. Ανεξαρτήτως όμως του πως οφείλουμε εμείς να διατιθέμεθα και να συμπεριφερόμαστε απέναντι στον Κύριο, ο Κύριος φέρεται σε εμάς όχι μόνο ως Λυτρωτής, Σωτήρας και Δεσπότης, αλλά και ως ειλικρινής και μοναδικός φίλος. Έτσι παρουσιάζεται στις διάφορες δυσκολίες της ζωής σύμβουλος πολύτιμος, για αυτό και ο προφήτης προανήγγειλε ότι το όνομά του θα αποκληθεί «θαυμαστός σύμβουλος».
Παρουσιάζεται ως πρόσωπο που κατά τρόπο έξοχο μάς αγαπά και παρέχει δώρα και χάριτες, τις οποίες ποτέ άνθρωπος δεν παρέσχε στον φίλο του. Δεν μνησικακεί ποτέ για τις απιστίες, τις οποίες δείχνουμε. Δεν ψυχραίνεται απέναντί μας για τις πικρίες, τις οποίες με τις παραβάσεις μας του προκαλούμε. Είναι πάντοτε έτοιμος να μας συγχωρήσει και πάντοτε πρόθυμος να μας δεχτεί στην αγκαλιά του. Μας συνοδεύει αχώριστος στις θλίψεις και στις χαρές μας, στη ζωή και στο θάνατο. Όταν φεύγουμε μακριά του μάς αναζητά και κρούει την θύρα της ψυχής μας για να της μεταδώσει ειρήνη και χαρά και όλα αυτά χωρίς να περιμένει τίποτα από εμάς. Θυσίες μεγάλες, θυσίες πόνου και αίματος δέχτηκε πάνω του πρόθυμα μόνο και μόνο για το καλό μας. Ποιος άλλος φίλος είναι για μας τόσο πολύτιμος, τόσο παντοτινός, τόσο αχώριστος, τόσο αιώνιος, τόσο ειλικρινής όσο ο Ιησούς;
(6)  «Όσα μπορούσατε να βαστάξετε, δηλαδή, όσα ήταν λογικό να ακούσετε» (Ζ), «όσα μπορούσατε αμέσως να χωρέσετε μέσα σας» (Θφ).
Αναμφίβολα είχε και άλλα να αποκαλύψει σε αυτούς (ιστ 12). Αλλά εάν δεν αποκάλυψε ακόμη αυτά σε αυτούς, δεν οφειλόταν σε έλλειψη εμπιστοσύνης, αλλά στην ανωριμότητά τους και στο ότι επρόκειτο ο άλλος Παράκλητος να διδάξει σε αυτούς αυτά.
(7)  Δες η 26,40. Πάντοτε το κήρυγμά του αναφερόταν σε πράγματα και αλήθειες, τις οποίες είχε ακούσει από τον Πατέρα του (β).
«Όταν όμως λέει ότι όσα άκουσα από τον Πατέρα μου, μη θεωρήσεις ότι ο Υιός χρειάζεται διδασκαλία» (Θφ).
«Με το «όλα» και το «άκουσα» τίποτα άλλο δεν αποδεικνύει, παρά ότι τίποτα ξένο δεν λέει, αλλά τις εντολές του Πατέρα» (Χ).
(8)  «Επειδή αυτό κατεξοχήν φαίνεται ότι είναι απόδειξη φιλίας, το να λέει δηλαδή κάποιος τα απόρρητα, και σε αυτό, λέει, σας αξίωσα να γίνετε συμμέτοχοι» (Χ).

16 Οὐχ ὑμεῖς(1) με ἐξελέξασθε(2), ἀλλ' ἐγὼ(3) ἐξελεξάμην ὑμᾶς(4), καὶ ἔθηκα(5) ὑμᾶς ἵνα ὑμεῖς ὑπάγητε(6) καὶ καρπὸν φέρητε(7), καὶ ὁ καρπὸς ὑμῶν μένῃ(8), ἵνα ὅ,τι ἂν(9) αἰτήσητε(10) τὸν πατέρα ἐν τῷ ὀνόματί μου(11), δῷ ὑμῖν.
16Δε με διαλέξατε εσείς, αλλά εγώ σας διάλεξα και σας όρισα να πάτε και να καρποφορήσετε, κι ο καρπός σας να είναι μόνιμος. Ώστε ό,τι ζητήσετε από τον Πατέρα στο όνομά μου, να σας το δώσει.
(1)  «Αφού είπε, ότι παρέχω δείγμα της αγάπης προς εσάς το να γνωρίσω σε εσάς τα μυστήρια» (Θφ), «αναφέρει και άλλο τεκμήριο φιλίας, όχι τυχαίο. Ποιο λοιπόν είναι αυτό; Δεν με διαλέξατε εσείς αλλά εγώ σας διάλεξα. Δηλαδή, εγώ επεδίωξα τη φιλία σας» (Χ).
«Εγώ σας διάλεξα φίλους» (Ζ).
«Δεν τρέξατε εσείς στη δική μου φιλία, αλλά εγώ… πρώτος σας αγάπησα» (Θφ). Και η ίδια η αρχή αυτής της φιλίας προέρχεται από τον Ιησού. Στη ζωή της σχέσης με το Χριστό η πρωτοβουλία λαμβάνεται πάντοτε από το Θεό. Ο δεσμός της αγάπης σφυρηλατήθηκε όχι από τους μαθητές, αλλά από το Χριστό (μ).
(2)  Το ρήμα στη μέση φωνή με την έννοια του εκλέγω κάποιον για τον εαυτό μου. Οπότε σημαίνει εκλογή με εύνοια, επιδοκιμασία και αγάπη (ο).
(3)  Εσείς… εγώ… εσάς επαναλαμβάνονται για έμφαση.
(4)  Δες στ 70,ιγ 18, όπου ο αόριστος εξελεξάμην χρησιμοποιείται όπως εδώ για δήλωση της στιγμής, κατά την οποία οι απόστολοι εκλέχτηκαν από τον ευρύτερο κύκλο των μαθητών, μετά από προσευχή ολονύκτια του Ιησού. Δες Λουκ. στ 13 (β).
(5)  Ή «φύτεψα» (Χ), «εσάς στην δική μου αγάπη, στην πίστη σε εμένα» (Ζ)· σας φύτεψα πάνω μου σαν σε κληματαριά για να φέρετε καρπό.
Ή, πιο σωστά, σας εγκατέστησα σιγά-σιγά στο αξίωμα αυτό και με επιμονή σας παιδαγώγησα πνευματικά, για να δειχτείτε άξιοι αυτού (g). Δες για αυτού του είδους τη χρήση του τίθημι Πράξ. κ 28,Α΄ Τιμ. α 12. Το ἔθηκα αναφέρεται κυρίως στους ένδεκα και στο αποστολικό έργο τους, περιλαμβάνει όμως και το καθήκον κάθε χριστιανού, που τον υποχρεώνει σε καρποφόρα δράση που επιφέρει μόνιμα αποτελέσματα (μ).
(6)  Ή «ακόμη χρησιμοποιεί τη μεταφορά της αμπέλου· δηλαδή για να απλωθείτε» (Χ), «αυξανόμενοι» (Ζ) σαν άλλα κλήματα «ώστε να ανέβετε, δηλαδή να επεκτείνεσθε πάντα προς το ανώτερο και να μπορείτε να καρποφορείτε για το Θεό» (Κ).
Ή, πιο σωστά, για να βγείτε για εκπλήρωση της αποστολής σας. Αναφέρεται στην αποστολική ανά τον κόσμο δράση και υποδηλώνει την σχετική ανεξαρτησία, την οποία θα απολαμβάνουν αντικαθιστώντας αυτόν στο έργο αυτό (g). Το ίδιο ρήμα και στο Λουκ. ι 3 για την αποστολή των 70. Εγκαταστάθηκαν στο αποστολικό αξίωμα, όχι για να παραμείνουν αδρανείς, αλλά για να κάνουν περιοδείες και με επιμέλεια να επιτελούν το έργο που τους ανατέθηκε. Εκλέχτηκαν όχι για να κοπανάνε αέρα, αλλά για να γίνουν όργανα στα χέρια του Θεού, για να οδηγηθούν τα έθνη στην υπακοή του Χριστού. Δες Ρωμ. α 13.
(7)  Επιστρέφοντας ψυχές (F). Αναφέρεται πρωτίστως στον καρπό της επιτυχίας στο αποστολικό τους έργο, αλλά φανερώνει συγχρόνως και την τελιοποίηση του προσωπικού τους χαρακτήρα. Δες σ. 4 (β).
«Καρπό ονομάζει ή τα πνευματικά χαρίσματα ή τα πλήθη αυτών που σώζονται από τη δική τους προσπάθεια» (Ζ). Εκείνοι τους οποίους εκλέγει ο Χριστός και εγκαθιστά στο έργο της διακονίας οφείλουν να είναι καρποφόροι· οφείλουν να εργάζονται και η εργασία τους να μην αποβαίνει μάταιη.
(8)  «Χωρίς να καταστρέφεται, παντοτεινός» (Ζ)· «μένει διαρκώς και διασώζεται» (Κ). Ο καρπός αυτός δεν χάνεται όπως αυτός της επίγειας εργασίας (g). Διότι ο καρπός αυτός είναι οι τόσες ψυχές, οι για πάντα σωσμένες, και η εκκλησία που αιωνίως θεμελιώθηκε (F). Η εκκλησία του Χριστού δεν ιδρύθηκε για να είναι σύντομης ζωής, όπως πολλές φιλοσοφικές σχολές. Δεν εμφανίστηκε σε μία νύχτα, ούτε επρόκειτο σε μία νύχτα να χαθεί. Αλλά ιδρύθηκε, για να ζήσει όπως ο ουρανός. Οι λόγοι και τα συγγράμματα των αποστόλων παραδόθηκαν και διαβιβάστηκαν σε εμάς, ώστε τόσους αιώνες έπειτα, να οικοδομούμαστε και εμείς πάνω στο θεμέλιο των αποστόλων. Αμέσως μόλις φεύγει μία γενιά διακόνων του ευαγγελίου και χριστιανών διαδέχεται αυτήν άλλη. Ο Χριστός έχει στον κόσμο εκκλησία, η οποία δεν πεθαίνει, αλλά ζει κατά διαδοχή. Και έτσι ο καρπός των αποστόλων μένει μέχρι σήμερα και θα παραμένει, εφόσον παραμένει και ο κόσμος.
(9)  Πιο σωστό είναι να εξαρτηθεί και αυτό από το ἔθηκα= Η εγκατάστασή σας και ανάδειξή σας στο αξίωμα αυτό σας προίκισε και με το προνόμιο του να επιτυγχάνετε αμέσως από τον πατέρα με την προσευχή ό,τι θα του ζητάτε. Μπορεί όμως να εξαρτηθεί και από το ὑπάγητε, ως παράλληλο του καρπὸν φέρητε= «θα πάνε… για καρποφορία σε σχέση με το Θεό, ώστε να έχουν καρπό από τη μία ο οποίος πάντοτε θα μένει… προσευχή από την άλλη τόσο δεκτή…» (Κ).
(10)  Με προσευχή. Για να εκπληρώσουν την καρποφόρα αλλά δύσκολη αποστολή τους, θα έχουν ανάγκη πολλών δωρεών· η προσευχή θα εξασφαλίσει σε αυτούς αυτές κατά τρόπο αλάθητο (F).
(11)  «Δηλαδή ως δικοί μου, ως χριστιανοί» (Ζ). Ο όρος με τον οποίο θα γίνει ακουστή η προσευχή. Ο όρος αυτός εκφράστηκε ήδη με διαφορετικές λέξεις και στο σ. 7, «Εάν μείνετε σε μένα… ό,τι θέλετε να ζητήσετε…». Προσεύχομαι στο όνομα του Χριστού δεν σημαίνει κάποια μαγική επίκληση του ονόματος, αλλά προσεύχομαι όπως προσεύχεται κάποιος ο οποίος είναι με το Χριστό (β). «Πρόσεξε όμως, σε παρακαλώ, και το εξής, ότι δηλαδή, όταν, αφού φυτευτούμε καρποφορούμε, τότε και θα μας δώσει όσα ζητήσουμε… Επειδή αυτός που δεν καρποφορεί, δεν ζητά συμφέροντα και ψυχωφελή, αλλά οπωσδήποτε κοσμικά και ανώφελα. Για αυτό ούτε παίρνει» (Θφ).
Τα τελευταία αυτά λόγια υπονοούν τρία πράγματα· ότι ερχόμαστε με την προσευχή στο Θεό, ο οποίος είναι Πατέρας. Ο Χριστός εδώ ονομάζει αυτόν Πατέρα, Πατέρα δικό του και δικό μας. Και το Πνεύμα μας διδάσκει στις καρδιές να κράζουμε Αββά, δηλαδή: Πατέρα μας. Ότι πλησιάζουμε χρησιμοποιώντας καλό όνομα, αρεστό σε όλα ενώπιον του Θεού. Μπορούμε δηλαδή με ταπεινό θάρρος να μνημονεύουμε το όνομα του Χριστού και με την αξιομισθία της θυσίας του να πλησιάζουμε στο θρόνο της χάριτος. Ότι εκείνο, για το οποίο πλησιάζουμε και το οποίο ζητάμε με την προσευχή στο όνομα του Χριστού, θα μας δοθεί.

17 Ταῦτα(1) ἐντέλλομαι ὑμῖν, ἵνα(2) ἀγαπᾶτε ἀλλήλους(3).
17Αυτή την εντολή σας δίνω: να αγαπάτε ο ένας τον άλλο».
(1)  «Δεν τα λέω αυτά για να σας κατηγορήσω, ότι δηλαδή θυσιάζω τη ζωή μου, ότι πρώτος επεδίωξα τη γνωριμία μου με εσάς, αλλά για να σας οδηγήσω στη φιλία» (Χ)· «οδηγώντας σας στο να αγαπιέστε μεταξύ σας» (Ζ).
«Για να κάνω σταθερότερες τις ψυχές σας στην μεταξύ σας αγάπη, για αυτό απαριθμώ τα κατορθώματα της αγάπης μου προς εσάς» (Θφ). Δεν αποτελεί αρχή νέου θέματος, αλλά περίληψη αυτών που λέχθηκαν πιο πριν (ο). Δεν μπορεί το ταῦτα να αναφέρεται στο ἵνα: Σας παραγγέλλω αυτό, δηλαδή το να αγαπιέστε μεταξύ σας. Αναφέρεται σε όσα ειπώθηκαν από το ιε 1 και ιδιαίτερα στα λόγια των στίχων 12-16 (g). Η εντολή, οι μαθητές να αγαπιούνται μεταξύ τους, επαναλαμβάνεται και πάλι διότι όπως τα κλήματα δεν μπορούν να παράγουν καρπό, όταν αποσπαστούν από την άμπελο, έτσι κανένα κλήμα δεν μπορεί να καρποφορήσει χωρίς τη βοήθεια και των άλλων κλημάτων (χ).
(2)  Φανερώνει τον σκοπό των εντολών που προηγήθηκαν (g).
(3)  Αναφέρεται στην μεταξύ των αδελφών χριστιανών αγάπη και όχι σε αγάπη, την οποία οφείλουμε να δείχνουμε προς όλους. Όπως φαίνεται από τους σ. 18,19, η εντολή της αμοιβαίας αγάπης δεν μπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρο τον κόσμο. «Η αγάπη είναι ο καρπός μας για τον οποίο είπε, ότι σας εγκατέστησα για να φέρετε καρπό· καρπό τον οποίο δεν μπορούμε να παράγουμε χωριστά από αυτόν… Ο καρπός του Πνεύματος είναι αγάπη» (Αυ).

18 (1)Εἰ(2) ὁ κόσμος ὑμᾶς μισεῖ(3), γινώσκετε(4) ὅτι ἐμὲ(5) πρῶτον ὑμῶν(6) μεμίσηκεν.
18«Αν σας μισεί ο κόσμος, να ξέρετε πως πριν από σας εμένα έχει μισήσει.
(1)  Αντιμέτωπη με το πνευματικό αυτό σώμα, του οποίου την εσωτερική ζωή και την εξωτερική δράση περιέγραψε ο Κύριος, βλέπει να ορθώνεται μία εχθρική κοινωνία, τον κόσμο, ο οποίος θα κηρύξει τον πόλεμο κατά της εκκλησίας και ο οποίος κατά τη στιγμή αυτή εκπροσωπείται από τον ιουδαϊκό λαό. Ο Ιησούς περιγράφει το μίσος του κόσμου κατά των πιστών (σ. 18-25) και την βοήθεια η οποία θα δοθεί από τον Παράκλητο (ιε 26-ιστ 4)(g).
(2)  Δεν εκφράζει αμφιβολία, αλλά γεγονός βέβαιο παρουσιάζεται υποθετικά (ο).
(3)  «Δηλαδή αν και πρόκειται να σας μισούν αυτοί που τιμούν τα κοσμικά και φρονούν μόνο τα γήινα» (Κ). Δες Α΄Ιω. γ 13. Για την εποχή, κατά την οποία λέγονταν τα λόγια αυτά «κόσμο εννοεί τους πονηρούς Ιουδαίους» (Ζ). Εάν η αγάπη είναι το χαρακτηριστικό της εκκλησίας, ο κόσμος και το βασίλειο του σατανά γνώρισμα έχει το μίσος κατά της αγάπης αυτής (χ).
Ποιοι είναι αυτοί στους οποίους υπάρχει αυτό το μίσος; Τα τέκνα του κόσμου διακρινόμενα από τα τέκνα του Θεού. Είναι εκείνοι οι οποίοι υπηρετούν το Θεό του αιώνα αυτού, του οποίου φέρουν την εικόνα και στου οποίου τη δύναμη είναι υποταγμένοι. Εκείνους, τους οποίους ο Χριστός ευλογεί, ο κόσμος καταριέται. Οι κληρονόμοι του ουρανού ουδέποτε υπήρξαν αγαπητοί στον κόσμο, αφότου κηρύχτηκε η παλαιά έχθρα ανάμεσα στο σπέρμα της γυναίκας και στο σπέρμα του φιδιού. Για ποιον άλλο λόγο ο Κάιν μίσησε τον Άβελ παρά διότι τα έργα του Άβελ ήταν δίκαια; Ο Ησαύ μίσησε τον Ιακώβ λόγω της ευλογίας, οι αδελφοί του Ιωσήφ μίσησαν αυτόν, διότι ο πατέρας τους αγαπούσε αυτόν, ο Σαούλ μισούσε τον Δαβίδ, διότι ο Θεός ήταν μαζί του, ο Άχαζ μισούσε τον Μιχαία για τις προφητείες του. Τέτοιες είναι οι αναίτιες αφορμές του μίσους του κόσμου. Ο λαός του Θεού όμως παρόλο που οφείλουν να διδαχτούν να μισούν την αμαρτία των αμαρτωλών, δεν πρέπει για κανένα λόγο να μισούν τους αμαρτωλούς, αλλά να αγαπούν και να ευεργετούν όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους.
(4)  Μάλλον είναι προστακτική όπως και στο σ. 20 το Μνημονεύετε. Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία, είναι οριστική=Γνωρίζετε ήδη την εξήγηση αυτού του γεγονότος· γνωρίζετε ότι (g):
(5)  «Διότι εμένα με πρόσβαλαν με αχαλίνωτη γλώσσα και χωρίς να αφήσουν τρόπο κοροϊδίας οι άθλιοι, με αποκαλούσαν δαιμονισμένο και μέθυσο και καρπό πορνείας» (Κ).
«Ας είναι, λέει, για παρηγοριά σας, το ότι πριν από εσάς μισήθηκα εγώ και μάλλον να χαίρεστε διότι γίνεστε κοινωνοί μαζί με εμένα στο μίσος από τους πονηρούς» (Ζ).
(6)  Με την έννοια του «πριν από εσάς» και όχι «εμένα τον πρώτο» (=τον αρχηγό) σας (β). Ο σιναϊτικός και ο του Βέζα αποσιωπούν το ὑμῶν.

19 (1)Εἰ ἐκ τοῦ κόσμου ἦτε(2), ὁ κόσμος ἂν τὸ ἴδιον(3) ἐφίλει(4)· ὅτι δὲ ἐκ τοῦκόσμου οὐκ ἐστέ, ἀλλ' ἐγὼ ἐξελεξάμην(5) ὑμᾶς ἐκ τοῦ κόσμου(6), διὰ τοῦτο(7) μισεῖ ὑμᾶς ὁ κόσμος(8).
19Αν ανήκατε στον κόσμο, τότε ο κόσμος θα σας αγαπούσε σαν κάτι δικό του. Επειδή όμως δεν ανήκετε στον κόσμο, αφού εγώ σας διάλεξα και σας ξεχώρισα από τον κόσμο, γι’ αυτό σας μισεί ο κόσμος.
(1)  «Προσθέτει και άλλο τρόπο παρηγοριάς, πιο αναγκαίο. Διότι το αντίθετο, λέει, έπρεπε να λυπάστε εάν δεν σας μισούσε ο κόσμος , δηλαδή οι πονηροί άνθρωποι. Διότι θα δείχνατε από το ότι δεν θα μισιόσασταν, ότι και εσείς οι ίδιοι συμμετέχετε στην ίδια εκείνη κακία και πονηρία. Τώρα όμως επειδή σας μισούν οι πονηροί, να χαίρεστε. Διότι σας μισούν λόγω της αρετής» (Θφ).
(2)  Δηλαδή εάν συμμορφωνόσασταν στις συνήθειες και τα φρονήματα και εάν ενεργούσατε διευθυνόμενοι από τις αρχές του κόσμου (ο). Δες Α΄ Ιω. δ 5.
(3)  Ό,τι ανήκει σε αυτόν ως δικό του (F)· ό,τι είναι το ίδιο στη φύση (ο). «Το όμοιο. Διότι χαίρεται το όμοιο με το όμοιο» (Ζ).
(4)  «Επομένως, εάν σας αγαπούσαν, είναι φανερό ότι αυτό θα ήταν δείγμα πονηρίας» (Χ).
Με το να αγαπούν όμως το δικό τους, πέφτουν τα τέκνα του κόσμου σε μίσος μεταξύ τους (Alford). Η αγάπη την οποία ο κόσμος έχει προς το δικό του, δεν είναι τέτοια, ώστε να προκαλέσει ένωση και κοινωνία μεταξύ των ανθρώπων του κόσμου. Πόλεμοι, αντιζηλίες, έριδες, σημειώνονται σε όλη την πορεία της ιστορίας του κόσμου (ο).
(5)  Αναφέρεται όχι στην κλήση τους στο αποστολικό αξίωμα, αλλά στην πράξη με την οποία τους ήλκυσε προς τον εαυτό του, αποσπώντας τους από τον κόσμο· στην κλήση τους στην πίστη (g).
(6)  Φανερώνει εσωτερικό χωρισμό. Ήταν κάτω από την πλήρη επίδραση των σκοπών, διαθέσεων και αρχών του κόσμου, αλλά με τη χάρη του Θεού εκλέχτηκαν από την αμαρτωλή ζωή σε βίο αγιότητας (ο).
(7)  Αναφέρεται στα προηγούμενα όπως και στο στ 65 (β).
(8)  «Είναι αναπόφευκτο να μισιέται αυτός που αγαπά την αρετή, αφού με αυτά με τα οποία ο ίδιος θαυμάζεται, ελέγχει την κακότητα, αλλά και το αίσχος των πονηρών το καθαρίζει με την σύγκριση των δικών του τρόπων· διότι όταν παρουσιαστεί καθαρά το αγαθό, είναι πολύ αναγκαστικό να ασχημονεί το κακό» (Κ).
«Επομένως το να σας μισούν οι πονηροί, είναι απόδειξη αρετής» (Ζ).
«Σας μισεί ο κόσμος διότι δεν συμμετέχετε στα έργα του» (Θφ).
«Ενθαρρύνει την ψυχή τους λέγοντας ότι, αυτό προ πάντων είναι έργο χαράς, το να είστε μισητοί από αυτούς· διότι έτσι θα γίνετε μέτοχοι στα πάθη μου» (Χ).
Ο άνθρωπος του κόσμου ως είδωλό του έχει τον κόσμο. Ο κόσμος είναι η ζωή του και όλες οι φροντίδες και οι επιδιώξεις του συγκεντρώνονται γύρω από τον κόσμο. Οι χαρές και οι ηδονές του κόσμου, οι αναπαύσεις και τέρψεις του κόσμου, η κατάκτηση των αγαθών του κόσμου, η απόλαυση της ματαιότητας και της σκιάς του κόσμου που φεύγει, αυτά αποτελούν το μόνο σκοπό της ζωής του και τίποτα ιδανικότερο ή υψηλότερο από αυτά δεν θέλγει αυτόν. Αυτά και μόνα είναι το ύψιστο αγαθό για αυτόν. Επόμενο λοιπόν είναι να μην του αρέσει ο άνθρωπος του Θεού, ο οποίος απολαμβάνει μεν τον κόσμο και όσα είναι στον κόσμο, πάντοτε όμως κάτω από το φως της αιωνιότητας και κάτω από την καθοδήγηση του θελήματος του Θεού, ο οποίος είναι για αυτόν το μόνο ύψιστο αγαθό και η μόνη πηγή της αληθινής ευτυχίας και χαράς.
Αισθάνεται ο άνθρωπος του κόσμου, ότι η όλη ζωή και ο χαρακτήρας του ανθρώπου του Θεού, είναι σιωπηλό αλλά αδυσώπητο μαστίγωμα για όλα εκείνα, στα οποία ο μακριά από το Θεό άνθρωπος ευχαριστιέται και τα οποία αποτελούν τη μοναδική τροφή της ψυχής του. Έχει επιπλέον τη συνείδηση, ότι, όσο και αν δεν το ομολογεί, ο άνθρωπος του Θεού είναι υπεροχότερος και ακούει στα βάθη τη φωνή, ότι αυτός βρίσκεται στο δίκαιο. Κάτω από το κράτος αυτού του ελέγχου τι πρόκειται να συμβεί; Ή θα μετανοήσει και αυτός απαρνούμενος τη μάταιή του ζωή, ή η απαρέσκειά του θα εξελιχθεί σε μίσος.

20 Μνημονεύετε τοῦ λόγου οὗ ἐγὼ εἶπον ὑμῖν(1)· οὐκ ἔστι δοῦλος μείζων τοῦ κυρίου αὐτοῦ(2). εἰ ἐμὲ ἐδίωξαν, καὶ ὑμᾶς διώξουσιν(3)· εἰ τὸν λόγον μου ἐτήρησαν, καὶ τὸν ὑμέτερον τηρήσουσιν(4).
20Να θυμάστε το λόγο που σας είπα: δεν υπάρχει δούλος ανώτερος από τον κύριό του. Αν εμένα καταδίωξαν, θα καταδιώξουν κι εσάς· αν εφάρμοσαν τα λόγια μου, θα εφαρμόσουν και τα δικά σας.
(1)  Ο σιναϊτικός γράφει: τον λόγον, ον εἶπον. Και ο του Βέζα: τους λόγους ους ελάλησα. Δες ιγ 16. «Διότι αυτόν το λόγο τον είπε προηγουμένως σε αυτούς και όχι μία φορά, αλλά με διάφορους τρόπους» (Ζ). Δες και Ματθ. ι 24,Λουκ. στ 40. Αυτόν τον λόγο κυρίως έπρεπε να θυμούνται κατά τις επερχόμενες ημέρες των πολλών διωγμών. Τίποτα άλλο δεν συντελεί περισσότερο στο να μας ανακουφίζει, από το να θυμούμαστε τα λόγια του Κυρίου, τα οποία αναφέρονται στη θεία Πρόνοια και μας διαφωτίζουν για το ενδιαφέρον, το οποίο ο ουράνιος Πατέρας τρέφει για εμάς.
(2)  «Διότι δεν είστε εσείς καλύτεροι από εμένα» (Χ).
«Δείτε λοιπόν πώς συμπεριφέρθηκαν σε εμένα» (Θφ). Ο Χριστός είναι ο Κύριός μας και κατά συνέπεια οφείλουμε με επιμέλεια να ακολουθούμε τις κινήσεις του και με υπομονή πολλή να αναπαυόμαστε σε ό,τι εκείνος αποφασίζει για εμάς και για οτιδήποτε αυτός μας διαθέτει.
(3)  «Είναι δηλαδή φυσική συνέπεια, εάν βεβαίως είστε μαθητές μου» (Ζ) να σας διώξουν. «Είναι το ίδιο σαν να έλεγε: Εγώ ο δημιουργός των όλων, που εξουσιάζω τα πάντα και στον ουρανό και στη γη, δεν έβαλα χαλινάρι στους θυμούς τους… και όταν με κατεδίωκαν έδειχνα καρτερία, παρόλο που είχα την εξουσία να τους εμποδίσω. Όταν επομένως λοιπόν διώκεστε και εσείς, δείχνοντας αμέσως καρτερία απέναντι στην αποστροφή αυτών που σας μισούν, να έχετε την ίδια θέληση, για να μετάσχετε και στην ίδια με μένα δόξα. Διότι αυτοί που συμπάσχουν, θα συμβασιλεύσουν κιόλας» (Κ).
Ο Ιωάννης μίλησε ήδη (ε 16) για το διωγμό του Ιησού από τους Ιουδαίους εξαιτίας της κατά τη γνώμη τους παραβίασης του Σαββάτου (β). Ο κόσμος θα καταδιώκει τους μαθητές και οπαδούς του Χριστού διότι το μίσος είναι ανήσυχο και ταραχώδες πάθος. Είναι κοινός κλήρος εκείνων, οι οποίοι θέλουν να ζουν με ευσέβεια με τον Χριστό Ιησού, το να είναι εκτεθειμένοι σε διωγμούς. Δες Β΄Τιμ. γ 12.
(4)  «Ούτε όταν διώκεστε να δυσφορείτε, ούτε όταν δεν τηρείται ο λόγος σας· διότι αυτά που έδειξαν σε εμένα, αυτά θα δείξουν και σε εσάς» (Ζ). Φύλαξαν μεν τον λόγο του Κυρίου κάποια άτομα, αλλά ο ιουδαϊκός λαός ως μάζα δεν επέστρεψε με το κήρυγμά του. Αυτό το ίδιο θα συνέβαινε και στους αποστόλους (g).
Ή, σαν να έλεγε ο Κύριος: Κατά τη διάρκεια της ζωής μου δεν πέτυχα παρά περιορισμένο αριθμό επιστροφών, μετά το θάνατό μου θα κατακτήσω ολόκληρη την οικουμένη. Το ίδιο θα συμβεί και με σας (F). Αυτοί που τηρούν το λόγο του Ιησού θα τηρήσουν ομοίως και τον λόγο των αποστόλων του, αφού οι απόστολοι δεν πρόκειται να πουν κάποιο λόγο, για τον οποίο δεν εξουσιοδοτήθηκαν από τον Διδάσκαλό τους (β).

21 Ἀλλὰ(1) ταῦτα πάντα(2) ποιήσουσιν ὑμῖν(3) διὰ τὸ ὄνομά μου(4), ὅτι οὐκ οἴδασι(5) τὸν πέμψαντά με(6).
21Αλλά θα σας τα κάνουν όλα αυτά εξαιτίας μου, γιατί δεν ξέρουν αυτόν που με έστειλε.
(1)  Οι απόστολοι δεν πρέπει να ανησυχούν για αυτό το μίσος προς αυτούς, φανταζόμενοι ότι λόγω δικής τους αιτίας έγιναν μισητοί. Αλλά μην ανησυχείτε, λέει ο Κύριος· για το όνομά μου διώκεστε (g).
(2)  «Το ότι σας διώκουν δηλαδή και δεν φυλάνε το λόγο σας» (Ζ). Αυτά, για τα οποία έγινε λόγος στους σ. 18-20.
(3)  Κάποιοι μεγαλογράμματοι κώδικες γράφουν: εις ὑμᾶς, αντί για ὑμῖν.
(4)  Σχετικά με τις διώξεις των μαθητών για το όνομά του, δες και Ματθ. ι 22,κδ 9,Μάρκ. ιγ 9,13,Λουκ. κα 12,17. Το όνομα του Θεού στην Π.Δ. ισοδυναμεί με τον χαρακτήρα του που μέσω της θείας αποκάλυψης έγινε γνωστός στους ανθρώπους (Α΄Βασ. ιβ 22,Β΄ Παρ. στ 32,Ιερεμ. ιδ 21). Στην Κ.Δ. η φράση «για το όνομά μου», εδώ και στο Α΄Ιω. β 12 και Αποκ. β 3, χρησιμοποιείται για να σημάνει τον από τη θεία αποκάλυψη καθοριζόμενο χαρακτήρα του Ιησού Χριστού ως σαρκωμένου Υιού του Θεού, το πρόσωπό του. Οι διωκόμενοι λοιπόν για το όνομά του, διώκονται διότι διακηρύττουν το όνομά του ως το όνομα που είναι πάνω από όλα (β). Προσθέτοντας αυτό ο Κύριος ενισχύει και παρηγορεί τους μαθητές του. «Εάν λοιπόν με αγαπάτε, θα χαρείτε οπωσδήποτε, διότι πάσχετε αυτά για μένα» (Ζ).
«Αν με αγαπάτε, θα υπομείνετε αυτά που πάσχετε για εμένα που αγαπάτε» (Θφ).
(5)  «Αυτό πρέπει να το εννοήσουμε ότι ειπώθηκε για τη γνώση εκείνη, για την οποία αλλού έχει ειπωθεί (Σοφ. Σολ. στ 16) «τελειότητα φρόνησης»» (Αυ). Δεν έχουν πνευματική επίγνωση του Θεού, παρόλο που ισχυρίζονται ότι τον γνωρίζουν (ο). Δεν γνωρίζουν πράγματι το Θεό (g).
«Προσθέτει και άλλο για παρηγοριά, ότι δηλαδή μαζί με σας εξυβρίζουν και αυτόν που με έστειλε. Αν όχι λοιπόν κάτι άλλο, αυτό ας είναι παρηγοριά σας, ότι δηλαδή αυτοί οι ίδιοι είναι εχθροί και δικοί σας και δικοί μου και του Πατέρα μου» (Θφ).
(6)  Το ότι οι Ιουδαίοι αγνοούν το Θεό όπως αποκαλύφθηκε μέσω του Χριστού, αυτό είναι η αιτία του μίσους τους εναντίον αυτού και των οπαδών του (β). Δεν γνωρίζουν το Θεό ως αυτόν που απέστειλε τον Κύριό μας Ιησού Χριστό και εγκατέστησε αυτόν μεγάλο μεσίτη ειρήνης. Δεν έχουμε την ορθή γνώση του Θεού, αν δεν γνωρίζουμε αυτόν μέσω του Χριστού. Και όσοι καταδιώκουν εκείνους τους οποίους ο Χριστός στέλνει, εμφανίζονται να αγνοούν, ότι ο Χριστός στάλθηκε από το Θεό.
«Με το να πει «στάλθηκε», φέρνει σε εμάς όλη τη φανέρωση του θείου σχεδίου της ενσάρκωσης· αυτός όμως που έχει αγνοήσει τον αποστολέα και Θεό, ταυτόχρονα ατιμάζει και το μυστήριο της αποστολής» (Κ).
Έτσι λοιπόν και εμένα αλλά «και εκείνον υβρίζουν» (Χ).
«Επομένως λοιπόν, να νιώθετε αγαλλίαση αφού υβρίζεστε μαζί μας» (Ζ).

22 Εἰ μὴ(1) ἦλθον(2) καὶ ἐλάλησα αὐτοῖς(3), ἁμαρτίαν(4) οὐκ εἶχον(5)· νῦν δὲ(6) πρόφασιν οὐκ ἔχουσι περὶ τῆς ἁμαρτίας αὐτῶν(7).
22Αν δεν είχα έρθει και δεν τους είχα κηρύξει, δε θα είχαν αμαρτία. Τώρα όμως δεν έχουν καμιά δικαιολογία για την αμαρτία που διαπράττουν.
(1)  «Δείχνοντας ότι άδικα θα διαπράξουν και τα εναντίον του και τα εναντίον τους» (Χ) «αποστερεί τους Ιουδαίους από κάθε συγγνώμη, αφού είναι με τη θέλησή τους κακοί και διαπράττουν τέτοια πράγματα» (Ζ). Η άγνοια που σημειώθηκε στον προηγούμενο σ., αποδεικνύεται εδώ αδικαιολόγητη και ένοχη.
(2)  Σταλμένος από τον Πατέρα. Πρόκειται εδώ για τον μεσσιακό ερχομό. Ο ερχόμενος και προσδοκώμενος Μεσσίας ήλθε.
(3)  «Πρόσφερα σε αυτούς τη διδασκαλία με τα λόγια» (Χ).
«Αν δεν είχα έλθει και δεν έδειξα ολοκάθαρα τα πιο καλά από την εντολή του Μωϋσή· αν δεν τους είχα βεβαιώσει με πολλά λόγια, ότι έφτασε, από τη μία, ήδη ο καιρός να φύγουν λοιπόν οι τύποι… και είναι ώρα, από την άλλη, να λάμψει η ίδια η αλήθεια… αν δεν έδειξα ότι ο λόγος μου είναι σύμφωνος με τις μαρτυρίες των προφητών και ότι η δύναμη της δικής μου παρουσίας ήδη προφητεύτηκε και έχει κηρυχτεί» (Κ).
Σημείωσε τα πλεονεκτήματα, τα οποία καρπωνόμαστε από το ευαγγέλιο. Μέσω αυτού έρχεται και μιλά σε εμάς ο Χριστός. Μίλησε αυτοπροσώπως στους ανθρώπους της γενιάς του και εξακολουθεί τώρα να μιλά και προς εμάς μέσω των Αγίων Γραφών και των διακόνων του στην εκκλησία. Και μας μιλά ως ο μόνος που έχει εξουσία πάνω μας, αλλά και ο οποίος μας αγαπά πάνω από κάθε άλλον. Κάθε λόγος του είναι αγνός, συνοδευόμενος από επιβλητικό μεγαλείο, αλλά και από γεμάτη συγκατάβαση τρυφερότητα και στοργή, δυνατός να γοητεύσει και ασπίδα (φίδι) κουφή, που δεν βουλώνει τα αυτιά της.
(4)  «Υπάρχει μία αμαρτία μεγάλη, την οποία εννοεί εδώ (ο Κύριος)… Σε αυτήν την αμαρτία περιλαμβάνονται όλες οι αμαρτίες και όποιος είναι ελεύθερος από αυτήν, συγχωρείται για όλες τις αμαρτίες του. Και αυτή είναι, ότι δεν πίστεψαν στο Χριστό… Από την αμαρτία αυτή θα ήταν ελεύθεροι, εάν ο Χριστός δεν είχε έλθει» (Αυ). Την αμαρτία, την οποία διέπραξαν «διώκοντας και υβρίζοντας και εμένα και εσάς τους δικούς μου» (Ζ).
(5)  Για τη φράση «αμαρτίαν έχει» δες Ιω. θ 41,ιθ 11, Α΄Ιω. α 8. Για το ότι η άγνοια που δεν προέρχεται από θέληση είναι άξια συγχώρησης, δες Πράξ. ιζ 30.
(6)  Τώρα που ήλθα και μίλησα σε αυτούς.
(7)  «Δεν έχουν πρόφαση για την πονηρία τους» (Θφ). Καμία δικαιολογία δεν μπορούν να προβάλλουν για την απιστία και το μίσος τους, διότι ήλθε ο Ιησούς προβάλλοντας τις πιο πειστικές αποδείξεις για το ότι είχε σταλθεί από το Θεό (ο). Όπως δεν λογαριάζεται η αμαρτία «αν δεν υπάρχει νόμος», έτσι δεν καταλογίζεται η απιστία εκεί όπου δεν ακούστηκε το ευαγγέλιο. Εκεί όμως όπου καταλογίζεται, είναι τόσο σοβαρή και μοναδικά βαριά αμαρτία, ώστε επειδή είναι αμαρτία εναντίον του φαρμάκου, που θεραπεύει την αμαρτία, κάθε άλλη αμαρτία δεν θα καταδίκαζε τόσο τον άνθρωπο, όσο εάν δεν είναι συνδεδεμένη με την αμαρτία της απιστίας. Εάν οι Ιουδαίοι δεν είχαν το ευαγγέλιο ανάμεσά τους, οι άλλες τους αμαρτίες δεν θα ήταν τόσο ολέθριες και θανατηφόρες,

23 Ὁ ἐμὲ μισῶν(1) καὶ τὸν πατέρα μου μισεῖ(2).
23Αυτός που μισεί εμένα, μισεί και τον Πατέρα μου.
(1)  Δες ε 23 και Α΄Ιω. β 23. «Καθορίζει με σαφήνεια ότι είναι ένοχοι αθεότητας, αυτοί που προτίμησαν να τον μισούν από ανίερη διάθεση και παραφροσύνη» (Κ). «Αποσαφηνίζει και αυξάνει την αμαρτία τους λέγοντας, ότι και του υιού η ύβρις, του πατέρα είναι ύβρις» (Ζ).
«Επειδή τίποτα άλλον δεν προφασίζονταν παντού, παρά ότι υπερασπίζονταν τον Πατέρα («Διότι αυτός, έλεγαν, ο άνθρωπος δεν είναι από το Θεό» και τα όμοια), για αυτό προσθέτει: αυτός που μισεί εμένα μισεί και τον Πατέρα μου. Επομένως ούτε αυτό τους έχει μείνει για απολογία» (Θφ).
(2)  Τον πατέρα μου, του οποίου είμαι απεσταλμένος. Από αυτό εύκολα συμπεραίνουμε, ότι εκείνοι, οι οποίοι είναι εχθροί και διώκτες της χριστιανικής θρησκείας, πραγματικά και σε βάθος είναι εχθροί κάθε θρησκείας. Εκείνοι οι οποίοι χλευάζουν και γελοιοποιούν το φως του ευαγγελίου, εάν τους ήταν δυνατόν, θα έσβηναν και αυτό το φως της φυσικής θρησκείας και θα αποτίναζαν κάθε υποχρέωση και καθήκον που επιβάλλεται από το νόμο της συνείδησης και τον φόβο του Θεού τον έμφυτο σε κάθε μη διεφθαρμένη καρδιά.

24 Εἰ τὰ ἔργα(1) μὴ ἐποίησα(2) ἐν αὐτοῖς(3) ἃ οὐδεὶς ἄλλος πεποίηκεν(4), ἁμαρτίαν οὐκ εἶχον· νῦν δὲ καὶ(5) ἑωράκασι(6) καὶ(5) μεμισήκασι(7) καὶ ἐμὲ καὶτὸν πατέρα μου.
24Αν δεν είχα κάνει ανάμεσά τους τα έργα που κανείς άλλος δεν έκανε, δε θα είχαν αμαρτία. Τώρα όμως και τα έργα έχουν δει, και μας έχουν μισήσει κι εμένα και τον Πατέρα μου.
(1)  «Αφού είπε για τη διδασκαλία του, λέει και για τα θαύματά του» (Ζ). Εάν η μαρτυρία, την οποία ο Ιησούς μαρτυρούσε με τη διδασκαλία του, δεν είχε πετύχει τη διαφώτισή τους, τα έργα του όμως θα έπρεπε να καταστήσουν πιστευτή τη μαρτυρία του.
«Πρόσφερα τη διδασκαλία με λόγια, πρόσθεσα και αυτήν με τα έργα σύμφωνα με το νόμο του Μωϋσή, ο οποίος διέταξε να πείθονται όλοι σε αυτόν που κάνει και λέει τέτοια πράγματα, όταν δηλαδή και προς την ευσέβεια οδηγεί και θαύματα παρέχει μέγιστα» (Χ).
Όπως οι αόρατες ιδιότητες του Δημιουργού «γίνονται ορατές όταν κατανοούνται μέσω των δημιουργημάτων» (Ρωμ. α 20) και από το μεγαλείο της δημιουργίας του δείχνεται ολοφάνερα και η παντοδυναμία και πανσοφία του, έτσι και τα θαύματα, τα ελέη και τα έργα της χάρης του Λυτρωτή αποδεικνύουν για αυτόν ότι στάλθηκε από το Θεό.
(2)  Περισσότερες από μία φορές στο τέταρτο ευαγγέλιο ο Ιησούς επικαλείται τη μαρτυρία των έργων του για βεβαίωση της θείας του αποστολής. Δες ε 36,ι 32,37 (β).
(3)  Ή «σε αυτούς» (Αυ), θεραπεύοντας αυτούς και σκορπίζοντας ευεργεσίες στα σώματά τους. Ή, πιο σωστά, μεταξύ τους (ο), μπροστά στα μάτια τους (Συριακή μετάφραση). Δες Πράξ. β 22 («ανάμεσά σας»).
(4)  Υπάρχει και η αρκετά μαρτυρημένη γραφή εποίησεν αντί πεποίηκε. «Και για αυτά, ήταν οι ίδιοι μάρτυρες όταν έλεγαν· Ουδέποτε φάνηκε έτσι άνθρωπος στο Ισραήλ (Ματθ. θ 33), και «δεν ακούστηκε στον αιώνα ότι άνοιξε κάποιος μάτια ανθρώπου που γεννήθηκε τυφλός» (Ιω. θ 32) και το θαύμα του Λαζάρου ήταν αντίστοιχο και όλα τα άλλα ήταν τέτοια και ο τρόπος της θαυματουργίας· όλα καινούργια και παράδοξα» (Χ).
«Βεβαίως μεταξύ όλων των έργων του Χριστού κανένα δεν φαίνεται μεγαλύτερο από την ανάσταση νεκρού· και όμως γνωρίζουμε ότι το ίδιο έγινε από τους προφήτες των παλαιότερων χρόνων (Γ΄Βασ. ιζ 21,22,Δ΄Βασ. δ 35,ιγ 21)… Υπάρχουν όμως έργα, τα οποία μόνος ο Χριστός και κανείς άλλος δεν έκανε. Όπως όταν έτρεφε τους πέντε χιλιάδες με πέντε άρτους και τους τέσσερις χιλιάδες με επτά άρτους, όταν περπατούσε πάνω στα νερά… όταν μετέβαλλε το νερό σε κρασί, όταν άνοιγε τα μάτια τυφλού εκ γενετής… Επιπλέον κανείς από τους παλαιούς δεν θεράπευσε με τέτοια δύναμη τόσο πολλές ασθένειες και αρρώστιες (Μάρκ. α 32-34,Ματθ. η 17)» (Αυ).
Κανένα συνηθισμένο και απλό πρόσωπο, που δεν έχει αποστολή από τον ουρανό και το Θεό μαζί του, δεν θα μπορούσε να εργαστεί θαύματα. Αλλά και κανείς από τους προφήτες δεν έκανε ποτέ τέτοια και τόσα θαύματα, όσα και όποια ο Ιησούς. Ο Μωϋσής και ο Ηλίας έκαναν θαύματα ως δούλοι με δύναμη δανεισμένη και όχι δική τους. Αλλά ο Χριστός ενήργησε τα θαύματά του ως Υιός με τη δική του δύναμη. Και όλα τα θαύματα αυτά υπήρξαν έργα αγαθά, έργα ελέους και ευεργεσίας. Αυτό λοιπόν κυρίως τονίζεται εδώ, διότι με την υπενθύμιση των έργων αυτών αποσκοπεί να κατακρίνει το μίσος που έδειξαν. Για αυτόν, ο οποίος υπήρξε γενικώς ωφέλιμος και ευεργετικός πάνω από κάθε άλλον στη γη, θα περίμενε κάποιος, ότι θα αγαπιόταν από όλους. Και όμως αυτοί τον μίσησαν. Η απόρριψη όμως του Χριστού από τους Ιουδαίους ή από εμάς, έχει μέσα της το βάρος και την ενοχή όχι μόνο της πεισματικής απιστίας, αλλά και της πλέον μαύρης αχαριστίας. Διότι και εκείνοι και εμείς είδαμε το Χριστό, ο οποίος υπήρξε ο κατεξοχήν αξιαγάπητος που έσπευδε και ήταν πρόθυμος να ευεργετήσει τους πάντες. Και όμως απορρίπτουμε και μισούμε αυτόν.
(5)  Τα δύο «και» βάζουν μαζί και στη σειρά δύο πράγματα τα οποία θα φαίνονταν ασυμβίβαστα= Μολονότι είδαν και θα περίμενε κάποιος από αυτό να πιστέψουν, αυτοί μίσησαν.
(6)  Ή «αυτού του είδους τα έργα» (Ζ).
Ή έχουν δει και εμένα και τον Πατέρα. «Διότι όταν θαυματουργούσε ο Υιός, ήταν βεβαίως οπωσδήποτε μαζί του και ο ίδιος ο Πατέρας, όχι ως άλλος που μέσω άλλου ίσως ενεργεί τα άξια θαυμασμού, αλλά ως αυτός που είναι μέσα στον Υιό, επειδή έχουν ίδια φύση και απαράλλακτη ουσία» (Κ).
(7)  Ο παρακείμενος φανερώνει την εμμονή στο μίσος. Ούτε στα λόγια του Χριστού ούτε στα έργα του διέκριναν τη θεία αποστολή του· μη διακρίνοντας όμως αυτόν που τον έστειλε, μίσησαν αυτόν, και έτσι εμμέσως μίσησαν και τον Πατέρα (β). Υπάρχουν άνθρωποι που μισούν το Θεό παρά την ωραιότητα και άπειρη τελειότητα της φύσης του και παρά την αγαθότητα της πρόνοιάς του. Λυσσούν για τη δικαιοσύνη του, όπως τα δαιμόνια, τα οποία «πιστεύουν και φρίττουν», καταπιέζονται από την κυριαρχία του κράτους του και εάν μπορούσαν, θα διασπούσαν τα δεσμά της. Εκείνοι οι οποίοι δεν μπορούν να πείσουν τους εαυτούς τους ότι δεν υπάρχει Θεός και συγχρόνως επιθυμούν να μην υπήρχε κανείς Θεός, αυτοί βλέπουν και μισούν αυτόν. «Και έχουν δει και έχουν μισήσει».

25 Ἀλλ'(1) ἵνα(2) πληρωθῇ ὁ λόγος(3) ὁ γεγραμμένος ἐν τῷ νόμῳ(4) αὐτῶν(5), ὅτι ἐμίσησάν με δωρεάν(6).
25Αλλά αυτό γίνεται για να εκπληρωθεί ο λόγος που είναι γραμμένος στο νόμο τους: με μίσησαν χωρίς καμιά αιτία.
(1)  Ο λόγος είναι ελλειπτικός. Πρέπει να υπονοηθεί «Αυτό συνέβη» ή «αυτό θα συμβεί». Δες θ 3,ιγ 18,Α΄Ιω. β 19 (g). Το μίσος εναντίον του Πατέρα και του Υιού δεν υπήρξε αποτέλεσμα απλής σύμπτωσης, αλλά το προείδε ο Θεός και το προείπε (ο). Αποτελούσε μέρος της μυστηριώδους βουλής του Θεού η οποία αποκαλύφθηκε στην Π.Δ. (β).
(2)  Εδώ έχουμε το λεγόμενο εκβατικό (ἵνα).
«Δεν θα ισχυριστούμε όμως, ότι ο νόμος προείπε εκείνα, για αυτόν το λόγο, για να ανάψει δηλαδή το μίσος των Ιουδαίων άδικα εναντίον και του Υιού και του Πατέρα, αλλά επειδή ακριβώς επρόκειτο να υπάρξει από αυτούς (το μίσος), το είχε προαναγγείλει ο θείος νόμος, δείχνοντας ότι το Πνεύμα δεν είχε αγνοήσει τίποτα από αυτά που θα γίνονταν» (Κ).
Εκείνοι οι οποίοι άκουσαν τον Ιησού δεν είχαν κατά νου ούτε αποσκοπούσαν στο να εκπληρώσουν και να επαληθεύσουν την προφητεία. Αλλά ο Θεός παραχωρώντας λόγω της κακίας τους να μισήσουν αυτοί τον Ιησού, είχε μπροστά στα μάτια του την επαλήθευση της προφητείας. Και στηρίζει την πίστη μας στο Χριστό ως Μεσσία, ότι ακόμη και αυτό είχε προφητευτεί και η προφητεία αυτή εκπληρώθηκε επακριβώς. Πρέπει όμως να φοβόμαστε, μήπως και σε εμάς βρει αυτή και περαιτέρω επαλήθευση και πραγματοποίηση.
(3)  Ο λόγος της προφητείας (b).
(4)  Οι ψαλμοί αποτελούν τμήμα του νόμου με την ευρεία έννοια της λέξης (b). «Νόμο λέει το βιβλίο των ψαλμών, στο οποίο έχει γραφτεί ότι, Και με λόγια μίσους με κύκλωσαν και με πολέμησαν αναίτια (Ψαλμ. ρη 3)» (Ζ).
Ή, πιο πιθανή ερμηνεία, προέρχεται από τον ψαλμό ξη 5, ο οποίος θεωρούνταν Μεσσιακός (β), ή και από το Ψαλμ. λδ 19. Στους ψαλμούς αυτούς, και αν ακόμη δεν πάρουμε αυτούς ως Μεσσιακούς, ο δίκαιος της Π.Δ. παραπονιέται με το στόμα του Δαβίδ διότι μισιέται χωρίς λόγο από τους εχθρούς του Θεού. Εάν όμως το μίσος αυτό βάρυνε εξ’ ολοκλήρου αυτούς που μισούσαν προκειμένου για τον δίκαιο που είχε και κάποιες ατέλειες, πόσο μάλλον ήταν αδικαιολόγητο για τον τέλειο δίκαιο, που δεν έκανε αμαρτία; (g). Ο Σαούλ και οι αυλικοί του μίσησαν χωρίς λόγο και αιτία τον Δαβίδ, ο οποίος εξυπηρέτησε τον Σαούλ τόσο με τη λύρα του, όσο και με το μαχαίρι του. Ο Αβεσσαλώμ και το κόμμα του μίσησαν τον Δαβίδ, παρόλο που αυτός υπήρξε προς εκείνον μεν στοργικότατος πατέρας, προς τους ακόλουθους δε του Αβεσσαλώμ μέγας ευεργέτης. Έτσι και ο υιός του Δαβίδ μισήθηκε άδικα και χωρίς κάποιο λόγο.
(5)  «Ονομάζει αυτόν νόμο τους, όχι διότι επινοήθηκε από αυτούς, αλλά διότι δόθηκε σε αυτούς» (Αυ). Τον νόμο, τον οποίο επανειλημμένα διαβάζουν και αποτελεί το καύχημά τους (b).
(6)  «Δηλαδή μάταια, χωρίς εύλογη αιτία, λόγω της πονηρίας τους» (Ζ).
«Μισεί κάποιος δωρεάν, όταν δεν πρόκειται ούτε να πετύχει κάποιο κέρδος από τον μισούμενο, ούτε να αποφύγει κάποια ενόχληση από αυτόν» (Αυ).
Όσοι μισούν το Χριστό, μισούν αυτόν χωρίς λόγο ή βάσιμη πράγματι αιτία και αφορμή. Η προς το Χριστό εχθρότητα είναι παράλογη εχθρότητα. Θεωρούμε μισητούς και απεχθείς τους αλαζόνες, εγωιστές και αυθάδεις. Αλλά ο Χριστός είναι πράος και ταπεινός στην καρδιά, συμπαθεί τους πάντες και είναι τρυφερός προς όλους. Επίσης θεωρούμε μισητούς εκείνους, οι οποίοι κάτω από το χαμόγελο της ευγένειας υποκρύπτουν την κακεντρέχεια, τον φθόνο και την εκδίκηση. Αλλά ο Χριστός αφιέρωσε τον εαυτό του στο να εξυπηρετήσει φίλους και εχθρούς, κοπίαζε πάντοτε για την ανάπαυση των άλλων, και πτώχευσε ενώ ήταν πλούσιος, για να πλουτίσουμε εμείς με τη φτώχεια εκείνου.

26 Ὅταν δὲ(1) ἔλθῃ(2) ὁ παράκλητος(3) ὃν ἐγὼ πέμψω(4) ὑμῖν παρὰ τοῦ πατρός(5), τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας(6) ὃ παρὰ τοῦ πατρὸς ἐκπορεύεται(7), ἐκεῖνος(8) μαρτυρήσει περὶ ἐμοῦ(9)·
26Όταν έρθει ο Παράκλητος, που θα σας τον στείλω εγώ από τον Πατέρα, το Πνεύμα της Αλήθειας, που εκπορεύεται από τον Πατέρα, αυτός θα ερμηνεύσει την αποστολή μου.
(1)  Σε αντίθεση με το σατανικό μίσος των Ιουδαίων εισάγεται πάλι η ειρηνική και ουράνια αποστολή του Παρακλήτου (ο).
«Για να μην πουν όμως οι απόστολοι· Αν εσένα σε καταδίωξαν και δεν φύλαξαν το λόγο σου… αν εσένα και τον πατέρα σου έχουν μισήσει, και πρόκειται και σε μας να δείξουν τα όμοια, για ποιο λόγο μας στέλνεις σε τέτοιους ανθρώπους; Προσθέτει παρηγοριά λέγοντας ότι, το Πνεύμα το Άγιο θα τους βοηθήσει» (Ζ).
Η μαρτυρία του Παρακλήτου και των μαθητών μπήκε σε αντίθεση με την άγνοια και το μίσος του κόσμου (b).
(2)  Αναφέρεται στην υπόσχεση στο ιστ 8. Ο Χριστός ήταν για μεγάλο διάστημα «αυτός που έρχεται». Τώρα το Άγιο Πνεύμα αναμένεται να έλθει σύμφωνα με την υπόσχεση του Χριστού. Και θα έλθει με την περισσότερη από ποτέ πληρέστερη έκχυση των δωρεών του και των χαρισμάτων του και των δυνάμεών του.
(3)  Εδώ ο όρος αναφέρεται στο Άγιο Πνεύμα ως μάρτυρα. Στο ιστ 8 το έργο του Παρακλήτου παρουσιάζεται ως έργο ελέγχου και πειθούς και στο ιστ 13 ως έργο οδηγού και βοηθού των ακολούθων του Χριστού. Αυτό δείχνει, ότι ο όρος σημαίνει πολύ περισσότερα από αυτά που δηλώνονται με τη λέξη Παρήγορος (ο). Ολοφάνερα εδώ γίνεται λόγος για τον Παράκλητο σαν για ιδιαίτερο, ξεχωριστό πρόσωπο· όχι σαν για ιδιότητα ή χαρακτηριστικό, αλλά σαν για πρόσωπο που έχει το δικό του όνομα, το όνομα Πνεύμα, και δικό του τίτλο, τον τίτλο Πνεύμα της αλήθειας.
(4)  «Να, δεν είναι μόνο ο Πατέρας που στέλνει (τον Παράκλητο), αλλά και ο Υιός» (Χ). Στο ιδ 16 και ιδ 26 ο Πατέρας είναι αυτός που στέλνει στο όνομα και με την δέηση του Υιού. Το «πέμψω» αναφέρεται στην αποστολή σε συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο.
«Στέλνει στους αγίους του μαθητές για αγιασμό… και χορηγεί το Πνεύμα από τον Πατέρα ο Υιός, χωρίς να θεωρείται ότι το κάνει αυτό σαν κάποιος υπηρέτης και δεν εισέρχεται σε αυτόν το Πνεύμα από έξω, ούτε είναι επίκτητο (=όχι έμφυτο) σε αυτόν, όπως ακριβώς είναι σε αυτούς που είναι δεκτικοί αγιότητας, οι οποίοι γεννήθηκαν από την ανυπαρξία, αλλά το Πνεύμα είναι ομοούσιο με αυτόν, όπως ακριβώς βεβαίως και με τον Πατέρα» (Κ).
Πιο πάνω (ιδ 16) είπε ο Κύριος, ότι «θα παρακαλέσω τον Πατέρα και θα σας στείλει και άλλο Παράκλητο», το οποίο σημαίνει, ότι η αποστολή του Παρακλήτου θα είναι ο καρπός της μεσιτείας του Χριστού, που μπήκε (ως αρχιερέας) μέσα από το καταπέτασμα (=η κουρτίνα που χώριζε τα άγια από τα άγια των αγίων στον ναό του Σολομώντα και συμβολίζει τον ουράνιο ναό). Εδώ όμως λέει ότι «εγώ θα στείλω», τον Παράκλητο, το οποίο σημαίνει, ότι η αποστολή του Παρακλήτου θα είναι ο καρπός της κυριαρχίας, την οποία ο Χριστός έλαβε μέσα από το καταπέτασμα.
(5)  «Πρόσεξε όμως, ότι θα στείλει μεν αυτό και ο Υιός, επειδή έχει την ίδια τιμή με τον Πατέρα, αλλά θα το στείλει από τον Πατέρα, επειδή από τον Πατέρα εκπορεύεται» (Ζ). Η πρόθεση «παρά» εκφράζει και τη σχέση του Υιού με τον Πατέρα. Δες α 14 (β).
«Δηλαδή ο Πατέρας ευαρεστείται και στέλνει και αυτός μαζί. Διότι δεν εκβάλλω εγώ ο ίδιος από το δικό μου εσωτερικό το Πνεύμα, αλλά χορηγείται από τον Πατέρα μέσω εμού» (Θφ).
(6)  «Εκείνος θα είναι αξιόπιστος. Διότι είναι Πνεύμα αλήθειας. Για αυτό δεν το ονόμασε Πνεύμα Άγιο, αλλά Πνεύμα της αληθείας» (Χ).
Ονομάζει αυτό Πνεύμα της αλήθειας αντιτάσσοντας αυτό με το ψεύδος και την θεληματική άγνοια του κόσμου (g). Το Πνεύμα της αλήθειας μεταφέρει την αλήθεια και εντυπώνει αυτήν στη συνείδηση του κόσμου. Θα μαρτυρήσει λοιπόν την αλήθεια για τον Ιησού, οσοδήποτε πλανημένη και διεστραμμένη και αν είναι η ιδέα του κόσμου για αυτόν (β).
(7)  «Το οποίο (Πνεύμα) έχει την ύπαρξη από την ίδια την ουσία του Πατέρα» (Θμ).
«Εκπορεύεται από τον Πατέρα επειδή είναι από την ουσία του. Για αυτό ποιος ξέρει όλα τα του Πατέρα, όπως ακριβώς και ο Υιός;» (Ζ).
«Όταν όμως ακούσεις ότι εκπορεύεται, να μην θεωρήσεις ότι η εκπόρευση είναι αποστολή…, αλλά η εκπόρευση είναι φυσική ύπαρξη του Πνεύματος» (Θφ).
«Διότι αν με το ρήμα «εκπορεύεται» δεν εννοούσε φυσική προέλευση από εκεί (τον Πατέρα), αλλά την αποστολή που έγινε εξωτερικά, τότε ερχόμαστε σε αδιέξοδο σχετικά με το για ποιο πνεύμα μιλάει, αφού είναι πολλά γενικώς τα πνεύματα τα οποία στέλνονται για υπηρεσία του Θεού (=οι άγγελοι)» (Θμ).
Το εκπορεύομαι είναι τελείως διαφορετικό από το στέλνομαι. Προ παντός η αλλαγή του χρόνου στα ρήματα «θα στείλω» και «εκπορεύεται». Εκείνο το οποίο ο Ιησούς θα στείλει σε συγκεκριμένο χρόνο και δεδομένη στιγμή είναι Ον θείο που απορρέει ουσιωδώς και αιωνίως από τον Πατέρα. Και όπως η σάρκωση του Υιού βασίζεται στην αιώνια γέννησή Του από τον Πατέρα, έτσι και η αποστολή του Αγίου Πνεύματος σχετίζεται με την αιώνια εκπόρευσή του στον κόλπο του Πατέρα (g). Η πρόθεση «παρά» υπονοεί ότι η αρχική κατοικία του Πνεύματος ήταν μαζί με το Θεό (ο).
(8)  Οι αντωνυμίες (τον οποίο εγώ θα στείλω… εκείνος) θέτουν έξω αμφισβήτησης ότι το Πνεύμα είναι ξεχωριστή προσωπικότητα (ο).
(9)  Για το πρόσωπο και το έργο μου (κ).
«Θα δώσει μαρτυρία δίνοντας τη λάμψη του στις καρδιές σας, ώστε να πληροφορηθείτε τελειότερα και θαυματουργώντας στο όνομά μου» (Ζ).
«Διότι αφού ενεργήσει μέσα σας και μέσα από σας τα παράδοξα, θα γίνει μάρτυρας δίκαιος και αληθινός της δικής μου θεϊκής εξουσίας και της μεγαλειότητας στη δύναμη» (Κ).
«Έχετε θάρρος λοιπόν· διότι δεν θα είναι χωρίς μαρτυρία το κήρυγμα, αλλά και το Πνεύμα θα δώσει και αυτό μαζί επιπλέον μαρτυρία με σημεία και τέρατα και θα είναι αξιόπιστος μάρτυρας· διότι είναι Πνεύμα αληθείας» (Θφ).

27 καὶ ὑμεῖς δὲ μαρτυρεῖτε(1), ὅτι ἀπ' ἀρχῆς μετ' ἐμοῦ ἐστε(2).
27Αλλά κι εσείς θα δώσετε μαρτυρία για μένα, γιατί εξαρχής είστε μαζί μου».
(1)  «Μαζί με το Πνεύμα που δίνει μαρτυρία, θα δώσετε επιπλέον μαρτυρία και εσείς οι ίδιοι» (Κ).
Ο ενεστώτας μαρτυρεῖτε μπαίνοντας αντί για μέλλοντα υποδηλώνει ταυτόχρονα, ότι κατείχαν ήδη τη γνώση εκείνη για αυτόν, η οποία θα τους προσέδιδε την ιδιότητα του αυτόπτη μάρτυρα (χ).
«Διότι είναι αναγκαίο η μαρτυρία να καταστεί αξιόπιστη, από το γεγονός ότι ήσασταν πάντοτε μαζί μου, οπότε εσείς μεν θα μιλάτε, ενώ το Πνεύμα θα παρέχει επιπλέον μαρτυρία για τα λεγόμενα με τα θαύματα που θα επιτελούνται» (Θμ). «Διότι, επειδή ακριβώς υπήρξατε μαζί μου από την αρχή, μπορείτε να κηρύττετε ό,τι γνωρίζετε· το οποίο δεν μπορείτε προς το παρόν να πράξετε, διότι το πλήρωμα του Πνεύματος δεν είναι ακόμη παρόν σε εσάς… Η αγάπη του Θεού θα ξεχυθεί στις καρδιές σας μέσω του Αγίου Πνεύματος, το οποίο θα σας δοθεί, και θα σας δώσει την αναγκαία πεποίθηση για αυτήν τη μαρτυρία… Εκείνος θα μαρτυρεί στις καρδιές σας, εσείς με τις φωνές σας. Εκείνος με έμπνευση, εσείς με λόγο» (Αυ).
Σημείωσε την τιμή, την οποία απολαμβάνουν οι απόστολοι και οι διάδοχοί τους στο έργο της διακονίας. Το Πνεύμα θα μαρτυρήσει για εμένα, λέει ο Κύριος, αλλά εσείς θα μαρτυρήσετε κάτω από την καθοδήγηση του Πνεύματος και σε σύμπραξη με το Πνεύμα. Υπόσχεται δηλαδή ο Κύριος στους αποστόλους και διακόνους του ότι θα ήταν συνεργάτες του Θεού.
(2)  «Είστε μαζί μου από την αρχή του κηρύγματος και των θαυμάτων» (Ζ).
Οι απόστολοι κατείχαν τον προσωπικό τους θησαυρό, δηλαδή την ιστορική γνώση της δημόσιας δράσης του Ιησού από την αρχή μέχρι το τέλος της. Το Πνεύμα αποκάλυψε σε αυτούς την έννοια των γεγονότων αυτών της ιστορίας. Χωρίς το Πνεύμα η ιστορική μαρτυρία των αποστόλων θα απέβαινε μία ψυχρή αφήγηση ανίκανη να δημιουργήσει ζωή. Η ζωοποιός πνοή δίνεται στη μαρτυρία αυτή από το Πνεύμα. Έτσι η μαρτυρία των αποστόλων και η μαρτυρία του Πνεύματος ενώνονται σε μία και την ίδια πράξη, όπου διατηρεί η καθεμία από τις δύο ένα στοιχείο αναγκαίο, δηλαδή την ιστορική αφήγηση η μία, την εσωτερική αποσαφήνιση η άλλη (g).
Οι απόστολοι παρακολουθώντας εξ’ αρχής το Χριστό, γνώρισαν καλά αυτόν και για αυτό ήταν κατάλληλοι να μαρτυρήσουν για αυτόν. Και σήμερα εκείνοι είναι οι καταλληλότεροι να μαρτυρήσουν για το Χριστό, οι οποίοι υπήρξαν μαζί του με την πίστη, την ελπίδα και την αγάπη και έζησαν με αυτόν ζωή σχέσης με το Θεό. Οι διάκονοι του ευαγγελίου πρέπει πρώτα να γνωρίσουν το Χριστό και έπειτα να κηρύττουν αυτόν. Εκείνοι μιλούν άριστα για το Θεό και τα θεία, οι οποίοι μιλούν εκ πείρας. Έχουν επιπλέον αυτού να μαρτυρεί μαζί τους και το Πνεύμα της αλήθειας, διότι, εάν το Πνεύμα δεν εργάζεται μέσω αυτών θαύματα και σημάδια που επιβεβαιώνουν τη μαρτυρία τους, όπως άλλοτε στους αποστόλους, επιδρά όμως αυτό στις καρδιές των ανθρώπων ανοίγοντας τις καρδιές τους, για να δεχτούν τη μαρτυρία τους για το Χριστό, όπως άνοιξε άλλοτε την καρδιά της Λυδίας της πορφυροπώλιδος «στο να προσέχει αυτά που λέγονταν από τον Παύλο». Το Άγιο Πνεύμα ονομάζεται από τον Κύριο Πνεύμα της αληθείας, όχι μόνο διότι αγαπά και λέει την αλήθεια, αλλά και διότι διαδίδει αυτήν και φωτίζει αόρατα και μυστηριωδώς τις επιδεκτικές καρδιές για αποδοχή της.

1 Μὴ ταρασσέσθω(1) ὑμῶν ἡ καρδία· πιστεύετε(2) εἰς τὸν Θεόν(3), καὶ εἰς ἐμὲ(4) πιστεύετε.
1«Μην ταράζεται η καρδιά σας· να ’χετε πίστη στο Θεό, να ’χετε πίστη και σ’ εμένα.
(1)  «Το λέει αυτό, επειδή ήταν λογικό ακούγοντας αυτοί αυτά, να ταράζονται· διότι εάν ο κορυφαίος και τόσο θερμός άκουσε ότι πριν τη φωνή του πετεινού θα απαρνηθεί τρεις φορές, φυσικό ήταν να περιμένουν αυτοί, ότι θα τους βρει κάποιο μεγάλο συμβάν, ικανό να μεταβάλλει και τις αδαμάντινες ψυχές» (Χ).
Η διαίρεση των κεφαλαίων εδώ είναι πολύ ανεπιτυχής. Διότι τα ακόλουθα στο κεφάλαιο αυτό λόγια βρίσκονται σε στενή σχέση με τα προηγούμενα και μάλιστα με το λόγο του Ιησού «ύστερα όμως θα με ακολουθήσεις». Ο Ιησούς εκτείνοντας την υπόσχεση αυτή σε όλους τους μαθητές, εξηγεί σε αυτούς με ποιο τρόπο θα τον συναντήσουν ξανά. Πηγαίνει ήδη να ετοιμάσει τόπο για αυτούς (σ. 2), και μετά θα επιστρέψει για να τους πάρει μαζί του (σ. 3)(g).
Ο Κύριος τώρα ενθαρρύνει τους μαθητές. Ναι μεν δεν πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και να υπερτιμούμε τις δυνάμεις μας, δεν πρέπει όμως από κακώς νοούμενη ταπεινοφροσύνη να κυριευόμαστε από ανησυχία, ικανή να διώχνει από εμάς την ελπίδα και την ειρήνη. Δεν λέει ο Κύριος εδώ· μη λυπάστε· να μην είναι οι καρδιές σας ευαίσθητες, αλλά να μην ταράζονται, όπως η θάλασσα όταν υπάρχει σε αυτήν τρικυμία. Η καρδιά. Παρόλο που το έθνος και η πόλη θα κυριευτεί από μεγάλη ταραχή, παρόλο που ο κύκλος σας ο αποστολικός θα διασκορπιστεί μετά από λίγο και προς στιγμήν, προσέξτε να μην ταραχτεί η καρδιά σας. Διατηρήστε την κατοχή της ψυχής, όταν δεν μπορείτε να κατακτήσετε κάτι άλλο. Η καρδιά σας είναι το κύριο φρούριό σας. Οτιδήποτε και αν κάνετε, διώχνετε με επιμέλεια κάθε ταραχή από αυτό.
(2)  «Έπειτα, σαν ακριβώς να είπαν οι μαθητές· Και πώς δεν θα ταραχτούμε αφού πρόκειται να πέσουμε σε τέτοιες δυσκολίες; Λέει· Πιστεύετε στο Θεό…» (Θφ). «Η γρηγοράδα στην πίστη… κάνει στρατιώτη αυτόν που τώρα είναι δειλός» (Κ). Είναι προστακτική πτώση τόσο αυτό, όσο και το πιστεύετε που ακολουθεί.
Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία, είναι και οι δύο οριστικές πτώσεις.
Ή, ακόμη πιο απίθανο, το πρώτο είναι οριστική και το δεύτερο προστακτική ή το πρώτο προστακτική και το δεύτερο οριστική.
(3)  Αληθινή πηγή παρηγοριάς για ένα πνεύμα ταραγμένο είναι η πίστη στο Θεό. Δες Ψαλμ. κστ 13,ρμ 8 κλπ.(β). Να πιστεύετε στην ύπαρξη του Θεού και στο ότι τα πάντα βρίσκονται κάτω από την πρόνοιά του και τον έλεγχό του (ο)· στο Θεό, ο οποίος διευθύνει το έργο αυτό, στο οποίο και εσείς κληθήκατε, και ο οποίος δεν αφήνει να χαθεί λόγω αδυναμίας ο διδάσκαλός σας (g).
«Δηλαδή όλα τα δεινά θα περάσουν, διότι η πίστη σε εμένα και τον Πατέρα μου είναι πιο δυνατή από τα κακά που έρχονται και δεν θα αφήσει κανένα από τα δυσάρεστα να επικρατήσει» (Χ).
(4)  Ο οποίος ήλθα από το Θεό (b), και ο οποίος εκτελώ το έργο εξ’ ονόματος του Πατέρα και μακριά από το να χωριστώ με το θάνατο, θα εξακολουθήσω αυτό και θα το συμπληρώσω στον ουρανό (g). Οι χαρές, τις οποίες μας προκαλεί η πίστη, είναι τα καλύτερα φάρμακα κατά των θλίψεων και των πόνων της σάρκας και των αισθήσεων. Σημείωσε, ότι εκείνοι οι οποίοι πιστεύουν σωστά στο Θεό, θα πιστεύουν και στον Ιησού Χριστό, ο οποίος γνώρισε σε αυτούς τον αληθινό Θεό. Το να πιστεύει όμως κάποιος στο Θεό μέσω του Ιησού Χριστού είναι έξοχο μέσο για να διατηρεί και την καρδιά του ελεύθερη από κάθε ταραχή.

2 Ἐν τῇ οἰκίᾳ τοῦ πατρός μου(1) μοναὶ(2) πολλαί(3) εἰσιν(4)· εἰ δὲ μή(5), εἶπον ἂν ὑμῖν· πορεύομαι(6) ἑτοιμάσαι τόπον(7) ὑμῖν·
2Στο σπίτι του Πατέρα μου υπάρχουν πολλοί τόποι διαμονής· αν δεν υπήρχαν, θα σας το ’λεγα. Εγώ πηγαίνω να σας ετοιμάσω τόπο.
(1)  Σπάνια ονομασία της ουράνιας κατοικίας· σπίτι διαμονής, στο οποίο γίνονται δεκτά τα παιδιά και όπου ο Πατέρας διαμένει (b).
«Διδάσκει ότι ο ουρανός έχει πολύ χώρο και ότι η κτίση που δημιουργήθηκε από αυτόν δεν χρειάζεται καμμία προσθήκη εντελώς, ώστε να μπορέσει να δεχτεί αυτούς που τον αγαπούν» (Κ).
Ο ουρανός είναι σπίτι, δεν είναι παράπηγμα ή σκηνή· είναι σπίτι αχειροποίητο, αιώνιο και ακατάλυτο. Και είναι σπίτι του Πατέρα του Ιησού Χριστού. Αλλά ο Πατέρας του Ιησού Χριστού είναι και Πατέρας δικός μας. Και προς αυτόν τώρα ο Κύριος ανεβαίνει έτσι ώστε όλοι οι αληθινά πιστοί θα γίνουν από αυτόν, ως μεγαλύτερο αδελφό τους, δεκτοί με χαρά σαν σε δικό τους σπίτι και δική τους κληρονομία.
(2)  Η λέξη συναντιέται μόνο εδώ και στο σ. 23, ενώ στην Π.Δ. στο Α Μακ. ζ 38. Από τον Παυσανία (Χ 41) χρησιμοποιείται με την έννοια σταθμού κατά την οδοιπορία. Στα αναφερθέντα χωρία της Γραφής βρίσκεται με την έννοια τόπων μόνιμης διαμονής, όχι πρόσκαιρων σταθμεύσεων σε ταξίδι. Η έννοια, την οποία εκφράζει η όλη φράση είναι αυτή του φιλόξενου ανακτόρου με πολλά δωμάτια (β). Η εικόνα έχει ληφθεί από τα ευρύχωρα αυτά ανάκτορα της ανατολής, όπου υπάρχουν διαμερίσματα όχι μόνο για τον διάδοχο του θρόνου, αλλά και για όλους τους γιους του βασιλιά, οσοιδήποτε και αν είναι στον αριθμό (g). «Μονή ονόμασε την παντοτινή απόλαυση των αγαθών, από το γεγονός ότι στα σπίτια έχουμε κάθε άνεση και απόλαυση» (Θμ).
(3)  «Ικανές να δεχτούν και εσάς που θα είστε μαζί μας για πάντα» (Ζ). Πολλές ώστε να περιλαμβάνουν τους αγγέλους και τους πριν από εσάς στην πίστη και εσάς και πολύ περισσότερους ακόμα (b). Κυρίως αναφέρεται στον αριθμό.
Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία, «οι πολλές μονές αναφέρονται στους διαφορετικούς βαθμούς τιμής στην αιώνια εκείνη ζωή» (Αυ).
Ο Κύριλλος συνδυάζει και τα δύο («Διδάσκει ότι ο ουρανός έχει πολύ χώρο… Είναι λοιπόν λογικό ότι, με το να λέει ότι είναι πολλές οι διαμονές, θέλει να υποδηλώσει, ότι είναι και διαφορετική η τιμή, αφού ο καθένας που θέλει να ζει με αρετή, θα λάβει τον δικό του, κατά κάποιο τρόπο, τόπο και τη δόξα που αρμόζει στα κατορθώματά του»).
Στους ουρανούς υπάρχουν ανέσεις για τον καθένα ιδιαιτέρως από τους αγίους και για όλους μαζί. Παρόλο που όλοι θα έχουν απορροφηθεί στο Θεό, παρ’ όλα αυτά η ατομικότητα του καθενός δεν θα χαθεί. Ο καθένας από τους υιούς του νέου Ισραήλ θα έχει τη δική του κληρονομιά στη βασιλεία των ουρανών. Οι ουράνιες από την άλλη μονές είναι μόνιμες. Δεν διαρκούν ορισμένα μόνο χρόνια, αλλά παντοτινά. Στη γη βρισκόμαστε σαν σε πανδοχείο. Εκεί στον ουρανό θα έχουμε την μόνιμη και αιώνια εγκατάστασή μας.
(4)  Η πρώτη αυτή φράση αναφέρετε στο «να πιστεύετε στο Θεό» του προηγ. σ. και αποτελεί τον λόγο, για τον οποίο πρέπει να πιστεύουν σε αυτόν. Τα ακόλουθα «πορεύομαι να σας ετοιμάσω τόπο» «και θα σας πάρω μαζί μου» αναφέρονται στο «και σε μένα να πιστεύετε»
(5)  «Εάν δεν ήταν πολλές οι μονές κοντά στο Θεό και Πατέρα» (Κ), «και δεν ήταν άφθονοι οι τόποι κατοικίας» (Ζ).
(6)  Υπάρχει και η γραφή που μαρτυρείται αυθεντικά εἶπον ἂν ὑμῖν ότι πορεύομαι… Το «ότι» και η στίξη ερμηνεύτηκαν με διάφορες εκδοχές.
Ή 1) το (ότι) είναι ειδικό=θα σας έλεγα, ότι πηγαίνω να σας ετοιμάσω τόπο. Ο Ζιγαβ. και ολόκληρο τον επόμενο στίχο τον εξαρτά από το ότι («Και θα σας έλεγα και αυτό ότι Εάν πορευτώ να σας ετοιμάσω τόπο διαμονής, πάλι θα έλθω… και τα εξής).
Ή 2) μετά το εἶπον ἂν ὑμῖν, βάζουμε τελεία. Στην περίπτωση αυτή εάν παραληφθεί τελείως το (ότι) έχουμε απόδοση της έννοιας πάρα πολύ ομαλή= Εάν δεν υπήρχαν πολλές μονές, θα σας το έλεγα. Αλλά υπάρχουν. Και εγώ πηγαίνω να σας ετοιμάσω τόπο.
Ή, 3) μαζί με το (ότι) που είναι αιτιολογικό, οπότε το εἰ δὲ μή εἶπον ἂν ὑμῖν είναι παρενθετική πρόταση= Στην οικία του Πατέρα μου είναι πολλές μονές, διότι πηγαίνω να σας ετοιμάσω τόπο.
Ή, τέλος 4) το «ότι» είναι ειδικό και η πρόταση ερωτηματική= Εάν δεν ήταν πολλές, θα σας έλεγα, ότι πορεύομαι να σας ετοιμάσω τόπο; Πιο πιθανή η δεύτερη ερμηνεία.
(7)  Ο τόπος από μόνος του είναι ήδη έτοιμος, αλλά για σας δεν είναι ακόμη ετοιμασμένος. Η μία ετοιμασία είναι απόλυτη, η άλλη σχετική (b). Είναι μεν η οικία του Πατέρα ευρύχωρη, αλλά για να ανοιχτεί η είσοδός της στους μαθητές, απαιτείται η παρέμβαση του Χριστού, ο οποίος σύμφωνα με το Εβρ. στ 20 είναι πρόδρομός τους. Για αυτό και είναι αναγκαία και η πίστη σε αυτόν (g). Ο ουρανός θα ήταν ανέτοιμος τόπος για τον καθένα από εμάς, εάν δεν ήταν ο Χριστός εκεί. Προπορεύτηκε εκεί για να ετοιμάσει τραπέζι για εμάς, για να ετοιμάσει θρόνους για εμάς. Δες Λουκ. κβ 30.

3 καὶ ἐὰν πορευθῶ καὶ ἑτοιμάσω ὑμῖν τόπον(1), πάλιν ἔρχομαι(2) καὶπαραλήψομαι ὑμᾶς(3) πρὸς ἐμαυτόν(4), ἵνα ὅπου εἰμὶ ἐγώ, καὶ ὑμεῖς ἦτε(5).
3Κι όταν πάω και σας ετοιμάσω τόπο, πάλι θα ’ρθώ και θα σας πάρω κοντά μου, ώστε όπου είμαι εγώ να είστε κι εσείς.
(1)  «Γνωρίζοντας ότι είναι πολλές (οι διαμονές) που είναι ήδη προετοιμασμένες και περιμένουν την άφιξη αυτών που αγαπούν το Θεό, δεν θα φύγω, λέει, για αυτόν το λόγο, αλλά για να προετοιμάσω για σας την άνοδο προς τα πάνω και τον τόπο και για να εξομαλύνω αυτό που άλλοτε ήταν δύσβατο. Διότι ήταν εντελώς άβατος ο ουρανός στους ανθρώπους… Θα ανέβω λοιπόν… για να σας προετοιμάσω τόπο, ώστε να μπορείτε λοιπόν να είστε ανάμικτα· οι άγιοι άγγελοι μαζί με αυτούς που είναι στη γη» (Κ).
Υπάρχει και η γραφή: πορευθῶ ἑτοιμάσαι αντί για πορευθῶ καὶ ἑτοιμάσω .
(2)  Πότε; Ή «πάλι θα επιστρέψω κατά τον καιρό που όλα θα γεννηθούν πάλι» (Κ) «κατά την δευτέρα παρουσία» (Ζ).
Ή, η επιστροφή για την οποία γίνεται λόγος, αναφέρεται πρωτίστως μεν στη δευτέρα παρουσία και με δευτερεύουσα έννοια έρχεται ο Κύριος για τον κάθε πιστό κατά την ώρα του θανάτου του (ο).
Ή, αναφέρεται στην επιστροφή του Ιησού μέσω του Αγίου Πνεύματος και στην μέσω αυτού στενή και αδιάσπαστη ένωση μεταξύ του καθενός μαθητή και του δοξασμένου Ιησού. Δες σ. 18,20,21,23 (g). Όλες οι εκδοχές είναι σοβαρές. Αξιολογότατη και η επόμενη επειδή τις συνδυάζει όλες: Το «πάλιν έρχομαι» μπορεί να αναφέρεται στο θάνατο κάθε πιστού (Β΄Κορ. ε 8,Φιλ. α 23), αλλά τα λόγια αυτά υπενθυμίζουν και την εσχατολογία του κα κεφαλαίου του Ιωάννη σ. 22,23, όπως και των χωρίων Α΄Ιω. β 28,Ματθ. ιστ 28,Α Θεσ. δ 16,17. Η σκέψη της τελικής έλευσης του Κυρίου και η κατά την συντέλεια των αιώνων συνένωση των μαθητών μαζί του δεν εξαντλεί την έννοια της έλευσής του. Πριν την έλευση του Κυρίου κατά τη συντέλεια, προηγούνται οι εμφανίσεις του Κυρίου που αναστήθηκε από τον τάφο, η κοινωνία των μαθητών με τον Πατέρα και τον Υιό (Ιω. ιδ 23,Α Ιω. α 3), η έλευση του Παρακλήτου (σ. 18) και η κοινωνία με τον Ιησού στη θεία ευχαριστία (χ).
(3)  Αναφέρεται σε άλλο γεγονός, το οποίο θα είναι το αποτέλεσμα της πνευματικής αυτής προπαρασκευής, δηλαδή στην είσοδο του πιστού στο σπίτι του Πατέρα είτε κατά τη στιγμή του θανάτου του είτε κατά τη στιγμή της Παρουσίας (g).
Ή «θα σας πάρω μαζί μου, αφού αναστηθείτε από τους νεκρούς, για να βασιλεύσετε μαζί με εμένα αιώνια. Διότι παρόλο που πεθαίνοντας ανέβηκαν προς αυτόν, αλλά όχι με τα σώματά τους· και παρόλο που είναι μαζί με αυτόν, αλλά δεν βασιλεύουν μαζί του» (Ζ).
(4)  Η όλη φράση «θα σας πάρω μαζί μου» σημαίνει παίρνω κάποιον ως σύζυγο, ως θετό υιό, ως συμμέτοχο, ως βοηθό, ως σύμμαχο (ο). Το «παραλήψομαι» με την έννοια του παίρνω με υποδοχή (β), ενώ το «προς εμαυτόν» εκφράζει άπειρη τρυφερότητα=κατά κάποιο τρόπο σφίγγει αυτούς στην καρδιά του όταν τους παίρνει (g).
(5)  «Συμβασιλεύοντας» (Ζ). Θα μας οδηγήσει στον τόπο της ένδοξης παρουσίας του (ο) «και έτσι θα είμαστε πάντοτε μαζί με τον Κύριο» (Α΄Θεσ. δ 17). Έτσι ολοκληρώνεται η πρώτη συνομιλία, που προκλήθηκε με την ερώτηση του Πέτρου: «Γιατί δεν μπορώ να σε ακολουθήσω τώρα;» Απάντηση· Και το ίδιο το μαρτύριό σου δεν θα αρκούσε για αυτό. Η επάνοδός μου μέσω του Πνεύματος μέσα στην καρδιά σου, να ο όρος της εισόδου σου στην ουράνια δόξα μου (g).
Όπου είμαι εγώ και εσείς είστε. Δηλαδή θα είστε όχι μόνο στον ίδιο τόπο με εμένα, αλλά και στην ίδια με μένα κατάσταση. Δεν θα είστε μόνο θεατές της δόξας μου, όπως οι 3 μαθητές στην Μεταμόρφωση, αλλά και συμμέτοχοι και κοινωνοί της. Είναι μυστήριο στο οποίο τώρα δεν μπορούμε να εμβαθύνουμε επαρκώς, αλλά αποτελεί γεγονός βέβαιο, ότι ο Χριστός δεν είναι πλήρης χωρίς τα μέλη του, οι οποίοι αποτελούν την εκκλησία του, «η οποία είναι το σώμα του». Αυτός είναι η κεφαλή και οι άγιοι είναι τα μέλη του. Αυτός είναι ο πρωτότοκος και οι άγιοι εξομοιούμενοι με αυτόν θα αποτελούν σε ένωση με αυτόν «πανήγυρη των πρωτοτόκων». Ο Χριστός στην άνω Ιερουσαλήμ θα θαυμάζεται στο καθένα από τα μέλη του και καθένα από τα μέλη του θα θαυμάζεται μέσω του Χριστού. Όπου θα είναι αυτός, εκεί θα είναι και εκείνοι, μετέχοντας στην ίδια ζωή και χαρά.

4 Καὶ ὅπου ἐγώ ὑπάγω(1) οἴδατε(2), καὶ(3) τὴν ὁδὸν(4) οἴδατε(5).
4Ξέρετε, βέβαια, και πού πηγαίνω και την οδό που οδηγεί εκεί».
(1)  Αυτό είναι η περίληψη των προηγούμενων (b). «Πήγαινε λοιπόν προς τον πατέρα, από τον οποίο και βγήκε» (Ζ).
(2)  Ο Πέτρος είχε ήδη ρωτήσει «πού πας;» φανερώνοντας με αυτό, ότι δεν γνώριζε αυτό. Αλλά ο Ιησούς επανειλημμένα είχε πει ότι πορεύεται προς αυτόν που τον έστειλε (ζ 33,δες ιστ 5,10,28) ή στην οικία του Πατέρα του (σ. 20).
(3)  Αρκετά μαρτυρημένη γραφή: Καὶ ὅπου ἐγώ ὑπάγω οἴδατε τὴν ὁδὸν. Η έννοια δεν είναι διαφορετική. Εφόσον γνωρίζει κάποιος τον δρόμο, υποτίθεται ότι γνωρίζει και τον τόπο, αφού άλλωστε αυτός δηλώθηκε με τα λόγια «στην οικία του πατέρα μου…» (g). Η συνηθισμένη γραφή υποστηρίζεται από αρκετούς μεγαλογράμματους κώδικες, το μεγαλύτερο μέρος από τους μικρογράμματους, την Πεσιτώ, την Κοπτική μετάφραση και την Ιτάλα.
(4)  «Δηλαδή εμένα… διότι δεν θα σας ανοίξει άλλος τους ουρανούς… παρά μόνος εγώ» (Κ).
«Οδός είναι αυτός, μέσω του οποίου ερχόμαστε προς τον πατέρα, όπως στη συνέχεια θα πει» (Ζ).
Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία, για αυτόν η οδός προς τον Πατέρα ήταν η οδός του θανάτου (β). Επειδή λοιπόν ο Κύριος πολλές φορές είχε προείπει με σαφέστατη γλώσσα, ότι θα παραδιδόταν στους εχθρούς του, για να σταυρωθεί, η οδός της αναχώρησής του από τη ζωή αυτή δεν ήταν άγνωστη στους μαθητές (ο).
(5)  Γνώριζαν ταυτόχρονα και αγνοούσαν την οδό οι απόστολοι. Γνώριζαν αυτήν, διότι ποιον άλλον γνώριζαν καλύτερα στον κόσμο από τον Ιησού; Αγνοούσαν όμως ταυτόχρονα τον Ιησού ως οδό. Για αυτό εάν ο Ιησούς τους λέει με αλήθεια «ξέρετε την οδό», ο Θωμάς μπορεί να του απαντήσει όχι λιγότερο αληθινά «δεν ξέρουμε» (g). Ο Χριστός προβάλλοντας την ευτυχία των ουρανών στους μαθητές ως το τέλος και τον σκοπό της ζωής τους, δείχνει εδώ τον εαυτό του ως την οδό προς το τέρμα αυτό και βεβαιώνει αυτούς, ότι γνώριζαν αυτοί και τα δύο. Δεν είναι αυτά πλέον μυστικά, που δεν ανήκουν σε σας, λέει ο Κύριος· είναι πλέον αποκεκαλυμμένα. Δεν είναι ανάγκη να ανεβείτε στον ουρανό ή να κατεβείτε στον άδη για να πληροφορηθείτε για αυτά. Διότι ο λόγος της πίστης είναι κοντά σε εσάς (Ρωμ. ι 6,8).

5 Λέγει αὐτῷ Θωμᾶς(1)· Κύριε, οὐκ οἴδαμεν ποῦ ὑπάγεις(2)· καὶ πῶς δυνάμεθα τὴν ὁδὸν εἰδέναι(3);
5«Κύριε», του λέει ο Θωμάς, «δεν ξέρουμε πού πηγαίνεις· πώς λοιπόν μπορούμε να ξέρουμε την οδό που οδηγεί εκεί;»
(1)  «Επειδή ο Χριστός δεν θέλησε να πει ξεκάθαρα στους μαθητές του, ότι θα βαδίσει την άνω οδό και θα αποδημήσει προς τον Πατέρα, αλλά ακόμη φανερώνει το πράγμα αινιγματικά και με πολλούς υπαινιγμούς, έκανε την ερώτηση ο μαθητής. Ο Θωμάς λοιπόν ήταν αυτός» (Κ).
Ο ένας μετά τον άλλον ρωτά με ευλαβική και γλυκιά στοργή προς αυτόν. Δες στ 8,22, και πιο πριν ιγ 36 (b). Ο Θωμάς ωθείται στη ερώτησή του και από το ότι είπε ήδη ο διδάσκαλος ότι στον τόπο εκείνον επρόκειτο να παραλάβει και αυτούς. Ο Πέτρος εδώ τηρεί σιγή παρόλο που η ερώτηση του Θωμά είναι η ίδια που τέθηκε προηγουμένως από τον Πέτρο. Θεωρήθηκε λοιπόν η σιγή του αυτή από κάποιους ερμηνευτές ως ένδειξη για το ότι κατά τη στιγμή αυτή απουσίαζε. Αλλά η φοβερή προφητεία του Χριστού για την επικείμενη πτώση του ηχούσε ακόμη στα αυτιά του και αυτό εξηγεί πλήρως την σε όλο τον υπόλοιπο λόγο του Ιησού σιγή του.
(2)  «Διότι νόμιζε ότι είναι κάποιος αισθητός τόπος όπου πηγαίνει, και οδός ομοίως τέτοια» (Ζ).
«Και πρόσεχε με πόση συστολή (ρωτά)· διότι δεν είπε· πες μας τον τόπο, αλλά, δεν ξέρουμε που πηγαίνεις. Διότι αυτό επιθυμούσαν όλοι τους προ πολλού να μάθουν» (Χ).
(3)  Υπάρχει και η γραφή: Και πώς οίδαμεν την οδόν; Τόσο ο Θωμάς όσο και οι υπόλοιποι μαθητές, έχοντας την φαντασία προκατειλημμένη από τις παχυλές ελπίδες κάποιας επίγειας βασιλείας του Μεσσία, σκέφτονταν κατά βάθος όπως και οι Ιουδαίοι, πιστεύοντας ότι ο Χριστός μένει αιωνίως (ιβ 34). Η πλανημένη αυτή προκατάληψη τους κάλυπτε μέχρι κάποιο σημείο την αλήθεια και έκανε σε αυτούς ακατανόητα τα λόγια του Κυρίου (g).

6 Λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· ἐγώ(1) εἰμι(2) ἡ ὁδὸς(3) καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή(4)· οὐδεὶς ἔρχεται πρὸς τὸν πατέρα(5) εἰ μὴ δι' ἐμοῦ(6).
6Ο Ιησούς του απάντησε: «Εγώ είμαι η οδός, η αλήθεια και η ζωή· κανείς δεν πηγαίνει στον Πατέρα παρά μόνο αν περάσει από μένα.
(1)  «Δεν χρειάζεστε κόπους, λέει, για να γνωρίσετε την οδό· να ακολουθείτε τη δική μου γνώμη και μέσω εμού θα γνωρίσετε, από τη μία, την αλήθεια, θα πετύχετε, από την άλλη, την αιώνια ζωή, θα γίνετε επίσης μέτοχοι σε εκείνα τα αγαθά και θα πάρω για εσάς την θέση οδού αφού μέσα από εμένα θα χειραγωγείστε στην απόλαυση αυτών που προσδοκάτε» (Θμ).
(2)  «Όταν όμως λέει ο ίδιος ο Κύριος Εγώ είμαι η αλήθεια, και δεν λέει Έγινα, αλλά πάντα λέει το Είμαι… ποιος δεν πιστεύει αμέσως ότι με το Είμαι, φανερώνεται το αιώνιο και το πριν από κάθε αιώνα άναρχο του Υιού;» (Α).
(3)  «Είναι οδός, διότι μέσω αυτού έρχονταν και αυτός ήταν κύριος τού να τους ανεβάσει προς τον Πατέρα» (αμ). Με άρθρο=η κατεξοχήν οδός, η μοναδική οδός, μέσω της οποίας και μόνης μπορεί κάποιος να φτάσει στον ουρανό (F).
«Μέσω εμού οπωσδήποτε θα ανεβείτε και εσείς προς τον Πατέρα» (Θφ).
«Είναι πράγματι αγαθή οδός ο Κύριος, η οποία χωρίς πολλά μονοπάτια που δημιουργούν σύγχυση μας οδηγεί προς το όντως αγαθό, τον Πατέρα» (Β).
Αυτό λέχθηκε πνευματικά για εκείνη την ένωση του πιστού με το Χριστό η οποία διανοίγει οδό προσέγγισης προς τον Θεό (ο).
«Δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι κάποιος άγιος και να φτάσει στον ενάρετο τρόπο ζωής, αν δεν τον καθοδηγεί σε όλα ο Χριστός, ούτε θα μπορούσε αυτός να ενωθεί με το Θεό και Πατέρα, αν δεν μεσιτεύει οπωσδήποτε ο Χριστός» (Κ).
Ο Χριστός είναι η οδός μας, διότι με το αίμα του μπήκε στα άγια (Εβρ. θ 12) και μέσω αυτού μπαίνουμε και εμείς σε αυτά. Με τη διδασκαλία του και το παράδειγμά του μας διδάσκει τα καθήκοντά μας· με την αξιομισθία της θυσίας του και τη μεσιτεία του, εξασφαλίζει σε εμάς την ευτυχία και μακαριότητα. Έτσι γίνεται πράγματι η οδός μας. Μέσω του Χριστού ως οδού αποκαταστάθηκε και διατηρείται με ασφάλεια επικοινωνία μεταξύ ουρανού και γης· οι άγγελοι ανεβαίνουν και κατεβαίνουν, οι προσευχές μας ανέρχονται προς τον Θεό και οι ευλογίες του έρχονται μέσω του Χριστού προς εμάς. Εάν λοιπόν θα ρωτούσε κάποιος, από πού ξεκινούν αυτοί που μπαίνουν στην οδό αυτήν και που καταλήγουν, η απάντηση είναι προφανής. Ξεκινούν από την ψυχρή, την σκοτεινή, την ερημωμένη χώρα, όπου η αμαρτία έχει διαχύσει το σκοτάδι και τη σκιά του θανάτου και καταλήγουν στον ουρανό. Προχωρούν με πορεία, κατά την οποία ολοένα έρχονται σε στενότερη κοινωνία με το Θεό, περνούν μέσα από πολλά στάδια προσευχής και ταπείνωσης έως ότου, αφού διαμορφώνονται σύμφωνα με την εικόνα αυτού που τους απολύτρωσε, καταλήγουν στις πολλές μονές του Πατέρα τους στους ουρανούς.
(4)  Η κεντρική σκέψη που τονίζεται στο χωρίο αυτό είναι η: «Εγώ είμαι η οδός». Οι ακόλουθες λοιπόν λέξεις «και η αλήθεια και η ζωή» προστέθηκαν για συμπλήρωση της μεγάλης αυτής διακήρυξης (β). Η εικονική έκφραση «η οδός» εξηγείται χωρίς εικόνα με τις δύο λέξεις αλήθεια και ζωή. Η αλήθεια είναι ο Θεός αποκαλυπτόμενος στην ουσία του, δηλαδή στην αγάπη του και την αγιότητά του. Η ζωή είναι ο Θεός μεταδιδόμενος στην ψυχή και που φέρνει σε αυτήν αγία δύναμη και τέλεια μακαριότητα. Ο Ιησούς θέλει να πει: Είμαι η οδός, εφόσον είμαι η αλήθεια και η ζωή (g). Με άρθρο και αυτά, η αλήθεια, δηλαδή η στην ουσία της αλήθεια (F). Όχι απλώς ένα φως, που φωτίζει την οδό προς το Θεό. Αλλά η ίδια η ουσία και πηγή κάθε αλήθειας (ο).Εγώ είμαι εκείνος στον οποίο η αλήθεια περιλαμβάνεται και πήρε μορφή προσώπου (G). Και η ζωή, δηλαδή η στην ουσία της ζωή (F).
«Ζωή επειδή είναι από την πηγή της ζωής, τον Πατέρα… Και πρόσεξε με επιμέλεια ότι, όπως ακριβώς δεν ταυτίζονται η πηγή του ποταμού και το ποτάμι, έτσι και η πηγή της ζωής και η ζωή» (Ω).
Οποιοσδήποτε μπει στην οδό αυτή του Θεού, αμέσως παίρνει στην ψυχή του το στοιχείο της πνευματικής ζωής και δεν πεθαίνει ποτέ (ο).
«Είναι ζωή επειδή μας ανασταίνει και μας οδηγεί σε αφθαρσία και μας ελευθερώνει από την αρχαία κατάρα» (αμ).
Η οδός προς το Θεό είναι γνώση της αλήθειας και αναγέννηση, φωτισμός και κατάκτηση της ζωής. Αλήθεια και ζωή δεν είναι αφηρημένες ιδέες και έννοιες. Είναι συγκεκριμένες και παρούσες πραγματικότητες στον σαρκωθέντα Υιό του Θεού ο οποίος είναι συνάμα αλήθεια και ζωή. Δίνει τη ζωή αυτός, ο οποίος είναι η ζωή· αποκαλύπτει την αλήθεια, διότι αυτός είναι η αλήθεια (χ).
Ο Χριστός δεν είναι μόνο η απολύτρωσή μας από την αμαρτία αλλά και ο αγιασμός μας. Είναι η πηγή της πνευματικής μας ζωής, μιας ζωής η οποία δεν παύει ποτέ και δεν θίγεται από το θάνατο, εφόσον οι ψυχές μας δεν χωρίζονται από το Χριστό με την επιστροφή μας στην αμαρτία. Τα αστέρια του ουρανού θα σβήσουν κάποτε. Ο κόσμος αυτός ο υλικός θα περάσει. Κάθε άλλη ζωή στον υλικό κόσμο σύντομα ή αργά καταλήγει στο θάνατο. Αλλά η ζωή αυτή δεν θα παύσει ποτέ, αλλά θα γίνει ισχυρότερη, λαμπρότερη, μακαριότερη και διαμέσου της αιωνιότητας ατελείωτη, διότι έχει μέσα της την αιωνιότητα και τη δύναμη εκείνου, ο οποίος είπε Εγώ είμαι η ζωή.
(5)  Αυτό εξηγεί την έννοια που εκφράστηκε με την εικονική διακήρυξη Εγώ είμαι η οδός (ο).
«Δηλαδή κανείς δεν θα αναδειχτεί μέτοχος θείας φύσης, παρά μόνο μέσω του Χριστού. Διότι αν δεν μεσίτευε με το να γίνει άνθρωπος, δεν θα έφταναν σε τέτοιο σημείο μακαριότητας τα σχετικά με εμάς» (Κ).
Ο ενεστώτας «έρχεται» εκφράζει καθολική και απόλυτη αλήθεια (ο). Ο πεσμένος και αμαρτωλός άνθρωπος έρχεται στο Θεό ως Κριτή, δεν μπορεί όμως για κανένα λόγο να έλθει προς αυτόν ως Πατέρα, παρά μόνο μέσω του Χριστού ως μεσίτη. Δεν μπορούμε να επιστρέψουμε στο Θεό με μετάνοια και πράξεις λατρείας χωρίς το Πνεύμα και τη χάρη του Χριστού. Η χάρη νύττει τα βάθη της συνείδησης και ανοίγει τα μάτια του ανθρώπου για να δει την κατάστασή του και να αναζητήσει το μέσο της σωτηρίας. Ούτε είναι δυνατόν με ελευθεροστομία και θάρρος να πλησιάσουμε προς το Θεό, χωρίς την αξιομισθία της θυσίας του Χριστού. Αυτός είναι ο μέγας μας αρχιερέας. Αυτός ο Παράκλητος στους ουρανούς και μεσίτης μας.
(6)  Ως τη μόνη οδό (ο). Όχι απλώς με την αποδοχή της διδασκαλίας μου ή την αποδοχή των αξιώσεών μου, αλλά με την μυστική και εσωτερική κοινωνία και ένωση μαζί μου (μ).
«Και επειδή εγώ είμαι κύριος τού να σας οδηγήσω στον Πατέρα, οπωσδήποτε θα φτάσετε εκεί. Διότι δεν είναι δυνατόν μέσω άλλης οδού, παρά μόνο μέσω εμού να έλθετε» (Θφ).

7 Εἰ ἐγνώκειτέ με, καὶ τὸν πατέρα μου ἐγνώκειτε ἄν(1). Καὶ ἀπ' ἄρτι(2) γινώσκετε(3) αὐτὸν καὶ ἑωράκατε(4) αὐτόν(5).
7Αν με είχατε γνωρίσει, θα είχατε γνωρίσει και τον Πατέρα μου. Αλλά κι από τώρα τον γνωρίζετε και τον έχετε δει».
(1)  Υπάρχει και η γραφή: αν ήδειτε αντί ἐγνώκειτε ἄν.
«Αν ξέρατε τη δική μου ουσία και την αξία, θα ξέρατε και αυτήν του Πατέρα» (Χ). «Επειδή είναι ίσος με εμένα και απαράλλακτος» (Ζ).
«Διότι αν αυτός που γνώρισε τον Υιό στην ουσία του, γνώρισε και τον Πατέρα, άρα είναι ομοούσιος ο Υιός με τον Πατέρα» (Β).
«Ως αληθινά Υιός, που γεννήθηκε απόρρητα και ακατανόητα από την ουσία του Θεού και Πατέρα, είναι τέλεια έκφρασή του και εικόνα και ακτινοβολία, έχοντας στη δική του φύση το ιδιαίτερο γνώρισμα της ουσίας αυτού που τον γέννησε και την ομορφιά των φυσικών πλεονεκτημάτων» (Κ).
Από τη δόξα, την οποία είδατε να λάμπει σε μένα και από τη διδασκαλία, την οποία ακούσατε από εμένα, θα γνωρίζατε και τον πατέρα μου.
«Φανέρωσε ότι, και αυτόν αγνοούν και τον πατέρα… Επειδή δηλαδή γνώριζαν μεν και τους δύο, αλλά όχι όπως ταίριαζε… άλλοτε μεν λέει ότι γνωρίζουν, διότι οπωσδήποτε γνωρίζουν, άλλοτε όμως λέει ότι δεν γνωρίζουν, διότι δεν γνωρίζουν όπως έπρεπε» (Ζ).
Εάν είχαν γνωρίσει πλήρως το Χριστό, θα γνώριζαν, ότι και η βασιλεία του δεν είναι από τον κόσμο αυτόν· ότι είχε έλθει από τον ουρανό και τώρα έπρεπε να επιστρέψει εκεί.
(2)  Η στιγμή που σημειώνεται με το «από τώρα», είναι η στιγμή του Πάθους. Δες «τώρα δοξάστηκε ο υιός του ανθρώπου». Η αποκάλυψη του Πατέρα δεν υπήρξε πλήρης έως ότου ο Υιός απομάκρυνε την ορατή του παρουσία (β).
«Διότι αργότερα, αφού ήλθε το Πνεύμα, ολοκλήρωσε σε αυτούς όλη τη γνώση» (Χ).
Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία, ο Ιησούς υπαινίσσεται όλα όσα πριν λίγο έγιναν κατά το τελευταίο αυτό απόγευμα. Το πλύσιμο των ποδιών και η απομάκρυνση του Ιούδα μαζί με τα όσα μέχρι τη στιγμή εκείνη λέχθηκαν, ήταν αρκετά κατάλληλα να διαφωτίσουν για τον αληθινό χαρακτήρα του Θεού και την πνευματική φύση της βασιλείας του. Το σπέρμα της αληθινής γνώσης του Θεού είχε ήδη εναποτεθεί σε αυτούς (g).
(3)  Αρχίζετε να τον γνωρίζετε (β). «Αρχίσατε να τον γνωρίζετε μέσω εμού» (Θφ). Υπάρχει και η γραφή: γνώσεσθε. «Ο Χρυσόστομος ερμηνεύει: Εντός ολίγου θα γνωρίσετε αυτόν, όπως αρμόζει, όταν θα επιφοιτήσει σε εσάς το άγιο Πνεύμα» (Ζ).
(4)  «Δηλαδή με το νου σας, όσο είναι δυνατόν, είδατε» (Θφ).
Ή, έχετε αρχίσει να βλέπετε και βλέπετε αυτόν (b).
Ή, στο πρόσωπο του Υιού του «για να μάθεις ότι αυτός που έχει δει αυτόν, είδε αυτόν που τον γέννησε. Είδαν όμως αυτόν όχι με γυμνή την ουσία του, αλλά ντυμένο με σάρκα» (Χ).
Όπως εξηγεί και στο στ 9, οι μαθητές παρόλο που τώρα μόλις άρχιζαν να γνωρίζουν το Θεό, παρ’ όλα αυτά είχαν δει Αυτόν. «Διότι αυτούς μεν που βλέπουμε, είναι δυνατόν και να τους βλέπουμε και να τους αγνοούμε, αυτούς όμως που γνωρίζουμε, δεν είναι δυνατόν να τους γνωρίζουμε και να τους αγνοούμε» (Χ).
(5)  Ή, τη δύναμή του «μέσω της δικής μου δύναμης, μέσω των θεοπρεπών θαυμάτων, τα οποία έκανα» (Ζ)· «εννοεί την βεβαιότητα μέσω των θαυμάτων… Διότι δεν γνωρίσαμε μόνο ότι είναι ζωή από τη φύση του ο Πατέρας… που μέσω του Υιού ζωοποιεί τους νεκρούς… αλλά είδαμε, ότι μέσα από τον Υιό έχει ο Πατέρας όλη την κτίση κάτω από τα πόδια του, όταν μαλώνοντας τη θάλασσα και τους ανέμους με πολλή εξουσία είπε· σώπα, κλείσε το στόμα σου» (Κ).
Ή «όψη ονομάζει την γνώση μέσω του νου» (Χ)· όχι την όραση με αισθητά μάτια, διότι πολλοί από αυτούς που αντιτίθονταν και στον Ιησού, είδαν αυτόν με σάρκα, δεν είδαν όμως μέσω αυτού και τον Πατέρα (β). Η όλη φράση=Από την οικειότητα με το Χριστό και από την ενέργειά του, είδαν την μεγαλειότητα του Θεού και τις σωτήριες βουλές του και το θέλημά του (G).

8 Λέγει αὐτῷ Φίλιππος· Κύριε, δεῖξον ἡμῖν τὸν πατέρα(1) καὶ ἀρκεῖ ἡμῖν(2).
8«Κύριε», του λέει ο Φίλιππος, «δείξε μας τον Πατέρα, κι αυτό μας αρκεί».
(1)  Ζητά ο Φίλιππος να αξιωθεί «αυτό που εύχονται οι άνθρωποι πολύ, να δει το Θεό και Πατέρα» (Κ). Πιθανώς ποθούσε ο Φίλιππος κάποια θεοφάνεια όπως αυτή που εξιστορείται στο Εξοδ. λγ 18 (β), ίσως επίσης και νόμισε «ότι μπορεί να δει τη θεία φύση με τα μάτια του σώματος» (Κ).
«Δείξε μας αυτόν στα σωματικά μάτια. Ακούγοντας δηλαδή ο Φίλιππος ότι και οι προφήτες είδαν το Θεό, επιθύμησε και αυτός έτσι σωματικά να δει αυτόν, χωρίς να καταλαβαίνει, ότι εκείνα, τα των προφητών, ήταν συγκατάβαση» (Θφ). Μολονότι το αίτημα αυτό του Φιλίππου ήταν άκαιρο, όμως αυτός εκφράζει αλήθεια μεγάλη, παρόλο που δεν κατανοεί τώρα αυτήν επαρκώς. Διακηρύττει δηλαδή ότι η ικανοποίηση και ευτυχία της ψυχής συνίσταται στη θέα και απόλαυση του Θεού. Αυτήν πόθησαν πάντοτε οι ευσεβείς ψυχές. «Με τον ίδιο τρόπο που ποθεί το ελάφι τις πηγές των νερών, έτσι ποθεί η ψυχή εσένα, Θεέ μου. Δίψασε η ψυχή μου το Θεό τον ζωντανό. Πότε θα έλθω και θα δω το πρόσωπο του Θεού;» (Ψαλμ. μα 2-3). «Θα χορτάσω βλέποντας τη δόξα σου» (Ψαλμ. ιστ 15). Γνωρίζοντας το Θεό με την αλήθεια, την οποία μας διδάσκει ο Χριστός και αισθανόμενοι την μαζί του κοινωνία με τη νέα ζωή, την οποία με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος μας μετέδωσε ο Χριστός, βλέπουμε εσωτερικά το Θεό ήδη από τη ζωή αυτή. Η θέα όμως του Θεού μεταβάλλει για εμάς τη γη από κοιλάδα του κλαυθμώνος σε πάμφωτο ουρανό και μας γεμίζει με χαρά ανέκφραστη.
(2)  «Τίποτα παραπάνω δεν ζητάμε» (Χ).
«Μοιάζει σαν να έλεγε ίσως. Θα ομολογούσαμε τότε, ότι μπήκαμε μέσα σε όλη τη χαρά και τίποτα δεν θα μας έλειπε ώστε να είμαστε ευτυχισμένοι» (Κ).
Ο πόθος αυτός του Φιλίππου θα ήταν πλήρως δικαιολογημένος εάν η ουσία του Θεού συνίστατο μόνο στη δύναμη. Η αληθινή εμφάνιση του Θεού τότε, θα μπορούσε να περιοριστεί σε κάποια ολόλαμπρη φανέρωση. Αλλά ο Θεός είναι και αγιότητα και αγάπη. Η πραγματική λοιπόν φανέρωση των ηθικών αυτών ιδιοτήτων γίνεται σε ζωή ηθική τέτοια, ώστε σε αυτήν, στις πράξεις και τα λόγια της, να λάμπει η ηθική τελειότητα του θείου χαρακτήρα. Αλλά το μοναδικό αυτό θέαμα, την τέλεια αυτή θεοφάνεια, την ορατή ανταύγεια του Θεού είχαν μπροστά τους οι μαθητές πάνω από δύο χρόνια στη ζωή του Διδασκάλου τους (g). Για αυτό ο Ιησούς απαντά τα λόγια του σ. 9.

9 Λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς(1)· τοσοῦτον χρόνον μεθ' ὑμῶν εἰμι, καὶ οὐκ ἔγνωκάς με(2), Φίλιππε(3); Ὁ ἑωρακὼς ἐμὲ(4) ἑώρακε τὸν πατέρα(5)· καὶ πῶς σὺ λέγεις, δεῖξον ἡμῖν τὸν πατέρα(6);
9Του λέει ο Ιησούς: «Τόσον καιρό είμαι μαζί σας, Φίλιππε, και δε μ’ έχεις γνωρίσει; Αυτός που έχει δει εμένα, έχει δει τον Πατέρα. Πώς μπορείς εσύ να λες “δείξε μας τον Πατέρα”;
(1)  «Παρουσίαζει αδικαιολόγητη την αμάθεια του μαθητή» (Κ). Νέο μάλωμα γεμάτο καλοσύνη (F).
(2)  «Παρόλο που πέρασε τόσο πολύς καιρός, κατά τον οποίο είμαι μαζί σας, που ήταν και αρκετός ώστε να βεβαιωθείς για αυτά που έπρεπε να μάθεις… συνελήφθης να αγνοείς ποιος είμαι εγώ από τη φύση μου και από πού είμαι» (Κ). «Τόση διδασκαλία απόλαυσες· είδες θαύματα με αυθεντία, και όλα, όσα είναι γνωρίσματα της θεότητας, και τα οποία εργάζεται ο Πατέρας… και δεν με γνώρισες;» (Χ).
«Δες ότι δεν είπε «Δεν με είδες» αλλά «δεν με γνώρισες» απομακρύνοντας τον Φίλιππο από το γήινο φρόνημα, του να επιθυμεί να δει σωματικά τον Πατέρα. Διότι γνώση, λέει, λέγεται στην περίπτωση του Θεού, όχι η σωματική όψη» (Θφ). Ο Φίλιππος την ίδια την πρώτη ημέρα, κατά την οποία προσήλθε στον Ιησού, διακήρυξε στον Ναθαναήλ, ότι ο Ιησούς ήταν ο Μεσσίας. Και όμως τώρα μαλώνεται από τον Ιησού, διότι δεν είχε γνωρίσει αυτόν. Πολλοί, οι οποίοι έχουν επαρκώς ορθή γνώση των Γραφών, διατρέχουν τον κίνδυνο να μην ωφεληθούν από αυτήν, διότι δεν φροντίζουν με το να κάνουν κτήμα τους και να εφαρμόσουν ολοένα αυξανόμενα τις αλήθειες, τις οποίες γνώρισαν, να τελειοποιούνται καθημερινά στη σωτηριώδη γνώση. Σημείωσε ακόμη, ότι ο Κύριος ελέγχει τον Φίλιππο, διότι για τόσο χρόνο διετέλεσε μαθητής του χωρίς να οδηγηθεί επαρκώς στη γνώση του Κυρίου. Όσο περισσότερο απολαμβάνουμε τα μέσα της γνώσης και της χάρης, τόσο περισσότερο αδικαιολόγητοι θα είμαστε, αν βρεθούμε ελλιπείς ή υπολειπόμενοι στους καρπούς της γνώσης και της χάρης.
Η ερώτηση αυτή του Κυρίου προς τον Φίλιππο διατυπώνει παράπονο, το οποίο εκφράζεται από το Σωτήρα και προς εμάς. Προκαλεί πράγματι απορία το ότι μετά από 20 ολόκληρους αιώνες, αφότου ο Κύριος ενανθρώπησε, η ανθρωπότητα είναι τόσο λίγο ενημερωμένη για αυτόν. Και από αυτούς που φέρουν το όνομα του μαθητή του πολλοί λίγοι είναι αυτοί που έχουν «φωτισμένα τα μάτια της καρδιάς στο να καταλάβουν ποιος είναι ο πλούτος της κληρονομίας» του Χριστού και αυτοί που «κατορθώνουν να καταλάβουν την αγάπη του Χριστού που ξεπερνά κάθε ανθρώπινη γνώση και έτσι να γεμίσει η ζωή τους με την πλούσια χάρη του Θεού» (Εφεσ. α 18, δ 19).
Και ο Κύριος παραπονιέται, διότι μάταια ζητά να διδάξει και να βοηθήσει και να κάνει αισθητή την αγάπη στον πλανώμενο μακριά του κόσμο. Και το παράπονό του αυτό αντηχεί στις καρδιές εκείνων, οι οποίοι τον γνώρισαν, και διαλαλείται από τα χείλη όλων εκείνων, οι οποίοι γεύτηκαν και είδαν πόσο αγαθός είναι ο Κύριος.
(3)  Το προσωπικό όνομα υπαινίσσεται στοργικό βλέμμα που ρίχτηκε πάνω στο μαθητή (β).
(4)  «Γιατί όποιος είδε εμένα όχι όπως φαίνομαι μέσα στην αλλοίωση, αλλά εμένα που αληθινά είμαι μέσα στον Πατέρα, θα δει εκείνον τον ίδιο μέσα στον οποίο είμαι, με το να βλέπει την ίδια σφραγίδα της θεότητας και στους δύο» (Γν).
Αυτός που έχει δει «όχι την μορφή, ούτε το πρόσωπο, διότι η θεία φύση είναι έξω από κάθε σύνθεση, αλλά την αγαθότητα της θέλησης η οποία επειδή συμβαδίζει με την ουσία, είναι όμοια και ίση, ή μάλλον ακριβώς η ίδια στον Πατέρα και τον Υιό» (Β).
«Ολοφάνερα ξεχωρίζει τα πρόσωπα με το να λέει «αυτός που έχει δει εμένα». Διότι με αυτό φανερώνει το δικό του πρόσωπο. Ενώ το «έχει δει τον Πατέρα», το αναφέρει στο πατρικό πρόσωπο και το διακρίνει ξεκάθαρα από τον εαυτό του και με το να λέει «εάν με είχατε γνωρίσει θα είχατε γνωρίσει και τον Πατέρα μου». Αυτά λοιπόν δεν φανερώνουν σύγχυση των προσώπων, αλλά παρουσιάζουν το απαράλλακτο της θεότητας» (Β).
(5)  Όλοι όσοι είδαν το Χριστό με σάρκα, μπόρεσαν να δουν τον Πατέρα μέσα σε αυτόν, εφόσον ο σατανάς δεν τύφλωσε τις διάνοιές τους «ώστε να μην λάμψει σε αυτούς ο φωτισμός του ευαγγελίου της δόξας του Χριστού, ο οποίος είναι εικόνα του Θεού» (Β΄Κορ. δ 4). Στο φως της διδασκαλίας του Χριστού είδαν το Θεό ως Πατέρα των φώτων· στα θαύματα του Χριστού, είδαν το δάχτυλο του Θεού και το χέρι του· η αγιότητα του Θεού λάμπει στην άσπιλη καθαρότητα της ζωής του Χριστού, και η χάρη του Θεού σε όλες τις δωρεές, τις οποίες ο Χριστός ευεργετώντας τους πάντες σκόρπιζε γύρω του.
«Θέλοντας να παρουσιάσει το ομοούσιο, είπε· αυτός που γνώρισε τη δική μου ουσία, ξέρει και την ουσία του Πατέρα» (Χ).
«Διότι έχω φανερωθεί και είμαι αληθινά και απαράλλακτη έκφραση της ουσίας του και εικόνα όμοια, που αποτυπώνω στον εαυτό μου όλη τη φύση του Θεού και Πατέρα. Ποιόν άλλον ακόμη τρόπο του να δεις το Θεό, θα μπορούσες να ζητήσεις;» (Κ).
«Αυτός όμως που είδε την κτίση, δεν είδε και την ουσία του Θεού. Όποιος είδε εμένα, είδε τον Πατέρα μου, λέει. Αν όμως είχε άλλη ουσία, δεν θα το έλεγε αυτό» (Χ).
«Όπως ακριβώς δηλαδή αυτός που, αφού κατανόησε σε καθαρό καθρέπτη την παρουσίαση της μορφής που έγινε, έχει ξεκάθαρη τη γνώση του προσώπου που απεικονίστηκε, έτσι αυτός που γνώρισε τον Υιό, μέσω της γνώσης του Υιού, δέχτηκε στην καρδιά τη μορφή της πατρικής υπόστασης. Διότι όλα τα του Πατέρα βλέπονται στον Υιό, και όλα τα του Υιού είναι του Πατέρα, επειδή και όλος ο Υιός μένει μέσα στον Πατέρα, και πάλι έχει μέσα του όλο τον Πατέρα. Επομένως η υπόσταση του Υιού, γίνεται κατά κάποιο τρόπο μορφή και πρόσωπο της επίγνωσης του Πατέρα, και η υπόσταση του Πατέρα γνωρίζεται στη μορφή του Υιού, ενώ μένει σε αυτούς η ξεχωριστή ιδιότητα που βλέπεται, ώστε να διακρίνονται ξεκάθαρα οι υποστάσεις» (Β).
Ο Υιός είναι πάντοτε το ορατό πρόσωπο του Πατέρα. Περισσότερο θα μπορούσαμε να δούμε κάποιον άνθρωπο χωρισμένο από το πρόσωπό του, παρά να δούμε το Θεό χωρισμένο από τον Υιό του» (Zeller στον Owen).
«Αυτό που λέει σημαίνει το εξής· Εσύ μεν, Φίλιππε, ζητάς να δεις τον Πατέρα με σωματική όψη, και νομίζεις ότι εμένα ήδη με είδες· εγώ όμως σου λέω, ότι αν είδες εμένα, θα έβλεπες και εκείνον. Τώρα όμως επειδή εκείνον δεν τον είδες, ούτε εμένα είδες όπως πρέπει να με βλέπεις· αλλά σωματικά μεν με είδες, επειδή φοράω και σώμα, αλλά τη θεία ουσία δεν την είδες… Αλλά όμως πολλοί νομίζουν ότι βλέπουν εμένα, αλλά τον Πατέρα δεν τον βλέπουν· επομένως δεν βλέπουν όσον αφορά τη θεία φύση, αλλά όσον αφορά την ανθρώπινη» (Θφ).
Η διακήρυξη αυτή μόνο από το στόμα εκείνου, στον οποίο «κατοικεί όλο το πλήρωμα της θεότητας σωματικά» (Κολ. β 9) μπορούσε να βγει.
(6)  «Πώς θέλεις να γνωρίσεις, αυτόν που γνώρισες; Πώς ζητάς, αυτό που έχεις;» (Ζ). «Διότι τίποτα άλλο δεν είναι ο Υιός, παρά μόνο αυτό ακριβώς που είναι ο Πατέρας, μένοντας Υιός» (αμ).

10 Οὐ πιστεύεις(1) ὅτι ἐγὼ ἐν τῷ πατρὶ καὶ ὁ πατὴρ ἐν ἐμοί ἐστι(2); τὰρήματα ἃ ἐγὼ λαλῶ ὑμῖν, ἀπ' ἐμαυτοῦ οὐ λαλῶ(3)· ὁ δὲ πατὴρ ὁ ἐν ἐμοὶ μένων(4) αὐτὸς ποιεῖ τὰ ἔργα(5).
10Δεν πιστεύεις πως εγώ είμαι αχώριστος από τον Πατέρα, κι ο Πατέρας από μένα; Τα λόγια που σας λέω εγώ, δεν τα λέω από μόνος μου· κι ο Πατέρας, που είναι ένα μ’ εμένα, αυτός πραγματοποιεί τα έργα.
(1)  Εκφράζει έκπληξη και λεπτό έλεγχο, διότι ο Φίλιππος αγνοεί αλήθεια την οποία έπρεπε ήδη να γνωρίζει (ο). Αντικαθιστά εδώ το ρήμα «εώρακε» με το πιστεύεις (F). Από όπου φαίνεται, ότι και με το ρήμα βλέπω «δεν δείχνει σε εμάς ο Χριστός κάποια σωματική όψη· διότι δεν θα μπορούσε κάποιος να πει ότι η φύση του Θεού υπόκειται σε σωματικές όψεις» (Κ).
(2)  (Να εννοήσεις) «όχι σύγχυση ουσιών αλλά ταυτότητα χαρακτήρων» (Β). «Αναζήτησε στο τέλος του δεκάτου κεφαλαίου το «για να γνωρίσετε και να πιστέψετε, ότι μέσα σε εμένα είναι ο πατέρας, και εγώ σε αυτόν (σ. 38)» και διάβασε την εξήγησή του» (Ζ). Ο ένας στον άλλον αχώριστα ενωμένοι με τη θεία ουσία, παρά την διάκριση των προσώπων (F).
«Εγώ μεν Φίλιππε, αποτυπώνοντας μέσα στον εαυτό μου την φύση αυτού που με γέννησε, είμαι εικόνα της ουσίας του, έχοντας τη μορφή όπως εκείνος… και είμαι αληθινά αυτό, το οποίο ακριβώς είναι και εκείνος… και έχω μέσα μου όλον αυτόν που με γέννησε λόγω της ταύτισης της ουσίας» (Κ).
«Κατά τρόπο φυσικό έχω μέσα στη δική μου φύση τα γνωρίσματα του Πατέρα επειδή είμαστε ομοούσιοι» (αμ).
(3)  Οι λόγοι δεν εκφράζουν ανθρώπινη σοφία, αλλά δόθηκαν σε μένα από τον Πατέρα, για να αποκαλυφθούν σε εσάς (ο).
«Έχω τόσο μεγάλη ομοιότητα κατά την ουσία με αυτόν, ώστε τα λόγια μου να είναι δικά του… Διότι, λέει, «δεν μιλώ από τον εαυτό μου», με την έννοια του: (μιλώ) όχι χωριστά, ούτε σε ασυμφωνία με το Θεό και Πατέρα» (Κ).
«Τι άλλο σημαίνουν τα λόγια «δεν μιλώ από τον εαυτό μου» παρά ότι, εγώ, που μιλάω, δεν είμαι από τον εαυτό μου;… Διότι ο Πατέρας δεν είναι Θεός που γεννήθηκε από κάποιον άλλον, ενώ ο Υιός είναι Θεός, ίσος βεβαίως με τον Πατέρα, αλλά που γεννήθηκε από το Θεό Πατέρα. Ο Πατέρας λοιπόν είναι Θεός, αλλά όχι από Θεό· είναι Φως αλλά όχι από Φως, ενώ ο Υιός είναι Θεός από Θεό, Φως από Φως» (Αυ).
(4)  «Αντί να πει: ο οποίος δεν είναι χωρισμένος από μένα ή αυτός που χαρακτηρίζεται από εμένα» (Ζ). Αυτός «που μένει μέσα μου επειδή έχουμε απαράλλακτη την ουσία» (Κ).
(5)  «Τα οποία εργάζομαι, εννοείται… Ο πατέρας λοιπόν μιλά μεν μέσω του υιού, σαν με δικό του λόγο· εργάζεται επίσης μέσω του υιού σαν με δική του δύναμη» (Ζ). Το πρώτο σημάδι της σχέσης ζωής και ενέργειας μεταξύ Ιησού και Θεού, για τις προετοιμασμένες καρδιές, είναι οι διδασκαλίες του· για τους λιγότερο ευδιάθετους είναι τα έργα του (g). Για αυτό και αναφέρει πρώτα τα λόγια και έπειτα τα έργα. Ο σιναϊτικός, ο βατικανός και ο του Βέζα αποσιωπούν το αὐτὸς, και προσθέτουν μετά το έργα το αὐτοῦ.

11 Πιστεύετέ μοι(1) ὅτι(2) ἐγὼ ἐν τῷ πατρὶ καὶ ὁ πατὴρ ἐν ἐμοί(3)· εἰ δὲ μή(4), διὰ τὰ ἔργα αὐτὰ(5) πιστεύετέ μοι.
11Πιστέψτε με ότι εγώ είμαι αχώριστος από τον Πατέρα, κι ο Πατέρας από μένα· αν πάλι δεν πιστεύετε στο λόγο μου, πιστέψτε εξαιτίας των ίδιων των έργων.
(1)  Δεν απευθύνεται πλέον στον Φίλιππο ατομικά, αλλά σε όλους τους μαθητές.
(2)  «Να με πιστεύετε που λέω ότι…» (Ζ).
(3)  «Διότι είναι ομοούσιος με αυτόν που τον γέννησε, και δεν υπάρχει απολύτως τίποτα που να μεσολαβεί μεταξύ τους, ή που να διακόπτει βεβαίως τον έναν από τους δύο από τον άλλον ώστε να έχουν διαφορετικότητα στη φύση. Διότι είναι ένας με αυτόν, ώστε στην ουσία αυτού που γέννησε, να διαφαίνεται η φύση του Υιού, και στην ουσία αυτού που γεννήθηκε, να βλέπεται και να φαίνεται με έξοχο τρόπο η φύση του Θεού και Πατέρα, όπως ακριβώς βεβαίως θα μπορούσε κάποιος να δει ότι συμβαίνει και στα δικά μας πράγματα. Διότι δεν είμαστε διαφορετικοί στη φύση από τα παιδιά μας, ούτε όμως χωριζόμαστε σε διαφορετικότητα ως προς τη φύση, παρόλο που ξεχωρίζουμε ως προς τη διαφορετικότητα των σωμάτων…
Αλλά στην περίπτωση μεν των ανθρώπων, ίσως είναι πολλή η διαφορά, αφού ο καθένας περιορίζεται κατά κάποιο τρόπο και απομακρύνεται κατά τη μορφή ώστε να είναι και να φαίνεται ξεχωριστός… Στην περίπτωση του Θεού… δεν θα το εννοήσεις έτσι· Διότι κατά ιδιαίτερο μεν τρόπο ο Πατέρας είναι πατέρας και όχι Υιός· και πάλι ομοίως είναι Υιός αυτός που προέρχεται από αυτόν και όχι πατέρας, και το Πνεύμα είναι πνεύμα κατά ιδιαίτερο τρόπο· αλλά επειδή η Αγία Τριάδα συνυπάρχει και συγκεντρώνεται σε μία φύση θεότητας, ένας Θεός είναι μέσα μας» (Κ).
(4)  «Αν δεν με πιστεύετε από τα λόγια μου» (Ζ).
(5)  «Έστω να με πιστεύετε για αυτά τα ίδια τα έργα μου, που είναι υπερφυσικά και πρέπουν σε Θεό» (Ζ). Τα θαύματα είναι απόδειξη για αυτόν που δεν πιστεύει στα λόγια, διότι η θεία αυτή μαρτυρία, που δεν περνά από το στόμα του ιδίου του Ιησού, έχει χαρακτήρα αντικειμενικότητας. Με τον λόγο αυτό ο Ιησούς καθορίζει στα θαύματα την αληθινή τους θέση στην Απολογητική (g).

12 Ἀμὴν ἀμὴν(1) λέγω ὑμῖν, ὁ πιστεύων(2) εἰς ἐμέ(2), τὰ ἔργα ἃ ἐγὼ ποιῶ κἀκεῖνος ποιήσει(3), καὶ μείζονα τούτων ποιήσει(4), ὅτι ἐγὼ πρὸς τὸν πατέρα μου πορεύομαι(5),
12»Σας βεβαιώνω πως αυτός που πιστεύει σ’ εμένα, θα κάνει κι εκείνος τα ίδια έργα που κάνω εγώ και μάλιστα ακόμη μεγαλύτερα απ’ αυτά, γιατί εγώ πηγαίνω κοντά στον Πατέρα.
(1)  H σύνδεση του σ. αυτού με τον προηγούμενο: «Έπειτα δείχνοντας, ότι δεν μπορεί μόνο αυτά τα έργα, αλλά και άλλα πολύ μεγαλύτερα από αυτά, αναφέρει αυτά με υπερβολή. Διότι δεν λέει ότι «και μεγαλύτερα από αυτά μπορώ να κάνω», αλλά αυτό που ήταν πολύ θαυμαστότερο, και σε άλλους, λέει, μπορώ να δώσω αυτή τη δύναμη και να κάνουν μεγαλύτερα από αυτά τα έργα» (Χ).
Ή, ο Κύριος κατασιγάζει τους φόβους των μαθητών για το χωρισμό τους, διαβεβαιώνοντας αυτούς ότι θα ενδυναμώνονταν από τον ουρανό με δύναμη έκτακτη.
(2)  «Δεν θα έκαναν αυτά μόνο οι απόστολοι, διότι πρόσθεσε «αυτός που πιστεύει σε εμένα»» (Αυ). Ο όρος της πίστης είναι απαραιτήτως αναγκαίος. Για αυτό και επαναλαμβάνεται συνεχώς (F).
(3)  Με την πίστη σε μένα (b). «Αυτό όμως είναι απόδειξη της δύναμης αυτού που έχει δώσει, όχι αυτού που το κάνει· διότι αυτός που στο όνομα του Χριστού κάνει έργα μεγαλύτερα από αυτά του Χριστού, ανακηρύττει τη δύναμη του Χριστού» (Ζ). Τα θαύματα τα οποία οι απόστολοι θα ενεργούσαν, θα τα ενεργούσαν στο όνομα του Χριστού και με την πίστη σε αυτόν. Αυτό όμως δοξάζει περισσότερο από κάθε άλλο τη δύναμη του Χριστού, διότι όχι μόνο ο ίδιος εργάστηκε θαύματα υπερφυσικά, αλλά έδωσε δύναμη και σε άλλους να κάνουν τέτοια.
(4)  «Αλλά ποια είναι τα μεγαλύτερα αυτά έργα; Ήταν τέτοιο έργο ότι η σκιά των αποστόλων, όταν αυτοί περνούσαν, θεράπευε τους ασθενείς; Διότι ήταν μεγαλύτερο η σκιά παρά το κράσπεδο του ιματίου να εκπέμπει δύναμη θεραπείας… (Έπειτα) περισσότεροι πίστευαν στους αποστόλους παρά στον ίδιο τον Κύριο, όταν κήρυττε με τα δικά του χείλη… Δεν έφυγε από αυτόν ο πλούσιος νέος λυπημένος;… Και όμως έπειτα η προτροπή που έγινε στα αυτιά τους, ακολουθήθηκε όχι από έναν αλλά από πολλούς, όταν ο αγαθός Διδάσκαλος μιλούσε μέσω των μαθητών του… Εδώ λοιπόν βλέπετε, ότι ενεργούσε μεγαλύτερα έργα, όταν κήρυττε μέσω των πιστών παρά όταν ο ίδιος μιλούσε… Και ποια άλλα είναι τα έργα αυτά παρά το να παράγουν δίκαιο άνδρα από άδικο;… Μπορώ, χωρίς δισταγμό να ονομάσω αυτό μεγαλύτερο από τους ουρανούς και τη γη… Διότι ο ουρανός και η γη θα φύγουν, αλλά η σωτηρία και δικαίωση αυτών που έχει προγνωρίσει ο Θεός, θα μείνει για πάντα… Αλλά υπάρχουν στους ουρανούς θρόνοι, κυριότητες, αρχές, εξουσίες, δυνάμεις, αρχάγγελοι και άγγελοι… Αυτός που μπορεί να καταλάβει και να κρίνει, ας πει εάν είναι μεγαλύτερο το να δημιουργεί κάποιος δίκαια όντα, ή είναι μεγαλύτερο το να κάνει δίκαιους τους κακούς. Διότι τουλάχιστον, εάν και για τα δύο απαιτείται ίση δύναμη, για το δεύτερο χρειάζεται μεγαλύτερο έλεος» (Αυ).
Αναφέρεται όχι σε έργα εξωτερικά, περισσότερο έκτακτα από αυτά που συντελέστηκαν από τον Κύριο, αλλά σε έργα φύσης ανώτερης και από αυτές τις σωματικές θεραπείες. Ό,τι πέτυχαν ο Πέτρος κατά την ημέρα της Πεντηκοστής, ο Παύλος σε όλο τον κόσμο, ένας απλός ιεροκήρυκας ή πιστός που συνεργεί στο να κατεβεί το Πνεύμα σε μια καρδιά, δεν είχαν επιτευχθεί πριν ο Ιησούς Χριστός σταυρωθεί. Διότι, για να πραγματοποιηθούν τέτοια γεγονότα, απαιτούνταν να φύγει το μεσότοιχο του φραγμού μεταξύ Θεού και ανθρώπων· με άλλα λόγια, να δοξαστεί ο Ιησούς (g).
Για τα εξωτερικά υπερφυσικά έργα τα οποία εργάστηκαν οι απόστολοι, δες Πράξ. γ 7, ε 5,10,12,16, η 13, θ 40, ιγ 11, ιδ 10, ιθ 11, κ 10, κη 5. Δεν φαίνεται παρ’ όλα αυτά να αναφέρονται τα λόγια αυτά σε τέτοια θαύματα, όπως αυτά που προφητεύονται στο Μάρκ. ιστ 18 ή τα αναφερόμενα στα Πράξ. ε 15, ιθ 12. Η αντίθεση μάλλον είναι μεταξύ του ολιγάριθμου των μαθητών και του μεγάλου αριθμού αυτών που επέστρεψαν με το κήρυγμά τους· μεταξύ της αποστολής του Κυρίου σε μόνους τους Ιουδαίους και της αποστολής των μαθητών σε όλα τα έθνη. Η διάδοση του Χριστιανισμού ανά τον κόσμο, που συμβολίζεται με τα 153 μεγάλα ψάρια (Ιω. κα 1-14), η επιστροφή των Ελλήνων και η ένωσή τους με τους Ιουδαίους σε μία εκκλησία, αυτά είναι τα μεγαλύτερα έργα (χ).
(5)  Η υπεροχή αυτή στη γονιμότητα σε μεγαλύτερα πνευματικά έργα, την οποία ο Κύριος υποσχέθηκε στους μαθητές, βασίζεται στην εξύψωση του ιδίου του Χριστού μετά το θάνατό του.
«Διότι πορεύομαι προς τον Πατέρα, για να συνεδρεύσω με αυτόν δηλαδή και να συμβασιλεύσω, ως Θεός από Θεό, με δύναμη και εξουσία που δεν θα καλύπτεται» (Κ).
«Διότι δεν αφανίζομαι, αλλά πηγαίνω εκεί όπου είναι πιο ευτυχισμένη η ζωή. Και τόσο πολύ δεν θα φανώ αδύναμος έστω και αν πεθάνω, ώστε και άλλους θα ενισχύσω ώστε να κάνουν μεγαλύτερα έργα. Μη λοιπόν λυπάστε για το θάνατό μου» (Θφ).
Πορεύομαι προς τον Πατέρα μου και από εκεί θα μπορώ να σας παρέχω τέτοια δύναμη· θα σας αποστείλω από εκεί τον Παράκλητο, από τον οποίο θα ντυθείτε δύναμη (Πράξ. α 8).

13 καὶ ὅ,τι(1) ἂν αἰτήσητε(2) ἐν τῷ ὀνόματί μου(3), τοῦτο ποιήσω(4), ἵνα δοξασθῇ ὁ πατὴρ ἐν τῷ υἱῷ(5).
13Κι ό,τι ζητήσετε στο όνομά μου, θα το κάνω, ώστε η δόξα του Πατέρα να φανερωθεί μέσω του Υιού.
(1)  «Η αναχώρησή του λοιπόν προς τον Πατέρα, δεν έγινε για εγκατάλειψη αυτών που βρίσκονταν σε ανάγκη, αλλά για να ακούει και να ανταποκρίνεται στις αιτήσεις τους» (Αυ).
(2)  «Με προσευχή» (Θφ), προς τον Πατέρα. Όταν αγαπημένοι φίλοι χωρίζονται με μακρινές αποστάσεις, προνοούν ώστε να εξασφαλίσουν την μεταξύ τους επικοινωνία με αλληλογραφία. Έτσι και ο Χριστός· μεταβαίνοντας τώρα προς τον Πατέρα του, λέει στους μαθητές του πως μπορούν να γράψουν σε αυτόν σε κάθε περίσταση προκειμένου να γνωστοποιήσουν σε αυτόν με ασφάλεια τις ανάγκες τους και να ζητήσουν τη βοήθειά του. Το μέσο της επικοινωνίας μαζί του, είναι η προσευχή. Και παρέχει σε αυτούς κάθε ελευθερία σε σχέση με εκείνα, τα οποία θα του ζητούν. Ό,τι τυχόν ζητήσετε, λέει σε αυτούς. Οτιδήποτε, το οποίο να είναι ωφέλιμο και κατάλληλο για σας. Οτιδήποτε αρκεί να γνωρίζετε τι να ζητήσετε. Ό,τι ζητήσετε για βοήθεια στο έργο σας, για απόκτηση στόματος και σοφίας, για προάσπιση από τα χέρια των εχθρών σας, για ενέργεια θαυμάτων, όταν παρουσιάζεται ανάγκη να γίνουν τέτοια, για επιτυχία της διακονίας σας στην επιστροφή ψυχών, για καθοδήγηση, φωτισμό και προστασία σας.
(3)  Όχι απλώς προβάλλοντας το όνομά μου «με την επίκληση του ονόματός» μου (Θφ)· διότι είναι δυνατόν κάποιος και ζητώντας αθέμιτα πράγματα κάτω από το κράτος πλάνης, να ζητά στο όνομα του Χριστού αυτά. Αλλά χάρις στη δύναμη των αξιομισθιών του Χριστού και προσευχόμενος σύμφωνα με το πνεύμα του σε στενή ένωση με αυτόν (F).
«Χριστός σημαίνει βασιλιάς και Ιησούς σημαίνει Σωτήρας. Κανείς άλλος λοιπόν δεν θα μας σώσει, παρά μόνο ο Βασιλιάς-Σωτήρας. Και συνεπώς οτιδήποτε ζητούμε αντίθετο με τα συμφέροντα της σωτηρίας, δεν ζητούμε αυτό στο όνομα του Σωτήρα» (Αυ).
Ή, ό,τι ζητήσουμε από το Θεό Πατέρα με βάση την αποκάλυψη, την οποία ο Ιησούς έκανε για τον εαυτό του και το έργο του (g).
(4)  «Βλέπεις πώς πάλι αυτός κάνει αυτό; Διότι θα κάνω, λέει, εγώ. Και δεν είπε θα αξιώσω από τον Πατέρα. Βλέπεις αυθεντία;» (Χ).
«Θα κάνω, είπε, δείχνοντας την εξουσία του» (Ζ). Τέτοια είναι η ενότητα μεταξύ Πατρός και Υιού ώστε η προσευχή, που απευθύνεται προς τον Πατέρα, απευθύνεται και προς τον Υιό. Το «θα κάνω» δείχνει σαφέστατα, ότι ο Κύριος υποσχόμενος να ανταποκριθεί στην προσευχή, προβάλλει τον εαυτό του ως έναν προς τον οποίο πρέπει να απευθυνόμαστε με προσευχή (ο).
(5)  «Όταν δοξάζεται αυτός που γεννήθηκε, θα δοξαστεί οπωσδήποτε με αυτόν και αυτός που τον γέννησε. Διότι το ότι είναι ο Υιός Θεός από τη φύση του, και από πολλά μεν άλλα έχει γίνει ολοφάνερο, καθόλου όμως λιγότερο και από το ότι δέχεται από τη μία τις προσευχές των αγίων, και χορηγεί από την άλλη όσα θα ζητούσαν και θα ήθελαν. Πώς λοιπόν δεν θα δοξαζόταν ο Πατέρας μέσω αυτού; Όπως ακριβώς δηλαδή και εύλογα θα κατηγορούνταν, αν ο υιός που προήλθε από αυτόν δεν ήταν Θεός στη φύση του» (Κ).
Αυτός πρέπει να είναι πάντοτε ο σκοπός των αιτημάτων μας. Να δοξαστεί ο Πατέρας μέσω του Υιού. Σε αυτό πρέπει να συναντιούνται οι πόθοι μας και οι προσευχές μας σαν σε κέντρο τους. Ας αγιαστεί το όνομά σου, μπαίνει ως πρώτο αίτημα στην Κυριακή προσευχή, διότι εάν η καρδιά ειλικρινά εύχεται και ποθεί αυτό, τότε και τα υπόλοιπα αιτήματά της θα γίνονται ιερά σύμφωνα με το αίτημα αυτό.

14 Ἐάν τι(1) αἰτήσητε(2) ἐν τῷ ὀνόματί μου, ἐγὼ(3) ποιήσω.
14Αν ζητήσετε κάτι στο όνομά μου, εγώ θα το πραγματοποιήσω».
(1)  «Για ποιο λόγο το λέει για δεύτερη φορά; Βεβαιώνοντας το λόγο του» (Χ). Επαναλαμβάνει δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στη μεγάλη αυτή διακήρυξη. Στο σ. 13 η βεβαίωση δόθηκε κατά κάποιο τρόπο τυχαία· εδώ παίρνει το χαρακτήρα άμεσης υπόσχεσης (ο).
(2)  Υπάρχει γραφή που μαρτυρείται αρκετά· αἰτήσητέ με. Δεν φαίνεται να είναι σωστή, διότι παρουσιάζεται ακατανόητο το να ζητάμε κάποιον στο όνομά του (g).
(3)  Με πολλή έμφαση. «Εγώ, που είμαι το ίδιο παντοδύναμος με τον Πατέρα» (Ζ). «Απροκάλυπτα τώρα λέει ότι, επειδή είναι Θεός αληθινός, θα δεχτεί από τη μία και πολύ εύκολα τις προσευχές των δικών του, θα χορηγήσει από την άλλη και πάρα πολύ πρόθυμα όσα τυχόν θέλουν να πάρουν, χαρίσματα δηλαδή πνευματικά και άξια της ουράνιας γενναιοδωρίας… διότι έχει στην εξουσία του τα πάντα μαζί με τον Πατέρα» (Κ).
Οι κώδικες αλεξανδρινός, βατικανός και κάποιοι άλλοι αντί για το «εγώ», γράφουν: τοῦτο. Θα το κάνω. Διότι δεν έχω μόνο το ενδιαφέρον του μεσίτη, αλλά και τη δύναμη κυρίαρχου βασιλιά, που κάθεται στα δεξιά του Θεού.

15 Ἐὰν ἀγαπᾶτέ με(1), τὰς ἐντολὰς τὰς ἐμὰς(2) τηρήσατε(3),
15«Αν με αγαπάτε, τηρήστε τις εντολές μου.
(1)  Αμέσως μετά την πίστη (σ. 21) προτρέπει αυτούς σε αγάπη (b). Αναφέρεται ή στα προηγούμενα= «Επειδή δηλαδή είπε «ό,τι ζητήσετε, εγώ θα το κάνω», για να μη νομίσουν ότι απλώς το αίτημα έχει τη δύναμη, πρόσθεσε. Εάν με αγαπάτε, τότε, λέει, θα το κάνω» (Χ), ή αναφέρεται στα επόμενα= «Το Πνεύμα, τον Παράκλητο, υπόσχεται στους αποστόλους του. Αλλά ας σημειώσουμε Το μέσο, με το οποίο έδωσε την υπόσχεση. Εάν με αγαπάτε, λέει… Παραγγέλλονται να αγαπούν αυτόν και να τηρούν τις εντολές του πρώτα, για να πάρουν το άγιο Πνεύμα» (Αυ). Και οι δύο εκδοχές σοβαρές.
(2)  «Καταγράφει αμέσως και τη δύναμη της αγάπης… Διότι όχι όποιος λέει ότι αγαπά το Θεό, αυτός και θα πάρει οπωσδήποτε τη δόξα του ότι αγαπάει αληθινά, διότι η δύναμη της αρετής δεν βρίσκεται στον απλό λόγο… αλλά μάλλον αποδεικνύεται πάρα πολύ καλά από τα αγαθά αποτελέσματα και την υπάκουη διάθεση και την αγάπη στο θείο, την αποτυπώνει άριστα η τήρηση των θείων εντολών» (Κ).
«Διότι σημάδι του ότι με αγαπάτε, είναι η τήρηση των εντολών μας· και τήρησή τους είναι η εκπλήρωση, η διάπραξή τους» (Ζ).
«Διότι έτσι έρχεται μέσα μας η προς το Θεό αγάπη, η οποία ταυτόχρονα μας παρακινεί να εφαρμόσουμε τις εντολές του Κυρίου και από αυτές πάλι συντηρείται διαρκώς και σταθερά. Και αυτό το δείχνει ο Κύριος άλλοτε μεν λέγοντας «εάν με αγαπάτε τηρείστε τις εντολές μου», άλλοτε πάλι ότι «εάν τηρήσετε τις εντολές μου θα μείνετε στην αγάπη μου»» (Β).
Όταν έδειχναν την αγάπη τους με τη θλίψη, την οποία δοκίμαζαν για τον χωρισμό και την αναχώρηση του Διδασκάλου, παραγγέλλει σε αυτούς ο Κύριος την προς αυτόν αγάπη τους να τη δείχνουν όχι με τα αισθήματα αυτά, τα οποία χαρακτηρίζουν περισσότερο τη γυναικεία ασθένεια, αλλά με τη συνειδητή τους προσπάθεια, να φέρουν σε πέρας το έργο που τους ανατέθηκε, και με την πλήρη υπακοή τους στα παραγγέλματά του.
«Δεν είναι αυτό απόδειξη, λέει, ότι με αγαπάτε, να είστε δηλαδή σκυθρωποί και να ταράζεστε» για το χωρισμό μας, «αλλά το να πείθεστε στα λόγια μου» (Θφ).
(3)  Υπάρχει και η γραφή: τηρήσετε, που παρουσιάζει την τήρηση των εντολών ως αναγκαία συνέπεια της αγάπης που συνδέεται στενά με αυτήν. Και οι δύο γραφές καταλήγουν στην ίδια έννοια.

16 καὶ ἐγὼ(1) ἐρωτήσω τὸν πατέρα(2) καὶ ἄλλον(3) παράκλητον(4) δώσει ὑμῖν(5), ἵνα μένῃ μεθ' ὑμῶν(6) εἰς τὸν αἰῶνα(7),
16Κι εγώ θα παρακαλέσω τον Πατέρα να σας δώσει άλλον Παράκλητο, το Πνεύμα της Αλήθειας, ώστε να είναι για πάντα μαζί σας.
(1)  Στον όρο τον ηθικό («Εάν με αγαπάτε») προσθέτει τον όρο τον αντικειμενικό ή την ενεργό αιτία του θείου δώρου, την μεσιτεία του δηλαδή (g).
(2)  Στο ρήμα ερωτώ, διακεκριμένοι λεξικογράφοι της Κ.Δ. αποδίδουν τη σημασία του παρακαλώ και αιτούμαι στην περίπτωση προσώπων ίσης αξίας (δες Λουκ. ιδ 32) ή στην περίπτωση γνωστών (κ). «ἐρωτήσω, το οποίο σημαίνει, θα παρακαλέσω» (Θφ).
«Ως άνθρωπος, αναθέτοντας προσωπικά σε όλη τη θεία και ανέκφραστη φύση αυτό που κατεξοχήν πρέπει σε αυτήν, σαν μπροστά στο πρόσωπο του Θεού και Πατέρα» (Κ).
«Ο Κύριος με ευκρίνεια ξεχωρίζει σε εμάς την διαφορετικότητα των προσώπων. Διότι εάν φύγω, λέει, θα παρακαλέσω τον Πατέρα και θα σας στείλει άλλον Παράκλητο. Επομένως, ο Υιός μεν είναι αυτός που παρακαλεί, ο Πατέρας που παρακαλείται και ο Παράκλητος αυτός που στέλνεται» (Β).
Η μεσιτεία του Χριστού προς τον Πατέρα θα έχει ως αντικείμενο τη δωρεά του αγίου Πνεύματος (g). «Και για ποιο λόγο τέλος πάντων, ενώ ήταν μαζί τους, δεν ερχόταν (το Πνεύμα το άγιο); Διότι δεν είχε ακόμη προσφερθεί η θυσία» (Χ).
«Θα παρακαλέσω τον Πατέρα· δηλαδή, θα εξιλεώσω τον Πατέρα για χάρη σας και θα συμφιλιώσω αυτόν με εσάς, που είστε εχθροί λόγω της αμαρτίας και αυτός θα στείλει σε εσάς το Πνεύμα, αφού με το θάνατό μου για χάρη σας θα δεχτεί την εξιλέωσή σας και θα συμφιλιωθεί με εσάς» (Θφ).
Όταν ο Χριστός λέει ότι, θα παρακαλέσω τον Πατέρα, δεν υπονοείται, ότι ο Πατέρας δεν θέλει ή ότι πρέπει να παρακινηθεί ώστε να στείλει το Πνεύμα, αλλά μόνο, ότι η δωρεά του Πνεύματος είναι καρπός της μεσιτείας του Χριστού, που επιτεύχθηκε με την αξιομισθία της θυσίας του.
(3)  «Δηλαδή άλλον σαν εμένα. Ας ντραπούν και όσοι έχουν την ασθένεια των αιρετικών απόψεων του Σαβελλίου και όσοι δεν έχουν την πρέπουσα άποψη για το Πνεύμα… διότι με το να πει, από τη μία, «Άλλον», δείχνει τη διαφορά της υπόστασής του, με το να πει όμως, από την άλλη, «Παράκλητον», δείχνει τη συγγένεια της ουσίας» (Χ),
«έχει (το Πνεύμα) τόσο πολλή την ομοιότητα ως προς αυτόν και τόσο απαράλλακτα μπορεί να ενεργεί ακριβώς όσα τυχόν θα ενεργούσε και αυτός, ώστε να δίνει την εντύπωση ότι είναι ο ίδιος ο Υιός, και τίποτα άλλο» (Κ).
Σε σχέση με το Χριστό το Πνεύμα το άγιο θα είναι άλλος Παράκλητος, από όλες τις απόψεις το άλλο Εγώ του Χριστού. Ο Χριστός είναι η αλήθεια (Ιω. ιδ 6). Και ο άλλος αυτός παράκλητος ο οποίος θα τον αντικαταστήσει και θα συνεχίσει το έργο του, ονομάζεται στη συνέχεια το Πνεύμα της αλήθειας (μ). Το «άλλος» Παράκλητος υπονοεί ότι το άγιο Πνεύμα θα είναι στους αποστόλους ό,τι υπήρξε και ο Χριστός σε αυτούς. Έρχεται όμως και ο άλλος αυτός Παράκλητος, όπως ακριβώς ήλθε και ο Υιός, δηλαδή αποστελλόμενος από τον Πατέρα. Όπως ο Πατέρας έστειλε τον Υιό, έτσι με την αίτηση του Υιού, θα στείλει και τον Παράκλητο (τ).
(4)  =αυτός που καλείται έπειτα, ο παρακαλούμενος σύμβουλος ή μάρτυρας στη δίκη, πιθανότατα αυτός που καλείται σε βοήθεια· λέγεται για το Χριστό, που κάθισε στα δεξιά του Θεού και ζητά από τον Πατέρα την άφεση των αμαρτιών μας (Α΄Ιω. β 1)· με ευρύτατη έννοια σημαίνει βοηθός, επίκουρος, αρωγός, φροντιστής· έτσι λέγεται για το άγιο Πνεύμα που αντικατέστησε στους μαθητές το Χριστό που πήρε θέση στους ουρανούς δίπλα στον Πατέρα, και το οποίο Πνεύμα καθοδηγεί αυτούς ώστε να γνωρίσουν την ευαγγελική αλήθεια, και με θεία δύναμη ενισχύει αυτούς ώστε να υπομένουν με δύναμη τις θλίψεις και τα δεινά χάριν της βασιλείας του Θεού (G).
«Παράκλητο, ο οποίος δηλαδή είναι σύμβουλος και γυμναστής στους άθλους της αρετής και ψυχαγωγία και βοήθεια στις θλίψεις» (Ζ).
Ο Ωριγένης (περί αρχών ΙΙ VΙΙ 4) λέει ότι ενώ στο Α Ιω. β 1 παράκλητος σημαίνει μεσίτης, στο τέταρτο ευαγγέλιο σημαίνει παρήγορος. Σύμφωνα με τον Κύριλλο Ιεροσολύμων (Κατήχ. 16,20) ονομάζεται το Πνεύμα παράκλητος διότι μας παρηγορεί, βοηθά στις αδυναμίες μας και προσεύχεται για μας (Δες Νύσσης κατά Ευνομίου ΙΙ 14)(β).
«Παράκλητος ονομάζεται ο Υιός και το Πνεύμα, διότι φέρνουν μέσα μας παρηγοριά και διότι παρακαλούν για χάρη μας τον Πατέρα» (αμ).
Ο Ιησούς θα ζητήσει από τον Πατέρα του χάριν των μαθητών, άλλο στήριγμα στις στιγμές της ασθένειας, σύμβουλο στις δυσκολίες της ζωής, παρήγορο στη θλίψη (g). Υπόσχεται στους μαθητές ο Κύριος, ότι θα έχουν άλλον Παράκλητο. Αυτή είναι η μεγάλη υπόσχεση της Κ.Δ. (Πράξ. α 4), όπως η υπόσχεση της έλευσης του Μεσσία ήταν η μεγάλη υπόσχεση της Π.Δ. Ο Χριστός αναμενόταν ως παρηγοριά στον Ισραήλ. Τα ταργούμια (=παραφράσεις της Π.Δ.) ονομάζουν τις ημέρες του Μεσσία έτη παρηγοριάς και παράκλησης. Ο Χριστός παρηγορούσε και ενίσχυε τους μαθητές του, όταν ήταν μαζί τους και τώρα που χωρίζεται από αυτούς, υπόσχεται σε αυτούς άλλον παράκλητο.
(5)  «Αλλά πώς δίνεται από άλλον και στέλνεται, αυτό που είναι πανταχού παρόν και διαιρεί στον καθένα, όπως θέλει, τα χαρίσματα; Όχι ως δούλο, αλλά ως ένα πρόσωπο που έχει την ίδια φύση και θέλει τα ίδια με τον πατέρα και τον υιό. Διότι αυτού του είδους οι έννοιες, δεν έχουν την ίδια σημασία όπως ακριβώς στα κτιστά, έτσι και στην άκτιστη Τριάδα. Και δίνεται μεν από τον Πατέρα, επειδή εκπορεύεται από αυτόν, ενώ στέλνεται από τον υιό επειδή συνεργάζεται και δεν είναι αντίθετο» (Ζ).
«Δίνει βεβαίως τον Παράκλητο όχι ξεχωριστά, από τη μία, ο Πατέρας, και ξεχωριστά, από την άλλη, ο Υιός, αλλά χορηγείται μάλλον στους αγίους από τον Πατέρα μέσω του Υιού» (Κ).
(6)  Αντιτίθεται στην αναχώρηση του Κυρίου. Ο άλλος αυτός παράκλητος θα μένει μαζί με τους μαθητές αιώνια. Υπάρχει και η γραφή ᾖ αντί για τη γραφή μένῃ. Αυτό «το είπε ταυτόχρονα και για να τους παρηγορήσει. Δεν είναι δηλαδή, λέει, τόσο πρόσκαιρη η παρουσία του, όπως η δική μου, αλλά θα διαρκέσει αιωνίως» (Θφ).
(7)  «Αυτό φανερώνει ότι ούτε μετά τον θάνατο δεν φεύγει» (Χ).
«Ούτε όταν πεθάνετε δεν θα φύγει, αλλά θα παραμείνει μαζί σας και θα σας κάνει πιο ένδοξους και θα είναι πάντα μαζί με όλους τους αγίους» (Θφ).
Το εἰς τὸν αἰῶνα υπονοεί αιώνια σχέση μαζί με το Θεό με τον Χριστό μέσω του Αγίου Πνεύματος (Stier Owen). Το να στέλνεται εκ μέρους του Θεού το Άγιο Πνεύμα, ύπαρξη θεία, σε αντικατάσταση του Ιησού, δεν κατανοείται, εάν θεωρήσουμε τον Ιησού ως απλό άνθρωπο (g).

17 τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας(1), ὃ ὁ κόσμος(2) οὐ δύναται λαβεῖν(3), ὅτι οὐ θεωρεῖ(4) αὐτὸ οὐδὲ γινώσκει αὐτό(5)· ὑμεῖς δὲ(6) γινώσκετε(7) αὐτό, ὅτι παρ' ὑμῖν μένει καὶ ἐν ὑμῖν ἔσται(8).
17Το Πνεύμα αυτό δεν μπορεί να το δεχτεί ο κόσμος, γιατί ούτε το διακρίνει ούτε το γνωρίζει· εσείς το γνωρίζετε, γιατί μένει κοντά σας και θα υπάρχει μέσα σας.
(1)  Είναι το Πνεύμα, το οποίο φέρνει την αλήθεια και εντυπώνει αυτήν στη συνείδηση του κόσμου. Η φράση αυτή έχει διπλή έννοια. Πρωτίστως και κυρίως το Πνεύμα είναι αυτό που φέρνει την αλήθεια και μαρτυρεί αληθινά πράγματα για τον Ιησού. Αλλά είναι τέτοιο, διότι συγχρόνως η αλήθεια είναι το ουσιώδες χαρακτηριστικό της ουσίας του (β).
«Και το ονόμασε Πνεύμα αλήθειας, διότι δεν διδάσκει τίποτα άλλο παρά την αλήθεια, αυτό που δεν δέχεται την μεταβολή στο αντίθετο» (Θμ).
Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία, «το αληθινό (Πνεύμα), δηλαδή το ξεχωριστό σε σχέση με τα άλλα πνεύματα» (Ζ)
ή «το Πνεύμα της αλήθειας, δηλαδή το Πνεύμα του Υιού» (Κ).
Είναι αξιοσημείωτο, ότι εκφέρονται και οι δύο λέξεις με άρθρο. Το Πνεύμα της αλήθειας θα σας διδάξει την αλήθεια. Θα φωτίσει τη διάνοιά σας με τη γνώση της αλήθειας, θα στηρίξει και θα ενισχύσει την πίστη σας σε αυτήν και θα αυξήσει την προς αυτήν αγάπη σας. Οι εθνικοί με τις ειδωλολατρίες τους και οι Ιουδαίοι με τις παραδόσεις των ραββίνων τους παρασύρθηκαν σε παχυλές πλάνες. Το Πνεύμα όμως της αλήθειας δεν θα οδηγήσει μόνο εσάς σε όλη την αλήθεια, αλλά μέσα από εσάς και πολλούς άλλους.
(2)  «Κόσμο εδώ λέει τους πονηρούς» (Χ), «αυτούς που φρονούν τα του κόσμου και προτίμησαν να αγαπούν τα επίγεια» (Κ). Αμέσως μαζί με την πρώτη αναφορά του αγίου Πνεύματος αρχίζει η διάκριση μεταξύ πιστών και του κόσμου, διάκριση που γίνεται επανειλημμένως. Για τον Υιό ειπώθηκε, ότι στάλθηκε στον κόσμο, όχι όμως και για το Άγιο Πνεύμα (b).
(3)  Παρόλο που ο Θεός θέλει να δώσει αυτό σε όλους (b).
(4)  «Εδώ εννοεί τη γνώση (με τη λέξη θεωρία)… διότι συνηθίζει και την ακριβή γνώση να την ονομάζει θεωρία· διότι, επειδή από τις αισθήσεις η όραση είναι η σπουδαιότερη, με αυτήν πάντοτε παριστάνει την ακριβή γνώση» (Χ).
Το μόνο είδος της όρασης το οποίο ο κόσμος έχει, είναι το φυσικό, αλλά μέσω αυτού το Πνεύμα δεν είναι δυνατόν να γίνει ορατό (β). Ο κόσμος «δεν βλέπει αυτό σωματικά· διότι είναι ασώματο» (Ζ).
«Η κοσμική αγάπη δεν κατέχει τα αόρατα εκείνα μάτια, για αυτό και το Πνεύμα δεν μπορεί να γίνει ορατό από τον κόσμο» (Αυ).
«Διότι ο μεν σαρκικός άνθρωπος, επειδή έχει αγύμναστο το νου στο να βλέπει πνευματικά, ή μάλλον, επειδή είναι ολόκληρος ο νους του βυθισμένος στις σαρκικές σκέψεις, σαν μέσα σε βούρκο, αδυνατεί να αντικρύσει το πνευματικό φως της αλήθειας. Διότι ο κόσμος, δηλαδή η ζωή που είναι υποδουλωμένη στα πάθη της σάρκας, δεν δέχεται τη χάρη του Πνεύματος, όπως δεν ανέχεται τις ακτίνες του ήλιου το άρρωστο μάτι» (Β).
Οι πιστοί βλέπουν αυτό. Βλέπουν αυτό στις ενέργειές του. Και οι άπιστοι βλέπουν αυτό στις ενέργειές του, αλλά δεν καταλαβαίνουν ότι είναι το Πνεύμα της αλήθειας. Για αυτό δεν μπορούν να λάβουν αυτό (b). Τα πνευματικά δεν είναι δυνατόν να κατανοηθούν από τους ανθρώπους του κόσμου, παρά μόνο από εκείνους των οποίων οι ψυχές έχουν συντονιστεί με την πνευματική σφαίρα (μ). Η απόκτηση του Πνεύματος πραγματοποιεί πλήρη χωρισμό μεταξύ της εκκλησίας και του κόσμου. Ο κόσμος ευρισκόμενος υπό την κυριαρχία του πνεύματος της πλάνης (Α΄Ιω. δ 6) ούτε βλέπει ούτε ξέρει το Πνεύμα της αλήθειας (χ).
(5)  «Αφού δεν το είδε» (Ζ). Για να έλθει σε εμάς το Πνεύμα, πρέπει προηγουμένως να το επιθυμήσουμε και να το καλέσουμε. Για αυτό πρέπει από πριν να γνωρίζουμε αυτό σε κάποιο μέτρο (g). Ο κόσμος λοιπόν που το αγνοεί δεν μπορεί να το πάρει. Οι παρηγοριές του Πνεύματος φαίνονται στον κόσμο ως ανοησία, όπως και ο σταυρός του Χριστού. Εάν μιλήσεις στα παιδιά του κόσμου αυτού για τις ενέργειες του Πνεύματος, θα είσαι σαν βάρβαρος μεταξύ τους, ο οποίος μιλά σε αυτούς γλώσσα ακατανόητη.
(6)  Μπαίνει μπροστά με έμφαση και με αντίθεση στον κόσμο.
(7)  Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία «Θα το γνωρίσετε εντός ολίγου. Διότι όχι σε πολύ καιρό, θα επιφοιτήσει και θα σας διδάξει» (Ζ).
Ή «γνωρίζετε αυτό από το γεγονός ότι γνωρίζετε εμένα» (Ζ). Ο Ιησούς με το λόγο του και τα έργα του, τα οποία ήταν απόρροια του Πνεύματος, τους είχε δώσει το μέσο του να δουν στην τελειότερη φανέρωσή του το Πνεύμα και να αναγνωρίσουν ό,τι αγιότατο και εξοχότατο σε αυτό (g).
(8)  Ή, και τα δύο λέγονται προληπτικά για το μέλλον. Με την εκδοχή αυτή συμφωνεί και η διαφορετική γραφή ἐν ὑμῖν εστί. Και με τη φράση μεν παρ' ὑμῖν μένει (=θα μείνει κοντά σας) τονίζεται η κοινωνία του Πνεύματος με το σύνολο των μαθητών, δηλαδή την Εκκλησία (Β΄Κορ. ιγ 13), ενώ με τη φράση ἐν ὑμῖν εστί σημαίνεται η ενοίκηση του αγίου Πνεύματος στον καθένα χωριστά (β).
«Δηλαδή το μεν «παρ' ὑμῖν» φανερώνει τη βοήθεια την από έξω και από κοντά· ενώ το «ἐν ὑμῖν», την εσωτερική κατοίκηση και ενδυνάμωση» (Θφ).
Θα είναι μέσα σας όπως το φως μέσα στην ατμόσφαιρα, όπως ο χυμός μέσα στα δέντρα, όπως η ψυχή στο σώμα. Η σχέση τους μαζί του θα είναι πιο εσωτερική και στενή και η ένωσή τους αδιάσπαστη.
Ή, το μεν παρ' ὑμῖν μένει αναφέρεται στο παρόν, στην προπαρασκευαστική ενέργεια του Πνεύματος και στην όρασή του από τους μαθητές στο πρόσωπο του Χριστού, ενώ το ἐν ὑμῖν ἔσται στη στενότερη σχέση μεταξύ αυτών και του Πνεύματος από την Πεντηκοστή και έπειτα (g). Και οι δύο εκδοχές σοβαρές.

18 Οὐκ ἀφήσω ὑμᾶς ὀρφανούς(1)· ἔρχομαι πρὸς ὑμᾶς(2).
18Δε θα σας αφήσω ορφανούς· θα ξανάρθω κοντά σας.
(1)  «Επειδή όταν άρχιζε έλεγε, Παιδάκια, για αυτό και εδώ λέει, Δεν θα σας αφήσω ορφανούς» (Χ).
«Η φράση φανερώνει πατρική ευσπλαχνία, που φέρνει πολλή παρηγοριά και ψυχαγωγία. Καθόλου δεν θα αφήσω εσάς, τα παιδάκια μου» (Ζ).
Οι αληθινά πιστοί, παρόλο που μερικές φορές είναι δυνατόν να θλιβούν, όμως ουδέποτε παραμένουν χωρίς παρηγοριά, διότι ουδέποτε αφήνονται ορφανοί. Πατέρας τους είναι ο Θεός. Και ο Θεός είναι Πατέρας αθάνατος και αιώνιος.
(2)  Ο ενεστώτας υποδηλώνει το γρήγορο της έλευσης (b).
Ή «έρχομαι πάλι μετά την τριήμερη ανάσταση, αν και δεν θα είμαι μαζί σας όπως πριν» (Ζ).
Ή, πιο σωστά, «Αφού ο Μονογενής έδειξε, ότι το Πνεύμα δεν είναι ξένο με τη φύση του, λέγοντας ότι στέλνεται στους αγίους από τον Πατέρα, υπόσχεται ότι θα έλθει ο ίδιος… και υπόσχεται ότι θα είναι μαζί τους και θα βοηθήσει μέσω του Πνεύματος αυτούς που πιστεύουν σε αυτόν» (Κ).
Το «έρχομαι προς εσάς» αναφέρεται στην επάνοδο του Ιησού μέσω του Αγίου Πνεύματος. Διότι το έργο του Πνεύματος είναι η διαμόρφωση του Χριστού στις καρδιές των πιστών (g). Βεβαίως την επάνοδο αυτή προετοίμασε η επάνοδος με την ανάσταση του Χριστού. Θα έρχομαι καθημερινά σε εσάς μέσω του Πνεύματός μου. Με τις ενδείξεις της αγάπης του και τις επισκέψεις της χάριτός του.

19 Ἔτι μικρὸν(1) καὶ ὁ κόσμος με οὐκέτι θεωρεῖ(2), ὑμεῖς δὲ θεωρεῖτέ(3) με, ὅτι(4) ἐγὼ ζῶ(5) καὶ ὑμεῖς ζήσεσθε(6).
19Σε λίγο ο κόσμος δεν θα με βλέπει πια, εσείς όμως θα με βλέπετε, γιατί εγώ εξακολουθώ να ζω· το ίδιο κι εσείς θα ζείτε.
(1)  Σχετίζεται με τον ενεστώτα «έρχομαι» και με αυτό περιορίζεται στο ελάχιστο η διάρκεια του χωρισμού (g).
(2)  «Λέει ότι θα καταστεί εντελώς αόρατος και αθέατος για αυτούς που φρονούν τα του κόσμου, μετά την αναχώρηση από εδώ, εννοώ δηλαδή μετά την επιστροφή στους ουρανούς» (Κ).
Το «θεωρώ» εδώ χρησιμοποιείται για να δηλώσει κάθε είδος θέας και μάλιστα τη θέα με τα αισθητά μάτια.
«Δεν θα με βλέπει αφού θα πεθάνω ως άνθρωπος» (Ζ).
«Ήταν σαφώς ορατός στα σαρκικά μάτια του κόσμου, όταν φανερώθηκε με σάρκα. Αλλά και πάλι ο κόσμος δεν είδε τον Λόγο που κρυβόταν στη σάρκα. Είδε τον άνθρωπο αλλά δεν είδε το Θεό. Είδε το κάλυμμα, αλλά όχι και αυτόν που Ήταν μέσα σε αυτό» (Αυ).
(3)  Το θεωρώ εδώ με την έννοια της πνευματικής θέας, της εσωτερικής ενόρασης, για την οποία δες και Β΄Κορ. γ 18. «Σαν να έλεγε· Έρχομαι μεν προς εσάς, όχι όμως όμοια όπως πριν» (Χ).
«Λέει ότι θα βρεθεί να είναι ορατός στους αγίους, με τον εξής τρόπο: το Άγιο Πνεύμα θα βάζει μέσα στα μάτια της καρδιάς τους κάποια θεία και νοερή λάμψη και θα σπέρνει μέσα τους κάθε αγαθή γνώση» (Κ).
Ο ενεστώτας σημαίνει συνεχή και σταθερή την εσωτερική θέα. «Θα με βλέπετε… αφού θα είναι μαζί σας πάντα ο άλλος παράκλητος» (Ζ).
Η όραση του δοξασμένου Χριστού, είτε μετά την ανάστασή του, είτε στη ζωή της εκκλησίας και στην πείρα των πιστών, περιορίζεται σε εκείνους οι οποίοι πιστεύουν. Έξω από την εκκλησία, την οικογένεια του Θεού την ενωμένη με την αμοιβαία αγάπη των μελών της, δεν υπάρχει ζωή και σωτηρία. Ο κόσμος ούτε βλέπει τον αναστημένο Χριστό ούτε συμμετέχει στη θέαση εκείνη, της οποίας αξιώνονται αυτοί που πιστεύουν και αγαπούν αυτόν και υπακούουν στις εντολές του και η οποία είναι αληθινή έλευση του Κυρίου (χ).
(4)  Η αιτία για την οποία θα βλέπουν αυτόν (b). Τα τελευταία αυτά λόγια του σ., απευθύνονται στην εκκλησία όλων των αιώνων. Ο Ιησούς ως διαρκώς παρών πνευματικά και οι μαθητές του ως διαδεχόμενοι ο ένας τον άλλον στην εκκλησία, θα βλέπουν και θα γνωρίζουν δια μέσου των αιώνων ο ένας τον άλλον (μ).
(5)  Όχι μόνο θα ζήσω, αλλά και ζω. «Εγώ είμαι… αυτός που ζει και έγινα νεκρός, και να είμαι ζωντανός στους αιώνες» (Αποκ. α 18)(b). Αναφέρεται όμως και στην κατάργηση του θανάτου μέσω της επικείμενης ανάστασής του. Το ζω λοιπόν, εκφράζει, από τη μία, την έμφυτη ζωή στο Χριστό, αλλά αναφέρεται, από την άλλη, στο άμεσο (το μετά από 3 ημέρες) μέλλον, στο οποίο θα σημειωνόταν η ανάστασή του.
(6)  Μέλλοντας. Διότι η ζωή των πιστών ακολουθεί τη ζωή του Χριστού. Και δεν ζουν αυτοί από τον εαυτό τους, αλλά μέσω αυτού (b). Η ζωή του Χριστού γίνεται ζωή των πιστών, διότι αυτοί ενώνονται με αυτόν μέσω του Πνεύματος (ο). «Επειδή ζει ο Χριστός, για αυτό θα ζήσουμε και εμείς… Διότι όπως μέσω του Αδάμ όλοι πεθαίνουν, έτσι και μέσω του Χριστού όλοι θα ζωοποιηθούν» (Αυ). «Μου φαίνεται βεβαίως ότι ζωή, δεν εννοεί την παρούσα μόνο, αλλά και τη μέλλουσα» (Χ).
Τη νέα ζωή, που μέσω του Πνεύματος γεννιέται μέσα μας αμέσως μόλις πιστέψουμε στο Χριστό και ενωθούμε μαζί του, η οποία θα γίνει τέλεια με τη δόξα και μακαριότητα στον μελλοντικό βίο. Η ζωή των χριστιανών είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη ζωή του Χριστού. Όπως ασφαλώς και όσο μακρό χρόνο εκείνος ζει, θα ζήσουν και εκείνοι, οι οποίοι είναι ενωμένοι με αυτόν μέσω της πίστης. Θα ζήσουν πνευματικά, θεία ζωή σε κοινωνία με το Θεό και η ζωή αυτή «έχει κρυφτεί μέσα στο Χριστό».
Εάν η κεφαλή και η ρίζα ζει, θα ζουν και τα μέλη και τα κλαδιά. Θα ζουν λοιπόν αιώνια και με δόξα. Και αυτά επίσης τα σώματά τους θα αναστηθούν, με τη δύναμη της ανάστασης του Χριστού. Το νερό ωθείται πάντοτε να ανεβεί στο ύψος της στάθμης, την οποία έχει η πηγή από την οποία βγαίνει. Έτσι και η ζωή των χριστιανών τείνει πάντοτε από τη γη στον ουρανό, όπου βρίσκεται κρυμμένη από τα μάτια των πολλών η αιώνια και ανεξάντλητη Πηγή της, ο Κύριος που κάθεται στα δεξιά της δόξας. Η ύπαρξή μας, εάν συνδεθεί άρρηκτα με το Χριστό, περνώντας προσωρινά και για λίγο διάστημα από στάδιο που την προπαρασκευάζει για την μελλοντική της κατάσταση, θα ανυψωθεί στο ένδοξο ύψος του Ιησού, από τον οποίο αντλεί την εσωτερική ζωή της.

20 Ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ(1) γνώσεσθε(2) ὑμεῖς ὅτι ἐγὼ ἐν τῷ πατρί μου(3) καὶὑμεῖς ἐν ἐμοὶ(4) κἀγὼ ἐν ὑμῖν(5).
20Όταν έρθει εκείνη η μέρα, θα το καταλάβετε ότι εγώ είμαι αχώριστος από τον Πατέρα, κι εσείς από μένα, κι εγώ από σας.
(1)  Μετά το «Ἔτι μικρὸν» (b), όταν θα λάβετε το άγιο Πνεύμα. Ή, αναφέρεται ξεκάθαρα στην ημέρα της Πεντηκοστής (g). Ή, στην περίοδο των νέων σχέσεων η οποία επρόκειτο να αρχίσει για τον Ιησού και τους μαθητές του μετά την ανάσταση και ιδιαίτερα μετά την Πεντηκοστή (F).
(2)  Καλύτερα από όσο γνωρίζετε τώρα (b). «Θα μάθετε, αφού θα πληροφορείται κατά κάποιο τρόπο η διάνοια του καθενός, όχι μόνο από όσα άκουσε και έχει πιστέψει, αλλά μάλλον από όσα θα κατέχει, αφού ήδη θα έχει ως κτήμα του το τέλος της υπόσχεσης. Διότι η πείρα είναι πιο δυνατή από τα λόγια στο να μπορεί να πείθει και να πληροφορεί» (Κ).
(3)  Το περιεχόμενο της εσωτερικής αυτής πληροφορίας των πιστών θα αναφέρεται πρωτίστως στη σχέση του Χριστού με τον Πατέρα του. Θα γνωρίσουν πρωτίστως, ότι ο Χριστός είναι «μέσα στον Πατέρα» του.
«Διότι εγώ μεν είμαι κατά τρόπο φυσικό μέσα στον Πατέρα, διότι είμαι καρπός της ουσίας του και γνήσιο γέννημα, αφού υπάρχω μέσα στην ουσία του και προέρχομαι εκ φύσεως από αυτήν, ζωή από ζωή» (Κ).
(4)  «Εσείς, από την άλλη, είστε μέσα σε μένα, μέσω της πίστης και αγάπης σας σε μένα» (Θμ). Θα αισθανθούν οι πιστοί ότι ζουν μέσα στο Χριστό. Εγώ ως φυσικός Υιός είμαι μέσα στον Πατέρα μου, αντλώντας ζωή από την ύψιστη αυτή πηγή, και εσείς είστε μέσα μου παίρνοντας από εμένα την θεία αυτή ζωή· και εγώ θα είμαι μέσα σας ανανεώνοντας διαρκώς τη ζωή αυτή σε σας και εκφράζοντας τη θέλησή μου και τις βουλές μου στο εσωτερικό σας πρώτα και έπειτα μέσα από εσάς και στους άλλους (μ).
(5)  «Υπάρχει λοιπόν και αυτός μέσα μας· διότι όλοι μετέχουμε σε αυτόν και έχουμε αυτόν μέσα στους εαυτούς μας μέσω του Πνεύματος» (Κ).
«Διότι η σύνδεση το κάνει αυτό, ώστε αφού αναγεννηθήκατε με τη δύναμη του Πνεύματος και πήρατε τη θέση του σώματος ως προς εμένα, εγώ κατέχω ως προς εσάς τη θέση του κεφαλιού» (Θμ).
«Είμαι μέσα σας, όπως το κεφάλι στα μέλη (διότι μέλη Χριστού είναι οι απόστολοι)· και εσείς είστε μέσα μου, όπως τα μέλη στο κεφάλι» (Θφ).
«Ο μεν Χριστός δηλαδή είναι μέσα στον Πατέρα με την έννοια της ισοδυναμίας· οι απόστολοι όμως είναι μέσα του και αυτός μέσα τους με την έννοια…» (Ζ)
«της ομόνοιας και της βοήθειας από το Θεό» (Χ).
«Διότι συνηθίζει η Γραφή πολλές φορές, τα ίδια λόγια που λέγονται για το Θεό και τους ανθρώπους, να μην τα χρησιμοποιεί με την ίδια έννοια. Διότι και ο Χριστός και εμείς λεγόμαστε υιοί Θεού και θεοί και εικόνα Θεού και δόξα Θεού. Αλλά είναι πολλή η διαφορά» (Ζ).
Η έννοια του όλου σ.: «Όταν και εσείς οι ίδιοι, παρόλο που είστε από φθαρτή φύση, θα δείτε τους εαυτούς να ζουν με τρόπο όμοιο με μένα, τότε λοιπόν θα μάθετε, και με πολλή σαφήνεια, ότι υπάρχοντας ζωή από τη φύση μου, σας ένωσα μέσω του εαυτού μου με το Θεό και Πατέρα που και αυτός είναι από τη φύση του ζωή, καθιστώντας σας κατά κάποιο τρόπο κοινωνούς και μετόχους της αφθαρσίας του… και σας απέδειξα κοινωνούς θείας φύσης, εγκαθιστώντας μέσα σας το Πνεύμα το δικό μου» (Κ).
«Ένωσα και εσάς με τον Πατέρα με την κατοίκηση μέσα σας του αγίου Πνεύματος, κάνοντάς σας κοινωνούς θείας φύσης. Διότι εγώ μεν είμαι κατά τρόπο φυσικό μέσα στον Πατέρα ως καρπός του, εσείς όμως είστε μέσα μου, λόγω του ότι έγινα άνθρωπος, και εγώ είμαι μέσα σας μέσω της ενοίκησης του Πνεύματος» (αμ).

21 Ὁ ἔχων(1) τὰς ἐντολάς μου καὶ τηρῶν(2) αὐτάς, ἐκεῖνός ἐστιν ὁ ἀγαπῶν με· ὁ δὲ ἀγαπῶν με ἀγαπηθήσεται ὑπὸ τοῦ πατρός μου(3), καὶ ἐγὼ ἀγαπήσω αὐτὸν(4) καὶ ἐμφανίσω αὐτῷ ἐμαυτόν(5).
21Εκείνος που κρατάει τις εντολές μου και τις εκτελεί, αυτός με αγαπάει· κι αυτός που με αγαπάει θ’ αγαπηθεί από τον Πατέρα μου, κι εγώ θα τον αγαπήσω και θα του φανερώσω τον εαυτό μου».
(1)  Φανερώνει μόνιμη κατοχή, που αντιτίθεται στην απλή ακρόαση (ο). «Έχει κάποιος τις εντολές όταν αποδεχτεί την πίστη και μέσω της αγαθής μνήμης εγκαταστήσει στο νου του την αθόλωτη και διαυγή διδασκαλία των ευαγγελικών εντολών» (Κ).
(2)  «Αυτός που έχει τις εντολές στη μνήμη του και τηρεί αυτές στη ζωή του· αυτός που τις έχει στο στόμα του και τις τηρεί ηθικά· αυτός που τις έχει στο αυτί και τις τηρεί στην πράξη· ή, αυτός που τις έχει στην πράξη και τις τηρεί με επιμονή» (Αυ).
«Και τηρεί. Εκπληρώνει λοιπόν αυτές ενεργώντας πρακτικά και προσπαθώντας με την λαμπρότητα των πράξεων να φαίνεται διαπρεπής» (Κ).
(3)  Η αγάπη αυτή του Πατέρα δεν είναι εκείνη, για την οποία είπε στο γ 16 («Τόσο πολύ αγάπησε ο Θεός τον κόσμο…»). Οι δύο αυτές αγάπες διαφέρουν όπως η συμπάθεια κάποιου ανθρώπου προς τον ένοχο και δυστυχή πλησίον του και η τρυφερότητα ενός πατέρα για το παιδί του (g).
(4)  «Θα αγαπήσει λοιπόν καθόλου λιγότερο και ο Υιός. Διότι όπως ακριβώς είναι ομοούσιος έτσι έχει και το ίδιο θέλημα με αυτόν που τον γέννησε. Διότι αφού είναι μία η ουσία, ένα βεβαίως είναι και το θέλημα και ένας ο σκοπός σε όλα και δεν υπάρχει τίποτα που να διαφωνούν, το οποίο δηλαδή να προκαλεί σχίσμα ώστε να υπάρχει άλλη και άλλη θέληση» (Κ), θα αγαπήσω αυτόν τρυφερότερα. Ο Θεός θα αγαπήσει εμάς ως Πατέρας και ο Χριστός θα αγαπήσει εμάς ως θεάνθρωπος και μεσίτης· εμείς πάλι θα αγαπήσουμε αυτόν ως αδελφό μας και ως πρωτότοκο ανάμεσα σε πολλά αδέλφια.
(5)  Το «εμφανίζω» χρησιμοποιείται για να δηλώσει ειδική φανέρωση του Θεού, με εσωτερική, πνευματική εμφάνιση του Χριστού (β,g).
«Θα εμφανίσω σε αυτόν τον εαυτό μου… παρέχοντας δηλαδή φως μέσω του Πνεύματός μου για το καθένα από τα πρέποντα και αποκαλύπτοντας τον εαυτό μου και κάνοντάς τον φανερό με κάποιους ανέκφραστους φωτισμούς στο νου του» (Κ).
Τα ασύνδετα σχήματα από τον στίχο 17 αποδεικνύουν, ότι ο Ιησούς αναπτύσσει εδώ την υπόσχεση της δωρεάς του Πνεύματος· και ο σ. 23 δείχνει αρκετά σαφώς για ποιο πράγμα μιλά ο Ιησούς στον παρόντα στίχο (g). Υπάρχει πνευματική εμφάνιση και φανέρωση του Χριστού και της αγάπης του προς όλους τους πιστούς. Όταν φωτίζει τις διάνοιές τους για να γνωρίσουν την αγάπη του και τις διαστάσεις της (Εφεσ. γ 18,19)· όταν αναζωογονεί σε αυτούς τις χάριτές του και διευρύνει τις ανέσεις τους μέσω του εαυτού του· όταν παρέχει δείγματα της προς αυτούς αγάπης του, πείρα της στοργής του και φλογερό πόθο της βασιλείας του και της δόξας του, τότε εμφανίζει τον εαυτό του σε αυτούς.

22 Λέγει αὐτῷ(1) Ἰούδας(2), οὐχ ὁ Ἰσκαριώτης(3)· Κύριε, καὶ τί γέγονεν(4) ὅτι(5) ἡμῖν μέλλεις ἐμφανίζειν σεαυτὸν καὶ οὐχὶ τῷ κόσμῳ(6);
22«Κύριε», του λέει ο Ιούδας, όχι ο Ισκαριώτης, «γιατί θα φανερώσεις τον εαυτό σου σ’ εμάς κι όχι στον κόσμο;»
(1)  Αυτή είναι η τέταρτη διακοπή του λόγου από μαθητή, που επιθυμεί να καταλάβει την έννοια των λεχθέντων. Δες ιγ 37,ιδ 5,8 (β).
(2)  Πρόκειται για τον Ιούδα, τον γιο του Ιακώβου (Λουκ. στ 16,Πράξ. α 13), ο οποίος αποκαλούνταν και Θαδδαίος και Λεββαίος (Ματθ. ι 3,Μάρκ. γ 18). Δύο πρόσωπα, από τα οποία το ένα ήταν ενάρετος και αφοσιωμένος, το άλλο όμως ήταν πονηρός και διεφθαρμένος, είχαν το ίδιο όνομα. Τα ονόματα τα οποία έχουμε, δεν μας συνιστούν μπροστά στο Θεό, ούτε κάνουν τους ανθρώπους καλύτερους ή χειρότερους. Ούτε ο απόστολος Ιούδας έγινε χειρότερος, ούτε ο προδότης Ιούδας έγινε καλύτερος λόγω του ονόματος, το οποίο και οι δύο είχαν.
(3)  Ο ευαγγελιστής δεν θέλει ούτε για μια στιγμή να γίνει σύγχυση ανάμεσα στον Ιούδα αυτόν και στον προδότη (F).
(4)  Έξι μεγαλογράμματοι κώδικες αποσιωπούν το «και» πριν το: Τι γέγονεν. «Φανερώνει δυσφορία και σύγχυση. Τι έχει συμβεί ώστε…» (Ζ).
«Μοιάζει να θέλει να υπαινιχτεί κάτι τέτοιο· Σκοπός σου, λέει, που ήλθες σε εμάς Δέσποτα, ήταν το να μην γνωρίσουν κάποιοι μεν μερικά και κάποιοι όχι· Διότι ακούγαμε στους προφήτες ότι «Θα δει κάθε σάρκα τη σωτηρία του Θεού» (Ησ. μ 5,Δες Ζαχ. β 10,11)… Eπομένως… αφού και εσύ μας υποσχέθηκες με σαφήνεια και η φωνή των αγίων προφητών δίνει μαρτυρία ότι όλοι θα ελκυστούν προς τη θεογνωσία, τι έγινε; Πού έχει πάει, λέει, και έχει μετατεθεί ο σκοπός της υπόσχεσης; Για ποιο λόγο λοιπόν δεν εμφανίζεις τον εαυτό σου σε όλους στον κόσμο, αλλά σε εμάς μόνους»; (Κ).
Πράγματι η Π.Δ. προϋποθέτει ότι ο Μεσσίας πρόκειται να εμφανιστεί σε όλα τα έθνη (Δες Ησ. β 2,ια 10,μβ, 4 κλπ), και οι Ιουδαίοι της εποχής εκείνης έδιναν τελείως ιδιαίτερη έννοια στην ιδέα αυτή, σαν οι προφητείες αυτές να είχαν προαναγγείλει, ότι η φυλή τους έμελλε να υποτάξει όλα τα έθνη και να κυριαρχήσει χάρις στον Μεσσία σε ολόκληρο τον κόσμο (F).
Ο Ιούδας κρατιέται από τη λέξη (εμφανίζω), η οποία υπαινισσόταν (Εξοδ. λγ 13,18) ορατή φανέρωση του Ιησού με δόξα, η οποία ήταν η ελπίδα των δώδεκα. Ήταν προσκολλημένοι στην ιδέα της Μεσσιακής φανέρωσης του Θεού, η οποία θα έπειθε τον κόσμο (β). Πολλές φορές δημιουργούμε δυσκολίες στους εαυτούς μας λόγω του ότι παρανοούμε τη φύση της βασιλείας του Χριστού, κρίνοντας για αυτήν σαν να ήταν από τον κόσμο αυτόν.
(5)  Αρκετοί εξηγητές… εξηγούν το «ότι», αιτιολογικά. Άλλοι εξηγούν αυτό με τη σημασία του: Σε εκείνο ότι, ως προς το ότι, αναφορικά δηλαδή (κ).
(6)  «Ο μεν Κύριος… κόσμο ονόμασε μάλλον αυτούς που έχουν πειστεί να φρονούν τα επίγεια και υποδούλωσαν το φρόνημά τους στη ματαιότητα του κόσμου. Αυτό λοιπόν επειδή δεν το κατάλαβε πολύ ο μαθητής, νόμισε ότι λέει ο Ιησούς, ότι θα διαφύγει από το μάτι όλων μεν των άλλων ανθρώπων, οι οποίοι κατοικούν σε αυτόν εδώ τον επίγειο τόπο… και θα είναι εντελώς αθέατος, αφού κανείς από αυτούς που υπάρχουν δεν θα τον γνωρίζει, παρά μόνο οι μαθητές του· αυτό έγινε αίτιο της άγνοιάς του» (Κ).

23 Ἀπεκρίθη Ἰησοῦς(1) καὶ εἶπεν αὐτῷ· ἐάν τις ἀγαπᾷ με(2), τὸν λόγον μου(3) τηρήσει, καὶ ὁ πατήρ μου ἀγαπήσει αὐτόν(4), καὶ πρὸς αὐτὸν ἐλευσόμεθα(5) καὶ μονὴν παρ' αὐτῷ ποιήσομεν(6).
23«Όποιος με αγαπάει», του αποκρίθηκε ο Ιησούς, «θα τηρήσει το λόγο μου. Κι ο Πατέρας μου θα τον αγαπήσει, και θα έρθουμε σ’ αυτόν και θα κατοικήσουμε μαζί του.
(1)  Ο Κύριος δεν απαντά αμέσως στο ερώτημα του Ιούδα, αλλά συνεχίζει το λόγο του σαν να μην είχε ακούσει αυτό. Εξηγεί όμως τη φύση της εμφάνισης αυτής (ο,g) και «εκθέτει τον λόγο, για τον οποίο πρόκειται να φανερώσει τον εαυτό του στους δικούς του και όχι στον κόσμο… Αυτοί εκλέχτηκαν για μια τέτοια αγάπη, διότι αγαπούν. Αλλά αυτοί που δεν έχουν αγάπη, και αν μιλούν τις γλώσσες των ανθρώπων και των αγγέλων, είναι χαλκός που ηχεί και κύμβαλο που αλαλάζει… Οι άγιοι διακρίνονται από τον κόσμο με την αγάπη αυτή» (Αυ).
(2)  Επαναλαμβάνει ό,τι και στους σ. 15 και 21 για τον αδιάσπαστο σύνδεσμο της αγάπης και της τήρησης των εντολών. Η αγάπη είναι η ρίζα και η τήρηση του λόγου και των εντολών του Χριστού είναι ο καρπός που προέρχεται από αυτήν. Όπου υπάρχει ειλικρινής αγάπη προς το Χριστό, εκεί υπάρχει και υπακοή πλήρης σε αυτόν. Αυτός που αγαπά το Χριστό έχει εκτιμήσει τις προς αυτόν χάριτες του Χριστού· ευλαβείται αυτός την εξουσία και την κυριαρχία του Χριστού και υποβάλλει τον εαυτό του ολόψυχα στην κυβέρνηση του Χριστού.
(3)  Αντί για το «τις εντολές» του σ. 21 λέει «τον λόγο», λαμβάνοντας ως σύνολο τις παραγγελίες του Χριστού. Ο λόγος παριστάνεται σαν ένας, σε ενικό, στο στίχο αυτόν αναφορικά με τους πιστούς, οι οποίοι φυλάσσουν αυτόν ολόκληρο (b).
(4)  «Έχοντας δηλαδή τιμήσει κάποιος με την υπακοή στον Υιό, τον Πατέρα από τον οποίο προέρχεται, θα έχει ως καρπό του πράγματος την αγάπη» (Κ).
Το γεγονός ότι ο Πατέρας αγαπά αυτούς που αγαπούν τον Υιό και υπακούουν σε αυτόν, υπονοεί τέτοια ουσιώδη ενότητα, ώστε η αγάπη του Υιού είναι και αγάπη του Πατέρα και η αγάπη του Υιού προς αυτούς που τον αγαπούν συνεπάγεται και την αγάπη του Πατέρα.
(5)  Ο Πατέρας και ο Υιός συμπεριλαμβάνονται σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο. Με αυτό ο Κύριος υποδηλώνει την ισότητά του με τον Πατέρα. Δες ι 30 («είμαστε ένα»).
«Σχεδόν λέει· όπως ακριβώς ο Πατέρας εμφανίζει τον εαυτό του έτσι και εγώ» (Χ). «Διδάσκει με σαφήνεια, ότι δεν θα εμφανίσει τον εαυτό του στους γνήσιους με μόνη την επίγνωση την οποία εννοούμε μέσω της γνώσης, αλλά ο τρόπος της έλλαμψης θα είναι κάπως εξαιρετικός σε αυτούς και έξω από την πείρα των άλλων… Θα λάβουν το φωτισμό του Πνεύματος και με τα μάτια της διάνοιας θα δουν αυτόν να κατοικεί μέσα τους» (Κ).
«Υπάρχει λοιπόν κάποιο είδος εσωτερικής φανέρωσης του Θεού, η οποία είναι τελείως άγνωστη στους άθεους, οι οποίοι δεν λαμβάνουν καμία φανέρωση του Θεού Πατέρα και του αγίου Πνεύματος. Για τον Υιό ίσως έλαβαν κάποια φανέρωση, αλλά μόνο σωματικά» (Αυ).
Όχι μόνο θα εμφανίσω τον εαυτό μου σε αυτόν από απόσταση, αλλά θα έλθω εγώ και ο Πατέρας μου για να είμαστε κοντά του και μαζί του. Τέτοιες είναι οι ισχυρές επιδράσεις και επιρροές και ενισχύσεις του Θεού πάνω στις ψυχές εκείνες, οι οποίες αγαπούν το Χριστό ειλικρινά.
(6)  Υπάρχει και η αλεξανδρινή γραφή ποιησόμεθα. «Κατοικώντας μέσα του με τρόπο που πρέπει σε Θεό» (Ζ), και μόνιμα σαν σε ναό (F).
«Διότι αν κατοικήσει σε εμάς ο Σωτήρας μας Χριστός μέσω του Αγίου Πνεύματος, θα είναι οπωσδήποτε μαζί και αυτός που τον γέννησε. Διότι το Πνεύμα του Χριστού είναι Πνεύμα και του ίδιου του Πατέρα» (Κ).
Πρόκειται εδώ για παρουσία πραγματική, παρόλο που είναι αόρατη, στις καρδιές των μαθητών (Ματθ. κη 20), πρόκειται για την ειδική ευλογία της βασιλείας του Θεού, η οποία δεν έρχεται «με τρόπο φανερό σε όλους» (Λουκ. ιζ 20). Δες και Α΄Ιω. γ 24,δ 13 (β). Παρόλο που η φράση «παρ' αὐτῷ» φαίνεται εκ πρώτης όψης να σημαίνει ό,τι συνήθως εκφράζεται με το κατοικώ σε κάποιον φίλο, αλλά η έννοια είναι η ίδια με αυτήν στο σ. 17, όπου μιλά για το Πνεύμα ότι «θα είναι μέσα σας» (ο). Ως παράλληλο χωρίο δες το Αποκ. γ 20. «Ο Πατέρας είναι μέσα στον Υιό με φυσικό τρόπο, ενώ σε εμάς με σχετικό· και όταν ακούσουμε ένωση Πατέρα και Υιού, καταλαβαίνουμε τη φυσική ένωση, όταν όμως ακούσουμε ένωση Θεού και ανθρώπων, καταλαβαίνουμε τη σχετική που γίνεται στους αγίους μέσω της πίστης και μέσω της κοινωνίας από την μετοχή του Πατέρα» (αμ). Θα κάνουμε μονή· αυτό φανερώνει ευαρέσκεια του Θεού προς αυτόν, αλλά και σταθερή και μόνιμη σχέση και κοινωνία. Ο Θεός όχι μόνο θα αγαπά τους πιστούς αλλά και θα ευαρεστείται αγαπώντας αυτούς «θα τους ανακαινίσει με την άπειρη αγάπη του. Θα ευφρανθεί και ο ίδιος για τη δική τους χαρά και ευφροσύνη, όπως στις χαρμόσυνες ημέρες των εορτών» (Σοφον. γ 17).
Τι θαύμα και τι μυστήριο! Η μικρή καρδιά του ανθρώπου, η οποία δεν μπορεί να περιλάβει όχι ολόκληρο, αλλά ούτε ένα μέρος του κόσμου, χωρά τον άπειρο Θεό, τον οποίο δεν μπορεί να χωρέσει ο κόσμος. Θα κατοικήσω μέσα τους και θα περπατήσω, είπε ο Κύριος μέσω του Μωϋσή. Θα κάνουμε μονή μέσα του, λέει πάλι εδώ. Η καρδιά η οποία ανοίχτηκε πρόθυμη στην ενέργεια της χάρης, γεμίζει εξ’ ολοκλήρου από την παρουσία του Θεού, ζει μέσα στο Θεό και απολαμβάνει την ευφροσύνη και τα αγαθά της θείας ζωής. Είναι γεμάτη και δεν μένει κανένα κενό σε αυτήν. Αλλά όσοι ζητούν την ικανοποίησή τους στον κόσμο, εκτός από το ότι είναι αδύνατον να τον κατακτήσουν ολόκληρο, οσοδήποτε και αν τον απολαύσουν, αισθάνονται πάντοτε το βάσανο και την πείνα, την οποία προκαλεί το δημιουργούμενο στις καρδιές τους κενό. Όλα τα βασίλεια του κόσμου και όλη τη δόξα τους εάν κατακτήσουν, θα αισθάνονται πάντοτε την καρδιά τους κενή, διότι ο Θεός, ο οποίος την γεμίζει, έχει φυγαδευτεί από αυτήν.

24 Ὁ μὴ ἀγαπῶν με(1) τοὺς λόγους μου(2) οὐ τηρεῖ· καὶ(3) ὁ λόγος ὃν ἀκούετε οὐκ ἔστιν ἐμός(4), ἀλλὰ τοῦ πέμψαντός με πατρός(5).
24Αυτός που δε με αγαπάει δεν ακολουθεί τα λόγια μου. Τα λόγια όμως που ακούτε δεν προέρχονται από μένα, αλλά από τον Πατέρα που μ’ έστειλε.
(1)  Ο παρών στίχος αποτελεί απάντηση στο «και όχι στον κόσμο» της ερώτησης του Ιούδα.
«Όπως ακριβώς υποσχέθηκε σε αυτούς που φυλάνε τους νόμους, ότι θα κατοικήσει μέσα τους ο ίδιος μαζί με το Θεό και Πατέρα, με την ίδια λογική από αυτούς που δεν είναι τέτοιοι, θα απομακρυνθεί και θα φύγει εντελώς» (Κ).
«Ο Υιός δεν εμφανίζει τον εαυτό του στον κόσμο, διότι ο κόσμος λέγεται στο χωρίο αυτό, ότι είναι εκείνοι, για τους οποίους προσθέτει αμέσως, Αυτός που δεν με αγαπά…» (Αυ).
«Μόνοι αυτού που φυλάνε τις εντολές του, θα γίνουν άξιοι και της δικής του εμφάνισης και της αγάπης του Πατέρα» (Θφ).
(2)  Έχει την ίδια σημασία με το «εντολές» του σ. 21.
(3)  Με έννοια αντιθετική=και όμως (β). Ή, πρέπει να υπονοήσουμε την ιδέα αυτή: Δεν είναι μικρό το να απορρίπτει κάποιος τη διδασκαλία μου· και πράγματι αυτή είναι διδασκαλία του ίδιου του Θεού.
(4)  Δες ζ 16,η 28,ιβ 49. «Επειδή έχει ακόμα την δουλική μορφή και φαίνεται και υπάρχει αληθινά με ανθρώπινη μορφή, λέει αυτά σύμφωνα με τα δικά μας μέτρα και δεν θέλει τον λόγο του να τον κατανοούν ως ανθρώπινο, αλλά θεϊκό όντως και βασιλικό, για αυτό τον αναφέρει αναγκαστικά στο πρόσωπο του Πατέρα» (Κ). «Πώς όμως είναι δικός σου ο λόγος και όχι δικός σου; Με την έννοια ότι, τίποτα έξω από τον Πατέρα δεν λέω, ούτε κάτι άλλο δικό μου διαφορετικό από αυτό που του αρέσει» (Χ).
(5)  «Επομένως όχι μόνο εμένα, αλλά ούτε τον Πατέρα αγαπά, αυτός που δεν ακούει αυτά τα λόγια. Διότι αν αυτό είναι τεκμήριο αγάπης, το να ακούει δηλαδή τις εντολές, αυτές όμως είναι του Πατέρα, αυτός που ακούει, αγάπησε όχι μόνο τον Υιό αλλά και τον Πατέρα» (Χ).
Από εδώ είναι ολοφάνερος ο λόγος, για τον οποίο αυτός που φυλάσσει ή δεν φυλάσσει τον λόγο του Ιησού έχει και τον Πατέρα να μένει ή να μην μένει μέσα του (b).

25 Ταῦτα(1) λελάληκα ὑμῖν παρ' ὑμῖν μένων(2)·
25Αυτά σας τα δίδαξα όλον αυτό τον καιρό που βρίσκομαι κοντά σας.
(1)  Δηλαδή τα από το ιγ 31 και εξής (F).
(2)  «Με αυτό υπαινίσσεται ότι ο ίδιος φεύγει» (Χ).
«Αυτά θα τα πάρουμε ότι λέγονται για την ανθρώπινη φύση του· και επειδή ακριβώς επρόκειτο να φύγει από τα μάτια μας, όσον αφορά το σώμα του βεβαίως, εννοώ, αναχωρώντας για τους ουρανούς, για αυτό λέει αυτά τα λόγια» (Κ). «Μένοντας μαζί τους με τη σωματική του παρουσία, μέσω της οποίας συνομιλούσε μαζί τους ορατά… Η διαμονή λοιπόν εκείνη, την οποία υποσχέθηκε στο μέλλον, είναι άλλη, και αυτή, κατά την οποία διακηρύττει ότι είναι τώρα παρών, είναι άλλη. Η μία είναι πνευματική και πραγματοποιείται εσωτερικά στην καρδιά· η άλλη είναι σωματική και δείχνεται εξωτερικά στο μάτι και το αυτί» (Αυ).

26 ὁ δὲ παράκλητος, τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον(1) ὃ πέμψει ὁ πατὴρ(2) ἐν τῷ ὀνόματί μου(3), ἐκεῖνος(4) ὑμᾶς διδάξει πάντα(5) καὶ ὑπομνήσει(6) ὑμᾶς πάντα ἃ εἶπον ὑμῖν.
26Αλλά το Πνεύμα το Άγιο, ο Παράκλητος, που θα στείλει ο Πατέρας στο όνομά μου, εκείνος θα σας διδάξει τα πάντα και θα φέρει στη μνήμη σας όλα όσα σας έχω πει εγώ».
(1)  Για πρώτη και μόνη φορά εδώ ο Παράκλητος ταυτίζεται με το Άγιο Πνεύμα. Η ονομασία «το Πνεύμα το Άγιον» ήταν τίτλος σεβαστός και οικείος σε κάθε Ιουδαίο. Δες Ψαλμ. ν 11 (β). «Συνεχώς τον ονομάζει Παράκλητο, λόγω των θλίψεων που θα τους κυρίευαν, δίνοντάς τους καλές ελπίδες, ότι από εκείνον θα χαρεί η ψυχή τους» (Θφ).
(2)  Είναι διδασκαλία που συναντιέται για πρώτη φορά στον Λουκά (Λουκ. κδ 49,Πράξ. β 33) ότι ο Πατέρας στέλνει το Πνεύμα και συναντήσαμε αυτήν και στο σ. 16. Αλλά στο ιε 26 και ιστ 7 το Πνεύμα στέλνεται από τον Υιό. Ένα επιπλέον παράδειγμα που αναφέρεται στη διδασκαλία του Ιωάννη, σύμφωνα με την οποία, ό,τι ο Πατέρας ενεργεί, ενεργεί και ο Υιός (β).
(3)  Ή «σημαίνει εδώ το «αντί για εμένα». Επειδή δηλαδή αυτός, αφού ολοκλήρωσε το θείο σχέδιο της σωτηρίας, ανέβηκε προς τον Πατέρα, λοιπόν αντί για αυτόν κατέβηκε το Πνεύμα το Άγιο… όπως λέει ο θεολόγος Γρηγόριος» (Ζ).
Ή, όπως στο ε 43 και ι 25 λέγεται ότι ο Υιός ήλθε στο όνομα του Πατέρα και εργάστηκε τα έργα του στο ίδιο όνομα, με τη σημασία ότι ήλθε όχι μόνο ως αντιπρόσωπος του Πατέρα αλλά και ως πρόσωπο στο οποίο το όνομα, δηλαδή η προνοητική δύναμη του Πατέρα, δόθηκε και το οποίο επρόκειτο να αποκαλύψει το χαρακτήρα και την βουλή του Πατέρα, έτσι και εδώ λέγεται ότι το Πνεύμα θα σταλεί στο όνομα του Χριστού, για να εξηγήσει την αποστολή του και να αποκαλύψει τις συνέπειές της (β).
«Τίποτα ξένο σε σχέση με μένα δεν θα σας διδάξει, ούτε θα σφετεριστεί προσωπική του δόξα, αλλά… θα έλθει για τη δόξα του δικού μου ονόματος» (Θφ).
Ή, στο σ. 16 το Πνεύμα λέγεται ότι δίνεται από τον Πατέρα κατόπιν της προσευχής ή της δηλωμένης θέλησης του Ιησού. Και εδώ λοιπόν το «στο όνομά μου»= σε απάντηση στην προσευχή μου και στις προσευχές που γίνονται στο όνομά μου και ως μέσο φανέρωσής μου (Owen,Alford). Όλες οι ερμηνείες σοβαρές· η δεύτερη πιο πιθανή.
(4)  Ότι το Πνεύμα το Άγιο είναι ιδιαίτερο πρόσωπο φαίνεται όχι μόνο από το όνομα που δίνεται σε αυτό εδώ, αλλά και από την αντωνυμία (εκείνος)(ο).
(5)  Δες ιστ 13 όπου λέγεται «θα σας οδηγήσει σε όλη την αλήθεια». Και οι δύο αυτές φράσεις συναντιούνται και στο ψαλμ. κδ 5,9 («οδήγησέ με στην αλήθειά σου και δίδαξέ με», «θα οδηγήσει τους πράους σε κρίση, θα διδάξει τους πράους τις οδούς του»). Αναφέρεται στις θρησκευτικές αλήθειες, αλλά για αυτές τις θείες αλήθειες το Πνεύμα πρόκειται να διδάξει αυτούς νέα πράγματα (β).
«Θα σας αναγγείλει τα πάντα, έχοντας τη γνώση όχι από μάθηση, για να μην φαίνεται ότι εκτελεί χρέη υπηρέτη και μεταφέρει ίσως τα λόγια άλλου, αλλά ως Πνεύμα δικό του… και το οποίο, επειδή γνωρίζει χωρίς να διδαχτεί, όλα τα σχετικά με αυτόν από τον οποίο προέρχεται και μέσα στον οποίο ακριβώς βρίσκεται, αποκαλύπτει τα θεία μυστήρια στους αγίους» (Κ).
(6)  Αυτή είναι η δεύτερη πλευρά του έργου του Πνεύματος. Δεν θα αποκαλύψει μόνο νέα, αλλά και θα υπενθυμίσει στους αποστόλους τις παλαιές αλήθειες, τις οποίες είχαν διδαχτεί από τον Κύριο. Δες β 22,ιβ 16, Πράξ. ια 16, ως παραδείγματα που πείθουν για το ότι μετά την Ανάσταση οι απόστολοι κατανόησαν πληρέστερα την έννοια των λόγων του Κυρίου, οι οποίοι για αυτούς προηγουμένως παρέμεναν σκοτεινοί (β). Αυτή η ίδια η ομιλία του Κυρίου σε αυτά τα κεφάλαια, παρέχει παράδειγμα, διότι γράφτηκε από τον Ιωάννη με τόση ακρίβεια πολύ αργότερα (b).
«Το Άγιο Πνεύμα και δίδαξε και υπενθύμισε· δίδαξε από τη μία, όσα δεν είπε ο Χριστός σε αυτούς επειδή δεν μπορούσαν να τα βαστάξουν· υπενθύμισε από την άλλη, όσα είπε μεν ο Χριστός, αλλά είτε λόγω ασάφειας ή λόγω της νωθρότητας του λογισμού, δεν μπόρεσαν να τα κρατήσουν στη μνήμη οι Απόστολοι» (Θφ).
Οι δύο αυτές πλευρές του έργου του Πνεύματος συνδέονται στενά μεταξύ τους. Το Πνεύμα θα διδάσκει τα νέα υπενθυμίζοντας τα παλαιά, και θα υπενθυμίζει τα παλαιά διδάσκοντας τα νέα. Η εσωτερική αυτή ενέργεια του Πνεύματος θα ανακαλεί ασταμάτητα στη μνήμη τους κάποιον παλαιό λόγο του Ιησού με τέτοιο τρόπο ώστε για όσο θα τους φωτίζει, θα φωνάζουν: Τώρα κατανοώ τη λέξη αυτή του Διδασκάλου! Και η ζωηρή αυτή σαφήνεια θα ανασύρει από τη λησμονιά άλλα λόγια που για πολύ καιρό λησμονήθηκαν (g).
«Επομένως η τέλεια μάθηση, γεννιέται μέσα στους αγίους μέσω του Πνεύματος» (Κ).

27 Εἰρήνην(1) ἀφίημι(2) ὑμῖν, εἰρήνην τὴν ἐμὴν(3) δίδωμι ὑμῖν· οὐ καθὼς ὁκόσμος δίδωσιν(4), ἐγὼ δίδωμι ὑμῖν. μὴ ταρασσέσθω ὑμῶν ἡ καρδία(5) μηδὲ δειλιάτω(6).
27«Φεύγω και σας αφήνω την ειρήνη. Τη δική μου ειρήνη σας δίνω. Δε σας τη δίνω όπως τη δίνει ο κόσμος. Μην ανησυχείτε και μη δειλιάζετε.
(1)  Υπαινίσσεται ολοφάνερα τον Ισραηλιτικό χαιρετισμό: Ειρήνη σε σένα (g).
Ο Κύριος «συνειδητοποιεί πάρα πολύ γρήγορα… ότι ο λόγος έβαλε μέσα τους όχι μέτριο φόβο, και τους θορύβησε φοβερά και θόλωσε τελείως το νου του καθενός, φορτώνοντάς τον με το βάρος της λύπης» (Κ).
«Επειδή λοιπόν και ακούγοντας αυτά ένιωθαν ταραχή, κατανοώντας τις ενοχλήσεις, τους πολέμους, την αναχώρηση τη δική του, πρόσεχε πώς και πάλι τους καθησυχάζει λέγοντας· Ειρήνη αφήνω σε εσάς» (Χ).
(2)  «Πράγμα το οποίο φανέρωνε ότι αναχωρεί» (Χ). Σας αφήνω λόγω της αναχώρησής μου (b). «Ο Κύριος άφησε τη δική του ειρήνη ως αποχαιρετιστήριο δώρο στους μαθητές του, μέλλοντας να ολοκληρώσει την με το σώμα του οικονομία» (Β). «Σχεδόν λέει· Τι βλάπτεσθε από την ταραχή του κόσμου, εφόσον έχετε ειρήνη με εμένα;» (Χ).
(3)  Κάποιοι από τους ερμηνευτές πήραν την μεν πρώτη φράση με τη συνηθισμένη έννοια αποχαιρετισμού για αναχώρηση, ενώ αυτήν τη δεύτερη, με την έννοια της ειδικής και εσωτερικής ειρήνης, την οποία δίνει ο Χριστός στους αληθινούς μαθητές του (ο). Ειρήνη ήταν η συνηθισμένη λέξη ευχής ή αποχαιρετισμού. Αλλά στα χείλη του Ιησού σημαίνει κάτι ειδικότερο. Αυτό το ειδικό δώρο κληροδοτεί σε αυτούς. Την ειρήνη τη δική μου. Βρίσκεται ήδη κάτω από τις μηχανορραφίες του προδότη, οι εχθροί του μαζεύονται για να τον καταστρέψουν, και μιλά για τη δική του ειρήνη. Είναι ειρήνη εσωτερική, που δεν εξαρτάται από εξωτερικές περιστάσεις, αλλά απορρέει από την ένωσή του με τον Πατέρα. Αυτήν την ειρήνη κληροδοτεί σε εμάς (τ). Τη δική μου. Την ειρήνη, η οποία είναι χαρακτηριστική του Ιησού Χριστού, την οποία ήλθε να φέρει στη γη ως άρχοντας της ειρήνης. Δες Ψαλμ. οα 3,7,Ησ. θ 6,Μιχ. ε 5 κλπ (F).
«Η ειρήνη η δική του, είναι η ειρήνη την οποία αυτός ο ίδιος έχει. Αλλά αυτός, ο οποίος είναι χωρίς αμαρτία, δεν έχει κάποιο στοιχείο ταραχής μέσα του. Ενώ η ειρήνη την οποία έχουμε εμείς, παρόλο που παίρνουμε αυτήν από αυτόν, είναι τέτοια ώστε μέσα σε αυτήν είμαστε αναγκασμένοι να λέμε: Και συγχώρεσε σε εμάς τα οφειλήματά μας. Ένα είδος ειρήνης έχουμε όταν «εσωτερικά συμφωνούμε και χαιρόμαστε με όσα λέει ο νόμος του Θεού» (Ρωμ. 7,22). Αλλά δεν είναι πλήρης ειρήνη διότι βλέπουμε άλλο νόμο μέσα στα μέλη μας… Με τον ίδιο τρόπο έχουμε ειρήνη στις σχέσεις μας μεταξύ μας, διότι με την αμοιβαία αγάπη έχουμε αμοιβαία μεταξύ μας εμπιστοσύνη. Αλλά ούτε η ειρήνη αυτή είναι τέλεια, διότι δεν βλέπουμε τις σκέψεις ο ένας του άλλου και πολλές φορές έχουμε καλύτερες ή χειρότερες γνώμες για τους άλλους από όσο εγγυάται η πραγματικότητα. Και έτσι, παρόλο που η ειρήνη την οποία άφησε αυτός, είναι ειρήνη μας, όμως δεν είναι τέτοια η ειρήνη την οποία έχει Εκείνος» (Αυ).
«Η ειρήνη του Χριστού, πείθει να ειρηνεύουμε όχι μόνο με τους έξω, αλλά και με τους εαυτούς μας, έτσι ώστε η σάρκα να μην επαναστατεί εναντίον της ψυχής» (αμ). «Αυτή συνδέει από τη μία με τον Πατέρα, αυτούς που την έχουν συνηθίσει, και κάνει από την άλλη ένα το φρόνημα των αγίων· όμως δεν μας συνδέει μόνο όλους μαζί μεταξύ μας, αλλά καθιστά και τον καθένα ιδιαιτέρως, σύμφωνο με τον εαυτό του. Επειδή δηλαδή… η ανθρώπινη φύση από επιβουλή του εχθρού ήρθε σε διαμάχη με τον εαυτό της… χρειαζόταν την ειρήνη από τον Κύριο, έτσι ώστε, αφού η ψυχή πάρει πάλι πίσω υπάκουη τη σάρκα και πειθαρχημένο το σώμα, να μπορέσει να απαλλαχτεί από κάθε εμφύλια επανάσταση» (Θη).
Η ειρήνη που μας κληροδοτήθηκε από τον Κύριο, είναι ειρήνη μας με το Θεό και μεταξύ μας, ειρήνη στα βάθη των καρδιών μας, γαλήνη της συνείδησης που πηγάζει από την πληροφορία ότι συμφιλιωθήκαμε με το Θεό. Αυτή την ειρήνη ονομάζει ο Χριστός δική του, διότι αυτός ο ίδιος είναι η ειρήνη μας (Εφεσ. β 14). Είναι η ειρήνη την οποία πέτυχε για μας και κήρυξε σε εμάς και για την οποία οι άγγελοι έδωσαν συγχαρητήρια στους ανθρώπους όταν γεννήθηκε (Λουκ. β 14).
(4)  Με τους κενούς χαιρετισμούς ή με τις απλές εξωτερικές ευεργεσίες, οι οποίες δεν φτάνουν μέχρι την καρδιά και οι οποίες αμέσως με το που εμφανίζονται εξαφανίζονται από τα μάτια και τη ζωή των θνητών (b).
«Διότι ο σκοπός εκείνων οι οποίοι αγαπούν τον κόσμο, όταν δίνουν στους εαυτούς τους ειρήνη είναι… για να βρουν αυτοί απόλαυση όχι στο Θεό, αλλά στη φιλία του κόσμου» (Αυ).
«Ο κόσμος δίνει στους δικούς του χρήματα και κτήματα» (Ζ).
Η ειρήνη του κόσμου «είναι από έξω και πολλές φορές γίνεται για κακό και είναι ανώφελη και τίποτα δεν ωφέλησε αυτούς που την έχουν» (Χ).
Η φύση της μίας ειρήνης είναι τελείως διαφορετική από την άλλη. Η μία είναι αληθινή και η άλλη ψεύτικη (Luthardt). Η ειρήνη την οποία σας αφήνω, δεν είναι τυπικός χαιρετισμός, αλλά πραγματική ευλογία. Είναι τέτοια η φύση της, ώστε ούτε τα χαμόγελα του κόσμου μπορούν να την δώσουν, ούτε οι συνοφρυώσεις και οι απειλές του μπορούν να την αφαιρέσουν. Τα δώρα τα οποία δίνω εγώ σε σας δεν μοιάζουν με τα δώρα τα οποία ο κόσμος δίνει στα παιδιά του και τους οπαδούς του. Τα δώρα του κόσμου αναφέρονται μόνο στο σώμα και διαρκούν για λίγο χρόνο. Τα δικά μου δώρα παρέχονται στην ψυχή και πλουτίζουν αυτήν αιώνια. Ο κόσμος δίνει ψεύτικες και απατηλές ματαιότητες. Ο Χριστός δίνει ουσιαστικές ευλογίες, οι οποίες ουδέποτε χάνονται. Ο κόσμος δίνει αλλά και παίρνει, ενώ ο Χριστός παρέχει σε εμάς «την αγαθή μερίδα, η οποία δεν θα αφαιρεθεί από εμάς».
(5)  Από φόβους που προέρχονται από μέσα (b).
(6)  Από τρόμους που προκαλούνται από έξω (b) «για τα κακά που πρόκειται να συμβούν σε αυτούς μετά το θάνατό του» (Θφ). Η προτροπή αυτή προστέθηκε ή «επειδή πάλι είπε Σας αφήνω… και αυτό ήταν ικανό να τους φέρει σύγχυση, για αυτό πάλι λέει «Ας μην ταράζεται…»» (Χ) ή διότι η ειρήνη αυτή, την οποία μεταδίδει σε αυτούς με τον προηγούμενο λόγο του, πρέπει να αποδιώξει από τις καρδιές τους κάθε ταραχή και δειλία (g).

28 Ἠκούσατε(1) ὅτι ἐγὼ εἶπον ὑμῖν(2), ὑπάγω καὶ ἔρχομαι(3) πρὸς ὑμᾶς· εἰ ἠγαπᾶτέ με(4), ἐχάρητε ἂν ὅτι εἶπον, πορεύομαι πρὸς τὸν πατέρα(5)· ὅτι(6) ὁ πατήρ μου μείζων μού(7) ἐστι·
28Ακούσατε αυτό που σας είπα: “φεύγω, αλλά θα ξανάρθω κοντά σας”. Αν με αγαπούσατε, θα χαιρόσασταν που σας είπα ότι πηγαίνω στον Πατέρα, γιατί ο Πατέρας είναι ανώτερος από μένα.
(1)  Είπε προηγουμένως ότι δεν πρέπει να δειλιάζουν. Τώρα λέει σε αυτούς ότι δεν πρέπει να είναι ιδιοτελείς.
Και «επιχειρεί να διδάξει ότι αυτοί που επιδεικνύουν άδολη και αληθινή την αγάπη στους άλλους, είναι ανάγκη να ζητούν όχι βεβαίως οπωσδήποτε μόνο το ευχάριστο και αγαπητό στους εαυτούς τους, αλλά και το ωφέλιμο για αυτούς που αγαπούν» (Κ).
Ή, αυτούς τους ενθάρρυνε, δεν θεωρεί αυτό αρκετό, αλλά θα ήθελε να δει αυτούς και να χαίρονται (g) και «αναποδογυρίζει την αφορμή της λύπης σε υπόθεση χαράς, και τους κατηγορεί με σαφήνεια, ότι δεν χαίρονται μάλλον για αυτό για το οποίο τώρα δυσανασχετούν» (Κ).
(2)  Αναφέρεται στους στ. 2-4 και 18, των οποίων συμπτύσσει περιληπτικά το περιεχόμενο (F).
(3)  «Δεν είπα ότι πηγαίνω μόνο, αλλά ότι και έρχομαι προς εσάς. Γιατί λοιπόν δειλιάζετε;» (Ζ).
«Αν μεν λοιπόν ο λόγος απειλούσε, ότι θα είναι απαρηγόρητη για εσάς η αναχώρηση και παντοτινή η στέρηση, τότε βεβαίως θα ήταν πολύ λογικό… να παρασυρθείτε σε ασυγκράτητη λύπη. Αλλά από τη στιγμή που είπα σε εσάς,… ότι και θα επιστρέψω στον κατάλληλο καιρό, για ποιο λόγο τότε… αυτό που από τη φύση του φέρνει χαρά, το υβρίζετε με τη λησμοσύνη;» (Κ).
(4)  =Εάν με αγαπούσατε με τρόπο τελείως ανιδιοτελή (g). Εάν με αγαπούσατε με το πλήρες εκείνο μέτρο, στο οποίο γρήγορα θα φτάσετε με τη δωρεά του Πνεύματος (ο). Δεν αμφισβητεί καθόλου την αγάπη τους, αλλά υπενθυμίζοντας σε αυτούς αυτήν, κάνει νέα έκκληση σε αυτούς που βασίζεται στην αγάπη (β).
(5)  Η επάνοδός του προς τον Πατέρα σήμαινε ανύψωσή του στην αληθινή του δόξα.
«Η ανθρώπινη φύση είναι άξια συγχαρητηρίων, διότι την πήρε με τέτοιο τρόπο ο Μονογενής Λόγος, ώστε να εγκαθιδρυθεί αθάνατη στους ουρανούς… Με τέτοια έννοια είπε ότι θα πορευόταν προς τον Πατέρα… Η επάνοδος προς τον Πατέρα και η αναχώρησή του από εμάς υπήρξαν ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο παρά η από αυτόν μεταμόρφωση και απαθανάτιση εκείνου, το οποίο ακριβώς πήρε από εμάς» (Αυ).
Αρκετοί μεγαλογράμματοι κώδικες αποσιωπούν το εἶπον μεταξύ του ὅτι και του πορεύομαι.
(6)  Η αιτία της χαράς.
(7)  Αναφέρεται στην ανθρώπινη φύση του Κυρίου.
«Είναι μεγαλύτερος ο Πατέρας επειδή ο Υιός είναι ακόμη δούλος και στη δική μας κατάσταση, αφού εξάλλου ονομάζει τον Πατέρα και Θεό δικό του, και αυτό το αποδίδει στην ανθρώπινη μορφή. Διότι εάν πιστεύουμε ότι άδειασε και ταπείνωσε τον εαυτό του, πώς δεν θα είναι ολοφάνερο σε όλους, ότι κατέβηκε από κάποια υπεροχή σε ελάττωση, ή καλύτερα από ισότητα προς τον Πατέρα σε κατάσταση διαφορετική από αυτήν; Τίποτα από αυτά όμως δεν υπέμεινε ο Πατέρας· αλλά έμεινε και είναι σε αυτά που ήταν από την αρχή. Είναι άρα μεγαλύτερος από αυτόν που από συγκατάβαση διάλεξε την ελάττωση» (Κ).
«Πήρε μορφή δούλου, χωρίς να αποβάλλει τη θεία· όταν πήρε το ένα δεν καταργήθηκε το άλλο. Και αναφερόμενος σε αυτό που πήρε λέει «ο Πατέρας μου είναι μεγαλύτερος από εμένα». Για το άλλο όμως λέει «Εγώ και ο Πατέρας είμαστε ένα». Ας προσέξουν σε αυτό οι Αρειανοί και με την προσοχή τους ας βρουν θεραπεία… Διότι εφόσον ο Υιός του Θεού ήταν με μορφή δούλου, ήταν μικρότερος όχι μόνο από τον Πατέρα, αλλά και από το Άγιο Πνεύμα και επιπλέον μικρότερος και από τον εαυτό του, διότι και Αυτός ο ίδιος ως Θεός είναι μεγαλύτερος από τον εαυτό του» (Αυ).
Μπορεί όμως να εφαρμοστεί και στη θεία φύση του Λόγου. Όχι λίγοι από τους Έλληνες και Λατίνους (Πατέρες) απάντησαν στους Αρειανούς… ότι ο Πατέρας όχι ως Θεός, αλλά ως αγέννητος Πατέρας λέγεται μεγαλύτερος του Υιού, όπου ο Υιός βλέπεται όχι σύμφωνα με το χαρακτήρα Του ως Θεός, αλλά ως Υιός που γεννήθηκε από τον Πατέρα. Και αυτό δεν αποκλείει το ομοούσιο με τον Πατέρα (b).
«Αν όμως πει κάποιος ότι είναι μεγαλύτερος ο Πατέρας, ως προς το ότι είναι αίτιος του Υιού, ούτε σε αυτό θα φέρουμε αντίρρηση. Αλλά όμως αυτό δεν κάνει τον Υιό να είναι άλλης ουσίας» (Χ).
«Είναι μεγαλύτερος μεν, αλλά όχι στη δύναμη, αλλά μόνο όσον αφορά το αίτιο· διότι είναι αίτιος του υιού με τη γέννηση· διότι από τον πατέρα προέρχεται ο υιός» (Ζ).
«Ο Πατέρας μου είναι μεγαλύτερος από εμένα, επειδή δηλαδή είναι Πατέρας…Γενικά λοιπόν δεν μπορούμε να πούμε ότι η ουσία είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη από την ουσία» (Β).
Και «δεν είπε, ο Πατέρας μου είναι καλύτερος από εμένα, για να μην τον θεωρήσει κανείς ξένο ως προς τη φύση εκείνου, αλλά είπε «μεγαλύτερος», όχι κατά το μέγεθος, ή κατά το χρόνο, αλλά λόγω της γέννησής του από τον ίδιο τον Πατέρα· εκτός του ότι και με το να πει «μεγαλύτερος είναι», έδειξε πάλι τη συγγένεια της ουσίας» (Α).
«Εγώ όμως και από αυτή τη φράση πιστεύω ότι δηλώνεται ότι είναι ομοούσιος ο Υιός με τον Πατέρα. Διότι ξέρω ότι οι συγκρίσεις γίνονται κυρίως σε αυτά που έχουν την ίδια φύση. Διότι λέμε άγγελο μεγαλύτερο από άγγελο και άνθρωπο δικαιότερο από άνθρωπο και πτηνό ταχύτερο από πτηνό. Αν λοιπόν οι συγκρίσεις γίνονται σε πράγματα του ιδίου είδους, και σύμφωνα με σύγκριση ειπώθηκε ο Πατέρας μεγαλύτερος του Υιού, άρα είναι ομοούσιος με τον Πατέρα ο Υιός. Αλλά υπάρχει και κάποια άλλη έννοια που βρίσκεται μέσα σε αυτό το ρητό. Πού είναι δηλαδή το θαυμαστό, εάν ομολόγησε τον Πατέρα μεγαλύτερο του εαυτού του, εφόσον είναι Λόγος και έγινε σάρκα, τη στιγμή που φάνηκε κατώτερος και από τους αγγέλους όσον αφορά τη δόξα και από τους ανθρώπους όσον αφορά τη μορφή;» (Β).
Εφόσον όμως εδώ μιλά για επάνοδο προς τον Πατέρα, είναι προφανές, ότι οι λόγοι αυτοί αναφέρονται στην ανθρώπινη φύση του. Έξυπνη, αλλά όχι και ακριβής η ερμηνεία:
«Είπε αυτό για να παρηγορήσει τους μαθητές. Επειδή δηλαδή εκείνοι λυπούνταν, επειδή τάχα δεν θα μπορούσε ο Χριστός να τους βοηθήσει, λέει ότι, Αν και εγώ δεν μπορώ, ο Πατέρας μου όμως, τον οποίο θεωρείτε ανώτερό μου, δεν είναι ικανός να σας βοηθήσει;» (Θφ).

29 καὶ νῦν εἴρηκα ὑμῖν(1) πρὶν γενέσθαι, ἵνα ὅταν γένηται(2) πιστεύσητε(3).
29Σας τα είπα αυτά τώρα, πριν γίνουν, ώστε, όταν τα δείτε να γίνονται, να πιστέψετε.
(1)  «Τα σχετικά με την αναχώρηση και την επιστροφή μου πάλι, και τα σχετικά με τον άλλο παράκλητο» (Ζ).
(2)  «Η προφητεία σχετικά με αυτά, φαίνεται ως ασφαλές εχέγγυο αυτών που αναμένονται να συμβούν» (Κ).
Αλλά όμως «και εκείνος για τον οποίο ειπώθηκε «επειδή με έχεις δει έχεις πιστέψει» δεν πίστεψε μόνο ό,τι είδε, αλλά είδε ένα και πίστεψε άλλο· διότι είδε αυτόν ως άνθρωπο και πίστεψε αυτόν Θεό… Και έτσι πίστεψε με τη διάνοια ό,τι δεν έβλεπε με τις σωματικές αισθήσεις» (Αυ).
Για αυτό προσθέτει το: πιστεύσητε. Σας προειδοποιώ για αυτά που θα συμβούν, ώστε όταν η θύελλα εκραγεί πάνω σας να μπορέσετε να στηριχτείτε ακόμη περισσότερο στην πίστη (μ).
(3)  Η αναχώρηση του Χριστού μπορούσε να κλονίσει την πίστη των μαθητών. «Να μην θεωρήσετε λοιπόν, λέει, τη δική μου αναχώρηση, την σωματική και εμφανή… ότι είναι ίδια με αυτήν των αγίων προφητών… Διότι ζω πάντοτε, αφού είμαι από τη φύση μου ζωή και θα στείλω τον Παράκλητο… έτσι ώστε αφού τύχετε της υπόσχεσης…, να επιβεβαιώσετε την αλήθεια των λόγων μου, αφού θα έλθει ο Παράκλητος να σας θυμίσει αυτά που ζήσατε με την πείρα σας και για να πιστέψετε σταθερά, ότι συνυπάρχω και συμβασιλεύω με τον Πατέρα, και για αυτό σας προείπα αυτά και τα ανέφερα σε εσάς» (Κ).
Το πιστεύσητε ή λέγεται απόλυτα ή πρέπει να συμπληρωθεί σύμφωνα με το ιγ 19 «να πιστέψετε… ότι εγώ είμαι» (β). Η προφητεία των πραγμάτων αυτών οφειλόταν σε θεία και υπερφυσική πρόγνωση. Όταν ο Παύλος πήγαινε στην Ιερουσαλήμ, πορευόταν «για να συναντήσει αυτά που θα συνέβαιναν σε αυτήν» σε αυτόν «χωρίς να ξέρει». Ο Χριστός όμως τα γνώριζε.

30 Οὐκέτι(1) πολλὰ(2) λαλήσω μεθ' ὑμῶν· ἔρχεται(3) γὰρ(4) ὁ τοῦ κόσμου ἄρχων(5), καὶ ἐν ἐμοὶ οὐκ ἔχει οὐδέν(6)·
30Δε θα μιλήσω πια για πολύ μαζί σας, γιατί ο κυρίαρχος αυτού του κόσμου έρχεται να με θανατώσει, αν και δεν έχει πάνω μου καμιά εξουσία.
(1)  «Είναι στενός ο καιρός των λόγων· διότι έρχεται ήδη ορμητικά το πάθος» (Κ).
(2)  Αναφέρεται σε μακρό και εκτεταμένο λόγο, χωρίς να αποκλείει ότι έχει ακόμη και κάποια άλλα να πει σε αυτούς (ο).
(3)  Για να διενεργήσει την τελευταία και βιαιότερη έφοδό του εναντίον μου (ο). Έρχεται να συναντηθεί μαζί μου σε αγώνα, του οποίου ο Σταυρός είναι το σύμβολο και στον οποίο πρόκειται ο άρχοντας αυτός να ανατραπεί (μ).
(4)  Αιτιολογεί το «Οὐκέτι πολλὰ …». Δεν έχω πλέον καιρό να σας μιλήσω με πολλά λόγια, διότι…
(5)  «Άρχοντα του κόσμου λέει τον διάβολο»· κόσμο εννοεί «τους πονηρούς ανθρώπους· διότι ο διάβολος δεν εξουσιάζει τον ουρανό και τη γη, διότι τότε θα τα ανέτρεπε όλα και θα τα κατέστρεφε· εξουσιάζει όμως αυτούς που παραδίδουν τους εαυτούς τους σε αυτόν» (Χ).
«Τον ονόμασε… άρχοντα του κόσμου… σαν ακριβώς κάποιον από τους αλιτήριους βαρβάρους που από πλεονεξία πήρε υπό την κυριαρχία του αυτούς που με κανέναν τρόπο δεν του ανήκουν. Διότι μέσω της αμαρτίας έβαλε κάτω από την εξουσία του τον άνθρωπο και αφού αποπλάνησε από το Θεό σαν ακριβώς κάποιο ποίμνιο χωρίς επιστάτη, εξουσίαζε τους ξένους» (Κ).
«Μακριά από εμάς το να θεωρήσουμε τον σατανά ως άρχοντα του κόσμου, σαν να πήρε την κυβέρνηση ολόκληρου του κόσμου, δηλαδή του ουρανού και της γης και όλων όσων είναι σε αυτά. Για αυτόν τον κόσμο λέχθηκε ότι «ο κόσμος μέσω αυτού (του Λόγου) έγινε». Ο όλος κόσμος λοιπόν από τους ύψιστους ουρανούς μέχρι τα κατώτατα της γης, είναι υποταγμένος στον Δημιουργό, όχι στον εξολοθρευτή, στον Λυτρωτή, όχι στον καταστροφέα, στον Ελευθερωτή, όχι στον τύραννο, στον Διδάσκαλο, όχι στο απατεώνα» (Αυ).
Οι μαθητές ονειρεύονταν για το Διδάσκαλό τους, ότι θα γινόταν ο άρχοντας του κόσμου και για τους εαυτούς τους ότι θα γίνονταν ηγεμόνες κάτω από αυτόν. Αλλά ο Χριστός λέει σε αυτούς, ότι ο άρχοντας του κόσμου αυτού ήταν εχθρός του και τέτοιοι ήταν και οι άρχοντες του κόσμου τούτου, όσοι βρέθηκαν κάτω από την έμπνευση και κυριαρχία του και οι οποίοι δεν γνώρισαν την σοφία του Θεού· «διότι αν ήξεραν δεν θα σταύρωναν τον Κύριο της δόξας» (Α΄Κορ. β 8). Στην έρημο, ο άρχοντας του κόσμου αυτού πλησίασε τον Ιησού ως φίλος και ζητούσε να δελεάσει αυτόν με απατηλές υποσχέσεις και προσφορές. Τότε ο διάβολος «έφυγε από αυτόν μέχρι τον κατάλληλο καιρό» (Λουκ. δ 13). Δηλαδή μέχρι τη στιγμή αυτή, κατά την οποία διενεργεί σφοδρή και μανιώδη επίθεση εναντίον του Χριστού, ζητώντας με το φόβο να κατατρομάξει αυτόν και να τον αποτρέψει να αποδεχτεί τον θάνατο για χάρη του κόσμου. Σημείωσε ότι η πρόβλεψη του πειρασμού παρέχει σε εμάς μεγάλο πλεονέκτημα στο να αντισταθούμε εναντίον του. Διότι προειδοποιημένοι για τις επικείμενες εφόδους του, προετοιμαζόμαστε και οπλίζουμε τους εαυτούς μας στο να τον αντιμετωπίσουμε νικηφόρα.
(6)  Ή «ο διάβολος δεν έχει σε μένα τίποτα από τα δικά του· διότι δικά του κατά κάποιο τρόπο είναι τα κακά και η γέννηση της αμαρτίας εκείνον έχει αρχή» (Κ).
Ή «δεν έχει καμία αιτία για να με θανατώσει· διότι εγώ είμαι αναμάρτητος» (Ζ).
Ή, απλούστερα· κανένα δικαίωμα ή δύναμη πάνω μου (b). Τίποτα, το οποίο να ανήκει στο έδαφός του και το οποίο να του δίνει δικαίωμα και εξουσία πάνω μου (g). Φράση εβραϊκή που σημαίνει: δεν έχει καμία αξίωση ή δικαίωμα πάνω μου (χ).
«Δεν έχει τίποτα· διότι ούτε ήλθε με αμαρτία, ούτε είχε η σάρκα του κάποια κληρονομική μόλυνση» (Αυ).
«Στον Κύριο δεν βρήκε τίποτα, διότι δεν έκανε αμαρτία ούτε βρέθηκε δόλος στο στόμα του» (Β).
«Δεν εύρισκε τίποτα σε αυτόν, αφού ο Χριστός παρουσίασε τέλεια την καινούργια κατάσταση» (Α).
«Αλλά αυτός μεν που δεν έκανε αμαρτία, έλεγε ότι δεν έχει τίποτα. Στον άνθρωπο όμως είναι αρκετό, εάν τολμήσει να πει, ότι έρχεται ο άρχοντας του κόσμου τούτου και σε εμένα θα βρει λίγα και μικρά» (Β).
Ο άρχοντας του κόσμου αυτού έρχεται ως κατήγορος. Αλλά δεν μπορούσε να βρει τίποτα στο Χριστό για να τον κατηγορήσει. Δεν μπορούσε να βρει κανένα σφάλμα σε αυτόν, καμία έλλειψη στο έργο του. Αλλά ο άρχοντας του κόσμου δεν έρχεται μόνο ως κατήγορος, αλλά και ως εξουσιαστής και ως κύριος, αξιώνοντας κυριαρχία πάνω σε όλο τον κόσμο. Δεν μπορούσε όμως να διεκδικήσει καμία απολύτως εξουσία πάνω στον Κύριο. Ουδέποτε ενέδωσε ο Κύριος σε οποιοδήποτε θέλημά του, διότι πάντοτε τροφή του υπήρξε να κάνει το θέλημα αυτού που τον έστειλε. Και επειδή το θέλημα του Πατέρα του ήταν να αναδεχτεί τον σταυρικό θάνατο, ο σταυρός υπήρξε για τον Κύριο ασυγκρίτως προτιμότερος και επιθυμητότερος παρά μύρια στέμματα προερχόμενα από το χέρι του άρχοντα του κόσμου. Αλλά όταν έρχεται και προς εμάς ο άρχοντας του κόσμου τούτου, δεν μπορούμε να πούμε, ότι «δεν έχει τίποτα».
Όμως ας είναι ευλογημένος ο Θεός. Όταν έρχεται ως κατήγορός μας, η θυσία του Χριστού, μάς δίνει θάρρος να ρίξουμε τους εαυτούς μας με ελπίδα αδιάψευστη στα χέρια του Θεού. Εγκολπώσου το Σταυρό. Γίνε συμμέτοχος του πάθους του Χριστού. Να προσπαθείς ανένδοτα να συσταυρωθείς και εσύ μαζί με το Χριστό. Και άφησε τότε το Θεό να κρίνει. Οπωσδήποτε στο όνομα του Υιού του θα σε απαλλάξει από κάθε κατήγορο. Και εάν ο άρχοντας του κόσμου έρχεται σε σένα και ως εξουσιαστής για να σε διεκδικήσει ως υπήκοό του και πάλι δεν θα έχει τίποτα σε σένα. Δεν σε δημιούργησε αυτός για να σε έχει δικό του. Και δεν έχυσε το αίμα του αυτός για να σε εξαγοράσει ως αναφαίρετο κτήμα του. Δημιουργός σου είναι ο Θεός και Λυτρωτής σου είναι ο Κύριος. Μόνο όμως εάν εσύ παραδώσεις με την αμαρτία μόνος σου τον εαυτό σου, μόνο τότε θα γίνεις δικός του.

31 ἀλλ'(1) ἵνα γνῷ(2) ὁ κόσμος(3) ὅτι ἀγαπῶ τὸν πατέρα(4), καὶ καθὼς ἐνετείλατό μοι(5) ὁ πατήρ, οὕτω ποιῶ(6). ἐγείρεσθε ἄγωμεν ἐντεῦθεν(7).
31Ο κόσμος όμως πρέπει ν’ αναγνωρίσει ότι αγαπώ τον Πατέρα και πεθαίνοντας κάνω αυτό που ήταν η εντολή του.»Και τώρα σηκωθείτε. Ας φύγουμε από ’δω».
(1)  Αντιτίθεται σε αυτό που λέχθηκε προηγουμένως=Ο άρχοντας του κόσμου σε εμένα δεν έχει τίποτα. «Τι λοιπόν; Ο διάβολος σε φονεύει;… Πώς λοιπόν σε σκοτώνουν; Επειδή θέλω, για να μάθει ο κόσμος ότι αγαπώ τον Πατέρα» (Χ).
(2)  Ή, ο λόγος είναι ελλειπτικός=Αλλά η εξουσία τού να με θανατώσει, θα του δοθεί, για να μάθει ο κόσμος… «Αλλά πεθαίνω, για να μάθουν όλοι» (Ζ).
Ή, εξάρτησαν κάποιοι ερμηνευτές το ἵνα γνῷ… από το οὕτω ποιῶ=Αλλά έτσι πράττω, για να μάθει ο κόσμος… Εναντίον αυτής της εκδοχής, αντιτίθεται το «και καθώς..».
Ή, έβαλαν κόμμα μετά το «ποιῶ» και ως κύριο ρήμα πήραν το ἐγείρεσθε, ἄγωμεν …=Αλλά σηκωθείτε, ας πάμε να συναντήσουμε τον αντίπαλο και τις δυνάμεις του και να παραδώσω τον εαυτό μου στη διάθεσή τους. Η πρώτη εκδοχή είναι πιο σωστή.
(3)  Ο οποίος κρατείται ισχυρά από τον άρχοντά του· έτσι ώστε ξεντύνοντας τον εαυτό του από τον χαρακτήρα του, να παύσει ο κόσμος να είναι κόσμος και να μπορέσει να αναγνωρίσει για σωτηρία του, ότι η ευαρέσκεια του Πατέρα υπάρχει σε Εμένα (b).
(4)  «Αφού υπακούω το θέλημά του· και θέλημά του είναι να πεθάνω για τη σωτηρία των ανθρώπων» (Ζ).
«Θα πεθάνω με μεγάλη χαρά από σεβασμό σε αυτόν που με γέννησε και από αγάπη προς αυτόν… ο οποίος δίψασε την σωτηρία του κόσμου» (Κ).
«Όχι επειδή είμαι υπεύθυνος θανάτου, ούτε επειδή τού οφείλω, αλλά λόγω της αγάπης μου στον Πατέρα υπομένω» (Χ).
(5)  Υπάρχει και η γραφή: εντολήν έδωκε αντί για το ἐνετείλατο.
«Όταν ακούς ότι «με διέταξε ο Πατέρας», μην υποβιβάσεις, λόγω του «διέταξε», τον Κύριο ότι τάχα διατάζεται, αλλά λόγω της λέξης «ο Πατέρας» να αναγνωρίσεις αυτόν Υιό ομοούσιο με τον Πατέρα· το «διέταξε» να το εννοήσεις αντί για το «θέλησε», «είπε», «επικύρωσε», «ευαρεστήθηκε»»(Θφ)
(6)  Για την υπακοή του Χριστού στην εντολή του Πατέρα δες δ 34, η 55 και Φιλιπ. β 8, Εβρ. ε 8. Η υπακοή αυτή υπήρξε τέλεια σε όλο τον επίγειο βίο του, αλλά εδώ ο υπαινιγμός αναφέρεται στην εσχάτη πράξη της παράδοσης του εαυτού του στον σταυρικό θάνατο (β).
(7)  Ή «βλέποντας τους μαθητές να δειλιάζουν πάρα πολύ… μεταφέρει αυτούς σε άλλο τόπο ασφαλέστερο» (Ζ), αφού αναχώρησε μαζί τους από το ανώγειο και «δίνει την δυνατότητα στους μαθητές να αναπνεύσουν λίγο· διότι πράγματι ήταν λογικό αυτοί, επειδή ήταν σε ολοφάνερο μέρος να τρέμουν και να φοβούνται και από τον χρόνο… έτσι ώστε, αφού νομίσουν ότι βρίσκονται σε ασφάλεια, χωρίς φόβο λοιπόν να ακούσουν» (Χ).
«Τους μεταφέρει… στον κήπο, τον οποίο γνώριζε ο Ιούδας. Επομένως φαινομενικά μεν, το πράγμα ήταν αναχώρηση, στην πραγματικότητα όμως ήταν εκούσια παράδοση» (Θφ).
Από αυτούς που δέχτηκαν αυτήν την εκδοχή, υποστηρίχτηκε είτε ότι, ο λόγος που άρχισε στο κεφ. ιε από την αλληγορία της αμπέλου εκφωνήθηκε αφού σταμάτησε ο Κύριος στο ναό, που ήταν ανοικτός κατά τις γιορτές του Πάσχα. Εκεί κρεμιόταν η χρυσή άμπελος, από όπου πήρε την αφορμή ο Κύριος να χρησιμοποιήσει την παραπάνω αλληγορία. Εκεί επίσης υπήρξε και κατάλληλος ο τόπος για εκφώνηση της αρχιερατικής προσευχής (Westcott). Είτε ότι ο λόγος αυτός εκφωνήθηκε στο δρόμο, βαδίζοντας ο Ιησούς με τους μαθητές στη Γεθσημανή (Webster-Wilkinson) ή την ώρα που κατέβαιναν την κοιλάδα Κεδρών σταμάτησαν σε κάποιο μέρος ήσυχο και εκεί εξακολούθησε ο Κύριος όσα λέγονται στα κεφ. ΙΕ΄και ΙΣΤ΄ (g).
Ή, σύμφωνα με άλλη ερμηνεία της λέξης Εγείρεσθε… με αυτό ο Κύριος αφού τους κάλεσε να σηκωθούν από το τραπέζι, χρονοτρίβησε μαζί τους σε στάση όρθια στο ίδιο δωμάτιο, εξακολουθώντας και το υπόλοιπο του λόγου και την αρχιερατική προσευχή (ο). Υπέρ αυτής της εκδοχής συνηγορεί όχι μόνο το Ιω. ιη 1 («αφού είπε αυτά ο Ιησούς βγήκε… πέρα από τον χείμαρρο των Κέδρων») αλλά και αυτό που μαρτυρούν οι Συνοπτικοί, ότι «αφού ύμνησαν βγήκαν» (Μάρκ. ιδ 26).
Ο ύμνος εψάλη όχι στο δρόμο, αλλά ενώ βρίσκονταν στο δωμάτιο, και παρουσιάζεται πιθανότερο ότι πριν από αυτόν απευθύνθηκε και η αρχιερατική προσευχή. Ας φύγουμε από εδώ. Και πού πρόκειται να πάει; Στη Γεθσημανή, στο φίλημα του προδότη, στα κριτήρια του Καϊάφα, του Ηρώδη και του Πιλάτου· στον επονείδιστο και σκληρό θάνατο του Σταυρού, στις άγνωστες σε εμάς αγωνίες της τελευταίας του σύγκρουσης με τον άρχοντα αυτού του κόσμου. Είχε βάπτισμα να βαπτιστεί και «τον κατείχε ανυπομονησία ωσότου το υποστεί» (Λουκ. ιβ 50). Η συναίσθηση του καθήκοντος κάνει σταθερά τα βήματά του στην οδό της θυσίας. Ο καθένας από εμάς, ο οποίος δεν έχει πάντοτε μπροστά στα μάτια του το παράδειγμα αυτό του Σωτήρα, ώστε παρορμώμενος από αυτό να δέχεται κάθε δυσάρεστο και μη αρεστό σε αυτόν χάριν του καθήκοντος, είναι αδύνατον να οικοδομήσει την ηθική του εξύψωση και ευγένεια και να δοξάσει με τις πράξεις του το Θεό.

Ιω. 13,1             Πρό δὲ τῆς ἑορτῆς τοῦ πάσχα(1) εἰδὼς(2) ὁ Ἰησοῦς ὅτι ἐλήλυθεν αὐτοῦ ἡ ὥρα(3) ἵνα μεταβῇ(4) ἐκ τοῦ κόσμου τούτου πρὸς τὸν πατέρα(5), ἀγαπήσας(6) τοὺς ἰδίους(7) τοὺς ἐν τῷ κόσμῳ(8), εἰς τέλος(9) ἠγάπησεν(10) αὐτούς.
Ιω. 13,1    Προ της εορτής δε του Πάσχα, επειδή εγνώριζεν ο Ιησούς καθαρότατα, ότι έφθασε η ώρα, να μεταβή από τον κόσμον αυτόν προς τον Πατέρα, και τώρα με στοργικωτάτην και τελεία αγάπην ηγάπησε τους μαθητάς του, τους οποίους καθό ιδικούς του ιδιαιτέρως είχε αγαπήσει στον κόσμον αυτόν.
(1)   Το Πάσχα σήμαινε συνήθως το πασχαλινό δείπνο που γινόταν το απόγευμα της 14 προς την 15 του μηνός Νισάν (Εξοδ. ιβ·Λευιτ κγ 5, Αριθμ. κη 16).  Ο Ιωάννης δέχεται τον όρο γιορτή του Πάσχα ευρύτερα, περιλαμβάνοντας με αυτόν και ολόκληρη την ημέρα της 14 Νισάν, κατά την οποία εξαφανιζόταν από τους Ισραηλίτες από τα σπίτια τους κάθε ένζυμος άρτος και για αυτό συνυπολογιζόταν και αυτή στις ημέρες που ανήκαν στην γιορτή (Δες Λευϊτ. κγ 5-11), όπου η 15 Νισάν ονομάζεται «επαύριον του Πάσχα». 
Η χρήση των αζύμων όμως άρχιζε το απόγευμα της 14 προς την 15 Νισάν και διαρκούσε για επτά ημέρες, δηλαδή μέχρι τις 21. Εάν λοιπόν συμπεριλάβουμε και ολόκληρη την ημέρα της 14ης στη φράση «της εορτής του Πάσχα», τότε η όλη φράση «προ της εορτής του Πάσχα» μας τοποθετεί το αργότερο στο απόγευμα της 13 προς την 14. Και αυτό αποτελεί την ορθότερη εκδοχή. Υποστηρίχτηκε όμως και από πολλούς ερμηνευτές, ότι εορτή εδώ εννοεί ο Ιωάννης την έναρξη του Πάσχα με το πασχάλιο δείπνο, κατά την οποία τρωγόταν ο πασχάλιος αμνός και άρχιζε η χρήση των αζύμων. Οπότε η φράση «προ της εορτής του Πάσχα» μας τοποθετεί στο απόγευμα της 14, λίγες στιγμές πριν την έναρξη του πασχάλιου δείπνου (g). 
Η τελευταία αυτή εκδοχή δεν συμβιβάζεται με πολλά γεγονότα τόσο της Ιωάννειας, όσο και της Συνοπτικής αφήγησης, τα οποία παρουσιάζουν την ημέρα της Σταύρωσης ως ημέρα εργάσιμη.
(2)   Ο λόγος για τον οποίο εκδήλωσε σε αυτούς τόσο θερμά την αγάπη του ήταν διότι έβλεπε να έρχεται το τέλος του. Η πρόβλεψη επικείμενου χωρισμού κάνει τη στοργή θερμότερη και ζωηρότερη στις εκδηλώσεις της. Η μετοχή λοιπόν είναι αιτιολογική μάλλον παρά χρονική. 
«Προγνώριζε το πάθος, για αυτό πρέπει να πούμε ότι θεληματικά υπέμεινε τον τόσο υβριστικό θάνατο» (αμ). 
«Δεν γνώρισε τότε… προ πολλού γνώριζε» (Χ), «και πριν από όλους τους αιώνες» ως Θεός, «την ώρα του θανάτου του» (Θφ).
(3)   Αυτή η φράση που τόσο συχνά χρησιμοποιείται καθορίζεται εδώ ως η ώρα της αναχώρησης του Κυρίου από τον κόσμο αυτόν. Πρέπει λοιπόν να θεωρείται ως ευφημισμός που δηλώνει το θάνατό του. Δες ζ 30,η 20,ιβ 27,ιζ 1(ο). Τα αλεξανδρινά χειρόγραφα αντί για το ελύληθεν η ώρα γράφουν ήλθεν η ώρα.
(4)   «Με μεγαλοφροσύνη ο ευαγγελιστής ονομάζει τον θάνατό του μετάβαση» (Χ). 
Το μεταβαίνω δηλώνει την μετακίνηση από μία θέση σε άλλη, σαν από ένα σπίτι σε άλλο, από ένα δωμάτιο σε άλλο. Ο Κύριος δεν επρόκειτο να αναχωρήσει στον ουρανό, σαν σε τόπο όπου δεν υπήρξε ποτέ πριν, αλλά η αναχώρησή του ήταν μετάβαση από μία θέση σε άλλη του σύμπαντος, το οποίο ο παντοδύναμος λόγος του έφερε στην ύπαρξη και το οποίο ως Θεός πανταχού παρών γέμιζε πάντοτε με την παρουσία του (ο).
(5)   «Αφού πέθανε και αναστήθηκε, μετέβη από τη γη στον ουρανό» (Ζ) και ως θεάνθρωπος ήδη επανήλθε στον αρχικό του ένδοξο θρόνο της θεότητας (ο). Η ανάληψη του Κυρίου λέγεται και στα ιδ 12,28,ιστ 10,28 έλευση προς τον Πατέρα (β).
(6)   Αναφέρεται στο χρόνο από την κλήση των μαθητών μέχρι τη στιγμή εκείνη. «Αγάπησε τους μαθητές μέχρι τον τότε καιρό» (Ζ). Η κατά το παρελθόν αγάπη αυτή τίθεται ως λόγος για την εμμονή εκείνη στην αγάπη, την οποία η ανείπωτη αγωνία της Γεθσημανή και ο σταυρός δεν μπόρεσαν να μειώσουν (ο).
(7)    «Δικούς του λέει τους μαθητές επειδή ήταν δικοί του λόγω της υπακοής τους» (Ζ)· «όσον αφορά την οικειότητα με αυτούς· επειδή και άλλους λέει δικούς του όσον αφορά τη δημιουργία, όπως όταν λέει· οι δικοί του δεν τον δέχτηκαν» (Χ). 
«Διότι δικά του, του Κυριόυ μας Ιησού Χριστού, είναι τα πάντα που έγιναν από αυτόν, τα λογικά και νοερά κτίσματα, οι δυνάμεις οι ουράνιες και οι θρόνοι και οι κυριότητες (=αγγελικά τάγματα) και αν υπάρχει κάτι άλλο ομογενές με αυτά, όσον αφορά στο λόγο της δημιουργίας· δικά του πάλι είναι και τα πάνω στη γη λογικά όντα, εφόσον είναι δεσπότης όλων αυτών, έστω και αν κάποιοι δεν τον προσκυνούν ως δημιουργό» (Κ). 
Το ιδίους αναφέρεται κυρίως στους δώδεκα μαθητές του. Αλλά αληθεύει και για όλους τους πιστούς, διότι οι 12 αυτοί έγιναν πατριάρχες και αντιπρόσωποι όλων των φυλών του νέου Ισραήλ της χάριτος. Ο Κύριος έχει στον κόσμο λαό δικό του. Δικό του διότι τού τον έδωσε ο Πατέρας, δικό του διότι αυτός ο ίδιος ο Κύριος εξαγόρασε αυτόν με το αίμα του και έκανε αυτόν κληρονομιά δική του. Δικό του τέλος διότι και ο λαός αυτός αφιερώνει τον εαυτό του στο Χριστό, τον οποίο αναγνωρίζει και λατρεύει ως Κύριό του.
(8)   Ή «επειδή ήταν δικοί του και αυτοί που πέθαναν, οι γύρω από τον Αβραάμ και Ισαάκ και Ιακώβ και όσοι ήταν σαν εκείνους, αλλά εκείνοι τότε δεν βρίσκονταν στον κόσμο» (Χ). 
Ή, πιο σωστά, αντιτίθεται επίτηδες με το προηγούμενο «προς τον πατέρα», κοντά στον οποίο το παν είναι σε ειρήνη και ασφάλεια, ενώ στον κόσμο το παν είναι σε αγώνα και κίνδυνο (g). 
(9)   Ή, για τελευταία φορά εκδήλωσε σε αυτούς με μοναδικό σημάδι, το πλύσιμο των ποδιών, την αγάπη του (G). Ή, «το «εις τέλος» δηλώνει το πάρα πολύ» (Ζ). «Έδειξε τελειότατη την αγάπη» (Κ). Για αυτήν την έννοια τους «εις τέλος» δες και Ιησού Ναυή ι 20 («έως εις τέλος»=ολοκληρωτική) Α΄Παραλ. κη 9,Β΄Παραλ. ιβ 12, σε πολλά μέρη στους Ψαλμούς,Β΄ Μακ. η 29). Η φράση λοιπόν σημαίνει την εκδήλωση της αγάπης μέχρι την τέλεια έκχυσή της, μέχρι εξάντλησής της με κάποια έννοια (g). 
Ο Χριστός τρέφει στοργική αγάπη για τους δικούς του μαθητές, οι οποίοι βρίσκονται ήδη στον κόσμο. Αν και αυτοί παραμένουν στον κόσμο αυτόν, ο οποίος είναι κόσμος αμαρτίας και διαφθοράς, σκότους και απομάκρυνσης, αυτός τους αγαπά. Πηγαίνει τώρα στους δικούς του, οι οποίοι ζουν στον ουρανό, δηλαδή στα πνεύματα των δικαίων, που έχουν τελειωθεί στον ουρανό. Αλλά ενδιαφέρεται για τους δικούς του στη γη, διότι αυτοί έχουν κατεξοχήν ανάγκη της φροντίδας και προστασίας του. Το ασθενές και αδύνατο παιδί συγκεντρώνει ιδιαιτέρως τις φροντίδες και περιποιήσεις των γονέων του. 
Ήταν δείγμα εξαιρετικό της αγάπης του στους δικούς του στον κόσμο, ότι κατά τις κρίσιμες αυτές ημέρες της αναχώρησής του από τον κόσμο, για τις οποίες «η ψυχή του ταράχτηκε» συχνά, δεν λησμονεί αυτούς. Λησμονεί σε αυτές την θυελλώδη θάλασσα του μαρτυρίου, τα απειλητικά κύματα της οποίας πρόκειται σε λίγο να αντιμετωπίσει, για να παρηγορήσει τους δικούς του μαθητές. Λησμονεί τον πόνο του για να μετριάσει τον δικό τους πόνο. Και πριν ακόμη χύσει από τον Σταυρό το αίμα του, λούζει αυτούς και την όλη εκκλησία του με το Πάσχα της τίμιας σάρκας του και του αχράντου αίματός του, το οποίο παραδίνει σε αυτήν με το μυστήριο της θείας ευχαριστίας ως πηγή αιώνιας και ανεξάντλητής ζωής.
(10)   Αναφέρεται κυρίως στην έμπρακτη εκδήλωση της αγάπης. Στην απτή αυτή εκδήλωση της αγάπης αναφέρεται και ο χρονικός προσδιορισμός «πριν τη γιορτή του πάσχα». 
«Επειδή δηλαδή επρόκειτο τώρα να πεθάνει και να τους αφήσει, αυξάνει σε ένταση την αγάπη για να έχουν να τον θυμούνται πολύ περισσότερο. Και σημάδι αύξησης της αγάπης ήταν το να πλύνει τα πόδια τους· διότι αυτός που αγαπά κάποιον θερμά δεν αρνείται σε αυτόν ούτε την έσχατη υπηρεσία» (Ζ). 
«Για ποιο λόγο τέλος πάντων δεν το έκανε αυτό από την αρχή; Τα σπουδαιότερα τα κάνει αργότερα, ώστε να μεγαλώσει την εξοικείωση και να βάλει μέσα τους από πριν πολλή παρηγοριά για τα κακά που επρόκειτο να ακολουθήσουν» (Χ).
  
13,2   καὶ δείπνου(1) γενομένου(2), τοῦ διαβόλου ἤδη(3) βεβληκότος(4) εἰς τὴν καρδίαν(5) Ἰούδα Σίμωνος Ἰσκαριώτου ἵνα αὐτὸν παραδῷ(6),
Ιω. 13,2   Και όταν είχε ετοιμασθή το δείπνον, όταν πλέον και ο διάβολος είχε βάλει μέσα εις την καρδίαν του Ιούδα του Ισκαριώτου, υιού του Σιμωνος, την κακήν σκέψιν και απόφασιν, να τον παραδώση στους εχθρούς του,
(1)   Χωρίς άρθρο. Δεν πρόκειται λοιπόν για το πασχάλιο δείπνο, οπότε θα έμπαινε και το άρθρο αλλά για συνηθισμένο δείπνο.
(2)   «Δεν πρέπει με αυτό να εννοήσουμε, ότι το δείπνο ήδη τελείωσε… αλλά ότι ήταν ήδη έτοιμο και πάνω στο τραπέζι για χρήση αυτών που θα κάθονταν» (Αυ). Το πλύσιμο των ποδιών λοιπόν έγινε κατά την αρχή του δείπνου (b). Υπάρχει και η γραφή γινομένου=κατά τη διάρκεια του δείπνου.
(3)   Σύμφωνα με τους συνοπτικούς (Ματθ. κστ 14,Μάρκ. ιδ 10,Λουκ. κβ 3-6) ο Ιούδας είχε συμφωνήσει με τους αρχιερείς την προδοσία σε προηγούμενη ημέρα της ίδιας εβδομάδας (β).
(4)   Δες και Λουκ. κβ 3. 
«Εάν κάποιος ρωτήσει τι έβαλε ο Σατανάς στην καρδιά του Ιούδα, αυτό αναμφίβολα ήταν το να παραδώσει αυτόν. Αυτό έγινε με πνευματική υποβολή· και μπήκε όχι από το αυτί, αλλά με τις σκέψεις· όχι λοιπόν μέσα από δρόμο σωματικό, αλλά πνευματικό» (Αυ). 
Από ποιο δρόμο ο σατανάς εισχωρεί στις καρδιές των ανθρώπων και με ποιες μεθόδους εξακοντίζει τις υποβολές του και αναμιγνύει αυτές χωρίς να το καταλαβαίνουμε, με τις δικές μας σκέψεις, οι οποίες αυτομάτως γεννιούνται στις καρδιές μας, δεν μπορούμε να πούμε. Υπάρχουν όμως μερικές αμαρτίες τόσο μεγάλες, για τις οποίες παρέχονται από τον κόσμο και την σάρκα και γενικά το εξωτερικό αισθητό περιβάλλον τόσο ασθενείς πειρασμοί, ώστε είναι πλέον σαφές γι αυτές, ότι ο σατανάς έβαλε το σπέρμα τους στις καρδιές, που ήταν διατεθειμένες να χρησιμεύσουν ως φωλιές κατάλληλες να γονιμοποιήσουν αυτό. 
Έτσι και ο Ιούδας καμία αφορμή δεν είχε πάρει από τον Διδάσκαλο για να προδώσει αυτόν, και μάλιστα αντί ενός τόσο ευτελούς τιμήματος. Η πράξη όμως, στην οποία προέβη, ήταν τόσο εχθρική κατά του Θεού, ώστε μόνος ο σατανάς μπορούσε να σφυρηλατήσει αυτήν στην προσπάθειά του να εξαφανίσει το βασίλειο του Λυτρωτή, αλλά αντί για αυτό βρήκε αυτός τον δικό του όλεθρο και εξαφάνιση.
(5)   Ο σκοπός του Ιούδα ήταν ακόμη κρυμμένος (b).
(6)   Μαρτυρημένη και η γραφή «εις την καρδίαν ίνα παραδοί αυτόν Ιούδας Σίμωνος Ισκαριώτης» που εκφράζει το ίδιο νόημα. Γιατί αναφέρει αυτό εδώ ο ευαγγελιστής; 
Ή, «το είπε αυτό ο ευαγγελιστής γεμάτος από έκπληξη, για να δείξει, ότι αυτόν που είχε ήδη πάρει την απόφαση να τον προδώσει, αυτόν έπλυνε» (Χ), «γεμάτος από έκπληξη για την υπερβολική ανεξικακία του Σωτήρα» (Ζ), «για να δειχτεί η απανθρωπιά του Ιούδα, ότι ούτε η συμμετοχή στο ίδιο τραπέζι δεν τον έκανε να ντραπεί» (Θφ)· παρουσιάζει έτσι αντίθεση μεταξύ του έργου του Κυρίου, που εκδηλώνει την τελειότατη αγάπη του, και του έργου του σατανά που ωθεί σε τέτοια μισητή και ολέθρια πράξη (ο). 
Ή, για να δικαιολογήσει τους διάφορους υπαινιγμούς, τους οποίους ο Κύριος έκανε παρόντος του προδότου κατά τη διάρκεια της ακόλουθης σκηνής. Δες στ. 10,18,21,26,27 (g). Και οι δύο εκδοχές σοβαρές.

Ιω. 13,3   εἰδὼς(1) ὁ Ἰησοῦς ὅτι πάντα δέδωκεν αὐτῷ ὁ πατὴρ εἰς τὰς χεῖρας(2), καὶ ὅτι ἀπὸ Θεοῦ ἐξῆλθε(3) καὶ πρὸς τὸν Θεὸν ὑπάγει(4),
Ιω. 13,3    ο Ιησούς, αν και εγνώριζε πολύ καλά ότι ο Πατήρ του είχε παραδώσει τα πάντα εις τα χέρια του και ότι από τον Θεόν εξήλθε, δια να έλθη στον κόσμον και προς τον Θεόν τώρα επιστρέφει,
(1)   «Παρόλο δηλαδή, λέει, που δεν αγνοούσε…» (Κ). Η συνείδηση της δόξας του και η δουλική υπηρεσία του πλυσίματος των ποδιών θαυμάσια συμπίπτουν (b). Η μετοχή είναι μάλλον εναντιωματική. Μπορούμε όμως να την πάρουμε και ως αιτιολογική: Λόγω του μεγαλείου αυτού ο Ιησούς ταπεινώνεται. Αισθανόμενος τον εαυτό του ως τον μέγιστο, καταλαβαίνει ότι σε αυτόν απομένει να δώσει το υπόδειγμα του πραγματικού μεγαλείου ταπεινούμενος στον ρόλο του πλέον μικρού (g).
(2)   Δες γ 35. «όπως αρμόζει σε άνθρωπο είπε το «όλα τα έδωσε»»  (Ζ), φανερώνοντας «την δόξα και εξουσία και την κυριαρχία στα πάντα που υπήρχε μέσα σε αυτόν» (Κ), τα οποία και ως άνθρωπος πήρε σύμφωνα με τα Ματθ. κη 18 και Φιλιπ. β 9. 
«Επομένως αυτά που δεν ήταν πριν στα χέρια του Ιησού, δόθηκαν από τον Πατέρα στα χέρια του· και όχι κάποια μεν, ενώ κάποια όχι, αλλά όλα. Αυτό ακριβώς βλέποντάς το ο Δαβίδ κατά τρόπο πνευματικό, λέει το… Κάθισε στα δεξιά μου, έως ότου βάλω τους εχθρούς σου υποπόδιο των ποδιών σου. Διότι και οι εχθροί του Ιησού ήταν μέρος των πάντων, τους οποίους γνώριζε ο Ιησούς με την πρόγνωσή του, ότι θα του δοθούν από τον Πατέρα» (Ω). 
Το ίδιο «παρουσιάζοντάς το σαφέστερα ο Απόστολος λέει «όταν λοιπόν πει ότι όλα υποτάχτηκαν, είναι φανερό ότι εννοεί εκτός από αυτόν που τα υπέταξε σε αυτόν τα πάντα» (Ω). 
Υπάρχει και η γραφή Έδωκεν αντί δέδωκεν. Η εξομάλυνση και διαιτησία όλων των μεταξύ Θεού και ανθρώπων διαφορών ανατέθηκε στα χέρια του. Και η διακυβέρνηση της βασιλείας του Θεού μεταξύ των ανθρώπων εμπιστεύθηκε σε αυτόν. Έτσι ώστε όλες οι ενέργειες και πράξεις, και οι κυβερνητικές και οι δικαστικές περνούν όλες από τα χέρια του, διότι αυτός είναι «ο κληρονόμος όλων».
(3)   «Δηλαδή γεννήθηκε από την ουσία του Θεού και Πατέρα» (Κ), «ως υιός Θεού και Θεός» (Ζ). Δηλώνεται η θεία καταγωγή του και προέλευση.
(4)   «Δηλαδή πάλι ανεβαίνει στους ουρανούς, για να κάθεται, εννοείται, στον ίδιο θρόνο μαζί με αυτόν που τον γέννησε» (Κ). Η επανάληψη της λέξης γίνεται με έμφαση. 
«Εδώ και θαυμάζοντας λέει ότι ο τόσο μέγας και τόσο ανώτερος, εκείνος που ήλθε από τον Θεό και μεταβαίνει προς αυτόν, ο κυρίαρχος των πάντων, έπραξε αυτό, και ούτε παρόλ’ αυτά θεώρησε ανάξιο να κάνει μία τέτοια πράξη» (Χ). 
«Αν και ήξερε για τον εαυτό του ότι είναι παντοκράτορας και υιός Θεού και έχει τόσο μεγάλη εξουσία και τόσο σπουδαία αξία, όμως συγκατέβη σε άκρα ταπείνωση, φανερώνοντας από τη μία την αγάπη στους μαθητές και διδάσκοντάς τους ταυτόχρονα από την άλλη να ταπεινοφρονούν» (Ζ). 
Όπως ήλθε από τον Θεό για να είναι αντιπρόσωπός του στη γη, έτσι μετέβη πάλι στον ουρανό για να είναι εκεί αντιπρόσωπος δικός μας. Και αποτελεί μέγιστη ενίσχυση για μας να σκεφτόμαστε με ποιες τιμές και με ποια δόξα έγινε δεκτός εκεί. «Έφθασε μέχρι τον παλαιό των ημερών και οδηγήθηκε μπροστά σε αυτόν» (Δανιήλ ζ 13). Και λέχθηκε σε αυτόν από τον παλαιό των ημερών: «Κάθισε στα δεξιά μου» (Ψαλμ. ρθ 1).
 
Ιω. 13,4    ἐγείρεται(1) ἐκ τοῦ δείπνου(2) καὶ τίθησι τὰ ἱμάτια(3), καὶ λαβὼν λέντιον(4) διέζωσεν(5) ἑαυτόν.
Ιω. 13,4   σηκώνεται από το τραπέζι, και βγάζει τα εξωτερικά του ενδύματα και αφού επήρε μίαν ποδιά, εζώσθη με αυτήν.
(1)   «Όχι δηλαδή πριν κάτσουν, αλλά αφού έγειραν όλοι, τότε σηκώθηκε και ζώστηκε ποδιά» (αμ). 
Πιθανότατα το πλύσιμο των ποδιών έγινε με αφορμή την έριδα των μαθητών για πρωτεία στο Λουκ. κβ 23-27 (g,ο,β). Και διδάσκει «αυτούς την μητέρα των αγαθών, την ταπεινοφροσύνη» (Χ) και «τόσο πολύ δίνει την εντύπωση ότι μειονεκτεί σε σχέση με τους άλλους όσον αφορά τη δόξα, ώστε να πρέπει να κατατάσσεται στην τάξη του δούλου, και δεν αισθάνεται φρίκη να εκπληρώνει ούτε αυτήν την υπηρεσία που αρμόζει σε υπηρέτη, με το να πλένει τα πόδια των αδελφών και να ζώνεται με πετσέτα για την ανάγκη. Διότι δες με προσοχή πόσο δουλικό είναι αυτό το πράγμα, εννοώ βεβαίως σε σχέση με τις κοσμικές συνήθειες και τις έξω ασχολίες» (Κ).
(2)   Αυτό δεν συνυπονοεί αναγκαία ότι είχε αρχίσει το φαγητό, αλλά μόνο ότι οι συμμετέχοντες είχαν πάρει τις θέσεις τους στο τραπέζι (ο). «Διότι δεν σηκώθηκε πριν κάτσουν οι μαθητές, αλλά αφού ξάπλωσαν όλοι» (Χ), «μόνος αυτός ενώ εκείνοι ξεκουράζονταν» (Θφ). 
Πάντως υποδηλώνει ότι το πλύσιμο αυτό των ποδιών δεν ήταν το συνηθισμένο που γινόταν πριν το δείπνο, και δεν πρέπει για αυτό να θεωρηθεί σαν ο προπαρασκευαστικός για το δείπνο καθαρισμός των ποδιών. Δες Λουκ. ζ 44,Γεν. ιη 4,ιθ 2,κδ 32,μγ 23,Κριτών ιθ 21,Α΄Τιμοθ. ε 10 (β).
(3)   «Όχι όλα, αλλά το εξωτερικό ένδυμα (πανωφόρι) ή και το μετά από αυτό, για να είναι πιο άνετος (ευκίνητος)» (Ζ). Διατήρησε τον χιτώνα, το ένδυμα του δούλου.
(4)   Πανί που χρησιμοποιήθηκε και ως μάκτρο (πετσέτα) και ως ποδιά (ο). Ζώστηκε με αυτό διότι επρόκειτο αφενός μεν να ρίχνει νερό στα πόδια, αφετέρου δε να μεταφέρει βαστάζοντας με τα δύο χέρια τον νιπτήρα. Η λέξη συναντιέται μόνο εδώ και στον επόμενο στίχο. «Ζώστηκε ποδιά… έτσι ώστε… μετά το πλύσιμο, με πιο κατάλληλο ύφασμα να σκουπίσει τα πόδια των μαθητών» (Ω).
(5)   Εγείρεται… τίθησι τα ιμάτια… διέζωσε… Κάθε χαρακτηριστικό της ακόλουθης εικόνας προδίδει τις αναμνήσεις του αυτόπτη· ο Ιωάννης περιγράφει την σκηνή αυτή σαν να την είχε μπροστά στα μάτια του την ίδια στιγμή (g).

Ιω. 13,5    εἶτα βάλλει ὕδωρ(1) εἰς τὸν νιπτῆρα(2), καὶ ἤρξατο νίπτειν(3) τοὺς πόδας τῶν μαθητῶν καὶ ἐκμάσσειν τῷ λεντίῳ ᾧ ἦν διεζωσμένος.
Ιω. 13,5   Έπειτα ρίπτει νερό εις την λεκάνην, και ήρχισε να πλύνη τα πόδια των μαθητών και να τα σπογγίζη με την πετσέτα, με την οποία ήτο ζωσμένος.
(1)   Και τα χαρακτηριστικά αυτά προδίδουν τον αυτόπτη μάρτυρα. 
«Πρόσεχε πώς όχι μόνο με το ότι έπλυνε τα πόδια τους, αλλά και με άλλο τρόπο δείχνει την ταπεινοφροσύνη… βγάζοντας τα ρούχα. Και δεν σταμάτησε μόνο σε αυτά, αλλά ζώστηκε και ποδιά… και ο ίδιος γέμισε τη λεκάνη και δεν πρόσταξε κάποιον άλλον να την γεμίσει, αλλά όλα αυτά τα κάνει ο ίδιος» (Χ), «έτσι ώστε και εμείς όταν διακονούμε (υπηρετούμε) όλα να τα κάνουμε εμείς οι ίδιοι με κάθε προθυμία, έχοντας στραμμένο το βλέμμα μας σε εκείνον, και να μην έχουμε έπαρση» (Ζ).
(2)   Υπήρχε πρόχειρη στο δωμάτιο του δείπνου λεκάνη των ποδιών, μεταλλική ή ξύλινη, όπως και σε μας η λεκάνη των χεριών. Για αυτό μπαίνει με άρθρο (b)= η λεκάνη στο δωμάτιο. Η λέξη είναι από αυτές που λέγονται μοναδική φορά και δεν συναντιέται στην ελληνική γραμματεία στη Βιβλική ή την εθνική (β).
(3)   Δεν λέγεται με ποια σειρά και ποιου πρώτα έπλυνε τα πόδια. 
«Εμένα πάντως μου φαίνεται ότι πρώτου του προδότη έπλυνε τα πόδια» (Χ). Είναι όμως αβέβαιο αυτό. Ο Ωριγένης φρονεί, ότι τελευταίος κατά σειρά υπήρξε ο Πέτρος, ο Αυγουστίνος όμως το αντίθετο φρονεί, ότι το πλύσιμο των ποδιών άρχισε από τον Πέτρο ως κορυφαίο των αποστόλων (χ). 
Πάντως ο Κύριος έπλυνε και τα πόδια του Ιούδα. Της πραγματικής και αληθινής χήρας, της αφοσιωμένης στον Κύριο, καθορίζεται ως προσόν και το «αν έπλυνε πόδια αγίων» (Α΄Τιμ. ε 10). Αλλά ο Κύριος εδώ έπλυνε τα πόδια αμαρτωλού, του χειρότερου των αμαρτωλών, αυτού που σχεδίαζε να προδώσει εκείνον, ο οποίος τόση στοργή και συγκατάβαση έδειχνε μέχρι την τελευταία στιγμή σε αυτόν τον αχάριστο.

Ιω. 13,6    ἔρχεται οὖν(1) πρὸς Σίμωνα Πέτρον, καὶ λέγει αὐτῷ ἐκεῖνος· Κύριε, σύ μου(2) νίπτεις τοὺς πόδας(3);
Ιω. 13,6   Έρχεται, λοιπόν, και προς τον Σίμωνα Πέτρο και λέγει εις αυτόν εκείνος• Κύριε, συ ο Διδάσκαλος και ο Κύριος θα μου πλύνης τα πόδια;
(1)   Το φυσικότερο είναι να θεωρήσουμε, ότι άρχισε ο Κύριος να πλένει από άλλον μαθητή, «έπειτα ήλθε προς τον Πέτρο» (Ζ). 
«Διότι είναι ευκολότερο να καταλάβουμε έτσι τα λόγια του ευαγγελίου, διότι αφού είπε (στο σ. 5) άρχισε να πλένει και να σκουπίζει με την ποδιά που ήταν ζωσμένος, τότε προσθέτει «έρχεται λοιπόν προς τον Σίμωνα Πέτρο, σαν να είχε ήδη πλύνει τα πόδια κάποιων και μετά από αυτούς ήλθε τώρα στον Πέτρο» (Αυ). Παρόλ’ αυτά μπορεί να συμβιβαστεί η φράση και με την εκδοχή, ότι από τον Πέτρο άρχισε= «Όταν λοιπόν άρχισε να πλένει τα πόδια των μαθητών, ήλθε σε αυτόν, από τον οποίο άρχισε, δηλαδή στον Πέτρο» (Αυ). 
Άρχισε να πλένει και έτσι (=οὖν) ήλθε στον Πέτρο. Πιθανότερη η πρώτη εκδοχή.
(2)   Με πολλή έμφαση. «Πρόσεχε λοιπόν και του Πέτρου τα λόγια πόση έμφαση έχουν» (Θφ). «Εσύ, ο υιός του Θεού» (Ζ), εμένα του αμαρτωλού και ανάξιου «εμένα του δούλου, του αμαθή» (Θφ). 
«Περιέβαλε μάλλον τον Δεσπότη με εξαιρετική τιμή και επέδειξε την ευλάβεια που άρμοζε σε δούλο και μαθητή… και αφού έλαβε συναίσθηση της δικής του αναξιότητας και κατεπλάγη από το αξίωμα αυτού που ερχόταν μπροστά του, φώναξε· Κύριε εσύ μου πλένεις τα πόδια;» (Β).
(3)   Προσφέροντας σε μένα υπηρεσία, η οποία ακόμη και μεταξύ των θνητών ανθρώπων ανατίθεται στους δούλους; (ο). «Δεν πλένεις τα χέρια ούτε άλλο πιο έντιμο μέλος, αλλά τα πόδια, το τελευταίο όλων, αυτό που περισσότερο από όλα βρωμίζεται;» (Θφ). 
«Το είπε αυτό με έκπληξη και πάρα πολλή ευλάβεια» (Ζ). Παρόλ’ αυτά «ήταν μέγιστη θρασύτητα το να αντιλέγει ο δούλος στον Κύριό του, τα πλάσμα στο Θεό του» (Αυ). Σημείωσε, ότι ο Χριστός συγκαταβαίνει σε μας. Και οι συγκαταβάσεις του είναι τόσο μεγάλες ώστε, όταν σοβαρά τις μελετάμε προκαλούν σε μας εντύπωση, απορία και κατάπληξη.

Ιω. 13,7   ἀπεκρίθη Ἰησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῷ· ὃ ἐγὼ(1) ποιῶ(2), σὺ(1) οὐκ οἶδας ἄρτι, γνώσῃ δὲ μετὰ ταῦτα(3).
Ιω. 13,7   Απήντησε ο Ιησούς και του είπε• τι σημαίνει αυτό, το οποίον εγώ κάμνω, δεν το καταλαβαίνεις τώρα, θα το γνωρίσης και θα το εννοήσης ύστερα από αυτά.
(1)   Ζωηρή αντίθεση που ανταποκρίνεται στην έννοια των «συ» και «μου» (που είπε ο Πέτρος) που προηγήθηκαν.
(2)   «Αυτό που εγώ διδάσκω με αυτό το πράγμα» (Ζ), «την ωφέλεια της διδασκαλίας και πώς είναι ικανό να σας οδηγήσει σε κάθε ταπεινοφροσύνη» (Χ), την έννοια ή τη σημασία αυτού του οποίου εγώ πράττω (ο). Ο σιναϊτικός γράφει: α εγώ ποιώ.
(3)   «Όταν δηλαδή θα το εξηγήσει πιο αναλυτικά» (Κ). «Διότι όχι σε πολλή ώρα [στους στίχους 13-17] θα πει για αυτό, ότι «Αν εγώ έπλυνα…» (Ζ). 
Ή, λιγότερο πιθανή εκδοχή «Μετά από αυτά· πότε; Όταν στο δικό μου όνομα θα βγάλεις δαιμόνια, όταν θα με δεις να αναλαμβάνομαι στους ουρανούς, όταν από το Πνεύμα θα μάθεις ότι κάθομαι στα δεξιά, τότε θα καταλάβεις αυτό που τώρα γίνεται» (Χ). «Διότι τότε θα μάθεις ποιος όντας, τι έργο έκανα και γιατί;» (Ζ). 
Ο Κύριός μας πράττει πολλά, των οποίων την έννοια και σημασία ούτε αυτοί οι μαθητές του δεν μπορούν να καταλάβουν αμέσως αλλά αντιλαμβάνονται αυτήν έπειτα. Τι έκανε ο Κύριος όταν έγινε άνθρωπος για μας και τι πέτυχε όταν έγινε για χάρη μας «σκουλήκι και όχι άνθρωπος, όνειδος ανθρώπων και περιφρόνηση λαού». Τι έπραξε όταν ζούσε τη δική μας ζωή, όταν έγινε άνθρωπος, και τι όταν θυσίασε τη ζωή του αυτή, όλα αυτά, όταν έγιναν, ήταν ακατανόητα στους μαθητές, έγιναν όμως γνωστά από αυτούς ύστερα από αυτά. Οι επακόλουθες ενέργειες τα θείας Πρόνοιας εξηγούν τις προηγούμενες ενέργειές της. Και βλέπουμε μετέπειτα, πού απέβλεπαν και ποια ωφέλεια επέφεραν γεγονότα, τα οποία όταν μας συνέβαιναν, θεωρούνταν από μας σταυρός ανυπόφορος.

Ιω. 13,8    λέγει αὐτῷ Πέτρος· οὐ μὴ νίψῃς(1) τοὺς πόδας μου εἰς τὸν αἰῶνα(2). ἀπεκρίθη αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· ἐὰν μὴ νίψω σε(3), οὐκ ἔχεις μέρος μετ᾿ ἐμοῦ(4).
Ιω. 13,8    Λέγει εις αυτόν ο Πέτρος• ποτέ στον αιώνα τον άπαντα δεν θα δεχθώ να μου πλύνης εσύ τα πόδια. Απήντησεν εις αυτόν ο Ιησούς• εάν δεν σου πλύνω τώρα τα πόδια, δεν είναι δυνατόν να έχεις πλέον μέρος μαζί μου.
(1)   Η γλυκύτητα με την οποία απάντησε ο Ιησούς ενθάρρυνε τον Πέτρο και ενώ προηγουμένως είχε προβάλλει με κάποιο δισταγμό το ερώτημα, τώρα αρνείται κατηγορηματικά. Εάν η άρνηση αυτή του Πέτρου προέρχεται από μετριοφροσύνη, είναι όμως όχι λιγότερο αληθινό ότι η μετριοφροσύνη αυτή δεν είναι απαλλαγμένη από προσωπικό θέλημα και αλαζονεία (g). 
«Ενώ οι υπόλοιποι μαθητές εμπιστεύτηκαν τον εαυτό τους στον Ιησού, και σε τίποτα δεν του αντιμίλησαν, αυτός (ο Πέτρος), με όσα λέει, αν και φάνηκε ότι σωστά μπήκε μπροστά, όχι μόνο τον Ιησού κατηγορεί ότι παράλογα άρχισε να πλένει τα πόδια των μαθητών, αλλά και τους συμμαθητές. Διότι αν αυτός μεν, όπως νόμισε, έκανε το σωστό με το να θέλει να εμποδίζει, εκείνοι όμως δεν είδαν αυτό, κατηγόρησε και εκείνους ότι δεν έκαναν το σωστό που παρέδωσαν τα πόδια τους στον Ιησού» (Ω). 
Όταν είπε ο Ιησούς «θα καταλάβεις μετά από αυτά», «δεν είπε ο Πέτρος· Δίδαξέ με, για να αφήσω, αλλά είπε αυτό που ήταν πολύ πιο έντονο, ούτε να μάθει ανεχόταν, αλλά αρνείται πάλι λέγοντας, Δεν θα μου πλύνεις τα πόδια» (Χ). «Αν και έλεγε αυτό στον διδάσκαλο με υγιή πρόθεση και γεμάτη σεβασμό, το έλεγε όμως κατά τρόπο βλαβερό για τον εαυτό του» (Ω).
(2)   «Αντί να πει ποτέ» (Ζ).
(3)   «Αν δεν καταδεχτείς, λέει, το παράδοξο αυτό και ασυνήθιστο μάθημα της ταπεινοφροσύνης…» (Κ). 
Η άρνηση του Πέτρου να δεχτεί τν ταπεινωτική υπηρεσία, την οποία ο Κύριος τού προσφέρει, ισοδυναμεί με απόρριψη του πνεύματος του έργου του και με απόφαση να εμμείνει ο Πέτρος στην αγάπη του  σαρκικού μεγαλείου, από την οποία ο Ιησούς με την πράξη του αυτή ζητούσε να καθαρίσει τους μαθητές του (g).
(4)   «Δεν θα βρεις θέση και κληρονομιά μαζί μου» (Κ). Έχω μέρος μαζί με κάποιον ή είμαι συμμέτοχός του, σημαίνει συμμετέχω στο έργο του και τελικά στην αμοιβή του (β)· σημαίνει την συμμετοχή του κατώτερου στα κέρδη, τα πλούτη, τη δόξα του αρχηγού του (g). «Επειδή από πολλή αγάπη ο Πέτρος επέμενε, από αυτήν πείθει αυτόν» (Ζ), απειλώντας «αυτό που κατεξοχήν ο Πέτρος φοβόταν και έτρεμε, το να αποκοπεί από τον ίδιο τον Κύριο» (Χ). 
Είναι ευτυχία ανέκφραστη να γίνει κάποιος συμμέτοχος του Χριστού, να λάβει μέρος στα ανεκτίμητα εκείνα προνόμια τα οποία προέρχονται από την ένωση με το Χριστό και από τη στενή σχέση μαζί του. Αυτή είναι η αγαθή μερίδα, της οποίας και μόνης υπάρχει ανάγκη. Για να γίνουμε όμως συμμέτοχοι του Χριστού είναι αναγκαίο ο Κύριος να μας πλύνει. Όλους εκείνους, τους οποίους ο Χριστός κάνει δικούς του, δικαιώνει και αγιάζει αυτούς, και με την δικαίωση και τον αγιασμό αυτόν συντελείται το πλύσιμό τους. Εάν δεν υποβληθούν σε αυτό το πλύσιμο που διενεργεί ο Κύριος, είναι αδύνατον να έχουν μέρος μαζί του. Στην αγάπη του ο Κύριος επιζητά και αξιώνει να καθαρίσει τους αμαρτωλούς συγκαταβαίνοντας στην αθλιότητά τους έτσι ώστε με το Πνεύμα του, όταν αυτοί δεν αντιστέκονται, να τους λευκάνει περισσότερο από το λευκό μαλλί και το χιόνι.

Ιω. 13,9   λέγει αὐτῷ Σίμων Πέτρος(1)· Κύριε, μὴ τοὺς πόδας μου μόνον(2), ἀλλὰ καὶ τὰς χεῖρας καὶ τὴν κεφαλήν(3).
Ιω. 13,9   Λέει εις αυτόν ο Σίμων Πέτρος• Κύριε, τότε πλύνε μου όχι μόνον τα πόδια, αλλά και τα χέρια και το κεφάλι.
(1)   «Και όταν αρνείται [ο Πέτρος] είναι σφοδρός και όταν δέχεται γίνεται σφοδρότερος· και τα δύο όμως από αγάπη» (Χ). 
«Διότι και η άρνηση οφείλεται στο ότι τιμά πάρα πολύ τον Κύριο, και το ότι δέχεται οφείλεται στο ότι δεν θέλει να χωριστεί από αυτόν» (Θφ). 
Η απειλή του Κυρίου «υποτάσσει τον Πέτρο και τον κάνει να ζητά περισσότερο αυτό που πριν αρνιόταν, και να προσφέρει τόση ικεσία, όση προηγουμένως πρόσφερε άρνηση, ή μάλλον και περισσότερη» (Ζ). 
Η μετάπτωση αυτή του Πέτρου παρουσιάζεται σύμφωνη με τον όλο του χαρακτήρα, όπως περιγράφεται σε μας από τους συνοπτικούς. Η τέλεια αυτή συμφωνία των διασκορπισμένων εδώ και εκεί χαρακτηριστικών αυτών και η γεμάτη ζωή εικόνα που ξεπηδά από αυτά αποδεικνύουν αξιοθαύμαστα την πλήρη πραγματικότητα της ευαγγελικής ιστορίας (g). 
«Καταλαβαίνοντας δηλαδή [ο Πέτρος] και του Σωτήρα την αξία και τη μικρότητα της δικής του φύσης, αρνιόταν μεν στην αρχή. Όταν όμως έμαθε τη βλάβη, αμέσως τρέχει στο να θέλει αυτό που ήθελε αυτός που είχε την εξουσία (ο Κύριος)» (Κ). 
Οι αγαθοί άνδρες, όταν βλέπουν την πλάνη τους, δεν επιμένουν σε αυτήν, αλλά σπεύδουν να την ομολογήσουν και να επανορθώσουν κάθε κακή συνέπεια από αυτήν.
(2)   «Αν πρόκειται, λέει, να ξεπέσω… από την κοινωνία με εσένα και να βρίσκομαι κάπου μακριά από τα ελπιζόμενα αγαθά, αν δεν συμφωνήσω με σένα και πλύνω τα πόδια, τότε θα σου προσφέρω και τα υπόλοιπα μέλη» (Κ), δηλαδή και τα χέρια και το κεφάλι. Ο χωρισμός από το Χριστό είναι το φοβερότερο κακό στα μάτια όλων εκείνων, οι οποίοι φωτίστηκαν ώστε να διακρίνουν τις πνευματικές αξίες και να εκτιμούν αυτές.
(3)   Ο Πέτρος δεν κατάλαβε ακόμη την έννοια της πράξης αυτής του διδασκάλου του. Φαντάζεται τώρα ότι το πλύσιμο για το οποίο ο Κύριος μιλούσε αφορούσε στον καθαρισμό του σώματος, ή το πολύ θεωρεί αυτό ως σύμβολο πνευματικού καθαρισμού. Για αυτό και απαντά έτσι (β). Όλοι εκείνοι, οι οποίοι αληθινά ποθούν να καθαριστούν πνευματικά και να αγιαστούν, επιθυμούν να καθαριστούν και να αγιαστούν εξ’ ολοκλήρου και να έχουν όλο τον εσωτερικό τους άνθρωπο με όλες του τις δυνάμεις άμεμπτο και ολοτελώς αγιασμένο (Α΄ Θεσ. ε 23).

Ιω. 13,10  λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· ὁ λελουμένος(1) οὐ χρείαν ἔχει ἢ τοὺς πόδας(2) νίψασθαι, ἀλλ᾿ ἔστι καθαρὸς ὅλος(3)· καὶ ὑμεῖς καθαροί ἐστε(4), ἀλλ᾿ οὐχὶ πάντες(5).
Ιω. 13,10  Του λέγει ο Ιησούς• εκείνος που είναι λουσμένος εις ολόκληρον το σώμα, δεν έχει ανάγκην παρά μόνον τα πόδια να πλύνη, διότι είναι καθαρός κατά το υπόλοιπον σώμα. Και σεις, είσθε καθαροί, αλλά όχι όλοι.
(1)   Συχνά το λούω χρησιμοποιείται για να δηλώσει πλύσιμο του όλου σώματος (Λευϊτ. ιδ 9,ιστ 4,ιζ 16,Αριθμ. ιθ 7,Δευτερ. κγ 11,Πράξ. θ 37). Οι καλεσμένοι συνήθιζαν πριν έλθουν στο γεύμα ή το δείπνο να παίρνουν λουτρό, και όταν έφταναν στο σπίτι, που ήταν καλεσμένοι, είχαν ανάγκη να πλύνουν μόνο τα πόδια. Στη συνήθεια αυτή αναφερόμενος και ο Κύριος υπενθυμίζει στον Πέτρο, ότι πλανιόταν φανταζόμενος, ότι το πλύσιμο των ποδιών από τον Διδάσκαλο απέβλεπε σε σωματικό καθαρισμό.
(2)   Τα οποία πλένονται τελευταία από το υπόλοιπο σώμα, αλλά λερώνονται πρώτα (b). Υπάρχει και η γραφή «ει μη τους πόδας».
(3)   «Επειδή είναι ήδη λουσμένος» (Ζ). Το καθαρός συχνά λέγεται για εξωτερική καθαριότητα (Ματθ. κγ 26,κζ 59). Στη συνέχεια εδώ λέγεται προφανώς για να δηλώσει πνευματική καθαρότητα («εσείς είστε καθαροί»), όπως και στο ιε 3, όπου πάλι για τρίτη και τελευταία φορά συναντιέται στον Ιωάννη (β). Και εδώ η λέξη μπορεί να εκληφθεί με διπλή έννοια. Ο Ιησούς μεταφέρεται αμέσως, όπως και στο διάλογο με τη Σαμαρείτιδα από το υλικό πεδίο στο πνευματικό. Και λέει, ότι όπως μετά το πρωινό του λουτρό ο καθένας θεωρεί τον εαυτό του καθαρό για ολόκληρη την ημέρα και περιορίζεται στο να πλύνει τα πόδια, όταν επιστρέφει από έξω, για να καθαρίσει τις ακαθαρσίες που από την πορεία τυχόν κόλλησαν στα πόδια, έτσι και εκείνος, ο οποίος προσκολλήθηκε σοβαρά στον Ιησού, χωρίστηκε μια για πάντα από την αμαρτία, και δεν έχει ανάγκη να καθαριστεί ξανά ολόκληρος, αλλά μόνο μερικώς να καθαρίζεται από τους ελαφρούς μολυσμούς στους οποίους από συναρπαγή γλιστράει (g). 
«Με άλλα λόγια στο άγιο βάπτισμα ο άνθρωπος λούστηκε ολόκληρος· και όμως, για όσο θα ζει έπειτα στην ανθρώπινη αυτή κατάσταση, δεν μπορεί να μην πατά πάνω στο έδαφος με τα πόδια του. Τα ανθρώπινα λοιπόν συναισθήματά μας, τα οποία είναι αχώριστα από την επίγεια θνητή ζωή μας, μοιάζουν με πόδια, με τα οποία ερχόμαστε σε επαφή με τα ανθρώπινα· έτσι ώστε αν πούμε, ότι δεν έχουμε αμαρτία, πλανούμε τους εαυτούς μας. Για αυτό κάθε μέρα αυτός που προσεύχεται για μας (Ιησούς) πλένει τα πόδια μας και εμείς έχουμε ανάγκη κάθε μέρα να πλένουμε τα πόδια μας» (Αυ). 
Δες ποια είναι η ενίσχυση και τα προνόμια εκείνων, οι οποίοι μπήκαν στην κατάσταση της δικαίωσης. Έχουν λουστεί από τον Χριστό και έχουν καθαριστεί από κάθε μολυσμό. Και αν στο μεταξύ γλιστρίσουν, αρκεί η μετάνοιά τους να διατηρήσει αυτούς στην κατάσταση της δικαιοσύνης. Παρόλο που έχουμε ανάγκη να μετανοούμε κάθε μέρα διότι κάθε μέρα αμαρτάνουμε, όμως τα χαρίσματα του Θεού είναι αμεταμέλητα.
(4)   «Επειδή ήδη καθαριστήκατε από την διδασκαλία, την οποία σας δίδαξα και αποβάλατε κάθε κακία και πονηρία» (Ζ). 
«Δεν ήταν ακόμη απαλλαγμένοι από τα αμαρτήματα, ούτε είχαν αξιωθεί του Πνεύματος… αφού η κατάρα του χειρογράφου παρέμενε, μιας και το θύμα δεν είχε οδηγηθεί ακόμη στη θυσία… Επειδή λοιπόν απέρριψαν από την ψυχή τους κάθε πονηρία και βρίσκονταν κοντά του με ειλικρινή διάθεση, για αυτό λέει σύμφωνα με τον προφητικό λόγο (Ησαΐου α 16) «ο λουσμένος είναι ήδη καθαρός». Διότι εκεί δεν εννοεί το Ιουδαϊκό λουτρό με νερό, αλλά τον καθαρμό της συνείδησης» (Χ). 
«Δεν χρειάζεστε λοιπόν να καθαριστείτε, από αυτά από τα οποία καθαριστήκατε, αλλά να πλύνετε μόνο τα πόδια» (Ζ). «Επομένως και αυτοί επειδή με κάθε ακακία και αδολότητα ήταν μαζί με τον Χριστό, πολύ λογικά ονομάζονται από τον Κύριο λουσμένοι και καθαροί» (Θφ).
(5)   «Είναι μεν κρυμμένο αυτό που λέει, κάνει όμως ωφέλιμο στον προδότη τον έλεγχο. Διότι αν και δεν το είπε με σαφήνεια… αλλά μέσα στον καθένα υπήρχε η συνείδηση που δίκαζε και κέντριζε αυτόν που αμάρτησε» (Κ). 
Ακόμη και μεταξύ των μαθητών του Χριστού, των στενότατα συνδεδεμένων με το έργο του, υπάρχουν μερικοί οι οποίοι δεν είναι καθαροί. Ο Κύριος γνωρίζει ποιοι είναι δικοί του και ποιοι δεν είναι (Β΄Τιμ. β 19). Το μάτι του Χριστού μπορεί να χωρίσει τα πολύτιμα από τα ευτελή, τα καθαρά από τα ακάθαρτα.

Ιω. 13,11  ᾔδει γὰρ(1) τὸν παραδιδόντα(2) αὐτόν· διὰ τοῦτο εἶπεν(3)· οὐχὶ πάντες καθαροί ἐστε.
Ιω. 13,11  Και είπεν ο Κύριος ότι δεν είσθε καθαροί όλοι, διότι εγνώριζε εκείνον ο οποίος έμελλε να τον παραδώση.
(1)   Δείχνει τον λόγο για τον οποίο δεν ήταν καθαροί όλοι.
(2)   Ο ενεστώτας υποδηλώνει, ότι η κίνηση για προδοσία είχε ήδη αρχίσει (β). Έτσι ο υπαινιγμός αυτός του Κυρίου αποτελούσε την πρώτη αποκάλυψη της προδοσίας του Ιούδα από όσες έγιναν κατά τη διάρκεια του δείπνου. Εκφράζοντας έτσι τη λύπη, την οποία του προκαλούσε η σκέψη του εγκλήματος αυτού, καταβάλλει ο Κύριος ύστατη προσπάθεια για επιστροφή του Ιούδα σε μετάνοια (g). 
«Διότι γνώριζε αυτόν που θα τον παρέδιδε ότι δεν ήταν καθαρός· πρώτον μεν επειδή δεν τον ένοιαζε για τους φτωχούς, αλλά ήταν κλέφτης· ύστερα όμως επειδή, όταν έγινε το δείπνο, ο διάβολος είχε ήδη μπει στην καρδιά του για να παραδώσει αυτόν, ο Ιούδας Σίμωνος Ισκαριώτης δεν έδιωξε αυτό που μπήκε μέσα του» (Ω). 
Παρόλ’ αυτά «αν και ήξερε ότι δεν ήταν αγαθός απέναντί του ούτε ευγνώμων μαθητής, αλλά εγκυμονούσε από τη μία το δηλητήριο από την διαβολική πικρία, μελετούσε από την άλλη προσεχτικά με ποιο τρόπο θα τον παραδώσει, τον τίμησε σε ίσο βαθμό με τους άλλους… φυλάγοντας μέχρι το κάθετί τα της δικής του αγάπης… και έπλυνε και τα πόδια του, καθιστώντας αδικαιολόγητη την ασέβειά του, ώστε να φανεί ότι η αποστασία ήταν καρπός της πονηρίας που φώλιαζε μέσα του» (Κ).
(3)   Η επανάληψη αυτή αποβλέπει στο να προσδώσει έμφαση στην εξαίρεση του Ιούδα από τον αριθμό των καθαρών από την αμαρτία (ο). Του Ιούδα τα πόδια πλύθηκαν και καθαρίστηκαν όπως και του Πέτρου. Αλλά έμεινε αυτός εντελώς ξένος από το πνεύμα που αναγεννά την καρδιά, του οποίου το πλύσιμο των ποδιών ήταν απλός τύπος. Προσερχόμαστε όλοι στο μυστήριο του Δείπνου, μετέχουμε όλοι των ίδιων καθαγιασμένων στοιχείων, αλλά πόσοι βγαίνουν καθαροί από το τραπέζι του Κυρίου; (μ).

Ιω. 13,12 Ὅτε οὖν(1) ἔνιψε τοὺς πόδας αὐτῶν(2) καὶ ἔλαβε τὰ ἱμάτια αὐτοῦ(3), ἀναπεσὼν πάλιν(4) εἶπεν αὐτοῖς· γινώσκετε τί πεποίηκα ὑμῖν(5);
Ιω. 13,12  Όταν, λοιπόν, έπλυνε τα πόδια των και ξαναφόρεσε τα εξωτερικά του ενδύματα, κάθισε πάλιν κοντά στο τραπέζι και τους είπε• γνωρίζετε τι νόημα έχει αυτό, το οποίον έκαμα εις σας;
(1)   Ξαναπιάνει ο ιερός ευαγγελιστής την διήγηση του πλυσίματος των ποδιών που διακόπηκε με τους στίχους 6-11 (κ).
(2)   Το αυτών υποδηλώνει ότι έπλυνε τα πόδια όλων (β).
(3)   Τα οποία κατά τον στίχο 4 είχε βγάλει.
(4)   Πήρε πάλι τη θέση του, την οποία καθισμένος είχε στο τραπέζι. Το ρήμα λέγεται και με την έννοια της αιφνίδιας και γρήγορης κίνησης (ο). Υπάρχει και η γραφή: τους πόδας αυτών έλαβε… και ανέπεσε.
(5)   «Ή πρέπει να το διαβάσουμε ως ερώτηση, για να φανερώσει το μέγεθος αυτού που έγινε· ή σε προστακτική, για να διεγείρει το νου τους, έτσι ώστε με το να τους κάνει να προσέξουν την πράξη αυτή, να την καταλάβουν» (Ω). Μάλλον ερωτηματικά. «Αντί να πει, Καταλάβατε την αιτία και το σκοπό αυτού που έγινε;» (Θμ). «Όχι πλέον προς τον Πέτρο μόνο, αλλά προς όλους μιλά» (Χ). Καταλαβαίνετε το μάθημα, το οποίο η πράξη μου αυτή αποσκοπούσε να σας διδάξει; (ο). 
«Τους ρωτά ενώ αγνοούν, για να προκαλέσει την προσοχή· μετά δηλαδή την πράξη, θέλει λοιπόν να διδάξει αυτό που αγνοείται» (Ζ). 
«Ήδη ο μακάριος Πέτρος έχει εκπληρωμένη την υπόσχεση… την οποία πήρε με την απάντηση… θα μάθεις μετά από αυτά (στίχοι 7,8). Εδώ είναι εκείνο το «μετά από αυτά». Τώρα είναι ο καιρός να πει αυτό που προ ολίγου ανέβαλε… Και αρχίζει ήδη να δείχνει στους μαθητές, τι ήταν εκείνο, το οποίο έπραξε» (Αυ). 
Παρόλ’ αυτά ο ακόλουθος σύντομος διάλογος δεν αποσαφηνίζει εξ’ ολοκλήρου στις παχυλές διάνοιες των μαθητών τη σημασία της πράξης αυτής του Κυρίου. Η πλήρης σημασία και έννοιά της θα κατανοηθεί από τους μαθητές μετά το θάνατο και την ανάσταση του Κυρίου, όταν αυτοί θα πάρουν το Πνεύμα της αλήθειας (χ).

Ιω. 13,13  ὑμεῖς φωνεῖτέ με(1), ὁ Διδάσκαλος(2) καὶ ὁ Κύριος(3), καὶ καλῶς λέγετε· εἰμὶ γάρ(4).
Ιω. 13,13  Σεις με ονομάζετε, ο Διδάσκαλος και ο Κύριος και καλά λέτε. Διότι πράγματι είμαι.
(1)   «Εσείς με ονομάζετε έτσι» (Ζ). «Αποδέχεται τη γνώμη τους» (Χ) και έτσι «έκανε τον λόγο να μην προκαλεί κάποια ενόχληση· και προσθέτοντας ότι ε ί μ α ι, βεβαίωσε αυτές τις ονομασίες και απέδειξε ότι λέγονται όχι χαριστικά, αλλά αληθινά» (Ζ).
(2)   Η ονομαστική πτώση ή λέγεται αντί για κλητική (β) ή πρέπει να ερμηνευτεί Εσύ ο Διδάσκαλος και ο Κύριος (g). Πριν τα χρόνια του Χιλλέλ δεν υπήρχε σε χρήση ο τίτλος αυτός του Ραββί ή Διδασκάλου, όπως φαίνεται από το ότι οι προγενέστεροι του Χιλλέλ διδάσκαλοι αποκαλούνται με γυμνό το όνομά τους (Lightfoot,Hor. Herb. On Matt κγ 8). Οπότε έχει μέσα της ειδική βαρύτητα η αντίθεση του Ιησού εναντίον του τίτλου αυτού (Ματθ. κγ 8-10) και κατά των άλλων τίτλων πατέρας, καθηγητής, κύριος, οι οποίοι παρομοίως χρησιμοποιούνταν, αν και όχι τόσο ευρέως και επίσημα (C). 
Ο Χριστός είναι ο διδάσκαλός μας, που μας διδάσκει όλες τις σωτηριώδεις αλήθειες, ο οποίος κατέχει όπως κανείς ποτέ άλλος το προφητικό αξίωμα και αποκαλύπτει σε μας το θέλημα του Θεού. Συγχρόνως ο Κύριός μας έχει εξουσία απόλυτη πάνω μας και κυριαρχικά δικαιώματα απεριόριστα, διότι είμαστε πλάσματά του, αλλά και ιδιοκτησία του που εξαγοράστηκε με το αίμα του.
(3)   «Εξηγεί εκ των προτέρων το δικό του αξίωμα και, παρουσιάζοντας τη δόξα που έχει από τη φύση του, φέρνει σε δύσκολη θέση με την πράξη του αυτόν που επιζητεί τη δόξα» (Κ). Και ο μεν τίτλος Διδάσκαλος αναφέρεται στη διδασκαλία, ενώ ο Κύριος στην κυριαρχία του Ιησού σε ολόκληρη την ζωή των δούλων του (g). Η τοποθέτηση και των δύο μαζί και μάλιστα με άρθρο προσδίδει ιδιαίτερη έννοια σε αυτούς. 
Διότι «κανείς βεβαίως δεν θα κατηγορούσε αυτόν (τον Ιησού) όταν ονόμαζε τον εαυτό του Διδάσκαλο, έστω και αν δεν πίστευε αυτόν παρά μόνο ως απλό άνθρωπο. Αλλά το να ονομάζει τον εαυτό του και Κύριο των μαθητών του, ποιός θα ανεχόταν αυτό για απλό άνθρωπο; Αλλά αυτός που μιλά είναι Θεός» (Αυ). 
«Διότι η ονομασία «Κύριος» δεν είναι απλό όνομα τιμής, όπως ακριβώς σε εμάς (που λεγόμαστε μεν κύριοι) αλλά παραμένουμε δούλοι στη φύση μας… αλλά είναι από τη φύση του Κύριος, αφού εξουσιάζει τα πάντα ως Θεός. Είναι επίσης από τη φύση του και διδάσκαλος. Διότι κάθε σοφία είναι από τον Κύριο και κάθε σύνεση από αυτόν» (Κ).
(4)   «Για να μη φανεί ότι τα λόγια του λέγονται για ευχαρίστησή τους, προσθέτει· Διότι είμαι» (Χ). 
«Υπάρχει ένα παράγγελμα που απευθύνθηκε προς τους ανθρώπους· Να σε εγκωμιάζει ο διπλανός σου και όχι το δικό σου στόμα. Διότι η αυταρέσκεια είναι επικίνδυνη για αυτόν που προσέχει τον εαυτό του να μην πέσει σε αλαζονεία. Αλλά Εκείνος, ο οποίος είναι υπεράνω όλων, οσοδήποτε και αν συστήσει τον εαυτό του, είναι αδύνατον να υψώσει τον εαυτό του πάνω από την πραγματική του αξία. Ούτε μπορεί ο Θεός δίκαια να χαρακτηριστεί αλαζόνας. Διότι είναι δική μας ωφέλεια να γνωρίσουμε αυτόν, όχι δική του. Ούτε πάλι μπορεί κάποιος να γνωρίσει αυτόν, αν αυτός ο ίδιος δεν αποκαλύψει τον εαυτό του. Εάν λοιπόν απείχε από το να συστήσει τον εαυτό του, για να αποφύγει δήθεν την αλαζονεία, θα αρνιόταν σε μας την δυνατότητα να τον γνωρίσουμε» (Αυ).

Ιω. 13,14  εἰ οὖν ἐγὼ(1) ἔνιψα ὑμῶν τοὺς πόδας(2), ὁ Κύριος καὶ ὁ Διδάσκαλος(3), καὶ ὑμεῖς ὀφείλετε(4) ἀλλήλων νίπτειν τοὺς πόδας(5).
Ιω. 13,14  Εάν, λοιπόν, εγώ, ο Κύριος και ο Διδάσκαλος, έπλυνα τα πόδια σας, οφείλετε και σεις να πλένετε ο ένας του άλλου τα πόδια.
(1)   «Από εδώ λοιπόν κάνει συλλογισμό» (Ζ). Χρησιμοποιεί επιχείρημα από το ισχυρότερο (a fortiori).
(2)   «Και δεν είπε (τα πόδια) των δούλων, των αγραμμάτων και αμαθών, αλλά άφησε αυτό να το συλλογίζονται» (Θφ).
(3)   Η έννοια του συλλογισμού: «Όταν λοιπόν εγώ, ο μέγας στη δόξα και τόσο μεγάλος δεν φαίνομαι να δίστασα να κατέβω σε αυτήν την τόσο μικροπρεπή ταπείνωση, ώστε να πλύνω ακόμη και τα πόδια σας· πώς θα αρνηθείτε να κάνετε και σεις αυτό μεταξύ σας;» (Κ).
(4)   «Φυσιολογικά έπρεπε να πει· Πόσο μάλλον εσείς οι δούλοι;» (Χ). «Αλλά δεν είπε ότι Εάν εγώ, ο εκ φύσεως κύριος, έπλυνα τα πόδια σε εσάς, που από τη φύση σας είστε δούλοι, πολύ περισσότερο εσείς, οι ομόδουλοι, οφείλετε να πλένετε τα πόδια μεταξύ σας… Αλλά αφού δήλωσε αυτά με τα έργα, άφησε τη διάκριση αυτών στη συνείδηση των ακροατών» (Ζ).
(5)   Το παράγγελμα δεν πρέπει να εκληφθεί κατά λέξη. Συμβολίζει προφανώς την αδελφική αγάπη και τέλεια συγκατάβαση, τις οποίες οι μαθητές του Κυρίου υποχρεώνονται να εφαρμόζουν μεταξύ τους (F). Οφείλετε «να υπηρετείτε ο ένας τον άλλον με κάθε διακονία (υπηρεσία)» (Θφ). Δεν συνιστά με το παράγγελμα αυτό ο Κύριος κάποια τελετή, σαν αυτήν που από τον δ΄ αιώνα επικράτησε για ανάμνηση του γεγονότος αυτού στην εκκλησία, την ακολουθία του Νιπτήρος κατά την Μ. Πέμπτη. 
Αλλά «διδάσκει με αυτά το να μην αγαπά κανείς να υποτιμά τους άλλους από αλαζονεία, αλλα να θεωρεί ότι ο άλλος που είναι δούλος σαν αυτόν, είναι ανώτερος από αυτόν και να τον βάζει πρώτο σε όλα… Διότι τίποτα δεν χωρίζει τόσο και αδελφούς και φίλους, όσο η ασυγκράτητη επιθυμία των άθλιων ασήμαντων τιμητικών διακρίσεων… ενώ με αυτό [το να πλένουν μεταξύ τους τα πόδια] θα περιοριστεί μεν κάθε τρόπος αλαζονείας, και θα φύγει μακριά κάθε είδος κοσμικής φιλοδοξίας» (Κ). 
Διδασκόμαστε από το παράδειγμα αυτό του Κυρίου να είμαστε ταπεινοί στην καρδιά, όπως αυτός (Ματθ. ια 29) και να συμπεριφερόμαστε προς όλους με κάθε ταπεινοφροσύνη. Οφείλουμε να έχουμε φρόνημα ταπεινό μεν για τον εαυτό μας, υψηλό δε και τιμητικό για τον πλησίον μας. Το να πλένουμε τα πόδια μεταξύ μας σημαίνει να μην αποφεύγουμε ούτε τις ευτελέστερες και ταπεινοτικότερες υπηρεσίες, τις οποίες επιβάλλει η αγάπη, όταν πρόκειται με αυτές να εξυπηρετήσουμε την πραγματική ωφέλεια του πλησίον, μιμούμενοι σε αυτό τον Παύλο, ο οποίος αν και ήταν ελεύθερος από όλους, υποδούλωσε σε όλους τον εαυτό του, αλλά και τον ίδιο τον Κύριό μας, ο οποίος δεν ήλθε να διακονηθεί, αλλά να διακονήσει. 
«Από το να πλένουμε τα πόδια, το οποίο φαίνεται να είναι έσχατη υπηρεσία, συμπεραίνουμε ότι οφείλουμε να τελούμε και τις άλλες, πολύ περισσότερο τις πιο έντιμες» (Θφ). «Διότι ο Θεός μάς κατέστησε τον έναν οφειλέτη του άλλου, κάνοντας ο ίδιος αρχή αυτής της οφειλής και μάλιστα σε οφειλέτες κατώτερης μοίρας. Διότι αυτός μεν ήταν Κύριος. Ενώ εμείς αν το κάνουμε αυτό, το κάνουμε στους συνδούλους μας» (Χ).

Ιω. 13,15  ὑπόδειγμα(1) γὰρ δέδωκα ὑμῖν, ἵνα καθὼς ἐγὼ(2) ἐποίησα ὑμῖν, καὶ ὑμεῖς(2) ποιῆτε(3)·
Ιω. 13,15  Διότι εγώ σας έδωσα ένα τέλειο παράδειγμα, να πράττετε και σεις όπως και εγώ έπραξα εις σας.
(1)   Παράδειγμα το οποίο προβάλλεται σε μίμηση (G). Χρησιμοποιείται η λέξη για το ευγενές παράδειγμα του θανάτου του Ελεαζάρου στο Β΄Μακ. στ 28 (β). «Με αυτήν την πράξη έδωσα σε σας υπόδειγμα της ταπείνωσης με αγάπη» (Ζ). 
Η μορφή της πράξης ήταν κάτι τυχαίο, που πάρθηκε από τις συνθήκες της στιγμής, και για αυτό ήταν παροδική. Η βαθύτερη ηθική έννοιά της αποτελεί το στοιχείο αυτής το μόνιμο, το οποίο ακριβώς είναι και το υπόδειγμα που προβλήθηκε σε μας από τον Κύριο (g). Υπάρχει και η γραφή: υπόδειγμα γαρ δέδωκα.
(2)   «Και όμως δεν είναι το ίδιο· διότι αυτός μεν είναι Διδάσκαλος και Κύριος, ενώ εμείς ομόδουλοι μεταξύ μας» (Χ). «Αυτός μεν ήταν πάνω από κάθε έννοια και λόγο· ενώ εμείς είμαστε γη και στάχτη και τέφρα και σκόνη και αν υπάρχει και κάτι άλλο ευτελέστερο από αυτά» (Ζ). Το «όπως εγώ… έτσι και εσείς» πρέπει να ερμηνευτεί λοιπόν: «με την ίδια προθυμία» (Χ) και ακρίβεια. 
Πόσο καλός διδάσκαλος είναι ο Χριστός! Διδάσκει τόσο με το παράδειγμα, όσο και με το λόγο και για αυτόν τον σκοπό ήλθε στον κόσμο, για να μας δώσει υπόδειγμα και κανόνα όλων εκείνων των χαρίτων και των υποχρεώσεων, τις οποίες η αγία του θρησκεία διδάσκει. Και είναι υπόδειγμα χωρίς την παραμικρή έλλειψη ή λανθασμένη απόδοση. Για αυτό έκανε τους νόμους και τη διδασκαλία του περισσότερο κατανοητή και επιβλητική. Ο Χριστός είναι αρχηγός και Κύριος, όπως άλλοτε σε κάποιο βαθμό υπήρξε και ο Γεδεών, ο οποίος είπε στους άνδρες του: «Από μένα θα δείτε και έτσι θα κάνετε… και όπως θα κάνω, έτσι θα κάνετε και σεις» (Κριτών ζ 17)· ή όπως υπήρξε ο Αβιμέλεχ, ο οποίος είπε στο λαό: «Αυτό που είδατε να κάνω, γρήγορα κάντε το όπως εγώ» (Κριτών θ 48).
(3)   «Από αγάπη ταπεινούμενοι και υπηρετώντας» (Ζ). 
«Μάθαμε ταπείνωση από τον Ύψιστο. Και εμείς λοιπόν ως ταπεινοί ας πράττουμε μεταξύ μας ό,τι Εκείνος, ο Ύψιστος έπραξε στην ταπείνωσή του» (Αυ). «Αναγκαία λοιπόν συμβουλεύει αυτά τους αποστόλους. Επειδή δηλαδή επρόκειτο να απολαμβάνουν τιμή, άλλοι μεν μεγαλύτερη άλλοι δε μικρότερη, για να μην υπερηφανεύονται ο ένας απέναντι στον άλλον, σε όλους γκρεμίζει τα (υψηλά) φρονήματα» (Θφ).

Ιω. 13,16  ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν(1), οὐκ ἔστι(2) δοῦλος μείζων τοῦ κυρίου αὐτοῦ(3), οὐδὲ ἀπόστολος μείζων τοῦ πέμψαντος αὐτόν(4).
Ιω. 13,16  Σας διαβεβαιώνω, ότι δεν υπάρχει δούλος ανώτερος από τον κύριό του ούτε απεσταλμένος μεγαλύτερος από εκείνον, που τον έστειλε.
(1)   Εισάγει με αυτό αλήθεια ειδικής σοβαρότητας.
(2)   «Αυτό που είπε παραπάνω, αυτό και εδώ λέει για να τους κάνει να νιώσουν ντροπή» (Χ). «Εάν εγώ ο ασύγκριτα μεγαλύτερος, τόσο ταπεινώθηκα, πολύ περισσότερο εσείς» (Ζ).
(3)   «Για όσο είναι δούλος αυτού… Διότι είναι κατωτερότητα το να είναι κανείς δούλος» (Ζ). «Όταν όμως γίνει ανώτερος, τότε ούτε δούλος είναι, ούτε απεσταλμένος» (Θφ). Στο Λουκ. στ 10 λέει «δεν υπάρχει μαθητής πάνω από τον διδάσκαλο». Ο Ματθαίος συνδυάζει και τις δύο μορφές του λόγου, και του Ιωάννη και του Λουκά. Και εδώ το επιχείρημα είναι από το ισχυρότερο.
(4)   «Για όσο είναι… απεσταλμένος εκείνου. Διότι είναι κατωτερότητα… και το να στέλνεται κάποιος» (Ζ). Απόστολος κυριολεκτικά είναι ο απεσταλμένος για μεταβίβαση εντολής κάποιου ή για εκτέλεση παραγγελίας (ο). Ο Ιωάννης μόνο εδώ χρησιμοποιεί την λέξη. Κατά τους Συνοπτικούς ο Ιησούς έδωσε τον τίτλο στους δώδεκα (Λουκ. στ 13) και αυτοί ονομάζουν αυτούς έτσι. Ο Ιωάννης ονομάζει αυτούς οι μαθητές ή οι δώδεκα. Πιθανώς εδώ να υπαινίσσεται ειδικά τους δώδεκα (β).
 
Ιω. 13,17  εἰ ταῦτα(1) οἴδατε(2), μακάριοί ἐστε(3) ἐὰν ποιῆτε(4) αὐτά.
Ιω. 13,17  Εάν καταλαβαίνετε καλά αυτά, θα είσθε μακάριοι, εάν τα εφαρμόζετε.
(1)   «Αυτά που ειπώθηκαν» (Ζ).
(2)   «Αν μπορείτε να τα καταλάβετε με σαφήνεια» (Κ). Εάν καταλαβαίνετε πλήρως και εκτιμάτε (β).
(3)   «Και ο Σωτήρας λοιπόν είπε ότι αυτός που έπραξε και δίδαξε θα αποκληθεί μέγας, και πολύ δίκαια, στη βασιλεία των ουρανών» (Κ). Μακάριοι διότι θα αποκτήσετε πραγματική υπεροχή ενώπιον του Θεού από τώρα και στη μέλλουσα οικονομία (g).
(4)   «Διότι δεν αρκεί να ξέρουμε μόνο, αλλά πρέπει και να πράττουμε» (Ζ). «Διότι περισσότερο αξιαγάπητο και αξιοζήλευτο είναι όχι το να γνωρίζουμε την αρετή, αλλά να την εφαρμόζουμε» (Κ). 
«Διότι το να γνωρίσουν μεν ανήκει σε όλους, το να πράξουν όμως δεν είναι έργο όλων» (Χ). 
Είναι μεν μέγα προσόν να έχουμε γνώση των καθηκόντων μας, αλλά μόνη η γνώση δεν είναι αρκετή να μας κάνει μακάριους. Η γνώση αποτελεί φωτισμό για πράξη και εφαρμογή, αλλιώς αποβαίνει όχι μόνο ανωφελής και μάταιη, αλλά επιβαρύνει ακόμη περισσότερο τη θέση μας, διότι «μεγαλύτερη καταδίκη θα έχουμε» εφόσον «αν κάποιος ξέρει να κάνει το καλό και δεν το κάνει, είναι αμαρτία σε αυτόν» (Ιακ. δ 17).

Ιω. 13,18  οὐ περὶ πάντων ὑμῶν λέγω(1)· ἐγὼ(2) οἶδα(3) οὓς ἐξελεξάμην(4)· ἀλλ᾿(5) ἵνα ἡ γραφὴ πληρωθῇ(6), ὁ τρώγων(7) μετ᾿ ἐμοῦ τὸν ἄρτον(8) ἐπῆρεν ἐπ᾿ ἐμὲ τὴν πτέρναν αὐτοῦ(9).
Ιω. 13,18  Και αυτά δεν τα λέγω δι' όλους σας. Εγώ ξέρω πολύ καλά ποίας ποιότητος άνθρωποι ήσαν αυτοί τους οποίους εξέλεξα. Εγνώριζα πολύ καλά ότι και ένας ανάξιος εισεχώρησε μεταξύ σας, δια να εκπληρωθή έτσι η προφητεία της Γραφής• Εκείνος που τρώγει συνεχώς μαζή μου ως φίλος το ψωμί στο αυτό τραπέζι, εσήκωσε την πτέρναν του και με εκλώτσησε.
(1)   Όταν μιλώ για σας ως μακάριους (b). Λέγοντας αυτά δεν περιμένω, ότι όλοι σας θα τηρήσετε αυτά. «Λέγοντας ότι θα είναι μακάριοι αυτοί που γνωρίζουν μεν το καλό, και προσπαθούν να το κάνουν πράξη, πρόσθεσε αμέσως, Δεν λέω για όλους, υπαινισσόμενος τον προδότη· διότι δεν ανήκει στους αξιοζήλευτους ο θεομίσητος, ούτε θα μπορούσε να καταταχτεί ποτέ μαζί με τους μακάριους αυτός που κατέστησε την ψυχή του ένοχη για τόσο μεγάλη ασέβεια» (Κ). 
«Πω, πω μέγεθος ανεξικακίας! Δεν ελέγχει ακόμη τον προδότη, αλλά συγκαλύπτει το πράγμα, δίνοντας έτσι σε αυτόν ευκαιρία για μετάνοια. Και ελέγχει και δεν ελέγχει, λέγοντας τα εξής· Αυτός που τρώει κλπ» (Χ). 
«Αν και είπε σε διάφορους καιρούς πολλά παρόμοια, που κεντούσαν μόνο τη συνείδηση του προδότη, και από τη μία δίδασκαν, ότι δεν είναι κρυφή η επιβουλή του, ταυτόχρονα δε πάλι τον καλούσαν σε μετάνοια και διόρθωση, δεν τον έπεισε» (Ζ).
(2)   Μπαίνει μπροστά με έμφαση. Εγώ ο Κύριος (b).
(3)   «Γνωρίζω ως Θεός» (Ζ). Και εδώ δηλώνεται η υπερφυσική γνώση του Κυρίου. Υπάρχει και η γραφή: Εγώ γαρ οἶδα.
(4)   Και η γραφή τίνας εξελεξάμην. Ή, πιο σωστά, αναφέρεται στην εκλογή των 12, όταν και «τον Ιούδα διάλεξε και τον ανέμιξε με τους άλλους μαθητές, χωρίς να αγνοεί ότι και προδότης θα αποδειχτεί και θα πέσει μέσα στα δίχτυα της φιλοκερδείας» (Κ). 
«Γνωρίζω ποιος είναι ο καθένας από αυτούς που διάλεξα. Γνωρίζω λοιπόν και ποιος είναι ο Ιούδας και δεν μου είναι κρυφό, το ότι ο διάβολος έχει ήδη βάλει στην καρδιά του τά εναντίον μου» (Ω). 
Σημείωσε, ότι υπάρχει ανάμιξη κακών μαζί με τους καλούς στις άριστες κοινωνίες· υπήρξε ένας Ιούδας μεταξύ των αποστόλων και θα εξακολουθεί να γίνεται έτσι έως ότου φτάσουμε στη μακάρια εκείνη κοινωνία, στην οποία τίποτα το ακάθαρτο ή υποκριτικό δεν θα μπει. Ή, λιγότερο πιθανή εκδοχή «Γνωρίζω ποιους διάλεξα να συμμετέχουν μαζί μου στην μακαριότητα. Και ο προδότης Ιούδας δεν είναι από αυτούς τους διαλεγμένους» (Αυ). 
«Αν όμως ο Κύριος διάλεξε τον Ιούδα και αυτός έκανε παράβαση, τίποτα δεν σημαίνει αυτό· διότι όταν ήταν καλός αυτός τον διάλεξε και μεταβλήθηκε όπως ο Αδάμ και ο Σαούλ. Διότι ο Θεός δεν αναιρεί το αυτεξούσιο (ελευθερία βούλησης), αλλά επιτρέπει στον καθένα, να κάνει όπως θέλει» (αμ).
(5)   Ο λόγος είναι ελλειπτικός. Ή, επίσης διάλεξα και τον Ιούδα για να εκπληρωθεί η γραφή. Ή, αλλά αυτό έγινε για να εκπληρωθεί η γραφή (g). Ή, αλλά επίσης η προδοσία αυτή θα έλθει για να… (β).
(6)   Το εκβατικό ἵνα, για το οποίο δες παραπάνω. «Ας μη νομίσει κάποιος ότι για αυτό φτάνουν εις πέρας τα προφητευμένα από τους άγιους προφήτες, για να εκπληρωθούν δηλαδή οι γραφές. Διότι αν είναι αλήθεια αυτό, τίποτα καθόλου δεν θα εμποδίσει αυτούς που αναγκαστικά υπηρέτησαν τις γραμμένες προφητείες, από το να έχουν δικαιολογημένη την αμάρτία, ή μάλλον καλύτερα, να θεωρούν ότι ούτε καν αμάρτησαν. Διότι αν έπρεπε να εκπληρωθούν, θα πει κάποιος, και εκπληρώνονταν με αυτούς, άρα αυτοί μέσω των οποίων εκπληρώθηκαν θα μπορούσαν να είναι ελεύθεροι από κάθε ευθύνη. 
Από την άλλη πάλι η θεία γραφή θα φαινόταν λοιπόν οπωσδήποτε και βοηθός της αμαρτίας, καλώντας κατά κάποιο τρόπο αναγκαστικά κάποιους σε εκείνα τα οποία λέγονταν από αυτήν, έτσι ώστε να φτάσει σε τέλος αυτό που είχε παλιά προφητευτεί… Για αυτό λοιπόν, δεν πιστεύουμε ότι για αυτήν την αιτία διαπράχτηκαν τα έργα από κάποιους, για να εκπληρωθούν δηλαδή οι γραφές· αλλά το Πνεύμα μίλησε επειδή προγνώριζε ότι οπωσδήποτε θα γίνουν αυτά που θα συμβούν» (Κ).
(7)   Η παράθεση μάλλον κατά το εβραϊκό, οπωσδήποτε όμως όχι από τους Ο΄ από το Ψαλμ. μ 10. «Αυτός που έτρωγε τα ψωμιά μου ύψωσε όσο μπορούσε υψηλότερα την φτέρνα του και κατάφερε εναντίον μου κλωτσιά. Οι μεν Ο΄ λοιπόν έτσι ερμήνευσαν το ρητό από το εβραϊκό· ο Χριστός όμως ερμηνεύοντας το ίδιο ρητό από το ίδιο κείμενο, τα ίδια λέει και αυτός, με άλλες ισοδύναμες λέξεις» (Ζ). 
Ο Δαβίδ έγραψε το χωρίο για τον Αχιτόφελ, στενό του φίλο, από τον οποίο αχάριστα προδόθηκε. Δες Β΄ Βασ. ιε 31 και εξής. Λόγος με διπλό αποτέλεσμα, ο οποίος κατά το θείο σχέδιο επρόκειτο ομοίως να εκπληρωθεί με την προδοσία του Ιούδα (F). Ο Αχιτόφελ από την άποψη αυτή υπήρξε τύπος του Ιούδα (ο). 
«Εξηγήθηκε με διαφορετικά λόγια το ρητό από τον τεσσαρακοστό ψαλμό που είναι ως εξής: «καὶ γὰρ ὁ ἄνθρωπος τῆς εἰρήνης μου, ἐφ᾿ ὃν ἤλπισα, ὁ ἐσθίων ἄρτους μου, ἐμεγάλυνεν ἐπ᾿ ἐμὲ πτερνισμόν. (=και ο επιστήθιος φίλος μου, στον οποίον είχα στηρίξει τας ελπίδας μου, αυτός ο οποίος έτρωγε εις την τράπεζάν μου το φάγητόν μου, κατέφερε εναντίον μου μεγάλο λάκτισμα). 
Ο Σωτήρας λοιπόν λέει ότι το ρητό αυτό ειπώθηκε για αυτόν και τον Ιούδα· εξ αιτίας αυτού θα αναρωτηθείς πώς ο Ιούδας ήταν άνθρωπος ειρήνης και ο Σωτήρας ήλπισε σε αυτόν. Νομίζω λοιπόν ότι με αυτά δηλώνεται, ότι κάποτε είχε πιστέψει γνήσια… και δεν νομίζω ότι θα του εμπιστευόταν το ταμείο αν ήταν από τη αρχή κλέφτης· ήταν λοιπόν άξιος να του το εμπιστευτεί και του το εμπιστεύτηκε (αν και προγνώρισε ότι θα πέσει)· Και ήταν τόσο πολύ άνθρωπος ειρήνης του Χριστού, ώστε κάποτε ο Ιησούς είχε αγαθές ελπίδες για αυτόν ότι θα είναι καλός απόστολος. Άκου δηλαδή αυτό που λέει «στον οποίο ήλπισα»» (Ω).
(8)   «Αυτός που τρέφεται από εμένα, αυτός που απολαμβάνει μαζί μου το τραπέζι, το οποίο ακόμη και τους εχθρούς τους κάνει να ντρέπονται» (Θφ). 
Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Ιωάννης δεν λέει ο εσθίων αλλά ο τρώγων, λιγότερο συνηθιζόμενη λέξη, την οποία χρησιμοποιεί 4 φορές (στ 54,56,57,58) για την περίπτωση που τρώνε την σάρκα του Κυρίου στη θεία Ευχαριστία. Θα ήταν λοιπόν έξω από τη συνήθειά του να μην χρησιμοποιήσει αυτήν προκειμένου για το φαγητό στο μυστικό δείπνο (β). Το να τρώει κάποιος άρτο στο τραπέζι κάποιου ανώτερου θεωρούνταν ταυτόσημο με το να παίρνει δείγμα και εγγύηση εμπιστοσύνης, και να παρέχει υπόσχεση πίστης και αφοσίωσης (Β΄ Βασιλ. θ 7,14,Δ Βασιλ. κε 29)· το να προδώσει λοιπόν εκείνον, με τον οποίο έφαγε κάποιος άρτο, ήταν σοβαρή κατάργηση των παραδόσεων της φιλοξενίας (β). 
Ας θυμόμαστε, ότι δεν είναι μαθητές του Χριστού όλοι εκείνοι, όσοι τρώγουν τον άρτο του. Υπάρχει και η γραφή: «Τον άρτον μου», αντί για «μετ᾿ ἐμοῦ τὸν ἄρτον».
(9)   «Το εμεγάλυνεν επ’ εμέ πτέρναν αὐτοῦ, παραφράστηκε στο ἐπῆρεν ἐπ᾿ ἐμὲ τὴν πτέρναν αὐτοῦ, ώστε να είναι το ίδιο το Εμεγάλυνε με το ἐπῆρεν. Και αν πρέπει να αποσαφηνίσουμε τη φράση ἐπῆρεν ἐπ᾿ ἐμὲ τὴν πτέρναν αὐτοῦ και εμεγάλυνεν επ’ εμέ πτέρναν αὐτοῦ, θα πούμε, ότι αυτό κάνει αυτός που απλώνει το πόδι σε κάποιον» (Ω). 
Σήκωσε εναντίον μου τη φτέρνα του για να με κλωτσήσει. Η μεταφορά πιθανώς πάρθηκε από ζώο δύστροπο και σκληρό, το οποίο ξαφνικά στρέφεται και κλωτσά τον κύριό του, τη στιγμή που αυτός το περιποιείται και ίσως του προσφέρει τη συνηθισμένη τροφή (ο). Η φράση «σηκώνω την φτέρνα εναντίον κάποιου» δηλώνει λοιπόν ή «το δολερό και ύπουλο και κρυφό της επιβουλής» (Χ)= την ώρα που ανύποπτος φιλοξενεί κάποιος κάποιον στο τραπέζι δέχεται από αυτόν πλήγμα. Ή, δηλώνει το κτηνώδες μίσος (g)· την κτηνώδη βία (β). 
Ο Ιούδας ως αποστάτης υπήρξε ένοχος της ευτελέστερης και απαισιότερης επιβουλής κατά του Χριστού. Απαρνήθηκε τον Χριστό και έστρεψε τα νώτα του προς αυτόν αφού αποχωρίστηκε από τον κύκλο των μαθητών του. Επιπλέον περιφρόνησε τον Χριστό με το να τινάξει κατά κάποιο τρόπο τη σκόνη των ποδιών του κατά πρόσωπον του διδασκάλου, υβρίζοντας αυτόν και το ευαγγέλιό του. Τέλος έγινε εχθρός του κλωτσώντας τον όπως πράττουν αυτοί που με τα χέρια παλεύουν εναντίον των αντιπάλων τους, τους οποίους θέλουν να ανατρέψουν.
   
Ιω. 13,19  ἀπ᾿ ἄρτι(1) λέγω ὑμῖν(2) πρὸ τοῦ γενέσθαι, ἵνα ὅταν γένηται πιστεύσητε(3) ὅτι ἐγώ εἰμι(4).
Ιω. 13,19  Σας αναγγέλω αυτά από τώρα, πριν πραγματοποιηθούν, ώστε όταν η προδοσία γίνη, να πιστεύσετε ότι εγώ είμαι ο Χριστός.
(1)   Αντιτίθεται με τον χρόνο, στον οποίο θα πραγματοποιηθεί το προφητευμένο γεγονός (g).
(2)   Η προαναγγελία για τον προδότη εισάγεται τώρα από τον Ιησού τόσο σαφώς, ενώ ο υπαινιγμός του στίχου 10 ήταν ασαφής.
(3)   «Λέω από τώρα αυτά που είναι μεν ήδη πολύ κοντά, δεν έχουν όμως ακόμη ολοκληρωθεί, αυτά σάς τα γνωστοποιώ, έτσι ώστε όταν συμβεί να γίνουν, συνδυάζοντας τα προφητευμένα από εμένα με την έκβαση των πραγμάτων… να πιστέψετε… Ταυτόχρονα λοιπόν ο Κύριος… και τον προδότη επιχειρεί προσεχτικά να επανορθώσει, κάνοντας τον έλεγχο κρυμμένο με πολλή ασάφεια, και την έκβαση της προδοσίας, την λέει ότι θα είναι σημάδι και σαφέστατη απόδειξη ότι αυτός είναι ο Χριστός» (Κ). 
Δες Ιω ιστ 4,ιδ 29, «Και πρόσεξε αν μπορούμε να κατηγορήσουμε τους τόσο σπουδαίους μαθητές του Ιησού, ότι δεν είχαν ακόμη πιστέψει… Όπως ακριβώς αν λέγονταν σε έναν σοφό κάποια λόγια και μετά προσθέτονταν και τα εξής· Αυτά θα σε κάνουν σοφό, δεν θα εννοούσαμε οπωσδήποτε ότι έγινε από μη σοφός σοφός, αλλά από σοφός σοφότερος επειδή ακολουθεί η προκοπή και οδεύει στην τελειότητα· έτσι να εννοήσεις, σε παρακαλώ, ότι και ο πιστός μπορεί να γίνει πιστότερος. Διότι και οι απόστολοι όταν πλησίασαν κάποτε τον Κύριο δεν κατηγορούσαν τους εαυτούς τους ως απίστους όταν έλεγαν σε αυτόν το, Κύριε, πρόσθεσέ μας πίστη. Διότι με το «πρόσθεσε» σαφώς αποδεικνύεται, ότι είχαν πίστη που χωρούσε προσθήκη» (Ω). 
(4)   Ή, «ώστε όταν εκπληρωθεί αυτή η Γραφή να πιστέψετε, ότι εγώ είμαι, αυτός για τον οποίο εκείνη προφήτευσε» (Ζ) «και είπε, αυτός που τρώει μαζί μου τον άρτο σήκωσε εναντίον μου τη φτέρνα του» (Αυ). Ή, όπως στο η 24= Εγώ είμαι ο προαναγγελμένος Μεσσίας (F)· «να πιστέψετε, ότι εγώ είμαι ο προφητευμένος Χριστός» (Ω), «για τον οποίον αυτά τα λόγια προφήτευσε η θεία γραφή» (Κ). 
Ή, μπαίνει απόλυτα χωρίς να υπονοείται κάποιο κατηγορούμενο όπως και στο η 58, σαν αντίστοιχο της ίδιας φράσης, με την οποία στην Π.Δ. ο Θεός ονομάζει τον εαυτό του. Δες Ιεζεκ. κδ 24. Με τη σαφή και βέβαιη πρόγνωση αυτών που μέλλουν να συμβούν ο Χριστός έδωσε αδιαμφισβήτητη απόδειξη, ότι είναι ο αληθινός Θεός, μπροστά στον οποίο τα πάντα είναι γυμνά και ακάλυπτα. Προείπε ότι ο Ιούδας θα παρέδιδε αυτόν σε ώρα, κατά την οποία καμιά υπόνοια για αυτόν δεν ήταν δυνατόν να εισχωρήσει σε κάποιον και έτσι απέδειξε ότι είναι εκείνος, του οποίου ο λόγος είναι «κριτικός ενθυμήσεων και εννοιών καρδιάς» και ο οποίος εξετάζει καρδιές και νεφρούς.

Ιω. 13,20  ἀμὴν ἀμὴν(1) λέγω ὑμῖν, ὁ λαμβάνων(2) ἐάν τινα πέμψω, ἐμὲ λαμβάνει(3), ὁ δὲ ἐμὲ λαμβάνων λαμβάνει τὸν πέμψαντά με.
Ιω. 13,20  Σας διαβεβαιώνω, ότι εκείνος που δέχεται κάποιον που εγώ θα στείλω, δέχεται εμέ. Και εκείνος που δέχεται εμέ, δέχεται αυτόν που μ' έστειλε.
(1)   Η σχέση με τα προηγούμενα είναι διαφορετική σύμφωνα με τους διάφορους ερμηνευτές: Ή, λέει αυτά «παρηγορώντας τους περισσότερο επειδή πρόκειται εντός ολίγου να διατρέξουν την οικουμένη» (Ζ), «και να πάθουν πολλά δεινά» (Χ). 
Ή, πιο σωστά, ο στίχος αυτός πρέπει να συνδεθεί με αυτά που ειπώθηκαν στους στίχους 16-17= Είπα, ότι δεν υπάρχει απόστολος ανώτερος από αυτόν που τον έστειλε. Σας βεβαιώνω όμως ακόμη, ότι οι απόστολοί μου δεν είναι μικρότεροι από εμένα. Για αυτό είναι και μακάριοι (g).
(2)   Συναντιέται η ίδια βεβαίωση και στους Συνοπτικούς. Δες Ματθ. ι 40,Μαρκ. θ 37,Λουκ θ 48 με μικρές λεκτικές παραλλαγές. Ο Ιωάννης αντικαθιστά το από τον Ματθαίο χρησιμοποιούμενο ρήμα δέχομαι με το λαμβάνω και το αποστέλλω με το πέμπω (β).
(3)   Γενικώς παραδεκτή αρχή, ότι η τιμή που απονέμεται σε κάποιον πρέσβη, μεταβαίνει στο πρόσωπο του κυριάρχου του, τον οποίον αυτός αντιπροσωπεύει (β). 
«Όποιος δέχεται αυτόν που θα στείλει ο Ιησούς, δέχεται τον Ιησού που είναι στο πρόσωπο αυτού που στάλθηκε· και αυτός που δέχεται τον Ιησού δέχεται τον Πατέρα. Άρα αυτός που δέχεται αυτόν που θα στείλει ο Ιησούς, δέχεται τον Πατέρα που έστειλε τον Ιησού» (Ω). 
Ο Χριστός ήδη έφευγε από τον κόσμο αυτόν, θα άφηνε όμως μία τάξη ανθρώπων ως πράκτορες και αντιπροσώπους του για να κηρύττουν το λόγο του. Εκείνοι λοιπόν οι οποίοι δέχονται τον λόγο αυτόν και τους κήρυκές του στο όνομα του Χριστού και από αγάπη προς αυτόν, δέχονται αυτόν τον ίδιο το Χριστό. Το να πιστεύει κάποιος στη διδασκαλία του Χριστού και να υπακούει στις εντολές του και να δέχεται την σωτηρία που προσφέρεται στο όνομά του και με τους όρους, με τους οποίους αυτή προσφέρεται, ισοδυναμεί με το να δέχεται εκείνους, τους οποίους ο Χριστός αποστέλλει, άρα και με το να δέχεται αυτόν τον ίδιο τον Κύριο Ιησού.

Ιω. 13,21  Ταῦτα εἰπὼν(1) ὁ Ἰησοῦς ἐταράχθη(2) τῷ πνεύματι(3), καὶ ἐμαρτύρησε(4) καὶ εἶπεν· ἀμὴν ἀμὴν(5) λέγω ὑμῖν ὅτι εἷς ἐξ ὑμῶν(6) παραδώσει με(7).
Ιω. 13,21 Αφού είπε αυτά ο Ιησούς, εταράχθη εσωτερικώς πολύ, και καθαρά και ξάστερα εμαρτύρησε περί αυτού και είπε• σας αποκαλύπτω και σας διαβεβαιώνω, ότι ένας από σας θα με παραδώση.
(1)   Τα προηγούμενα λόγια, στα οποία δύο φορές υπαινίχθηκε τον προδότη.
(2)   Από λύπη «για την απώλεια του προδότη. Ταράχτηκε δηλαδή από την πολύ μεγάλη συμπάθεια, στενοχωρούμενος υπερβολικά για αυτόν» (Ζ). 
Ή, «ταράχτηκε εύλογα, αγανακτώντας για την δυστροπία του Ιούδα» (Κ). Είναι δυνατόν και τα δύο συναισθήματα να διεγέρθηκαν στον Κύριο. (Δες «καὶ περιβλεψάμενος αὐτοὺς μετ᾿ ὀργῆς, συλλυπούμενος ἐπὶ τῇ πωρώσει τῆς καρδίας αὐτῶν = Και αφού περιέφερε γύρω εις αυτούς με οργήν το βλέμμα του, ενώ συγχρόνως τους ελυπείτο ειλικρινώς δια την πώρωσιν της καρδιάς των» Μάρκ. γ 5).
(3)   Προτιμά τον όρο αυτόν από τον όρο ψυχή που λέει στο ιβ 27. Ή, διότι θέλει να σημάνει, ότι εκ βάθους ψυχής ταράχτηκε (ο). Οι εχθρότητες των αντιπάλων δεν μπορούν να πληγώσουν την ψυχή τόσο πολύ όσο οι προδοσίες των φίλων (τ). 
Ή, για να σημάνει, ότι η ταραχή είχε έδρα τις ανώτερες πνευματικές δυνάμεις του Κυρίου, και ήταν θρησκευτικής φύσης και ένα είδος φρίκης, την οποία δοκιμάζει η αγνή καρδιά αυτού που έρχεται σε επαφή με το όργανο του σατανικού εγκλήματος της προδοσίας (g). 
«Το πάθος ερχόταν στην επικράτεια του πνεύματος. Όπως δηλαδή ο άγιος ζει με το πνεύμα το οποίο αρχίζει τα πράγματα της ζωής και κάθε πράξη και προσευχή και τον ύμνου προς το Θεό, έτσι οτιδήποτε κάνει και οποτεδήποτε, το κάνει με το πνεύμα, αλλά και αν πάσχει, πάσχει με το πνεύμα» (Ω). 
Η προδοσία του Ιούδα έθιγε τον Ιησού στα τρυφερότερα βάθη της ψυχής του. Σημείωσε ότι οι πτώσεις των μαθητών του Χριστού ταράζουν αυτόν βαθύτατα. Οι αμαρτίες των χριστιανών λυπούν πολύ τον Κύριό τους.
(4)   Ή «διαμαρτυρήθηκε για την προδοσία» (Ζ). Ή, πιο σωστά, με αυτό αντιθέτει την θετική και σαφή διακήρυξη, η οποία πρόκειται να επακολουθήσει, με τους αόριστους υπαινιγμούς των στίχων 10 και 18 (g)= Έδωσε σαφή και ορισμένη μαρτυρία. Λέγεται για τον Ιησού που προλέγει αυτό που σίγουρα θα του συμβεί (G). Αποκαλύπτει με αυτήν ο Ιησούς μυστικό, το οποίο ήταν γνωστό μόνο στον διάβολο και τον Ιούδα (μ).
(5)   Η φράση χαρακτηρίζει την θεία βεβαιότητα της προαναγγελίας αυτής απέναντι στην δυσκολία, την οποία θα δοκίμαζαν οι απόστολοι για να την παραδεχτούν (g)= Όσο απίθανο και αν σας φαίνεται, σας βεβαιώνω κατηγορηματικότατα, ότι… 
(6)   «Με πολλή έμφαση ο Χριστός λέει αυτό και με αυτό ή κατηγορεί την αχαριστία αυτού που τόλμησε τέτοιο πράγμα, ή δείχνει το μέγεθος της κακίας του διαβόλου, που τόσο πολύ κατάφερε, ώστε να αρπάξει έναν και από αυτούς τους αποστόλους» (Κ). 
«Ένας, λέει, που ξέπεσε από την ομάδα και βγήκε από ανάμεσά σας, θα με παραδώσει» (Θφ). 
Ένας από σας, οι οποίοι πήρατε από εμένα τέτοιες εξαιρετικές χάρες· για τους οποίους είχα κάθε λόγο να φρονώ, ότι θα μένατε σταθεροί στην προς εμένα αγάπη· οι οποίοι εκδηλώσατε έναν τέτοιο σεβασμό σε μένα· Ποια αδικία έγινε εκ μέρους μου, ώστε ο ένας από εσάς να με προδώσει;
(7)   Δες στ 64. Όλοι οι ευαγγελιστές (Ματθ. κστ 21,Μάρκ. ιδ 18,Λουκ. κβ 21) συμφωνούν, ότι η σαφής αυτή προαναγγελία της προδοσίας έγινε για πρώτη φορά κατά τον Μυστικό δείπνο και ότι σε αυτήν δεν αποκαλύφθηκε ξεκάθαρα το όνομα του προδότη.

Ιω. 13,22  ἔβλεπον οὖν εἰς ἀλλήλους(1) οἱ μαθηταί, ἀπορούμενοι(2) περὶ τίνος λέγει(3).
Ιω. 13,22  Εκύτταζαν τότε ο ένας τον άλλον οι μαθηταί και ευρίσκοντο εις απορίαν δια ποίον τα έλεγε αυτά.
(1)   «Σε όλους δημιουργεί το φόβο με το να μην αναφέρει το όνομα· εκείνοι όμως κυριεύονται από απορία, μολονότι δεν αισθάνονταν τίποτα το κακό για τον εαυτό τους· διότι θεωρούσαν πιο αξιόπιστη τη γνώμη του Χριστού από τους δικούς τους λογισμούς. Για αυτό και έβλεπαν ο ένας τον άλλον». 
«Ο καθένας, όσο ήταν δυνατόν στην ανθρώπινη φύση, έβλεπε μέσα στην προαίρεση του άλλου, απορώντας, αν μπορούσε η ψυχή που έκανε τέτοια πράγματα… να μεταβληθεί τόσο πολύ και να ξεχάσει τα μαθήματα του Διδασκάλου, ώστε να φτάσει και στην προδοσία του» (Ω). 
Ό,τι λυπεί τον Χριστό, είναι και πρέπει να είναι αιτία λύπης σε όλους εκείνους, οι οποίοι είναι δικοί του. Ιδιαιτέρως οι σκανδαλώδεις πτώσεις εκείνων, οι οποίοι φέρουν το όνομά του, πρέπει να λυπούν τους μαθητές του Διδασκάλου. «Ποιός σκανδαλίζεται και δεν καίγομαι εγώ;».
(2)   «Αν μεν ήταν φανερή στους μαθητές του Ιησού η κακία του Ιούδα, τότε θα γνώριζαν ποιος ήταν αυτός που θα παραδώσει τον Διδάσκαλο όταν είπε ο Σωτήρας ότι ένας από σας θα με παραδώσει. Τώρα όμως βλέπονται μεταξύ τους οι μαθητές, απορώντας για ποιον λέει» (Ω). 
«Έκπληξη και φόβος μαζί τρέχει μέσα στους μαθητές και βλέπονται μεταξύ τους, εγκυμονώντας διπλή ταραχή από τα λεγόμενα. Διότι ο καθένας μεν, όπως ήταν λογικό, ανατρέχοντας στην δική του ψυχή, φοβήθηκε όχι και λίγο, αλλά και βλέποντας και τους άλλους μαζί, δεν δέχονταν μικρότερη από την άλλη αγωνία» (Κ). 
Έβλεπαν οι μαθητές τα πρόσωπα ο ένας του άλλου, προσπαθώντας να μαντεύσουν από την έκφρασή τους, ποιος ήταν ο ένοχος. Αλλά ενώ όλοι οι άλλοι έχοντας ελεύθερη και ανένοχη τη συνείδηση μπορούσαν να υψώνουν το κεφάλι αδίστακτα και να παρουσιάζουν όψη απαλλαγμένη και από το παραμικρό κοκκίνισμα, ο Ιούδας, ο οποίος ήταν ο ένοχος, είχε τόσο αποθρασυνθεί και είχε καταλήξει σε τόση αναισχυντία ώστε δεν παρουσίαζε στην όψη του κανένα σημάδι, που να προδίδει την ενοχή του. Για αυτό η ομάδα των μαθητών κυριεύεται από απορία.
(3)   Οι συνοπτικοί αναφέρουν τα ίδια και παρουσιάζουν τον καθένα από τους αποστόλους να ρωτάει: «Μήπως είμαι εγώ, Κύριε;» (Ματθ. κστ 22). 
«Παρόλο που ο καθένας τους γνώριζε για τον εαυτό του ότι είναι καθαρός και δεν διαπίστωναν τίποτα πονηρό στο νου τους, όμως θεωρούσαν πιο αξιόπιστο τον λόγο του Κυρίου από τους δικούς τους λογισμούς» (Θφ).

Ιω. 13,23  ἦν δὲ ἀνακείμενος(1) εἷς ἐκ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ ἐν τῷ κόλπῳ τοῦ Ἰησοῦ(2), ὃν ἠγάπα(3) ὁ Ἰησοῦς·
Ιω. 13,23  Κατά την ώραν εκείνην είχε γείρει στο στήθος του Ιησού ένας από τους μαθητάς του, τον οποίον ιδιαιτέρως αγαπούσε ο Ιησούς.
(1)   «Επειδή αυτός ο μαθητής πήρε εντολή από τον Πέτρο και ρώτησε κρυφά, Ποιος είναι αυτός που θα τον παραδώσει· ήταν αναγκαίο να πει πού καθόταν ώστε να μπορεί να ρωτάει κρυφά» (Ζ).
(2)   Οι αρχαίοι έγερναν μάλλον στο τραπέζι παρά κάθονταν, και ο κάθε ένας που μετείχε στο τραπέζι είχε τον αριστερό βραχίονα στηριγμένο σε προσκέφαλο, έτσι ώστε να στηρίζει με το αριστερό χέρι το κεφάλι, και είχε το δεξί χέρι ελεύθερο για να τρώει με αυτό. Τα πόδια απλώνονταν προς τα πίσω. Έτσι ο καθένας είχε το κεφάλι να πλησιάζει στο στήθος αυτού που ήταν ξαπλωμένος στα αριστερά του. Την θέση αυτή κατείχε ο Ιωάννης. Δεξιά του Χριστού (g). 
Ως προς τις τιμητικές θέσεις πρέπει να σημειωθεί, ότι ο οικοδεσπότης ή το κύριο πρόσωπο καθόταν στο κέντρο και η τιμητική θέση ήταν πάνω από αυτόν δηλαδή στα αριστερά του, και η μετά από αυτήν άλλη τιμητική θέση ήταν στα δεξιά του. Δεν είναι βέβαιο, ποιος κατείχε την προς τα αριστερά του Ιησού τιμητική θέση. Κάποιοι σκέφτηκαν, ότι κατείχε αυτήν ο Πέτρος. Αλλά σε αυτήν την περίπτωση θα μπορούσε αυτός αμέσως, χωρίς την παρέμβαση του Ιωάννη, να ρωτήσει τον Ιησού. Το γεγονός όμως ότι έκανε νεύμα στον Ιωάννη, υποδηλώνει ότι δεν ήταν πολύ κοντά του. Πιθανότερο είναι ότι την πιο τιμητική αυτή θέση κατείχε ο Ιούδας, όπως υποδηλώνεται από το ότι ο Ιησούς μπορούσε να μιλά σε αυτόν κατ’ ιδίαν, χωρίς τα της συνομιλίας να ακούγονται από τους άλλους μαθητές. Δες στίχο 27 και Ματθ. κστ 25. Το ότι επίσης αυτός είχε και το ταμείο, παρείχε ίσως σε αυτόν και κάποια προτίμηση απέναντι στους συμμαθητές του (β). 
Πάντως και η θέση του Ιωάννου ήταν τιμητική και «της τιμής αυτής αξιώθηκε επειδή κρίθηκε άξιος ξεχωριστής αγάπης από τον Διδάσκαλο» (Ω).
(3)   «Ο Ιωάννης είναι αυτός, ο συγγραφέας του παρόντος βιβλίου, ο οποίος, επειδή λέει για τον εαυτό του ότι ήταν αγαπημένος, έκρυψε το όνομά του, παραδίδοντάς το στη σιωπή, για να μην φανεί ότι καυχιέται» (Κ). 
Ο Ιωάννης επιμελέστατα αποφεύγει να αναφέρει τον εαυτό του. Είναι επιθυμητότερο το να αγαπιέσαι από τον Ιησού παρά να διακρίνεσαι με το όνομά σου (b). Για πρώτη τώρα φορά ο Ιωάννης αναφέρεται στον εαυτό του σαν έναν από τους μαθητές τον οποίο αγαπούσε ιδιαιτέρως ο Ιησούς. Η φράση «ὃν ἠγάπα ὁ Ἰησοῦς» αναφέρεται και πάλι στα ιθ 26,κα 7,20 και 24, και από το κα 24 τίθεται έξω αμφιβολίας, ότι ο μαθητής τον οποίο αγαπούσε ο Ιησούς είναι αυτός ο ίδιος ο ευαγγελιστής (ο). ὃν ἠγάπα = «Αυτόν αγαπούσε ο Ιησούς, περισσότερο δηλαδή, επειδή ήταν άξιος να αγαπιέται περισσότερο, λόγω πλούτου αρετής μεγάλης» (Ζ). 
«Πρόσεξε επίσης σε αυτόν και την έλλειψη καύχησης. Διότι δεν είπε το όνομα, αλλά ότι Αυτόν που αγαπούσε, όπως ακριβώς και ο Παύλος, όταν έλεγε· Γνωρίζω άνθρωπο πριν από δεκατέσσερα χρόνια» (Χ).

Ιω. 13,24  νεύει(1) οὖν(2) τούτῳ Σίμων Πέτρος πυθέσθαι(3) τίς ἂν εἴη(4) περὶ οὗ λέγει.
Ιω. 13,24  Έκανε, λοιπόν, νόημα εις αυτόν ο Σίμων Πέτρος, να ερωτήση ποιός άραγε είναι αυτός, δια τον οποίον λέγει ο διδάσκαλος.
(1)   «Θα μπορούσαμε να θαυμάσουμε εύλογα και σε αυτό πάλι, την πολλή ακρίβεια, όσον αφορά την ευλάβεια, των αγίων μαθητών… Ο Πέτρος, δεν έκανε μεν καθόλου ο ίδιος την ερώτηση, αλλά αφήνει την ερώτηση στον κοντινό και αγαπημένο για το λαμπρότερο της αγνότητας» (Κ). 
Ο Πέτρος «επειδή από πολλή θερμότητα βρίσκεται σε πολλές περιπτώσεις μεν να είναι ορμητικός, αλλά να μαλώνεται, για αυτό το λόγο τώρα φοβήθηκε να ρωτήσει, για να μην τον μαλώσει και τώρα ο Κύριος ως προπετή» (Θφ). Είχε πρόσφατα επιτιμηθεί ο Πέτρος.
(2)   Γνωρίζοντας ο Πέτρος ότι ο Ιωάννης αγαπιόταν από τον Κύριο και βλέποντας πόσο κατάλληλη ήταν ήδη η θέση του στο τραπέζι, για να ζητήσει πληροφορίες από τον Ιησού, για αυτά (λοιπόν…), «δεν του έκανε νεύμα με τη σκέψη ότι είναι ανώτερος, αλλά για την πολλή αγάπη του» (Χ).
(3)   Υπάρχει και η γραφή «Σίμων Πέτρος και λέγει αυτώ Ειπέ τίς εστίν περὶ οὗ λέγει». Μολονότι μαρτυρείται σοβαρά δεν συμφωνεί όμως με το νεύει. Αυτός που κάνει νεύμα δεν μιλάει συγχρόνως και με τη γλώσσα. Η συνηθισμένη γραφή (την οποία έχει και ο Αλεξανδρινός κώδικας) μαρτυρείται από αρκετούς μεγαλογράμματους κώδικες και από τις Συριακές μεταφράσεις (την Πεσιτώ, του Σινά κλπ).
(4)   =Ποιος μπορεί να είναι. Εκφράζει η ερώτηση ένα είδος αμφιβολίας. (=Πώς είναι δυνατόν μαθητής από τον κύκλο μας να προβεί σε κάτι τέτοιο;).

Ιω. 13,25  ἐπιπεσὼν δὲ ἐκεῖνος ἐπὶ τὸ στῆθος(1) τοῦ Ἰησοῦ λέγει αὐτῷ· Κύριε(2), τίς ἐστιν;
Ιω. 13,25 Αφού δε έπεσε εκείνος στο στήθος του Ιησού, τον ηρώτησε• Κύριε, ποιός είναι εκείνος που θα σε παραδώση;
(1)   Το επιπεσών υποδηλώνει απότομη κίνηση, σύμφωνη με την ζωηρότητα του συναισθήματος που την προκάλεσε (g). Υπάρχει και η γραφή αναπεσών δὲ ἐκεῖνος ούτως ἐπὶ τὸ στῆθος = «Έτσι· όπως ήταν γερμένος, δηλαδή δεν σηκώθηκε, αλλά μόνο γύρισε προς το μέρος του» (Ζ) και «γέρνοντας ήσυχα προς τον διδάσκαλο, ψιθυρίζει κρυφά» (Κ) και «ρωτά σχεδόν στο αυτί του, ώστε να μην γίνει φανερός ο προδότης» (Χ).
(2)   Αν και ψιθύρισε τη φράση στο αυτί του Ιησού, αποκαλεί αυτόν Κύριο. Η οικειότητα την οποία είχε προς τον Διδάσκαλο, δεν μείωνε τον προς αυτόν σεβασμό του. Όσο στενότερη σχέση και κοινωνία έχουν οι ευσεβείς ψυχές με τον Χριστό, τόσο περισσότερο αισθάνονται την αξία και το μεγαλείο του και τη δική τους αναξιότητα και ευτέλεια, όπως άλλοτε και ο Αβραάμ, ο οποίος συνομιλώντας πριν την καταστροφή των Σοδόμων και Γομόρρας με το Θεό διακήρυξε για τον εαυτό του ταπεινά: «Εγώ είμαι χώμα και στάχτη» (Γεν. ιη 27).

Ιω. 13,26  ἀποκρίνεται ὁ Ἰησοῦς(1)· ἐκεῖνός ἐστιν ᾧ ἐγὼ βάψας τὸ ψωμίον(2) ἐπιδώσω(3). καὶ ἐμβάψας τὸ ψωμίον δίδωσιν(4) Ἰούδᾳ Σίμωνος Ἰσκαριώτῃ.
Ιω. 13,26 Απεκρίθη ο Ιησούς• είναι εκείνος προς τον οποίον εγώ θα του δώσω ψωμί, αφού προηγουμένως το βουτήξω στον ζωμόν. Και αφού βούτηξε στο πιάτο ένα κόματι ψωμί, το έδωσε στον Ιούδα τον Ισκαριώτη, τον υιό του Σίμωνος.
(1)   «Και ο Χριστός έτσι αποκρίθηκε» (Χ), στο αυτί του Ιωάννη (b), ώστε να ακουστεί μόνο από αυτόν «και ούτε τότε δεν έκανε φανερό» (Χ) τον Ιούδα, «αλλά με το ψωμί δήθεν τον κάνει φανερό» (Θφ). Όπως φαίνεται από το στίχο 28 ίσως και ο ίδιος ο Ιωάννης δεν κατανόησε πλήρως την απάντηση του Κυρίου.
(2)   Υπάρχει και η γραφή: βάψω το ψωμίον και δώσω. Το ψωμίον= ένα τεμάχιο. Πουθενά αλλού στην Κ.Δ. δεν συναντιέται η λέξη εκτός από το χωρίο αυτό (β).
(3)   Ήταν δείγμα οικειότητας το να επιτρέψει κάποιος σε ξένο να βουτήξει το ψωμί του σε κοινό πιάτο (Ρουθ β 14). Ακόμη και μέχρι σήμερα στην Ανατολή συνηθίζεται ως ένδειξη τιμητικής εύνοιας προς τον φιλοξενούμενο το να δίνουν σε αυτόν τεμάχιο εκλεκτό από το κεντρικό πιάτο. Αυτό έπραξε και ο Ιησούς για τον Ιούδα, ο οποίος πιθανώς ήταν γερμένος στα αριστερά του. Ο τρόπος αυτός της φιλοφροσύνης ήταν τόσο συνηθισμένος, ώστε δεν απόσπασε ιδιαιτέρως την προσοχή των μαθητών κατά την προκειμένη περίπτωση (β).
(4)   Ο Ιησούς έδωσε αυτό με μέγιστη μακροθυμία· και οι άλλοι μαθητές αναμφίβολα σκέφτηκαν για τον Ιούδα, ότι ευλογήθηκε αυτός περισσότερο από τους άλλους (b). 
«Δέξου, λέει, τον άρτο, του οποίου μετέλαβες μαζί μου, έλα σε συναίσθηση του κοινού τραπεζιού. Αλλά δεν κατάλαβε, αφού είχε ναρκωθεί η ψυχή του από το πάθος» (Θφ). 
Σύμφωνα με τον Ματθαίο (κστ 25) ο Ιούδας ρώτησε τον Κύριο «μήπως είμαι εγώ, ραββί;» και ο Κύριος απάντησε σε αυτόν· «Συ είπας». Πιθανότατα το δόσιμο του ψωμιού και η στιχομυθία αυτή συνέπεσαν. Και εφόσον ο Ιούδας ήταν γερμένος δίπλα στον Ιησού, δεν έγινε αυτή αντιληπτή. 
«Ο Σωτήρας δεν δίνει στον Ιωάννη κάποιο άλλο σημάδι του πράγματος, παρά αυτό που από παλιά προφητεύτηκε από την φωνή του προφήτη· αυτός που έτρωγε τους άρτους μου σήκωσε ψηλά τη φτέρνα του και με κλώτσησε. Διότι αφού βούτηξε δίνει το ψωμί, δείχνοντας με αυτό αυτόν που έτρωγε τον άρτο του» (Κ). 
Υπάρχει και η γραφή: βάψας οὖν το ψωμίον.

Ιω. 13,27  καὶ μετὰ τὸ ψωμίον(1) τότε(2) εἰσῆλθεν(3) εἰς ἐκεῖνον(4) ὁ σατανᾶς. λέγει οὖν(5) αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· ὃ ποιεῖς(6), ποίησον(7) τάχιον(8).
Ιω. 13,27  Και στον Ιούδαν, αφού επήρε το ψωμί εισήλθεν εις αυτόν ο σατανάς. Αδιόρθωτον καθώς τον είδε ο Κυριος, του είπε• αυτό που πρόκειται να κάμης, κάμε το το ταχύτερον.
(1)   Η ένδειξη αυτή της εύνοιας του Ιησού προς τον Ιούδα δεν τον συγκίνησε. 
«Ο προδότης λοιπόν δεν ντράπηκε τους ελέγχους που από πριν έγιναν κρυφά και μυστικά, αλλα ούτε την ακαταμάχητη ισχύ της αγάπης, ούτε τιμή και δόξα και χάρη, ούτε την ευλογία την από το Χριστό» (Κ). 
«Ας υποθέσουμε, ότι η συμμετοχή στο ίδιο τραπέζι δεν τον έκανε να νιώσει ντροπή (τον Ιούδα), το ότι όμως πήρε το τεμάχιο άρτου από τον Κύριο ποιού την προσοχή ήταν δυνατόν να μην προσελκύσει; Αλλά όχι εκείνον· για αυτό και ο σατανάς τότε μπήκε σε αυτόν γελώντας με αυτόν για την αναισχυντία του» (Χ).
(2)   Δίνοντας το ψωμί στον Ιούδα ο Κύριος έκανε την ύστατη έκκληση στη συνείδησή του. Η στιγμή λοιπόν ήταν κρίσιμη και εκφράζεται αυτό από τον Ιωάννη με το «τότε» (g). 
«Ας μη νομίσει πάλι κάποιος, ότι το ψωμί έγινε η αιτία στον προδότη να δεχτεί το σατανά… αλλά επειδή όλη η αγάπη σε αυτόν ολοκληρώθηκε και τίποτα και με το παραπάνω δεν έλειψε που συντελούσαν στην τιμή και στη διάθεση, ακολουθούσε ο Ιούδας τα ίδια σχέδια… και δεν μετακινεί την καρδιά του από την παράνομη απόφαση… αλλά ακόμη χειρότερα δίψασε το τέρμα της ασέβειας και νικήθηκε από κακά τολμήματα, για αυτό μπήκε λοιπόν ο σατανάς» (Κ). 
Πολλοί γίνονται χειρότεροι από τις δωρεές της αγαθότητας του Κυρίου και στηρίζονται ακόμη περισσότερο στην αμετανοησία τους με τα μέσα εκείνα, τα οποία η θεία αγαθότητα παρέχει σε αυτούς για μετάνοια.
(3)   «Επειδή βρήκε την καρδιά του ολάνοιχτη όπως ακριβώς κάποια πύλη που έμεινε χωρίς την προσοχή του φύλακα και είδε απύλωτο το νου του» (Κ). 
«Προηγουμένως μεν δεν μπήκε ο σατανάς στον Ιούδα, αλλά μπήκε μόνο στην καρδιά του, για να παραδώσει τον Διδάσκαλο, στο σημείο όμως που τώρα εξετάζουμε μετά το ψωμί μπήκε σε εκείνον. Για αυτό ακριβώς και εμείς να φυλαγόμαστε μήπως κάποτε ο διάβολος βάλει στην καρδιά μας οποιοδήποτε από τα πυρωμένα βέλη του. Διότι εάν βάλει, παραφυλάει μετά από αυτό να μπει και αυτός» (Ω). 
«Προηγουμένως τον παρενοχλούσε από έξω με το πάθος της φιλαργυρίας. Τώρα όμως τον κυρίευσε ολοκληρωτικά» (Θφ). 
«Διότι δεν έχει πλέον σύμβουλο τον σατανά αλλά ήδη τον κάνει δεσπότη και εξουσιαστή όλης της καρδιάς του αυτόν που στην αρχή ψιθύριζε στη διάνοιά του. Διότι μπήκε σε αυτόν σύμφωνα με το λόγο του ευαγγελίου» (Κ). «Διότι έως ότου ανήκε στην ομάδα των μαθητών…του έκανε επιθέσεις από έξω, όταν όμως τον φανέρωσε ο Κύριος… πήδηξε λοιπόν μέσα του τελείως ελεύθερα» (Χ). 
«Διότι δεν μπορούμε να υποθέσουμε, ότι δεν ήταν σε αυτόν (ο σατανάς) όταν ήλθε στους Ιουδαίους και έκανε συμφωνία μαζί τους για την τιμή της προδοσίας… Η πρώτη είσοδος του σατανά στον Ιούδα έγινε, όταν φύτεψε στην καρδιά του τη σκέψη της προδοσίας του Χριστού. Αλλά τώρα μετά το ψωμί μπήκε σε αυτόν όχι πλέον για να πειράζει αυτόν που ανήκει σε άλλον, αλλά για να κατακυριεύσει αυτόν ως δικό του» (Αυ). 
«Μπήκε στα τρίσβαθα της καρδιάς του και κυρίευσε την ψυχή του» (Θφ). 
«Διότι είναι άλλο το να βάλει κάτι μέσα [ο σατανάς] και άλλο το να μπει σε αυτόν, όπως ακριβώς είναι άλλο το να χτυπήσει κάποιος με το χέρι από έξω, και άλλο το να δώσει σε κάποιον καίριο χτύπημα και να βάλει μέσα το ξίφος» (αμ). 
Αν και ο διάβολος είναι στο εσωτερικό κάθε πονηρού ανθρώπου, που ενεργεί τα έργα του (Εφεσ. β 2), παρόλ’ αυτά μερικές φορές εισέρχεται φανερότερα και ισχυρότερα, όταν παρασύρει αυτούς σε πράξεις υπερβολικά πονηρές, για τις οποίες ο ανθρωπισμός και η συνείδηση του φυσικού ανθρώπου νιώθει αποστροφή. Οι προδότες του Χριστού έχουν το σατανά μέσα τους. Ο Χριστός μιλά για την αμαρτία του Ιούδα ως μεγαλύτερη από την αμαρτία των διωκτών του.
(4)   Σημειώνει ήδη τον Ιούδα με αντωνυμία η οποία απομακρύνει αυτόν σε απόσταση (b). Το «εκείνος» δηλώνει την ξένου φρονήματος διάνοια του Ιούδα (β).
(5)   Εφόσον δείχτηκε και απέναντι σε αυτήν την εύνοια αναίσθητος και κατακυριεύτηκε από τον σατανά, «δεν έπρεπε, αφού ήταν τέτοιος και εξακολουθούσε για τόσο χρόνο να παραμένει αδιόρθωτος, να τον κρατά μέσα. Για αυτό λοιπόν και τον έβγαλε έξω» (Χ). 
Το «οὖν» παρουσιάζει την με τα ακόλουθα λόγια του Κυρίου απομάκρυνση του Ιούδα ως συνέπεια της κατακυρίευσής του από τον σατανά.
(6)   =Ό,τι προτίθεσαι να πράξεις (ο). Ο Ιούδας θα μπορούσε να αντιληφθεί από την ακτίνα αυτή της παγγνωσίας του Κυρίου, ότι είναι γνωστός (b).
(7)   «Δεν είναι λόγια κάποιου που προστάζει, ούτε που συμβουλεύει, αλλά κάποιου που επιτιμά και δείχνει, ότι αυτός μεν ήθελε να τον διορθώσει, αλλά επειδή εξακολουθούσε να μένει αδιόρθωτος, τον αφήνει» (Χ). 
Δεν επιθυμεί ο Κύριος να πράξει ο Ιούδας αυτό, αλλά εφόσον επέμενε να πράξει αυτό, να το πράξει γρήγορα (b). «Διότι λέγοντας το «κάνε» είναι σαν να λέει το εξής: Να, σε αφήνω, κάνε ό,τι θες, δεν εμποδίζω τη γνώμη σου, δεν σε κρατώ πια» (Θφ). 
Ο Χριστός γνώριζε, ότι ήδη ο σατανάς μπήκε στον Ιούδα και κυρίευσε εξ’ ολοκλήρου αυτόν. Για αυτό και τον παραδίδει σαν να μην έχει πλέον κάποια ελπίδα σωτηρίας. Όταν το πονηρό πνεύμα γίνει δεκτό θεληματικά από κάποιον άνθρωπο, τότε το αγαθό Πνεύμα κατά λόγο δικαιοσύνης αποσύρεται και αποχωρεί. 
«Επειδή αυτό αποφάσισες, λέει, βιάσου στην εναντίον μου επιβουλή· διότι δεν με λυπεί το να πάθω» (αμ).
(8)   Λέγεται επιρρηματικά αντί για το θᾶσσον ή θᾶττον (=γρηγορότερα) (G).= Γρηγορότερα από όσο έχεις πρόθεση (ο)· γρηγορότερα από το χρόνο, τον οποίο εσύ από μόνος σου όρισες. 
«Δεν ήθελε πλέον να αναβάλλει ούτε να καθυστερεί, αλλά όσο το δυνατόν να επιταχύνει [το σωτήριο σχέδιο]· δεν το είπε αυτό δειλιάζοντας, όπως νομίζουν κάποιοι που δεν κατάλαβαν με ποιο τρόπο είπε: Πατέρα αν είναι δυνατόν ας περάσει αυτό το ποτήριο, αλλά το είπε αναλαμβάνοντας, για να το πω έτσι, με πολύ θάρρος τον αγώνα» (Ω).

Ιω. 13,28  τοῦτο δὲ οὐδεὶς ἔγνω(1) τῶν ἀνακειμένων πρὸς τί εἶπεν αὐτῷ·
Ιω. 13,28  Αυτόν τον τελευταίον λόγον κανείς από τους μαθητάς, που εκάθητο στο τραπέζι, δεν εκατάλαβε, προς ποίον σκοπόν τον είπε ο Κυριος.
(1)   Το «ὃ ποιεῖς, ποίησον τάχιον» που ειπώθηκε δυνατά έγινε από όλους ακουστό όχι όμως και αντιληπτό. Κανείς. Ίσως ο Ιωάννης σιωπηρά εξαιρεί τον εαυτό του (g). Αλλά ίσως και αυτός ο Ιωάννης δεν αντιλήφθηκε επαρκώς την έννοια των λόγων αυτών του Σωτήρα ούτε υπέθετε τόσο επικείμενη την προδοσία, ώστε να εκλάβει το σήκωμα από το τραπέζι και την έξοδο του Ιούδα ότι έγινε για τον σκοπό αυτόν (ο). 
«Άραγε ούτε ο Ιωάννης; Ούτε αυτός. Διότι δεν περίμενε ότι μαθητής θα μπορούσε να φτάσει σε τόσο μεγάλο βαθμό παρανομίας. Επειδή δηλαδή ήταν μακριά από αυτήν την πονηρία, ούτε για άλλους δεν μπορούσαν να υποπτευθούν τέτοια πράγματα» (Χ). 
Τόσο πολύ ο Ιούδας υπήρξε επιδέξιος στο να αποκρύψει υποκριτικά τον εαυτό του και τόσο πολύ η λεπτότητα του Κυρίου προς αυτόν δείχτηκε μεγάλη μέχρι τέλους (F). Αλλά και οι μαθητές παρά τις ατέλειες, τις οποίες έδειχναν πριν ακόμη έλθει σε αυτούς το Πνεύμα το Άγιο, αγαπούσαν αρκετά ο ένας τον άλλον, ώστε δεν ήταν δυνατόν να συλλάβει ο ένας κατά του άλλου τόσο βαριά υπόνοια. «Η αγάπη δεν σκέφτεται το κακό». Αντιθέτως πολλοί και από εκείνους που έχουν το όνομα του Χριστιανού, όταν ακούνε σκληρές κατηγορίες που εκφέρονται αόριστα, είναι έτοιμοι να πουν· σε αυτόν αναφέρεται αυτή· εκείνος έπραξε αυτό· ο άλλος είναι ο ένοχος.

Ιω. 13,29  τινὲς γὰρ ἐδόκουν, ἐπεὶ τὸ γλωσσόκομον εἶχεν ὁ Ἰούδας, ὅτι λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς, ἀγόρασον ὧν χρείαν ἔχομεν εἰς τὴν ἑορτήν(1), ἢ τοῖς πτωχοῖς ἵνα τι δῶ(2).
Ιω. 13,29  Επειδή δε ο Ιούδας είχε το κουτί του κοινού ταμείου, μερικοί ενόμισαν ότι του είπε ο Ιησούς• Αγόρασε αυτά που μας χρειάζονται δια την εορτήν η ότι του είπε να δώση κάτι στους πτωχούς.
(1)   Τέτοια περιστατικά δεν συμφωνούν με την ιδέα, ότι το απόγευμα εκείνο ήταν αυτό του πασχάλιου δείπνου (b). Έχουμε εδώ κάποια ένδειξη για το ότι το Δείπνο αυτό δεν ήταν το πασχάλιο, διότι αν ήταν το πασχάλιο, δεν θα μπορούσε να αγοραστεί κάτι (β).
(2)   Άλλη εξήγηση αυτών που ειπώθηκαν στον Ιούδα υπήρξε, ότι προτράπηκε από τον Κύριο να δώσει κάποιες ελεημοσύνες στους φτωχούς, κατά τη συνήθειά του (Ιω. ιβ 6), ίσως ώστε με τη βοήθεια αυτή να μπορέσουν οι ελεούμενοι να προμηθευτούν τον πασχάλιο αμνό για την επομένη. 
«Διότι φρόντιζε πολύ για τους φτωχούς… δείχνοντας ότι και αυτός που είναι ακτήμων και έχει σταυρωθεί για τον κόσμο πρέπει να φροντίζει πολύ για αυτό το πράγμα» (Θφ). 
Από το τελευταίο αυτό φαίνεται, ότι ο Κύριος, μολονότι ζούσε από τις συνεισφορές των άλλων (Λουκ. η 3), όμως έδινε και στους φτωχούς ελεημοσύνη, λίγο από το λίγο που είχε. Παρόλο που αν δεν παρείχε την ελεημοσύνη αυτήν, θα μπορούσε πλήρως να δικαιολογηθεί, όχι μόνο διότι και αυτός ήταν φτωχός και δεν είχε που να γύρει το κεφάλι, αλλά και διότι από τους πενιχρούς εκείνους πόρους συντηρούσε ολόκληρο τον κύκλο των δώδεκα δωρεάν. Επιπλέον διδασκόμαστε από εδώ, ότι ο καιρός των θρησκευτικών εορτών είναι και ο καταλληλότερος για την άσκηση έργων αγάπης.
 
Ιω. 13,30  λαβὼν οὖν τὸ ψωμίον(1) ἐκεῖνος εὐθέως ἐξῆλθεν(2)· ἦν δὲ νύξ(3).
Ιω. 13,30  Όταν, λοιπόν, εκείνος επήρε το ψωμί, εβγήκε αμέσως έξω από το υπερώον. Είχε δε πέσει πλέον η νύκτα.
(1)   Τονίζει αυτό ο ευαγγελιστής υπαινισσόμενος ότι ο Ιούδας αντιλήφθηκε τη σημασία της προσφοράς του ψωμιού από τον Ιησού και ότι ο διδάσκαλος γνώριζε ήδη τις προθέσεις του (β).
(2)   «Τρέχοντας πηγαίνει στο θέλημα του διαβόλου και πηδά έξω από το σπίτι σαν μανιακός και ταραγμένος… Διότι είναι φοβερός ο σατανάς στο να προστάζει να φέρουν αμέσως εις πέρας τα πονηρά, αυτοί που μία φορά κυριεύτηκαν από αυτόν και μπήκαν κάτω από την εξουσία του… Και τον Ιούδα λοιπόν μετά το ψωμί, τον αναγκάζει αμέσως, σαν να τον έβαλε κάτω από το χέρι του, να προχωρήσει σε αυτήν την τόσο ανίερη πράξη» (Κ). 
Η ιδέα ότι ήταν ήδη γνωστός στον Διδάσκαλο και νέα βίαιη έφοδος του Σατανά που τον κυρίευσε, ώθησαν αυτόν να βγει για άμεση πραγματοποίηση της προδοσίας. 
«Ο προδότης σε αυτό μόνο υπακούει τον διδάσκαλο· διότι αφού πήρε το ψωμί, δεν ανέβαλε ούτε καθυστέρησε αλλά βγήκε αμέσως να κάνει γρήγορα το έργο της προδοσίας. Και αληθινά βγήκε· διότι όχι μόνο… βγήκε από το σπίτι, στο οποίο γινόταν το δείπνο, αλλά και τελείως βγήκε από τον Ιησού» (Ω). 
Δεν υπήρχε ανάγκη να διώξει αυτόν ο Χριστός, ο οποίος κανέναν «δεν βγάζει έξω». Μόνος του ο Ιούδας έδιωξε τον εαυτό του.
(3)   «Και εκείνος που βγήκε, ήταν και αυτός νύχτα» (Αυ). 
«Η αισθητή νύχτα… είναι εικόνα της νύχτας που έγινε στην ψυχή του Ιούδα, όταν… ο Σατανάς μπήκε σε αυτόν… Για αυτούς λοιπόν των οποίων πλένονταν τα πόδια από τον Ιησού δεν ήταν νύχτα, αλλά ημέρα λαμπρότατη» (Ω). Σημειώνει κατά τη συνήθειά του ο Ιωάννης (δες α 29) και τον χρόνο της εξόδου, αλλά βρίσκει τώρα ιδιαιτέρως αξιοσημείωτο αυτόν, για να βάλει μπροστά στον αναγνώστη την δραματική φρίκη της στιγμής. Ο Ιούδας βγήκε στο σκοτάδι. Η συμβολική έννοια αυτού είναι δύσκολο να μην ήλθε στην διάνοια του ευαγγελιστή. Δες Λουκ. κβ 53 (β). Ή, λιγότερο πιθανή εκδοχή 
«Γιατί μου αναφέρεις το χρόνο; Για να μάθεις την θρασύτητα, ότι δηλαδή ούτε ο χρόνος δεν συγκράτησε την ορμή του» (Χ). 
Αν και ήταν νύχτα, ακατάλληλη ώρα για εργασία, όμως ο σατανάς που μπήκε στην καρδιά του απομάκρυνε από τη διάνοια του προδότη κάθε δυσκολία, η οποία ενδεχομένως θα του παρουσιαζόταν στη σκέψη από το κρύο και το σκοτάδι της νύχτας. Αυτό θα μπορούσε να ντροπιάσει εμάς για την χαλαρότητα και νωθρότητα, την οποία δείχνουμε στη διακονία του Κυρίου, την ώρα που οι υπηρέτες του σατανά είναι τόσο πρόθυμοι και ριψοκίνδυνοι, όταν τον υπηρετούν. 
Ως προς το ερώτημα σε ποιο σημείο της αφήγησης του Ιωάννη πρέπει να τοποθετηθεί η σύσταση του μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας δόθηκαν από διάφορους διάφορες απαντήσεις. Αρκετά πιθανή παρουσιάζεται η τοποθέτηση της σύστασης του μυστηρίου στο ενδιάμεσο μεταξύ των στίχων 32 και 33 όπου διαφαίνεται να σταματά κάπως η συνέχεια της αφήγησης. Αν λάβουμε όμως υπόψη, ότι σύμφωνα με τον Λουκά τα αποκαλυπτικά λόγια του Σωτήρα για τον προδότη εκφωνήθηκαν μετά τη σύσταση της θείας Ευχαριστίας και ότι τόσο κατά τον Λουκά, όσο και κατά τον Παύλο (Λουκ. κβ 20 και Α΄Κορ. ια 25), το κόψιμο και μοίρασμα του άρτου της ευχαριστίας έγινε την ώρα που έτρωγαν αυτοί, ενώ η ευλογία και μετάδοση του ποτηρίου μετά το δείπνο, παρουσιάζεται πιθανότερο, ότι ο Ιούδας βγήκε μετά την ευλογία του άρτου και πριν την ευλογία του ποτηρίου. Το δόσιμο άλλωστε σε αυτόν του ψωμιού από τον Ιησού προϋποθέτει, ότι το δείπνο δεν είχε ακόμη τελειώσει (g).

31 Ὅτε οὖν(1) ἐξῆλθε, λέγει ὁ Ἰησοῦς(2)· νῦν(3) ἐδοξάσθη(4) ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου(5), καὶ ὁ Θεὸς ἐδοξάσθη(6) ἐν αὐτῷ(7).
31Όταν εκείνος έφυγε, λέει ο Ιησούς: «Ήρθε τώρα η ώρα να φανερωθεί η δόξα του Υιού του Ανθρώπου κι ο Θεός να δοξαστεί εξαιτίας του·
(1)  Παραλείπεται από κάποιους κώδικες, ανάμεσα στους οποίους και ο Αλεξανδρινός. Για αυτό ο Ζ, και ο b, συνδέουν το «Ὅτε ἐξῆλθε» με το «ήταν νύχτα». Αυθεντική γραφή μαζί με το οὖν, οπότε η προηγούμενη φράση ολοκληρώνεται δραματικά με το μονοσύλλαβο νύξ (νύχτα)» (β).
(2)  Η αναχώρηση του προδότη ήταν μία ανακούφιση του θείου διδασκάλου, η οποία ξεσπά ξαφνικά σε μεγαλειώδη ενθουσιασμό (F).
«Αρχίζει λοιπόν το λόγο ο Χριστός, διδάσκοντας και με αυτό, σαν με υπόδειγμα, ότι δεν πρέπει να λέγονται στα αυτιά όλων, αυτά που αρμόζουν μόνο στους γνήσιους μαθητές… και ανακοινώνει στον πρέποντα καιρό τα μυστήρια, στους γνήσιους από τους μαθητές» (Κ).
(3)  Η αναχώρηση του προδότη έδινε το σύνθημα της έναρξης των παθημάτων (F). Το έργο ήδη άρχισε και οι δυνάμεις του πονηρού βάδιζαν για τη μάχη (ο).
(4)  «Δηλώνει με αυτό το σωτήριο πάθος, το οποίο είναι στην πόρτα και έρχεται ήδη μετά από λίγο» (Κ). Ο Ιησούς προσβλέπει προς το πάθημά του σαν σε σύντομη οδοιπορία και μάλλον βλέπει προς το τέρμα (b). Δοξάστηκε «με τον θάνατο του Ιησού που δόξασε το Θεό, και με το «αφού αφαίρεσε τη δύναμη που είχαν οι δαιμονικές αρχές και εξουσίες και τις διαπόμπεψε, σέρνοντάς τες νικημένες στο θρίαμβο του σταυρού (Κολ. 2,15)» και με το «έκανε να ειρηνεύσουν με το αίμα του σταυρού του είτε όσα είναι στη γη και όσα είναι στον ουρανό (Κολ. 1,20)». Με όλα αυτά δηλαδή δοξάστηκε ο Υιός του ανθρώπου, και μέσω αυτού δοξάστηκε ο Θεός» (Ω). «Λέει αυτό που θα γίνει, σαν να έγινε».
Ή «διότι εντός ολίγου επρόκειτο να συλληφθεί και να πάθει» (Ζ).
Ή, σύμφωνα με το προφητικό ιδίωμα, κατά το οποίο τα μελλοντικά προλέγονται προληπτικά ως παρόντα. Ο τρόπος μάλιστα αυτός ομιλίας ταιριάζει κατεξοχήν όταν αυτός που μιλά είναι θείο Πρόσωπο, μπροστά στο οποίο το μέλλον είναι φανερό το ίδιο ξεκάθαρα όπως και το παρόν. Ο Ιωάννης λοιπόν ουδέποτε επιτρέπει στους αναγνώστες του να λησμονήσουν, όσες φορές αναφέρει λόγια του Ιησού, ότι ο Ιησούς είναι θείο πρόσωπο (β).
Κατά το πάθημά του ο υιός του ανθρώπου πρόκειται να εκτεθεί στους μεγαλύτερους εξευτελισμούς και ατιμώσεις. Και όμως τώρα με το πάθημά του αυτό δοξάστηκε. Δοξάστηκε διότι πέτυχε ένδοξη νίκη κατά του σατανά και όλων των δυνάμεων του σκότους θριαμβεύοντας εναντίον τους στο σταυρό. Δοξάστηκε, διότι πέτυχε ένδοξη απελευθέρωση για το λαό του, συμφιλιώνοντας αυτόν με το Θεό και εξασφαλίζοντας σε αυτόν την μακαριότητα της αιώνιας και ουράνιας βασιλείας. Δοξάστηκε διότι έδωσε στο σταυρό ένδοξο παράδειγμα αυταπάρνησης και υπομονής, θάρρους και περιφρόνησης του κόσμου, ζήλου υπέρ της δόξας του Θεού και αγάπης για τις ψυχές των ανθρώπων.
(5)  «Η δόξα για το θάνατο χάριν των ανθρώπων, δεν ήταν του Μονογενούς Λόγου που από τη φύση του δεν πεθαίνει… αλλά του ανθρώπου, ο οποίος ήταν και Υιός του ανθρώπου» (Ω). Ο τίτλος αυτός δημιουργεί αντίθεση μεταξύ των ταπεινώσεων που πλησιάζουν και της δόξας που πρόκειται να επακολουθήσει (F).
«Αυτός δηλαδή που θεωρήθηκε ότι είναι απλός άνθρωπος, υπερδοξάστηκε πολύ… με τον εξής τρόπο· στο αξίωμα στο οποίο βρισκόταν και πριν πάρει σάρκα, σε αυτό λοιπόν οπωσδήποτε ξαναγύρισε και με τη σάρκα που πήρε» (Κ).
(6)  «Δεν είναι δυνατόν να δοξαστεί ο Χριστός, χωρίς να δοξάζεται μέσω αυτού ο Πατέρας. Για αυτό μαζί με το «τώρα δοξάστηκε ο Υιός του ανθρώπου» βρίσκεται δίπλα και το «Και ο Θεός δοξάστηκε με αυτόν»» (Ω).
«Δοξάστηκε ο Θεός και Πατέρας μέσω του Υιού, όχι παίρνοντας κάποια προσθήκη δόξας… διότι δεν χρειάζεται καθόλου κάτι τέτοιο η θεία και ανέκφραστη φύση, αλλά δοξάστηκε επειδή ακριβώς έγινε γνωστό ποιανού είναι Πατέρας. Διότι με όποιον ακριβώς τρόπο είναι δόξα και καύχημα για τον Υιό το να έχει τέτοιον φυσικό γεννήτορα, με τον ίδιο νομίζω τρόπο είναι και για τον ίδιο τον Πατέρα δόξα και καύχημα το να έχει τέτοιο Υιό που προήλθε από αυτόν» (Κ).
Ή «επειδή κανείς δεν γνώρισε τον Πατέρα παρά μόνο ο Υιός και σε όποιον ο Υιός αποκαλύψει, και επρόκειτο με την ενανθρώπηση ο Υιός να αποκαλύπτει τον Πατέρα, για αυτό και ο Θεός δοξάστηκε με αυτόν (τον Υιό)» (Ω).
Ο Χριστός παραδίνοντας τον εαυτό του σε θάνατο αποκάλυπτε την αληθινή φύση του Θεού (Ιω. ιβ 28,ιζ 4), όπως ακριβώς και το Πνεύμα δόξασε το Χριστό φανερώνοντας την αληθινή φύση του Χριστού (Ιω. ιστ 14) (μ). Ο Θεός είναι αγάπη. Δοξάζεται λοιπόν με το πάθημα του υιού του ανθρώπου, διότι με αυτό φανερώνεται κατά τρόπο μοναδικό και εξαιρετικό η αγάπη του Θεού (τ). Το πάθημα του Χριστού υπήρξε ικανοποίηση της δικαιοσύνης του Θεού και έτσι ο Θεός δοξάστηκε με αυτό. Υπήρξε επίσης φανέρωση της αγιότητας και του ελέους του Θεού.
(7)  Δεν λέγεται εδώ «μέσω αυτού», αλλά «με αυτόν»· ο Θεός ήταν στο Χριστό που συμφιλίωνε τον κόσμο με τον εαυτό του (ο). «Δοξάστηκε με τον τρόπο ζωής, τον οποίο βίωσε ως άνθρωπος για τη σωτηρία των ανθρώπων» (Ζ), και ειδικά με την υπακοή κατά το πάθος. Ο Χριστός δεν ήλθε για να κάνει το θέλημά του, αλλά το θέλημα του Πατέρα που τον έστειλε (Ιω. στ 38). Για αυτό σε όλη του τη ζωή ως Υιός του ανθρώπου αποκάλυπτε συνεχώς τη δύναμη και τη δόξα του Πατέρα. Δες α 18 (ο).

32 Εἰ ὁ Θεὸς ἐδοξάσθη ἐν αὐτῷ(1), καὶ ὁ Θεὸς δοξάσει αὐτὸν(2) ἐν ἑαυτῷ(3), καὶ εὐθὺς δοξάσει αὐτόν(4).
32κι αν ο Θεός δοξαστεί δι’ αυτού, τότε κι ο Θεός θα τον δοξάσει κοντά του, κι αυτό μάλιστα θα γίνει πολύ γρήγορα.
(1)  Παραλείπεται σε αρκετούς μεγαλογράμματους κώδικες και σε πολλές από τις αρχαίες Λατινικές μεταφράσεις, όχι όμως και στη Βουλγάτα, μάλλον από λάθος κατά την αντιγραφή λόγω του όμοιου τέλους και της ομοιότητας με την φράση που προηγήθηκε.
(2)  «Με το που δοξάστηκε δηλαδή ο Πατέρας εξαιτίας του Υιού, αμέσως δόξασε και αυτός με τη σειρά του τον Υιό. Επομένως η λέξη «δόξα» τρέχει στους δύο εξαιτίας και των δύο» (Κ).
(3)  «Δηλαδή μέσω του εαυτού του, όχι μέσω άλλου… ούτε μέσω αγγέλων και αρχαγγέλων, ούτε μέσω κάποιας άλλης δύναμης» (Χ). Θα δοξάσει μέσω του εαυτού του παίρνοντας μετά το πάθημα την ανθρώπινη φύση του Χριστού, στη θεότητα (β). Θα δοξάσει αυτόν στο πρόσωπο του ιδίου του Χριστού και όχι μόνο στη βασιλεία του Χριστού μεταξύ των ανθρώπων. Αυτό προϋποθέτει την προσεχή ανάσταση του Χριστού. Ένα συνηθισμένο πρόσωπο είναι δυνατόν να τιμάται μετά το θάνατό του, με την καλή μνήμη του ή μέσω των απογόνων του. Αλλά ο Χριστός δοξάστηκε από τον εαυτό του.
Ή, πιο σωστά, θα δοξάσει αυτόν με άμεσο τρόπο ο ίδιος ο Θεός, όπως εξηγείται στο Ιω. ιζ 5. Θα καθίσει αυτόν στα δεξιά του. Και ο υιός του ανθρώπου θα καθίσει μαζί με τον Πατέρα του στο θρόνο του (Αποκ. γ 21).
(4)  «Δηλαδή συγχρόνως με το σταυρό. Όχι δηλαδή μετά από πολύ χρόνο, λέει, ούτε θα περιμένει τον πολύ χρόνο της ανάστασης» (Χ). Παρόλο που η δόξα αυτή του Χριστού επρόκειτο να επακολουθήσει στο Πάθημά του, ήταν όμως κοντά, διότι το πάθημα θα ήταν μικρής διάρκειας.

33 Τεκνία(1), ἔτι μικρὸν μεθ' ὑμῶν εἰμι(2). ζητήσετέ με(3), καὶ καθὼς εἶπον τοῖς Ἰουδαίοις(4) ὅτι ὅπου ὑπάγω ἐγώ(5), ὑμεῖς οὐ δύνασθε ἐλθεῖν(6), καὶ ὑμῖν λέγω ἄρτι(7).
33Παιδιά μου, για πολύ λίγο θα είμαι ακόμη μαζί σας· θα με αναζητήσετε, και αυτό που είπα στους Ιουδαίους, πως δηλαδή εκεί που πηγαίνω εγώ εσείς δεν μπορείτε να ’ρθείτε, το λέω και σ’ εσάς τώρα.
(1)  Από τη σκέψη του τι το Πάθος σήμαινε για Αυτόν, στρέφεται ο Ιησούς προς τη σκέψη του πώς θα επιδράσει στους μαθητές του, η μέσω του Πάθους αναχώρησή του και ο λόγω αυτής απορφανισμός τους. Απευθύνεται λοιπόν τρυφερά προς αυτούς όπως ο πατέρας στα παιδιά. Το υποκοριστικό τεκνίον είναι Ιωάννεια λέξη (Α΄Ιω. β 1,12,28,γ 7,18,δ 4,ε 21, δες Γαλ. δ 19)(β), για πρώτη τώρα φορά χρησιμοποιείται από το Χριστό και δεν συναντιέται πουθενά αλλού στα ευαγγέλια (g). Το υποκοριστικό είναι γεμάτο τρυφερότητα (F). «Τους ονόμασε παιδάκια, όχι μόνο ως δημιουργός τους, αλλά και ως διδάσκαλος» (Ζ). Μιλά σε αυτούς με τη στοργή πατέρα, ο οποίος πρόκειται σε λίγο να χωριστεί από αυτούς.
(2)  «Ο Χριστός είπε βεβαίως, ότι για λίγο ακόμη χρόνο θα είναι μαζί με τους μαθητές του, όχι με την έννοια ότι θα αποχωριστεί εντελώς, ούτε ότι θα αποξενωθεί παντοτινά και ολοκληρωτικά· διότι είναι μαζί μας «όλες τις ημέρες και μέχρι τη συντέλεια του αιώνα»… αλλά εννοούσε ότι δεν θα είναι μαζί τους σωματικά, όπως τη χθεσινή ημέρα και την τρίτη· διότι ήταν κοντά στην πόρτα, ή μάλλον μπήκε μέσα από την πόρτα, ο καιρός της από εδώ αναχώρησης προς τον Πατέρα» (Κ). Ο όλος στίχος επαναλαμβάνει τα λόγια του Κυρίου προς τους άπιστους Ιουδαίους στα ζ 33,34 και η 21.
(3)  Λέχθηκε αυτό και στους Ιουδαίους. Αλλά οι μεν Ιουδαίοι ζήτησαν αυτόν «όταν πάθαιναν τα ανυπόφορα δεινά… όταν δηλαδή η ίδια τους η πόλη κυριεύτηκε και η οργή του Θεού από παντού έπεφτε εναντίον τους» (Χ),
ενώ οι μαθητές «πρώτον μεν θα λιώσουν από λύπη (λόγω της αναχώρησής του) και δεν θα μπορέσουν να σηκώσουν το βάρος από την πικρία εξαιτίας αυτού. Διότι δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, θα διψάσουν βεβαίως να είναι και πάλι μαζί του και θα θέλουν να συμβιώνουν για πάντα… λέει λοιπόν, θα ζητήσετε και τότε τη δική μου συναναστροφή όταν θα σας συνταράζουν τα πολύτροπα κύματα των πειρασμών» (Κ).
(4)  «Πρέπει βεβαίως να προσέξουμε εκείνο πάλι, ότι δηλαδή απευθυνόμενος στους Ιουδαίους μεν και αποκαλύπτοντας το ίδιο βεβαίως πράγμα, έλεγε «θα με ζητήσετε και δεν θα με βρείτε»· αλλά στους δικούς του μαθητές… αποσιωπά όπως είναι πρέπον το «δεν θα με βρείτε». Και για ποια αιτία; Διότι θα αρμόζει μεν σε εκείνους το να μην τον βρίσκουν λόγω και της αμέτρητης απιστίας και της υπερβολικής ασέβειας προς αυτόν. Σε αυτούς όμως που έχουν γνήσιο φρόνημα ως προς αυτόν και διαφύλαξαν ειλικρινή την αγάπη, δεν θα μπορούσε κατά πρέποντα τρόπο να ειπωθεί το «δεν θα με βρείτε». Διότι πάντοτε ήταν και θα είναι μαζί τους» (Κ).
(5)  «Διότι επρόκειτο να πάει στον παράδεισο του Θεού, όπου, αυτοί μεν που θα πέθαιναν μέσα στις αμαρτίες, δεν επρόκειτο να πάνε, οι δε μαθητές του Ιησού τότε μεν δεν μπορούσαν να πάνε εκεί, αλλά ύστερα» (Ω).
(6)  Είναι το ίδιο κατά λέξη με το η 21.
«Δείχνει ότι ο θάνατός του είναι μεταφορά και μετάθεση καλύτερη σε τόπο που δεν δέχεται σώματα φθαρτά» (Χ). Αλλά στους μεν Ιουδαίους «το είπε επειδή ήταν ανάξιοι για εκείνον τον τόπο· ενώ σε αυτούς διότι δεν θα πέθαιναν ακόμη» (Ζ). «Διότι δεν είχε έρθει ακόμη ο καιρός να πάνε στις ουράνιες διαμονές οι άγιοι απόστολοι, επειδή δεν είχαν ακόμη εκπληρώσει το έργο τους» (Κ).
Στους μεν μαθητές λέει μετά από λίγο τα λόγια του χωρίου ιδ 3, ενώ στους Ιουδαίους λέει «θα πεθάνετε μέσα στις αμαρτίες σας» (g).
(7)  Δεν ήθελε να πει αυτό στους μαθητές νωρίτερα. Ενώ στους άπιστους είπε αυτό νωρίτερα (b).
«Για αυτό και πρόσθεσε το «παιδάκια», για να μην νομίσουν ότι και προς αυτούς ειπώθηκε με όμοιο τρόπο αυτός ο λόγος. Λέει λοιπόν αυτά όχι για να τους λυπήσει, αλλά για να τους παρηγορήσει, ώστε να μην τους συνταράξουν τα δεινά, ερχόμενα απροσδόκητα» (Χ).

34 (1)Ἐντολὴν καινὴν(2) δίδωμι ὑμῖν ἵνα ἀγαπᾶτε ἀλλήλους, καθὼς(3) ἠγάπησα ὑμᾶς ἵνα καὶ ὑμεῖς ἀγαπᾶτε ἀλλήλους(4).
34Σας δίνω μια νέα εντολή, να αγαπάτε ο ένας τον άλλο. Όπως σας αγάπησα εγώ, να αγαπάτε κι εσείς ο ένας τον άλλο.
(1)  Η σύνδεση του σ. αυτού με τον προηγούμενο: «Στενοχωριέστε που φεύγω; Αλλά, εάν αγαπιέστε μεταξύ σας, θα γίνετε ισχυρότεροι» (Χ). «Σας δίνω φύλακα ισχυρό την αγάπη. Διότι εάν έχετε αυτήν θα είστε αήττητοι αφού θα παίρνετε δύναμη ο ένας από τον άλλον» (Θφ).
(2)  «Και όμως, υπήρχε παλαιά εντολή «Να αγαπήσεις τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου»» (Ζ). Ονομάζεται όμως νέα όχι τόσο σε σχέση με την Π.Δ. όσο σε σχέση με την σχολή του Χριστού (b).
«Αυτή που δίνεται τώρα είναι ανώτερη εκείνης, διότι προσθέτει «όπως σας αγάπησα, έτσι και εσείς να αγαπάτε ο ένας τον άλλον». Αυτό είναι το καινούργιο… Διότι ο Χριστός τόσο μας αγάπησε, ώστε να μην λυπηθεί ούτε τον εαυτό του, αλλά να πεθάνει για εμάς» (Ζ).
«Ο μεν νόμος δηλαδή διέταξε, ότι πρέπει να αγαπήσουμε τον αδελφό όπως τον εαυτό μας· ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός όμως, μάς αγάπησε πάνω από τον εαυτό του… Είναι επομένως λοιπόν παράδοξο το μέτρο της αγάπης. Διατάζει και εμείς έτσι να συμπεριφερόμαστε και να μην προτιμάμε τίποτα από την αγάπη στους αδελφούς… αλλά ούτε να διστάζουμε να κατέβουμε, αν πρέπει, και σε αυτόν τον θάνατο του σώματος, για να κερδίσουμε τη σωτηρία του πλησίον» (Κ).
Ή, τo καινούργιο δηλώνεται με το (αλλήλους), που σημαίνει τον εξωτερικό κύκλο, στον οποίο εκδηλώνεται η αγάπη· η αγάπη αυτή για την οποία μιλά εδώ ο Χριστός, δεν είναι η προς όλους γενικά τους ανθρώπους, αλλά η φιλαδελφία, η αγάπη του χριστιανού μαθητή, για τον χριστιανό συμμαθητή, που περιλαμβάνει όλους εκείνους, τους οποίους ενώνει σε ένα η πίστη η κοινή προς τον Ιησού και η αγάπη, με την οποία αυτοί περιβάλλονται από τον Ιησού (όπως αγάπησα εσάς). Εν Χριστώ· να η εξήγηση της λέξης «καινούργια». Είναι στοργή οικογενειακή, και η οικογένεια γεννιέται την ίδια τη στιγμή που ο Χριστός πεθαίνει (g).
Στη χριστιανική κοινωνία και αδελφότητα ο καθένας οφείλει να συνδέεται με τον καθένα από τους αδελφούς με αγάπη όμοια με αυτήν που έχει ο Χριστός για τον καθένα (τ). Πρόκειται τώρα να σχηματιστεί ένας νέος κύκλος αγάπης, η χριστιανική εκκλησία, που εξαρτάται από νέο κέντρο αγάπης, τον Χριστό (μ).
Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία, «επειδή υπήρχε παλαιά εντολή «να αγαπήσεις τον πλησίον σου και να μισήσεις τον εχθρό σου», τώρα δίνει εντολή να αγαπούμε όλους, δηλαδή και τους εχθρούς» (Ζ).
«Δεν θέλω να αγαπάτε εκείνους που έχετε χρέος, αλλά αυτούς στους οποίους δεν οφείλετε την αγάπη, διότι και εγώ για χάρη δική σας πεθαίνω, στους οποίους δεν οφείλω τίποτα» (αμ).
Η εντολή αυτή είχε τόσο πολύ νοθευτεί και διαστραφεί από τις ιουδαϊκές παραδόσεις, ώστε όταν ο Χριστός ανανέωσε αυτήν και αποσαφήνισε αυτήν πλήρως, παρουσιάστηκε πράγματι νέα εντολή. Οι νόμοι της ανταπόδοσης και της εκδίκησης ήταν τόσο πολύ σε ενέργεια και η φιλαυτία και ο εγωισμός είχαν τόσο πολύ κυριαρχήσει, ώστε η εντολή της προς τους αδελφούς αγάπης είχε λησμονηθεί. Ο Κύριος κατέστησε σαφές με την διδασκαλία του, ότι ο καθένας μας έχει καθήκον όχι μόνο να αποφεύγει οτιδήποτε μπορεί να βλάψει τον πλησίον του, αλλά ανιδιοτελώς και με ζήλο να ενεργεί το αγαθό υπέρ του πλησίον πλουτίζοντας σε έργα ελέους, συμπάθειας και στοργικής εύνοιας προς αυτόν. Και έδωσε πρώτος τον εαυτό του υπόδειγμα αυτού τους είδους της αγάπης.
Έδειξε σε όλη τη ζωή του, πώς εννοούσε την αγάπη εμφανίζοντας σε εμάς τύπο, που υπερβαίνει την αντίληψη του φυσικού ανθρώπου και δεν μπορεί να συλληφθεί από την φαντασία του. Ακούραστος στο να εξυπηρετεί τις ανάγκες αυτών που έρχονταν σε αυτόν «πέρα σε τη ζωή του ευεργετώντας», θυσιάζοντας την ανάπαυσή του και κάθε προσωπική άνεση για να εξυπηρετήσει τους άλλους, απαρνούμενος διαρκώς τον εαυτό του χάριν των άλλων και έτοιμος να θυσιάσει και τη ζωή του για αυτούς. Έτσι ανέδειξε την αγάπη εντολή νέα, όχι μόνο διότι αποσαφήνισε με τη διδασκαλία του το περιεχόμενο αυτής, αλλά και διότι με το παράδειγμά του ζωγράφισε ζωντανή στην πραγματικότητα την εικόνα της.
(3)  Φανερώνει όχι απλώς σύγκριση αλλά ομοιότητα πλήρη. Η αγάπη, που συνδέει τους πιστούς μεταξύ τους, έχει την ίδια φύση με εκείνην την οποία ο Ιησούς έχει για τους δικούς του (g). Σε πόσες περιστάσεις έδειξε ο Κύριος την αγάπη του προς τους μαθητές του! Μιλούσε πάντοτε ζεστά και στοργικά προς αυτούς, τους δίδασκε, τους συμβούλευε, τους ενίσχυε. Προσευχόταν για αυτούς και μαζί τους, τους υπερασπιζόταν όταν κατηγορούνταν και δημόσια διακήρυττε ότι αυτοί είχαν δίπλα του τη θέση της μητέρας και των αδελφών. Τους ήλεγχε, όταν τους έβρισκε ελλιπείς και συγχρόνως δειχνόταν συμπαθής και επιεικής στις αδυναμίες τους. Και πριν λίγο είχε πλύνει και τα πόδια τους και ήταν ήδη έτοιμος και τη ζωή του ακόμα να θυσιάσει για αυτούς.
(4)  Η εντολή αυτή προβλήθηκε δύο φορές, πρώτα μεν με τρόπο απλό και έπειτα με έμφαση (b). Αποτελεί νέα επανάληψη της δοσμένης εντολής με προσθήκη προσδιορισμού χαρακτηριστικού· θα ερμηνεύσουμε: θέλω να πω, όπως εγώ σας αγάπησα, έτσι και εσείς να αγαπάτε ο ένας τον άλλον (g).

35 Ἐν τούτῳ(1) γνώσονται πάντες ὅτι ἐμοὶ μαθηταί(2) ἐστε, ἐὰν ἀγάπην(3) ἔχητε ἐν ἀλλήλοις(4).
35Έτσι θα σας ξεχωρίζουν όλοι πως είστε μαθητές μου, αν έχετε αγάπη ο ένας για τον άλλο».
(1)  «Αυτό είναι σαφές χαρακτηριστικό του Χριστιανού· αυτό είναι φανερό γνώρισμα» (Ζ).
(2)  Μαθητές εμού, ο οποίος αγαπώ μέχρι του να υφίσταμαι θάνατο για τους άλλους (b). «Επειδή και μαθητής αληθινός, είναι αυτός που μιμείται τον διδάσκαλο» (Ζ).
(3)  «Αφήνοντας τα θαύματα τα οποία επρόκειτο να κάνουν, από την αγάπη τούς χαρακτηρίζει» (Χ). «Διότι η αληθινή αγάπη είναι η κορωνίδα κάθε αρετής» (Ζ).
(4)  Ο σιναϊτικός γράφει: μετ’ αλλήλων. «Έτσι θα σας επαινέσουν όλοι, όταν σας δουν να μιμείστε τη δική μου αγάπη» (Χ).
«Τι λοιπόν; Δεν δείχνουν τα θαύματα πολύ περισσότερο τον μαθητή του Χριστού; Καθόλου… Και βεβαίως τα θαύματα κατεξοχήν οδήγησαν στην πίστη την οικουμένη, αλλά διότι προϋπήρχε η αγάπη σε αυτούς που έκαναν τα θαύματα» (Ζ).
«Και τους εθνικούς λοιπόν δεν τους πείθουν τόσο τα θαύματα, όσο ο τρόπος ζωής, τον τρόπο ζωής όμως τίποτα δεν τον κάνει να είναι τέτοιος, όσο η αγάπη. Διότι τα μεν θαύματα πολλές φορές έγιναν αφορμή να χαρακτηριστούν πλάνοι εκείνοι που τα επιτέλεσαν, ενώ τον καθαρό βίο δεν θα μπορούσαν να τον κατηγορήσουν» (Χ).
«Αν λοιπόν έρχονταν σε αντιθέσεις μεταξύ τους και χωρίζονταν, θα τα έχαναν όλα και κανείς δεν θα πίστευε αφού με τέτοιο τρόπο θα έδειχναν μανία μεταξύ τους» (Θφ).
Η ιστορία της πρώτης εκκλησίας επαλήθευσε την προφητεία αυτή του Κυρίου. Αγαπιούνται μεταξύ τους πριν ακόμη γνωριστούν, έλεγε για τους χριστιανούς ο Μινούκιος Φήλιξ. Και ο ειρωνικός Λουκιανός: Ο διδάσκαλός τους, τούς έκανε να πιστέψουν ότι είναι όλοι αδελφοί (g). Αυτό αποτελεί την αληθινή τιμή των μαθητών του Χριστού, το να διακρίνονται με την αδελφική αγάπη. Τίποτα άλλο δεν είναι τόσο αποτελεσματικό στο να συστήσει αυτούς στην εκτίμηση και στο σεβασμό των άλλων, όσο η μεταξύ τους αγάπη. Ο Τερτυλλιανός μιλά για αυτήν, ως τη δόξα της αρχέγονης εκκλησίας, ώστε οι χριστιανοί ήταν γνωστοί για την μεταξύ τους αγάπη. Οι αντίπαλοί τους διέκριναν αυτήν και έλεγαν «Δείτε πως οι Χριστιανοί αυτοί αγαπούν ο ένας τον άλλον».

36 Λέγει αὐτῷ Σίμων Πέτρος(1)· Κύριε, ποῦ ὑπάγεις(2); ἀπεκρίθη αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς(3)· ὅπου ἐγὼ ὑπάγω(4), οὐ δύνασαί μοι νῦν ἀκολουθῆσαι(5), ὕστερον δὲ ἀκολουθήσεις μοι(6).
36Του λέει τότε ο Σίμων Πέτρος: «Πού πηγαίνεις, Κύριε;» Του αποκρίθηκε ο Ιησούς: «Εκεί που πηγαίνω εγώ, δεν μπορείς εσύ να με ακολουθήσεις τώρα· θα με ακολουθήσεις όμως αργότερα».
(1)  «Ο θερμότατος λοιπόν Πέτρος, αφού άκουσε ότι «όπου εγώ πηγαίνω, εσείς δεν μπορείτε να έλθετε», λέει…» (Χ).
(2)  «Το είπε όμως αυτό, όχι τόσο επειδή ήθελε να μάθει, αλλά επειδή επιθυμούσε να ακολουθήσει. Φανερά λοιπόν να πει καταρχήν «έρχομαι», δεν τόλμησε, οπότε λέει, Πού πηγαίνεις;» (Χ).
Ο Πέτρος παρατρέχει τις σχετικά με την αγάπη συστάσεις του Κυρίου και ρωτά για εκείνα, τα οποία ο Κύριος δεν αποκαλύπτει, αλλά κρατά συγκαλυμμένα. Είναι γενικό σφάλμα, στο οποίο παρασύρονται πολλοί, το να ερευνούμε περισσότερο αυτά που φυλάσσονται σε μυστικότητα, τα οποία ανήκουν μόνο στο Θεό, παρά να ασχολούμαστε με τα αποκεκαλυμμένα, τα οποία ανήκουν σε εμάς και στα παιδιά μας. Επιθυμούμε να ικανοποιήσουμε την περιέργειά μας μάλλον, παρά να διαφωτίσουμε και καθοδηγήσουμε τις συνειδήσεις μας· ζητούμε να γνωρίσουμε τι γίνεται στον ουρανό και όχι τι πρέπει να πράττουμε για να κερδίσουμε τον ουρανό.
(3)  «Ο Χριστός δεν απάντησε στα λόγια του Πέτρου, αλλά στη σκέψη» (Χ). «Αφού διάβασε στη σκέψη του τον σκοπό αυτής της ερώτησης, έδωσε σε αυτόν αυτήν την απάντηση» (Αυ). Στο ερώτημα «που» απαντά μετά από λίγο στο ιδ 2 (b).
(4)  Υπάρχει και η γραφή: Όπου εγώ υπάγω.
(5)  «Τώρα που βαδίζω προς τα άνω και επιστρέφω στον ουρανό» (Κ).
«Δεν λέει δεν μπορείς, αλλά δεν μπορείς τώρα. Υπαινίσσεται αναβολή χωρίς να στερεί την ελπίδα» (Αυ). Δεν μπορείς. Ούτε οι περιστάσεις επιτρέπουν αυτό, ούτε η ασθένεια του Πέτρου (b).
«Επειδή δεν είχαν ακόμη ντυθεί τη δύναμη από ψηλά, ούτε είχαν λάβει ακόμη το Πνεύμα που θα τους ενίσχυε και το οποίο μεταμορφώνει σε ανδρεία την ανθρώπινη φύση… δεν ήταν ικανοί να τα βάλουν με το θάνατο και να ριχτούν στον αγώνα εναντίον τόσο δύσκολων φοβήτρων» (Κ).
Επιπλέον η απολύτρωση δεν είχε ακόμη συντελεστεί.
(6)  «Θα ακολουθήσει όμως βεβαίως μετά από αυτά, όταν δηλαδή ο Χριστός αποκαταστήσει στους αγίους την ελπιζόμενη τιμή και δόξα, όταν θα πάνε στην ουράνια πόλη… αφού ολοκληρώσει την αποστολή του» (Κ). Μάλλον είναι γενικός ο λόγος χωρίς να αναφέρεται ειδικά στον μαρτυρικό θάνατο του Πέτρου όπως δέχεται ο χ.

37 Λέγει αὐτῷ ὁ Πέτρος(1)· Κύριε, διατί οὐ δύναμαί σοι ἀκολουθῆσαι ἄρτι(2); Τὴν ψυχήν μου ὑπὲρ σοῦ θήσω(3).
37Του λέει ο Πέτρος: «Κύριε, γιατί δεν μπορώ να σε ακολουθήσω τώρα; Εγώ και τη ζωή μου θα θυσιάσω για σένα».
(1)  Ο Πέτρος «επειδή δεν κατανόησε ακόμη ακριβώς τα λεγόμενα, νομίζει ίσως ότι ο Κύριος θα μεταβεί κάπου ή σε κάποια πιο άγρια χωριά της Ιουδαίας ή και ότι θα πάει σε άλλους λαούς» σκληρότερους από τους Ιουδαίους (Κ). Ο Πέτρος δεν κατανόησε ακόμη ότι ο θάνατος του Κυρίου ήταν κοντά (β).
Και «μη αρκούμενος στο ότι πήρε καλές ελπίδες, ότι ύστερα θα ακολουθήσει, επιμένει στην ένσταση και αυθαδιάζει» (Θφ).
(2)  Υπάρχει και η γραφή: νυν, αντι για το άρτι. «Τι λες Πέτρε; Είπε ότι δεν μπορείς και εσύ λες ότι μπορείς; Επομένως θα μάθεις από την ίδια την πείρα ότι τίποτα δεν είναι η αγάπη σου αν δεν είναι παρούσα η ουράνια βοήθεια» (Χ).
(3)  Η προθυμία αυτή είναι το σημάδι του καλού ποιμένα (ι 11). Αλλά είναι επίσης και το σημάδι κάθε αληθινού μαθητή (β).
Ο Πέτρος «είδε τι είδους επιθυμία υπήρχε στη διάνοιά του· δεν είδε όμως και το μέτρο της δύναμής του. Ο ασθενής άνθρωπος καυχιόταν για την προθυμία του, αλλά ο γιατρός είδε την κατάσταση της υγείας του· ο Πέτρος υποσχέθηκε, ο Κύριος προείδε. Αυτός που αγνοούσε ήταν τολμηρός, αυτός που προγνωρίζει τα πάντα έδειξε συγκατάβαση στο να τον διδάξει» (Αυ).
Ο Πέτρος μέσα στο ζήλο της αγάπης, πλανήθηκε ως προς το μέτρο της δύναμής του (Meyer).

38 Ἀπεκρίθη αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς(1)· τὴν ψυχήν σου ὑπὲρ ἐμοῦ θήσεις(2); Ἀμὴν αμήν λέγω σοι(3) , οὐ μὴ ἀλέκτωρ φωνήσει ἕως οὗ ἀπαρνήσῃ με τρίς(4).
38Του αποκρίνεται ο Ιησούς: «Τη ζωή σου θα θυσιάσεις για μένα; Σε βεβαιώνω ότι πριν λαλήσει απόψε ο πετεινός, θα αρνηθείς τρεις φορές πως με ξέρεις».
(1)  Η από τον Κύριο προφητεία της άρνησης του Πέτρου αναφέρεται και από τους 4 ευαγγελιστές. Δες Ματθ. κστ 31 και εξής, Μάρκου ιδ 27 και εξής, Λουκά κβ 31 και τις εκεί ερμην. σημειώσεις.
«Αν όμως τα χωρία έχουν και κάποια παραλλαγή, τίποτα νέο δεν υπάρχει. Διότι αυτά μεν ειπώθηκαν πριν να βγουν στο όρος των ελαιών, ενώ εκείνα αφού βγήκαν εκεί. Επειδή δηλαδή δύο φορές πρόβαλε ένσταση ο Πέτρος, δύο φορές έδωσε μαρτυρία για την άρνηση ο Χριστός· και για μεν την πρώτη ένσταση και μαρτυρία έγραψαν οι Ματθαίος και Μάρκος, ενώ για τη δεύτερη ο Λουκάς και ο Ιωάννης» (Ζ).
(2)  «Επειδή επέμενε (ο Πέτρος) στην ορμητικότητα, αυτός μεν (ο Ιησούς) δεν τον οδήγησε ούτε τον ώθησε στην άρνηση, αλλά τον άφησε μόνο, ώστε να αντιληφθεί την αδυναμία του… διδάσκοντας σε αυτόν με όλα αυτά την ταπεινοφροσύνη και ελέγχοντας την ανθρώπινη φύση, ότι αυτή από μόνη της δεν είναι τίποτα» (Χ).
(3)  Με το ἀμὴν λέγω σοι εισάγεται η προφητεία αυτή και στο Μάρκο (ιδ 30).
«Δεν τον ανάγκασε ώστε να έλθει σε άρνηση, αλλά αυτό ακριβώς που επρόκειτο να γίνει, το προλέγει στον μαθητή ως Θεός» (αμ).
(4)  Τέσσερις μεγαλογράμματοι κώδικες γράφουν: αρνήση με αντί για απαρνήση με. Σχεδόν κατά λέξη το ίδιο και στο Λουκά (κβ 34). Στον Μάρκο λέει «πριν ή δις αλέκτορα φωνησαι». Σε κανένα από τα άλλα ευαγγέλια δεν υπάρχει το δίς, βρίσκεται όμως σε κάποιο παπύρινο απόσπασμα του Φαγιούμ (β). Το λάλημα του πετεινού για το οποίο μιλά εδώ ο Κύριος, είναι εκείνο το οποίο πράγματι θα έπρεπε να ονομαστεί έτσι, δηλαδή ήταν το δεύτερο λάλημα του πετεινού γύρω στα ξημερώματα, κατά την τρίτη ώρα του πρωινού (Μάρκ. ιγ 35). Ο Μάρκος αναφέρει και το πρώτο, που ακούγεται γύρω στα μεσάνυχτα (g).

Στην πέμπτη δημοτικού του 3ου σχολείου Νέας Σμύρνης όλη η τάξη πήγαινε στο κατηχητικό της Αγίας Φωτεινής. Tο ίδιο έκανα κι εγώ. Παίζαμε μπάλα, πηγαίναμε εκδρομές αλλά ακούγαμε και τα κηρύγματα. Διδασκαλίες που μου αγγιξαν την καρδιά και που με έκαναν να αγαπήσω τον Κύριο.
Μεγάλωσα όμως σε μια οικογένεια που και οι δυο γονείς ήταν άθεοι. Επιστήμονες, του πολυτεχνείου και του πανεπιστημίου πίστευαν ότι η ζωή στην γη ήταν προϊόν της εξέλιξης των ειδών, ότι η θρησκεία είναι το αποκούμπι των κακόμοιρων και οτι ο Χριστιανισμός ιδιαίτερα μια θρησκεία που ευθυνόταν για σωρεία εγκλημάτων.
Με το που πήγα στο γυμνάσιο λοιπόν με δασκαλέψανε αυτά και τα συμμερίστηκα και τα υιοθέτησα σαν δικές μου απόψεις. Ήμουν σίγουρος πια πως ο Θεός είναι μια ανθρώπινη επινόηση. Μια άποψη που θα κρατούσα σταθερή για 35 χρόνια.
Όμως πάντα ένοιωθα ότι υπάρχει μια αόρατη στο μάτι πνευματική διάσταση. Μου άρεσαν τα βιβλία και διάβαζα με όρεξη πολύ. Από 13 χρονών ξεκίνησα με παραψυχολογία, υπνωτισμο, αστρική προβολή, πνευματισμό και στο λύκειο ανακάλυψα και διάβασα τον Βούδα.
Μου άρεσαν οι διδασκαλίες του, δεν απαιτούσε την ύπαρξη Θεού, δεν είχαν κάνει εγκλήματα οι Βουδιστές και υπήρχαν ελάχιστα που έρχονται σε σύγκρουση με τον ορθολογισμό και την Φυσική που θα σπούδαζα. Ήμουν Βουδιστής για 30 χρόνια, έκανα διαλογισμό και περνούσα περιόδους με πολύ διάβασμα. Αγαπημένοι μου ήταν ο Κρισναμούρτι, ο Όσσο και τελευταία ο Eckhart Tolle. Εκπρόσωποι όλοι αυτού που ονομάζεται New age.
Στο μεταξύ ζούσα μια ζωή όσο αμαρτωλή θα μπορούσε να είναι. Πολλά ποτά, ξενύχτια, εγωισμός, έπαρση, λαγνεία, ασωτία. Μια ζωή χωρίς χαλινάρι. Μια συνεχή ανταρσία. Και μετά στην δουλειά που άνοιξα μπορεί να μην έκανα πράγματα με δόλο όμως άμεμπτος δεν υπήρξα.
Το 2012 παίρνω μια σημαντική απόφαση να πουλήσω την εταιρία στην Ελλάδα και το 2013 φεύγω για Αμερική όπου το ανέλπιστο συμβαίνει. Το 2014 έχω μια μεγάλη επιτυχία με ένα προϊόν και γίνομαι εκατομμυριούχος και ξακουστός. Συνεντεύξεις, διασημότητα, μια ζωή στην χλιδή. Όλοι να θέλουν να είναι φίλοι μου.
Όμως οι απότομες άνοδοι συχνά δεν κρατάνε και έτσι έγινε και με εμένα. Η αλαζονεία, η υπεραισιοδοξία του θριάμβου, η έλλειψη κατάρτισης και κάποιες λανθασμένες επιλογές συνεργατών οδήγησαν σε μια πτώση τρανταχτή. Η φήμη μου καταρρακώθηκε, κινδύνευα και νομικά. Μετά από 4,5 χρόνια αγώνα στο εξωτερικό κατέληξα την άνοιξη του 2017 πίσω στην Αθήνα και έχασα και τον μεγάλο έρωτα της ζωής μου. Ήμουν ένα ράκος. Από την στεναχώρια μου είχα χάσει 10 κιλά. Ο Κύριος με διαπαιδαγωγούσε με σκληρότητα όπως θα καταλάβαινα αργότερα.
Ήθελα να ξεφύγω από όλα και να πάω στο Νεπάλ. Όμως ήταν πολύ ακριβό το ταξίδι αυτό. Συμβιβάστηκα με το Άγιο Όρος. Ο λόγος που πήγα εκεί, ήταν πρωταρχικά για να βρω έναν μελλοντολόγο και έναν ψυχολόγο και μετά για να ηρεμήσω από όλες τις παραστάσεις. Όταν όμως έφυγε το πλοίο από Ουρανούπολη ένοιωσα την γαλήνη του όρους στην ψυχή μου. Κι όταν έφτασα εκεί, πολύ με ανάπαυε να ακούω τους γέροντες και να είμαι στην παρουσία τους. Πνευματικότητα μεγάλη έχει ο τόπος αυτός είπα. Τι γαλήνη είναι αυτή;
Θα ξαναπήγαινα άλλες 3 φορές την ίδια χρονιά για τους ίδιους λόγους. Μετά από παρότρυνση του πάτερ Ευθύμιου από την Καψάλα βρήκα πνευματικό στην Αθήνα.Γνώρισα τον πνευματικό μου ο οποίος άκουσε την καρδιά μου και την συμμερίστηκε.
Στην πρώτη μας συνάντηση μου χάρισε μια Καινή Διαθήκη την οποία άρχισα να την διαβάζω με όρεξη. Διάβασα τα πρώτα ευαγγέλια και ένοιωσα να ζεσταίνεται η καρδιά μου. Βοήθησε και η προσευχή του πνευματικού. Και στις 29 Ιουλίου 2018, ημέρα Κυριακή, έγινε κάτι που θα άλλαζε την ζωή μου για πάντα. Μετά από ώρες που διάβαζα τα ευαγγέλια πιάνω το στυλό και γράφω στο ημερολόγιό μου. Πηγή του φωτός, πηγή της αλήθειας, πηγή της χαράς και μένω μετέωρος πάνω από την σελίδα για 2 λεπτά ώσπου να γράψω την τελευταία πρόταση “Όλα είναι ο Χριστός¨.
Μέχρι τότε αρνούμουν να παραδεχθώ ότι ο Χριστός είναι ο υιός του Θεού. Ήταν πολλά τα χρόνια που τον θεωρούσαν στα σίγουρα έναν φωτισμένο διδάσκαλο όπως ο Βούδας ή ο Λάο Τσε. Όμως αυτή η στιγμή της αλήθειας, της παραδοχής ότι μόνο μέσα από τον Χριστό βλέπει κανεις τον Πατέρα και ότι μέσα από τον υιό έρχεται η σωτηρία ήταν καθοριστική. Η ομολογία αυτή είναι αναγκαία για να εχεις κοινωνία με το Θεό. Ήταν το ξεκίνημα μιας νέας ζωής.
Μετά από την ευλογία αυτή μου δοθηκε άλλη μια. Και αυτή ήταν τα δάκρυα μετανοίας. Έπεσα γονατιστός και κλάματα ήρθαν λυτρωτικά και ένοιωσα την αδικία που είχα διαπράξει απέναντι σε τόσους ανθρώπους και ενώπιων του Θεού. Έγινε να καταλάβω πολλές από τις αμαρτίες μου, και τους καλυμμένους εγωισμούς πίσω από την αυτολύπηση. Εκείνο τον καιρό δεν καταλάβαινα ότι αυτά τα δυο που μου δόθηκαν, η πίστη και η μετάνοια, ήταν χάρες.
Δεκαετίες επί δεκαετιών προσπαθούσα να κατακτήσω την υπέρτατη κατανόηση με το νου. Να την πλησιάσω με τον διαλογισμό, την παρατήρηση των λογισμών, με το να κατανοήσω το εγώ μου, να το υπερβώ και να ενωθώ με την πηγή, με το Όλο. Εψαχνα την πνευματικότητα με λάθος τρόπο. Η αλήθεια υπάρχει και δεν είναι φιλοσοφική, δεν είναι θεωρητική. Είναι πρόσωπο. Είναι ο Ιησούς.
Η καρδιά. Η καρδιά είναι η πόρτα και η μετάνοια το κλειδί. Ο Κύριος συνεχώς μας δίνει ευκαιρίες, κρούει την πόρτα. Και το μόνο που ζητά είναι να ακούσει από εμάς μια αυθεντική κραυγή μετάνοιας. Αυτό θα την ξεκλειδώσει.
Κοιτάζοντας πίσω στα γεγονότα που οδήγησαν στην μεταστροφή μου διακρίνω 2 κομβικά σημεία. Το πρώτο είναι η πίστη και το δεύτερο η μετάνοια.
Ζητήστε και θα σας δοθεί. Αν αγαπάτε την ψυχή σας, δώστε της μια ευκαιρία, πείτε: “Αν υπάρχεις Ιησού και είσαι ο υιός του Θεού, δείξε μου ένα σημάδι να το πιστέψω και εγώ θα σε αγαπώ και θα σ’ ακολουθώ για όλο το υπόλοιπο της ζωής μου.” Το υπέροχο είναι ότι το μόνο που χρειάζεται είναι να το ζητήσουμε. Αλλά να τα θέλετε στα αλήθεια, να τα ποθείτε. Διαβάστε το ευαγγέλιο και πείτε. “Κάνε με να δω τις αμαρτίες μου. Χάρισέ μου δάκρυα μετάνοιας.” Ο Θεός θα οικονομήσει να σας δοθούν. (Πολύδωρος Κ.)