Ο τρόμος του διακόνου
Στο κοιμητήριο της Ι. Μονής Γρηγορίου, που συχνά έκανε επισκέψεις ο ηγούμενος Αθανάσιος, τριγυρνούσε ένα μεγάλο φίδι. Δεν άργησε ν’ αναπτυχθή ανάμεσα τους φιλία. Έτσι κανένας δεν αισθανόταν να τον ενοχλή η παρουσία του άλλου. Αυτό όμως δεν ίσχυε και για τους άλλους μοναχούς, όπως λ.χ για τον διάκονο Π., ο οποίος έπρεπε να πηγαίνη κάθε τόσο στο κοιμητήριο ν’ ανάβη τα καντήλια. Έτυχε μάλιστα να είναι εκ φύσεως δειλός και περνούσε δύσκολες στιγμές μόλις το αντίκρυζε. Η παρουσία του σήμαινε γι’ αυτόν όχι μόνο τρόμο, αλλά και άτακτη φυγή. Ήταν να τον λυπάται κανείς…
Όταν διηγήθηκε την τραγική αυτή κατάστασι στον γέροντα, εκείνος τον καθησύχασε, τον ηρέμησε και τον βεβαίωσε ότι το ανεπιθύμητο ερπετό θ’ απομακρυνόταν οριστικά από το κοιμητήριο.
Και πράγματι. Όπως το είπε, έτσι και έγινε! Στο εξής ο διάκονος δεν το ξαναείδε. Η χαρά του ήταν μεγάλη που απαλλάχθηκε από την αποτρόπαιη παρουσία του. Μόνο ένα κενό, ένα αναπάντητο ερωτηματικό έμεινε μέσα του. Με τί τρόπο άραγε το έδιωξε ο γέροντας; Του έδωσε εντολή να φύγη; Διάβασε καμμιά ευχή; Έκανε προσευχή; Άγνωστο. Αρκεί όμως που εξαφανίσθηκε, κι ας αγνοούσε τον τρόπο.
( Αθανάσιος Γρηγοριάτης)
( Χαρίσματα και Χαρισματούχοι, Ι. Μονή Παρακλήτου, τόμος Α΄, σελ.271-272)

301. Το σημείο του Σταυρού, σαν ευλογία εκ μέρους ενός ιερέως ή επισκόπου, είναι η έκφρασις της ευλογίας ή της ευνοίας του θεού στον πιστό. Τι χαρωπή, τι σπουδαία και τι πολύτιμος είναι αυτή η λειτουργική κίνησις! Είναι πράγματι ευλογημένοι από τον Θεό όσοι δέχονται αυτή την ευλογία με πίστι. Πόσο προσεκτικοί πρέπει να είναι και οι ίδιοι οι λειτουργοί όταν ευλογούν έτσι ένα χριστιανό! «Και επιθήσουσι το όνομά μου επί τους υιούς Ισραήλ, και εγώ Κύριος ευλογήσω αυτούς» (Αριθμ. στ’ 27).

302. Λέμε μάταια μήπως το «Πάτερ ημών…»; Κάνουμε μάταια μήπως το σημείο του Σταυρού; Ώ, όχι. Το έλεος του Κυρίου ενεργεί πάνω μας. Ας το υμνούμε και ας το δείχνουμε με το σταυροκόπημα. Είναι η δύναμις του Χριστού, το έλεός του, που μας σώζουν, παρά την αναξιότητά μας.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 130)

299.  Όταν βλέπης τα κεριά και τις λαμπάδες στην εκκλησία, ανέβαζε το πνεύμα σου από την υλική φωτιά στην άϋλο φωτιά του Αγίου Πνεύματος.  «Καὶ γὰρ ὁ θεὸς ἡμῶν πῦρ καταναλίσκον» (Εβρ. ιβ’ 29).  Όταν βλέπης και οσφραίνεσαι το ευωδιαστό θυμίαμα, ανέβαζε το πνεύμα σου στην πνευματική ευωδία των αρετών, «ὅτι Χριστοῦ εὐωδία ἐσμὲν τῷ Θεῷ»  (Β’ Κορ. β’ 15).  Απεναντίας, συλλογίσου την πνευματική παγωνιά και στρέψου προς τη φωτιά του Αγίου Πνεύματος.  Διώξε την ψύχρα της καρδιάς, που προκαλείται από τον Διάβολο, τη σάρκα και τον κόσμο.  Και γίνε «οσμή ευωδιάς του Χριστού», αρωματίζωντας τη ζωή σου με το μύρο των αρετών.

300. Τι είναι τα αναγνώσματα, οι ύμνοι, οι ευχές και οι δεήσεις που ακούονται στην εκκλησία; Είναι η φωνή της ψυχής του καθενός μας, όταν αναγνωρίζουμε τις πνευματικές μας ανάγκες. Είναι η φωνή καθενός που αναγνωρίζει και αισθάνεται την ανέχειά του, την αμαρτωλότητά του, την ανάγκη ενός Σωτήρος, την ανάγκη να ευχαριστήση και να δοξάση τον Θεό για τις άπειρες ευεργεσίες του και για την απερίγραπτο τελειότητά του. Εξαίσιες σε ομορφιά είναι αυτές οι ευχές και αυτές οι ιερές μελωδίες. Είναι η πνοή του Παρακλήτου.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 129-130)

Μια πηγή στο Παμπλούκι
Μετά από εμφάνιση και εντολή της Υπεραγίας Θεοτόκου ο όσιος Σεραφείμ ο Δομβοΐτης (1527-1602) αγόρασε μια περιοχή του χωριού Δομβός της Βοιωτίας και άρχισε να χτίζη το μοναστήρι του.
Τον συκοφάντησαν όμως στον τούρκο έπαρχο της Λειβαδιάς ότι εξαπάτησε τους χωρικούς και αγόρασε την περιοχή σε εξευτελιστική τιμή. Ο έπαρχος πρόσταξε τρεις ζαπτιέδες (χωροφύλακες) να τον συλλάβουν και να τον οδηγήσουν δεμένο μπροστά του.
Εκείνοι έφθασαν στον Δομβό και συνάντησαν τον όσιο εκεί που εργαζόταν. Τον έβρισαν και τον χτύπησαν άγρια στο κεφάλι, τόσο που έπεσε κάτω αιμόφυρτος και μισοπεθαμένος. Το κρανίο του άνοιξε! Το χτύπημα φαίνεται μέχρι σήμερα στην αγία του κάρα.
Όταν συνήλθε, τον έδεσαν με σχοινιά και ξεκίνησαν για τη Λειβαδιά. Αφού βάδισαν μια ώρα, οι ζαπτιέδες δίψασαν πολύ. Έψαξαν στην περιοχή Παμπλούκι, αλλά δεν βρήκαν σταγόνα νερό. Έσκαγαν από τη δίψα…
Τότε ο όσιος, καίτοι ήταν εξαντλημένος από τον κόπο και την ταλαιπωρία, καίτοι υπέφερε δριμύτατους πόνους από την πληγή στο κεφάλι, δεν μνησικάκησε για τη σκληρότητα και την απάνθρωπη συμπεριφορά τους. Αλλά μιμούμενος τον Κύριο, που πάνω στον Σταυρό προσευχήθηκε για τους σταυρωτές Του, ζήτησε την άδεια από τους βασανιστές του να προσευχηθή γι’ αυτούς!
Οι τούρκοι του έλυσαν τα δεσμά. Εκείνος γονάτισε και προσευχήθηκε με δάκρυα. Έπειτα χτύπησε με το ραβδί του το έδαφος και αμέσως η ξερή γη ανέβλυσε καθαρό και γευστικό νερό, που ξεδίψασε τους αγροίκους ζαπτιέδες!
Το νερό αυτό, θαύμα της ανεξικακίας του οσίου Σεραφείμ, αναβλύζει μέχρι σήμερα και ευφραίνει τους διαβάτες της περιοχής.
( Συναξαριστής Ε΄)
( Χαρίσματα και Χαρισματούχοι, Ι. Μονή Παρακλήτου, τόμος Γ΄, σελ. 86-87)

Αμετανόητοι
με χειροπέδες
Οι κατηγορούμενοι εδώ οδηγούνται απ’ τη φυλακή
στο δικαστήριο με χειροπέδες.
Έτσι κι όλες οι ψυχές, όταν αλυσοδεμένες
με τις αμαρτίες φεύγουν απ’ τη ζωή αυτή,
οδηγούνται έτσι στο φοβερό δικαστήριο.
Ε.Π.Ε. 9,456

αλυσόδεμα ψυχής
Θα βλέπουμε την ψυχή δεμένη με δεσμά χειρότερα από τα σιδερένια.
Ε.Π.Ε. 9,458

αυτοί είναι για κλάψιμο
Να μη κλαίμε τους πεθαμένους.
Να κλαίμε όσους επιμένουν στις αμαρτίες.
Διότι, πες μου, ποιά ελπίδα έχουν όσοι μαζί
με τ’ αμαρτήματα φεύγουν για κει,
που είναι αδύνατον να αποθέσουν τ’ αμαρτήματα;
Ε.Π.Ε. 21,436

Αμετάπιστοι
σαν να σπέρνεις στις πέτρες
Εδώ εννοεί τις φιλονικίες με αιρετικούς,
για να μη κουραζόμαστε στα χαμένα.
Δεν βγαίνει κέρδος, αφού το τέλος τους είναι το τίποτε.
Όταν κάποιος είναι διεστραμμένος και αποφασισμένος
να μην αλλάξει καθόλου τη θέση του, ό,τι κι αν γίνει,
για ποιο λόγο κουράζεσαι άσκοπα;
Είναι σαν να σπέρνεις πάνω σε πέτρες.
Καλύτερα να κάνεις τον καλό αυτό κόπο μιλώντας
με ανθρώπους της πίστεως περί της ελεημοσύνης
και περί των άλλων αρετών.
Ε.Π.Ε. 24,120

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, Τόμος Α΄, σελ. 161-162)

«…Αλλά και εκφράζουμε επιπλέον την ικανοποίησή μας μέσα στις θλίψεις μας, γιατί ξέρουμε πως η θλίψη καλλιεργεί την υπομονή» (Ρωμ. 5:3)

Ένας νεαρός χριστιανός πήγε μια μέρα σ’ ένα μεγαλύτερό του και πιο έμπειρο χριστιανό και του ζήτησε να προσευχηθεί γι’ αυτόν. «Μπορείτε, σας παρακαλώ, να προσευχηθείτε ώστε ο Θεός να μου δίνει μεγαλύτερη υπομονή;», του είπε. Εκείνος συμφώνησε. Γονάτισαν μαζί και ο ηλικιωμένος άνθρωπος του Θεού άρχισε να προσεύχεται: «Κύριε, δώσε σ’ αυτό το νεαρό θλίψη και δοκιμασία το πρωί. Δώσε του θλίψεις και το απόγευμα. Στείλε του θλίψεις…». Στο σημείο αυτό, ο νεαρός δεν άντεξε άλλο και φώναξε: «Όχι, όχι, δε σας ζήτησα να προσευχηθείτε για θλίψεις. Σας ζήτησα να προσευχηθείτε για υπομονή». «Α, νεαρέ μου», απάντησε ο σοφός χριστιανός, «μέσ’ από τις θλίψεις μαθαίνουμε την υπομονή!».
Μήπως κι εσύ, αγαπητέ αναγνώστη, αντιμετωπίζεις κάποια δοκιμασία; Αν ναι, δόξασε το Θεό! Κάτω από το σοφό Του έλεγχο, καθετί που σου συμβαίνει, είτε ευχάριστο, είτε δυσάρεστο, έχει σκοπό να καλλιεργήσει ένα χαρακτήρα που να μοιάζει με το χαρακτήρα του Ιησού Χριστού. Αν το καταλάβει αυτό ο κάθε πιστός που υποφέρει, μπορεί να δοξάζει το Θεό και να Τον ευχαριστεί για τις θλίψεις του.

«Τώρα είμαστε παιδιά του Θεού αλλά δε μας φανερώθηκε ακόμα τι θα γίνουμε. Ξέρουμε όμως πως όταν ο Χριστός φανερωθεί, θα γίνουμε όμοιοι με αυτόν, γιατί θα τον δούμε όπως ακριβώς είναι» (Α’ Ιωάννου 3:2)

Στα 64 του γενέθλια ο διάσημος Άγγλος αστροφυσικός Στίβεν Χόκινγκ, πάνω από 40 χρόνια τελείως ακίνητος σε αναπηρικό καροτσάκι (επικοινωνούσε μόνο με ειδικό σύστημα κομπιούτερ κατασκευασμένο ειδικά γι’ αυτόν) ζήτησε να δοκιμάσει το θάλαμο της μηδενικής βαρύτητας, όπου εκπαιδεύονται οι αστροναύτες. Έκανε μέσα στο θάλαμο οκτώ «ασκήσεις» και βγήκε κατενθουσιασμένος! Για πρώτη φορά μετά από 40 χρόνια είχε πλήρη ελευθερία κινήσεων και κινήθηκε δίχως το αναπηρικό του καροτσάκι.
Κάπως έτσι θα νιώσουν οι πιστοί που θ’ αναστηθούν όταν θα έρθει ο Χριστός στη δεύτερή Του έλευση. Άνθρωποι με κινητικά και άλλα προβλήματα που τους κρατούν στο κρεβάτι ή σε κάποιο αναπηρικό καροτσάκι, θα πετάξουν απαλλαγμένοι από το θλιβερό σαρκίο τους ευτυχείς προς την αιωνιότητα. Και αυτή η κατάσταση δε θα λήξει ποτέ. Δε θα είναι ένα προσωρινό πείραμα. Θα είναι εμπειρία αιωνιότητας.
Πόσο πρέπει αυτή η σκέψη να μας παρηγορεί όταν ερχόμαστε σε επαφή με τέτοια προβλήματα!
(Χ.Ι.ΝΤ.)

(Εκδόσεις «Ο Λόγος»)

116. Μπορεί ο άνθρωπος από μόνος του να σωθεί;

Όχι. Καταφατικά στο ερώτημα απάντησε στην αρχαιότητα ο μοναχός Πελάγιος. Σύμφωνα με τις αντιλήψεις του, η πτώση του ανθρώπου στην αμαρτία άφησε ανέπαφη την ανθρώπινη φύση, δεν την κατέστρεψε. Έτσι ο άνθρωπος, διατηρώντας τις λογικές και ηθικές δυνάμεις του, έχει τη δυνατότητα να στραφεί ελεύθερα στο αγαθό, να διαπράξει την αρετή και να σωθεί, χωρίς να έχει ανάγκη της χάριτος του Θεού.

Οι αντιλήψεις αυτές του Πελάγιου είναι εσφαλμένες. Ο άνθρωπος, λόγω της βλάβης της πνευματικής του φύσεως (του «κατ’ εικόνα»), όχι μόνο δεν μπορεί ν’ ανορθωθεί μόνος στο επίπεδο της πνευματικής ζωής, Αλλά και ανορθωθείς έχει απόλυτη ανάγκη της χάριτος του Θεού για να προκόψει στο αγαθό και να σωθεί. Η Αγία Γραφή μας ομιλεί σχετικά: «Ούδείς δύναται έλθείν προς με, εάν μη ο Πατήρ ο πέμψας με ελκύση αυτόν». «Εάν μη τις γεννηθή εξ ύδατος και Πνεύματος, ου δύναται είσελθείν εις την βασιλείαν του Θεού». «Ο Θεός έστιν ο ενεργών εν ημίν και το θέλειν και το ένεργείν υπέρ της ευδοκίας». Άλλωστε η χάρη του Θεού είναι αναγκαία για ν’ απαλειφθεί από τον άνθρωπο η κατάρα του προπατορικού αμαρτήματος. Αν η παρουσία της θείας χάριτος δεν ήταν απόλυτα αναγκαία για τη σωτηρία του ανθρώπου αλλά μόνo σχετικά με την έννοια της απλής ενδυναμώσεως των φυσικών του δυνάμεων), τότε το λυτρωτικό έργο του Χριστού σχετικοποιείται, αποβάλλοντας τον απόλυτα υπερφυσικό χαρακτήρα του.

Τις αιρετικές αντιλήψεις του Πελάγιου η Εκκλησία καταδίκασε στη σύνοδο της Καρθαγένης.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 166-167)

115. Τί φρονεί περί χάριτος η Ρωμαϊκή Εκκλησία;

Διαφωνεί ριζικά με την ορθόδοξη αντίληψη. Δεν μπορεί να δεχτεί τη θεία χάρη ως κάτι εγκείμενο ουσιωδώς στη φύση του Θεού, γιατί κάτι τέτοιο θα κατέλυε την απλότητα της ουσίας του Θεού, επιφέροντας σύνθεση σ’ αυτή. Κατ’ αυτήν, η χάρη είναι μέγεθος κτιστό, το οποίο δημιουργείται για να επιτευχθούν μέσω αυτού οι σκοποί της σωτηρίας. Γύρω από το ζήτημα αυτό διεξήχθησαν σφοδροί αγώνες μεταξύ της Ορθόδοξης Ανατολής και της Λατινικής Δύσεως. Τις αντιλήψεις αυτές καταδίκασε συνοδικώς η Ορθόδοξη Εκκλησία τον ιδ' αιώνα.

Το ζήτημα βέβαια της συνθέσεως της απλής φύσεως του Θεού που εκ πρώτης όψεως φαίνεται να δημιουργεί η παραδοχή της άκτιστης χάριτος, είναι αρκετά σοβαρό. Όμως δεν αληθεύουν οι ισχυρισμοί της λατινικής θεολογίας. Οι άκτιστες θείες ενέργειες (η άκτιστη χάρη) είναι διακρίσεις θεοπρεπείς στη θεότητα, που δεν μοιάζουν με τις διακρίσεις των φυσικών πραγμάτων. Όπως και οι θείες υποστάσεις διακρίνουν τον Τριαδικό Θεό εκφράζοντας τον αΐδιο τρόπο της υπάρξεώς του χωρίς ωστόσο να συνθέτουν την υπερβατική ουσία του, έτσι και στις θείες ενέργειες διακρίνεται η θεότητα, χωρίς να χάσει την απόλυτη απλότητά της. Φυσικά αυτά τα πράγματα δεν είναι εύκολο να τα κατανοήσουμε.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 165-166)

114. Τί είναι η Θεία χάρις;

Είναι η δύναμη εκείνη που προέρχεται από το Θεό, δια της οποίας ο αμαρτωλός άνθρωπος μπορεί να οικειοποιηθεί το λυτρωτικό έργο του Χριστού και να πετύχει τη σωτηρία του. Χρειάζεται όμως προσοχή. Λέγοντας θεία χάρη, δεν εννοούμε μια δύναμη αόριστη και απροσδιόριστη που δεν είναι στην ουσία του Θεού, αλλά δημιουργείται από το Θεό για να βοηθήσει τον άνθρωπο να σωθεί. Τέτοια αντίληψη δεν είναι σωστή. Το κτιστό δεν μπορεί να βοηθήσει δραστικά τον άνθρωπο να σωθεί, αλλά το άκτιστο, ο άκτιστος Θεός. Η θεία χάρη ανήκει ουσιαστικά στη φύση του Θεού. Ταυτίζεται με τη θεία ενέργεια, περί της οποίας μιλήσαμε στα προηγούμενα. Είναι ο ίδιος ο Θεός ο εκφραζόμενος στις θείες του ενέργειες «εν τοις εκτός» (ad extra), αποκαλυπτόμενος στον κόσμο και σώζοντας τον άνθρωπο από την αμαρτία.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 165)

113. Τί είναι η περί ιδανικής Εκκλησίας θεωρία;

Είναι άλλη έκδοση της περί κλάδων θεωρίας, αποβλέπουσα στους αυτούς και εκείνη σκοπούς. Κατά τη θεωρία αυτή που εμπνέεται από τις περί ιδανικού και των επί μέρους μορφών του αντιλήψεις της φιλοσοφίας του Εγέλου, η αληθινή Εκκλησία είναι κάτι ιδανικό και ανέφικτο, καμία δε μερική Εκκλησία δεν αντιστοιχεί προς την ιδέα της πραγματικής Εκκλησίας, προς ό,τι δηλαδή έπρεπε να είναι η Εκκλησία. Απόδειξη τούτου είναι η ιστορική κατάσταση των Εκκλησιών, στις οποίες υπάρχει τόση αμαρτία, κακότητα και αταξία. Επειδή η ιδέα εκφράζεται στους επί μέρους τύπους και τις μορφές της, έτσι και η ιδέα της αληθινής εκκλησίας πληρούται στις κατά τόπους Εκκλησίες, κάθε μία από τις οποίες κατέχει τμήμα μεγαλύτερο η μικρότερο αυτής. Όλες δε μαζί, παρά τις αντιθέσεις μεταξύ τους και τις αδυναμίες τους, προώρισται να πορεύονται η μία κοντά στην άλλη τελειοποιούμενες με την πάροδο του χρόνου, ώστε κάποτε να απομάξουν τον τύπο της τέλειας Εκκλησίας.

Με τη θεωρία αυτή, όπως και με τη θεωρία των κλάδων, ικανοποιούνται οι εκκλησιολογικές ανάγκες του Προτεσταντισμού. Αφού οι επί μέρους Εκκλησίες ως ατελείς μορφές της ιδανικής Εκκλησίας είναι ουχ ήττον νόμιμες και ισότιμες μορφές αυτής, μέρη αγιασμού και σωτηρίας πάροχα, το ίδιο συμβαίνει και με τις Εκκλησίες των Διαμαρτυρομένων, άσχετα αν η Διαμαρτύρηση με το κίνημά της της ΙΣΤ’ εκατονταετηρίδος έκοψε τους δεσμούς της με την όρατη Εκκλησία της Δύσεως.

Περιττό να τονίσουμε ότι από ορθόδοξη άποψη τέτοια εκκλησιολογικά κατασκευάσματα είναι εντελώς κατακριτέα και απαράδεκτα, φοβερά δε επικίνδυνα για την καθαρότητα της Ορθοδοξίας μας.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 160-161)