Ισοτιμία
με διακριτούς ρόλους
Δεν θέλησε ο Θεός να γίνωνται όλα από τον άντρα ούτε όλα απ’ τη γυναίκα. Τα μοίρασε. Στη γυναίκα έδωσε την εξουσία του νοικοκυριού. Στον άντρα την αγορά. Στον άντρα έδωσε το έργο να τρέφη την οικογένεια, αφού αυτός καλλιεργεί τη γη. Στη γυναίκα ώρισε το έργο να ντύνη τα μέλη του σπιτιού, αφού αυτή δουλεύει τον αργαλειό και τη ρόκα.
Ε.Π.Ε. 18α,434
ως προς τη σωτηρία
Δεν μετέχω εγώ ως πρεσβύτερος της Εκκλησίας άλλου δείπνου με τον Αμνό, και άλλου σεις. Του αυτού μετέχουμε όλοι. Το ίδιο βάπτισμα έχουμε και οι δυο, αξιωθήκαμε του αυτού αγίου Πνεύματος, τρέχουμε κι οι δυο για την ίδια ουράνια βασιλεία, αδέλφια είμαστε του Χριστού.
Ε.Π.Ε. 23,86
ως προς τη διακονία
Φροντίζει εξ ίσου και για μεγάλους και για μικρούς. Και τους γνωρίζει όλους. Και δεν περιφρονεί κανέναν. Δείχνει το ίδιο ενδιαφέρον για τον καθένα και την ίδια τιμή προς όλους.
Ε.Π.Ε. 24,460
συνέμποροι
Πήρες σύζυγο με τις ίδιες επιδιώξεις, για να είναι κοινωνός του βίου και ελεύθερη και ισότιμη... Από τη σωφροσύνη γεννιέται η αγάπη, από δε την αγάπη γεννιώνται μύρια αγαθά.
Ε.Π.Ε. 27,112-114
Ισόψυχος
ο Τιμόθεος του Παύλου
Κανένα δεν έχω τόσο ισόψυχο, τόσο όμοιο με μένα, που να μεριμνά και να φροντίζη για σας. Εκείνος, που σας αγαπά όμοια με μένα, είναι ο Τιμόθεος.
Ε.Π.Ε. 21,592
Ισραηλίτες
σταυρωτές απάνθρωποι
Μ’ ένα σύνθημά του τότε χόρευε σε όλους ο Διάβολος. Ας πούμε, ότι oι Ιουδαίοι ήσαν κυριευμένοι από φθόνο και κακεντρέχεια και γι’ αυτό συμπεριφέρονταν με απρέπεια και βαναυσότητα. Αλλ’ οι στρατιώτες από πού και για ποια αιτία Τον βασάνιζαν; Δεν είναι ολοφάνερο, ότι ο Διάβολος ήταν εκείνος, που είχε εμφυτεύσει σε όλους τη βακχική μανία; Γι’ αυτό και διασκέδαζαν με τις βρισιές, που απηύθυναν στον Ιησού οι άγριοι και απάνθρωποι.
Ε.Π.Ε. 12,318
γιατί δεν σώζονται;
Οι Ισραηλίτες έμειναν εκτός της σωτηρίας, όχι όμως ως ξένοι, αλλά και ως ράθυμοι. Ξέπεσαν από τις διαθήκες όχι ως ξένοι, αλλ’ ως ανάξιοι.
Ε.Π.Ε. 20,524
φονείς του Δικαίου και των δικαίων
Θανάτωσαν το Χριστό, θανάτωσαν τους προφήτες, βρίζουν το Θεό, είναι κοινοί εχθροί της οικουμένης.
Ε.Π.Ε. 22,402
μετά τόσες ευεργεσίες, αχάριστοι
Ύστερα από τόσο μεγάλη και τόσο πολλή φροντίδα του Θεού, υστέρα από τόσες και απερίγραπτες ευεργεσίες, υστέρα από τόσο μεγάλα θαύματα, ύστερα από τόση χειραγωγία και απερίγραπτη προστασία από τον Ουρανό, ύστερα από διαρκή διδασκαλία, ύστερα από κατήχησι με λόγια και παραίνεσι με έργα, ύστερα από τόσες περίλαμπρες νίκες, ύστερα από τόσα θαυμαστά τρόπαια, ύστερα από τόση ευλογία τροφοδοσίας, ύστερα από εκείνη την αφθονία θαυμαστών υδάτων, ύστερα από την άφατη δόξα, που τους περιέβαλλε πάντοτε ο Θεός, ύστερα από όλα αυτά, επειδή οι Ισραηλίτες φάνηκαν αχάριστοι και αναίσθητοι, έφτασαν στο σημείο να προσκυνήσουν το μοσχάρι και να λατρεύσουν κεφαλή βοδιού και επιζητούσαν θεούς ψεύτικους, ενώ είχαν ακόμα νωπά τα θαύματα των ευεργεσιών του Θεού στην Αίγυπτο και άλλων, που ακόμα απολαμβάνουν.
Ε.Π.Ε. 31,546-548
ουδεμία δικαιολογία
Φονεύσατε το Χριστό. Κάνατε ποτάμι το αίμα Του. Γι’ αυτό σε σας, Ιουδαίοι, δεν υπάρχει διόρθωσις, και βέβαια ούτε συγγνώμη ούτε καμμιά απολογία.
Ε.Π.Ε. 34,300
μετά τόσα θαύματα αχάριστοι!
Αφού βγήκαν από την Αίγυπτο και διάνυσαν πολύ δρόμο, πήραν αποδείξεις μύριες της δυνάμεως του Θεού και στην Αίγυπτο και στην Ερυθρά θάλασσα, και στην έρημο... Όμως οι αγνώμονες και αναίσθητοι Ιουδαίοι δεν συνετίστηκαν καθόλου από τα τόσα θαύματα, και ζητούσαν να επιστρέφουν πάλι στη σκλαβιά της Αίγυπτου.
Ε.Π.Ε. 34,350-352

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 434-436)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 16

Στίχ. 19-31. Η παραβολή του πλουσίου και του Λαζάρου.
16.25 εἶπεν δὲ ᾽Αβραάμ, Τέκνον(1), μνήσθητι(2) ὅτι ἀπέλαβες(3)
συ τὰ ἀγαθά σου(4) ἐν τῇ ζωῇ σου, καὶ Λάζαρος ὁμοίως τὰ κακά(4)·
νῦν δὲ ὧδε(5) παρακαλεῖται σὺ δὲ ὀδυνᾶσαι(6).
25 Ο Αβραάμ όμως του απάντησε: “παιδί μου, θυμήσου ότι εσύ απόλαυσες
την ευτυχία στη ζωή σου, όπως κι ο Λάζαρος τη δυστυχία. Τώρα λοιπόν αυτός
χαίρεται εδώ, κι εσύ υποφέρεις.
(1) Η προσφώνηση Παιδί μου στο στόμα του Αβραάμ, φέρνει περισσότερο πλήγμα,
παρά η Πάτερ Αβραάμ στο στόμα του πλουσίου. Ο Αβραάμ αναγνωρίζει
την πραγματικότητα της σαρκικής συγγένειας, αλλά όχι λιγότερο ο απόγονός
του αυτός παραμένει λεία της φλόγας του Άδη (g). Η προσφώνηση τέκνον
κάνει βαρύτερη την άρνηση. Ήταν γιος, ανυπάκουος όμως και τώρα
εγκαταλείφθηκε και αποκληρώθηκε από τον Αβραάμ ως ανάξιος απόγονος.
Αξιοσημείωτη και η επόμενη: «Δεν είπε· Απάνθρωπε και ωμέ, δεν ντρέπεσαι;…
Αλλά πώς μίλησε; Παιδί μου. Δες συμπαθή και αγία ψυχή… Παιδί μου, λέει,
υπαινισσόμενος με αυτό ότι, μέχρις εδώ σταματά η εξουσία του,
να τον ονομάσει δηλαδή έτσι με γλυκύτητα, παραπέρα όμως δεν εξουσιάζει τίποτα.
Αυτό που έχω, αυτό σου μεταδίδω, φωνή συμπαθητική» (Θφ).
«Δεν είπε απάνθρωπε και ωμέ και παμπόνηρε, ενώ άφησες σε τόσο μεγάλα κακά
τον άνθρωπο, θυμάσαι τώρα τη φιλανθρωπία και το έλεος και τη συγγνώμη;
Αλλά τι; Παιδί μου, λέει, πήρες τα αγαθά σου. Διότι λέει το ρητό
«ψυχή ταλαιπωρημένη μην την ταράξεις παραπάνω»(Σοφ. Σειρ. 4,3)» (Χ).
(2) Οι νεκροί διατηρούν την ανάμνηση των γεγονότων της επίγειας ζωής.
Δες και σ. 27 (b). Η ανάμνηση την οποία θα διατηρούν οι καταδικασμένες ψυχές,
θα είναι ο βασανιστής τους. Ήδη στην παρούσα ζωή καλούνται οι αμαρτωλοί
να θυμούνται, αλλά το αποφεύγουν και πεισματικά θέλουν να λησμονούν.
Γιε μου, να θυμάσαι τον Δημιουργό σου, τον Λυτρωτή σου, τα τέλη της ζωής σου.
Τώρα τα λησμονούν. Τότε η πρόσκληση αυτή θα αντηχεί διαρκώς στα αυτιά τους
για να τους βασανίζει. Η μνήμη στον άλλο κόσμο είναι απαραίτητη
για την χαρά των δικαίων και θα συντελεί σοβαρά στην θλίψη των χαμένων.
Η μνήμη μας εκεί θα ενισχυθεί τόσο, ώστε να θυμόμαστε όλο τον βίο μας στη γη.
Πιθανότατα μάλιστα θα κινείται τόσο αστραπιαία, ώστε αυτοστιγμεί
να περιλαμβάνει με ένα βλέμμα ολόκληρη την περασμένη ζωή. Από το υψηλό όρος
της αιωνιότητας θα βλέπουμε προς τα κάτω και θα διακρίνουμε ολόκληρη
την πεδιάδα της ζωής μας στη γη, η οποία θα απλώνεται μπροστά μας.
Και θα συνοδεύεται η ανάμνηση του παρελθόντος με τέλεια και ακριβή γνώση
των συνεπειών και πλήρη αίσθηση της συνείδησης ως προς το ένοχο
και τις βαριές ευθύνες του παρελθόντος.
(3) Η πρόθεση «από»=αρκετά πήρες, όπως και το απέχω του Ματθ. στ 2 (δ).
Πλήρως και εξ’ ολοκλήρου πήρες, ώστε να μην επιφυλαχτεί τίποτα για το μέλλον (p).
Λιγότερο πιθανή ερμηνεία: «Συνηθίζουμε να λέμε το «απέλαβες» για αυτά που
δέχεται κάποιος τα οποία του τα χρωστούσαν» (Θφ). «Και φανερώνεται οπωσδήποτε
από εδώ, ότι και ο πλούσιος, αν και ήταν αμαρτωλός, όμως είχε κάποια αρετή,
χάριν της οποίας πήρε πίσω, όσο ζούσε ακόμη, τα οφειλόμενα αγαθά·
και ο Λάζαρος, αν και ήταν δίκαιος, όμως είχε κάποια κακία, λόγω της οποίας
και αυτός πήρε, όσο ζούσε, τα οφειλόμενα κακά· διότι από τους ανθρώπους
κανείς δεν στερείται αρετής, ούτε ο πάρα πολύ πονηρός· και κανείς δεν στερείται
κακίας, ούτε ο πάρα πολύ αγαθός» (Ζ). Από μόνη της η ερμηνεία είναι σωστή,
αλλά εδώ είναι λιγότερο πετυχημένη.
(4) Σε αυτό συνίστατο η τραγική πλάνη του. Δεν είχε καν ιδέα ότι υπήρχαν
και άλλα αγαθά και φύλαξε αυτά εγωιστικά για τον εαυτό του. Είναι αξιοσημείωτο
το «σου», ενώ για τον Λάζαρο γράφεται απλώς «τα κακά» χωρίς το «του».
Τα κακά του Λαζάρου δεν ήταν δικά του, αλλά δέχτηκε αυτά ως δοκιμασία από το Θεό·
ενώ ο πλούσιος θεωρούσε τα αγαθά ως δικά του αποκλειστικά, χωρίς να πρόκειται
κάποτε να δώσει λογαριασμό για αυτά (p). Διάλεξε τα φθαρτά αγαθά ως τα άριστα,
με τα οποία ήταν πλήρως ικανοποιημένος και ήταν για αυτό το μόνο μερίδιο που διάλεξε.
Στα φαγητά και τα ποτά, στα πλουσιότατα ρούχα τοποθέτησε την όλη ευτυχία του.
Αυτά υπήρξαν η παρηγοριά του και η αμοιβή του και δεν του ήλθε ποτέ στο νου,
ότι υπάρχουν και άλλα αγαθά καλύτερα. Τα τελευταία αυτά δεν είχε λόγο ποτέ
να τα περιμένει. Και συνεπώς τώρα και την ελάχιστη ακόμη ανακούφιση στα δεινά,
την αρνείται σε αυτόν ο Αβραάμ.
(5) Αντίθεση χρόνου και τόπου=Τώρα εδώ (p).
(6) Εάν υποφέρει χωρίς κάποια ανακούφιση, δεν οφείλεται αυτό απλώς στο ότι υπήρξε
πλούσιος, αλλά διότι έκανε τον πλούτο εγωιστικά δικό του, χωρίς να κάνει
συμμέτοχό του και τον φτωχό (g). Η απάντηση του Αβραάμ πρέπει να εννοηθεί
σε στενή σχέση με το αίτημα του πλούσιου. Ο πλούσιος δεν ζήτησε να απαλλαχτεί
τελείως από την τιμωρία του. Δέχτηκε αυτήν ως δίκαιη. Ζήτησε μόνο ελαφριά
ανακούφιση και με τρόπο που προϋπέθετε την για κάποια ώρα διακοπή της ανάπαυσης
του Λαζάρου. Ο Αβραάμ απαντά ότι κάτι τέτοιο είναι παράλογο και αδύνατο.
Ο πλούσιος είχε αδιάκοπη και συνεχή ζωή απόλαυσης και ευφροσύνης και ο Λάζαρος
αδιάκοπα δεινά στην επίγεια ζωή. Τώρα καμία διακοπή δεν μπορεί να γίνει
ούτε στην οδύνη του πλούσιου, ούτε στην ανάπαυση του Λαζάρου (p).

«Εγεννήθη ο Κύριος μας από γυναίκα, δια να ευλογήση την γυναίκα.

Εγεννήθη ο Κύριος μας από αρραβωνιασμένην δια να ευλογήση τον γάμο.

Και να χαιρώμασθεν, αδελφοί μου, και να ευφραινώμασθεν, όπου μας έδωκεν ο Κύριος ευλογημένον γάμον.

Και επαράγγειλεν ο Κύριος να παίρνη ο άνδρας μίαν γυναίκα, ομοίως και η γυναίκα έναν άνδρα.

Και αφού αρραβωνιασθούν, να εξομολογηθούν το ανδρόγυνον με πίστιν καθαράν, με φόβον και τρόμον και με ευλάβειαν και να μεταλαμβάνουν τα Άχραντα μυστήρια με φόβον και με τρόμον και με ευλάβειαν.

Και ύστερα από το μεταλάβημα να στεφανώνονται μέσα εις την εκκλησίαν.

Τότε αδελφοί μου, λέγεται ευλογημένος ο γάμος».

Αγίου Κοσμά του Αιτωλού

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 16

Στίχ. 19-31. Η παραβολή του πλουσίου και του Λαζάρου.
16.24 καὶ αὐτὸς(1) φωνήσας(2) εἶπεν, Πάτερ ᾽Αβραάμ(3), ἐλέησόν(4) με
καὶ πέμψον Λάζαρον(5) ἵνα βάψῃ τὸ ἄκρον τοῦ δακτύλου αὐτοῦ ὕδατος(6)
καὶ καταψύξῃ(7) τὴν γλῶσσάν μου, ὅτι ὀδυνῶμαι ἐν τῇ φλογὶ ταύτῃ(8).
24 Τότε φώναξε ο πλούσιος και είπε: “πατέρα μου Αβραάμ, σπλαχνίσου με
και στείλε το Λάζαρο να βρέξει με νερό την άκρη του δάχτυλού του
και να μου δροσίσει τη γλώσσα, γιατί υποφέρω μέσα σ’ αυτή τη φωτιά”.
(1) Δεν απολαμβάνει πλέον τη φροντίδα των δούλων, αλλά είναι και αυτός
ικέτης που ζητιανεύει (b).
(2) Σχετίζεται με το «από μακριά» (g). «Ύψωσε την φωνή του», το οποίο συμφωνεί
με το «από μακριά» (p).
(3) Κάνει έκκληση στη συγγένειά τους και στην πατρική του συμπάθεια.
Δεν θα σπλαχνιστεί ο Αβραάμ τα παιδιά του; (p). «Τι ονομάζεις πατέρα τον Αβραάμ,
του οποίου την ζωή δεν μιμήθηκες; Εκείνος κάθε άνθρωπο τον φιλοξενούσε
στο σπίτι του, εσύ όμως δεν φρόντισες έναν φτωχό» (Χ).
Δύο πράγματα συμπεραίνουμε από την επίκληση αυτή· πρώτον ότι οι πεθαμένοι
μπορούν στην άλλη ζωή να αναγνωρίσουν ο ένας τον άλλον·
και δεύτερον ότι και ο πλούσιος ήταν Ιουδαίος (ο). Τίποτα δεν έθιγε πιο πολύ
τους Φαρισαίους, οι οποίοι την καταγωγή από τον Αβραάμ θεωρούσαν
ως τον όρο της σωτηρίας, από την επίκληση αυτή από το στόμα αυτού
που βασανιζόταν στον άδη. Όποιος έχει κάνει περιτομή είναι σωσμένος, έλεγαν οι ραβίνοι.
Το να έχει κάνει όμως περιτομή σήμαινε ότι είναι τέκνο του Αβραάμ (g).
(4) Έλεος ζητά. Το περιφρονούσε άλλοτε, όταν ήταν καιρός να το ζητήσει.
Τώρα που πέρασε ο καιρός του ελέους, ζητά αυτό μάταια. Αυτός ο οποίος κανένα
έλεος δεν έδειξε στο Λάζαρο, περιμένει τώρα μέσω του Λαζάρου να του σταλεί αυτό.
Όταν και οι δύο ζούσαν στη γη, δεν καταδεχόταν ο πλούσιος ούτε καν ένα βλέμμα
να ρίξει στον Λάζαρο. Τώρα τον φωνάζει ονομαστικά και ζητά την βοήθειά του. Ω! ναι·
θα έλθει ασφαλώς ημέρα, κατά την οποία εκείνοι, οι οποίοι μισούν και περιφρονούν
τον λαό του Θεού, με πολλή βιασύνη και προθυμία θα επιζητούν την συμπάθειά του.
(5) «Πρόσεξε, πόσο το βασανιστήριο τον σωφρόνισε» (Ζ). Στον άδη ταπεινώθηκε
τόσο πολύ από τις οδύνες του, ώστε θέλει έστω και μικρή ανακούφιση από οποιονδήποτε,
ακόμη και από αυτόν τον Λάζαρο (p). «Αυτός που πριν από αυτό ούτε που γύριζε,
ούτε να δει δεν ανεχόταν τον Λάζαρο… τώρα ικετεύει τον πατριάρχη… Στείλε, λέει,
τον Λάζαρο εκείνον, τον φτωχό, τον οποίο πριν από αυτό σιχαινόμουν,
στον οποίο δεν έδινα ούτε τα ψίχουλα· εκείνον χρειάζομαι τώρα, και το δάχτυλο
εκείνου ζητώ… Είδες πως τον μαλάκωσε η τιμωρία. Και δεν κάνει προς τον Λάζαρο την ικεσία,
αλλά προς τον πατριάρχη. Λογικό· διότι δεν τολμούσε ούτε να δει τον φτωχό.
Διότι σκεφτόταν, νομίζω, συλλογιζόμενος την απανθρωπιά και ασπλαχνία του,
την οποία έδειξε προς αυτόν, και υποπτευόταν ίσως ότι δεν θα τον αξίωνε ούτε απάντησης» (Χ).
(6) Να βουτήξει αυτό στο νερό, ώστε μόλις μία σταγόνα να στάξει από αυτό (g).
Και η ελάχιστη δηλαδή ανακούφιση θα είναι ευπρόσδεκτη (p). Ζητά ένα ψίχουλο μόνο
ανακούφισης μέσα στην ανυπόφορη οδύνη του (ο).
(7) Λέγεται μία φορά η λέξη. Και το καταψύχω και το οδυνώμαι που ακολουθεί είναι όροι
που χρησιμοποιούνται από τους γιατρούς (L).
(8) Είμαι σε αγωνία μέσα στη φλόγα αυτή των ακόρεστων επιθυμιών και των τύψεων,
οι οποίες αποτελούν την εισαγωγή της γέεννας της φωτιάς (p). Οι σαρκικές επιθυμίες
που φούντωσαν και τράφηκαν στη ζωή αυτή, με αχαλίνωτη ικανοποίηση, μεταβάλλονται εκεί
σε βάσανο για την ψυχή, εφόσον αυτή είναι στερημένη και από τα εξωτερικά αντικείμενα,
που τις ικανοποιούν και από το σώμα με το οποίο απολάμβανε αυτές (g). Δεν υπάρχει τίποτα
οδυνηρότερο για τα σώματα από το να βασανίζονται με φωτιά. Με αυτό λοιπόν παριστάνονται
οι αγωνίες και αθλιότητες των καταδικασμένων ψυχών.

"Οι πατέρες" του Κωστή Παλαμά (Bωμοί, 1915)

Επίλογος

Παιδί, το περιβόλι μου που θα κληρονομήσεις,

όπως το βρεις κι όπως το δεις να μην το παρατήσεις.

Σκάψε το ακόμα πιο βαθιά και φράξε το πιο στέρεα

και πλούτισε τη χλώρη του και πλάτυνε τη γη του,

κι ακλάδευτο όπου μπλέκεται να το βεργολογήσεις,

και να του φέρνεις το νερό το αγνό της βρυσομάνας,

κι αν αγαπάς τ’ ανθρωπινά κι όσα άρρωστα δεν είναι,

ρίξε αγιασμό και ξόρκισε τα ξωτικά, να φύγουν,

και τη ζωντάνια σπείρε του μ’ όσα γερά, δροσάτα.

Γίνε οργοτόμος, φυτευτής, διαφεντευτής.

Κι αν είναι κι έρθουνε χρόνια δίσεχτα, πέσουν καιροί οργισμένοι, κι όσα πουλιά μισέψουνε σκιασμένα,

κι όσα δέντρα για τίποτ’ άλλο δε ’φελάν παρά για μετερίζια,

μη φοβηθείς το χαλασμό. Φωτιά! Τσεκούρι! Τράβα, ξεσπέρμεψέ το, χέρσωσε το περιβόλι, κόφ’ το,

και χτίσε κάστρο απάνου του και ταμπουρώσου μέσα,

για πάλεμα, για μάτωμα, για την καινούρια γέννα

π’ όλο την περιμένουμε κι όλο κινάει για νά ’ρθει,

κι όλο συντρίμμι χάνεται στο γύρισμα των κύκλων.

Φτάνει μια ιδέα να σ’ το πει, μια ιδέα να σ’ το προστάξει, κορόνα ιδέα, ιδέα σπαθί, που θα είν’ απάνου απ’ όλα.

Στο αποστολικό ανάγνωσμα ακούσαμε τις πολύ σημαντικές συμβουλές και τις ευχές του αποστόλου του Χριστού, που είναι χρήσιμες για κάθε χριστιανό. Θα ήθελα να καταλάβετε το βάθος του λόγου του αποστόλου Παύλου και να γράψετε τα λόγια του στις καρδιές σας. Ακούστε λοιπόν: «Η χάρη του Θεού μας έδωσε διάφορα πνευματικά χαρίσματα. Άλλος είναι προφήτης, για να κηρύττει ανάλογα με το βαθμό της πίστεώς του· άλλος έχει το χάρισμα τις διακονίας για να προσφέρει τις υπηρεσίες του. Το ίδιο να κάνει κι ο δάσκαλος του λαού του Θεού με τη διδασκαλία, κι όποιος έχει το χάρισμα να στηρίζει τους αδελφούς, να τους στηρίζει. Αλλά κι όποιος μοιράζει τα αγαθά του με τους άλλους να το κάνει με απλότητα, ο προϊστάμενος να δείχνει ζήλο για το έργο του, όποιος μοιράζει τις ελεημοσύνες να το κάνει με καλοσύνη» (Ρωμ. 12, 6-8).

Είναι πολύ σημαντικό για τον καθένα μας να καταλάβουμε ποιο ακριβώς χάρισμα λάβαμε από τον Θεό και για ποιο έργο μας προόρισε ο Θεός. Συχνά συμβαίνει, η αυθαίρετη συμπεριφορά μας, να μας οδηγεί στο να επιδιώκουμε να ζούμε κατά τον τρόπο που δεν μας ταιριάζει και δεν είναι ευάρεστος στον Θεό ή να κάνουμε κάποιο έργο για μας ανάρμοστο. Επιδιώκουμε τις υψηλές και τιμητικές θέσεις, περιφρονώντας τις κατώτερες, οι οποίες όμως ίσως μας δίνονται από τον Θεό, επειδή Εκείνος μας προορίζει για κάποιο συγκεκριμένο έργο σύμφωνα με τις δυνάμεις μας, το οποίο και ταιριάζει στις συνθήκες της ζωής μας.

Πολλές αποτυχίες και θλίψεις στη ζωή του έχει αυτός που δεν γνωρίζει ποιο χάρισμα του έδωσε ο Θεός και πορεύεται αυθαίρετα και όπως του αρέσει.

Για εκείνους που έχουν κατανοήσει σωστά ποιο χάρισμα τους έδωσε ο Θεός και το λειτουργούν με προσοχή είναι πολύ σημαντικό να εκτελούν το έργο του Θεού με ζήλο.

Ακούστε τι λέει παρακάτω ο απόστολος: «Η αγάπη σας να είναι ειλικρινής. Να αποστρέφεστε το κακό και να ακολουθείτε το καλό» (Ρωμ. 12, 9). Τα μεγάλα χαρίσματά Του ο Κύριος ο Θεός τα μοιράζει στους ανθρώπους για να ενεργούν σύμφωνα με το θέλημά Του και στο δύσκολο δρόμο της ζωής να έχουν ως οδηγό την αγάπη, που είναι ο θεμέλιος λίθος όλων των εντολών του Χριστού, την αγάπη και όχι την ανθρωπαρέσκεια. Ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός στο νομοδιδάσκαλο, που τον ρώτησε, έλεγε το εξής: «Ν’ αγαπάς τον Κύριο το Θεό σου μ’ όλη την καρδιά σου και μ’ όλη τη ψυχή σου και μ’ όλο το νου σου. Αυτή είναι η πρώτη και πιο μεγάλη εντολή. Και δεύτερη, το ίδιο σπουδαία μ’ αυτή: ν’ αγαπάς τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου» (Μτ. 22, 37-39).

Σκεφθείτε, λοιπόν, μήπως μπορεί η αγάπη του εαυτού μας να είναι υποκριτική; Μήπως δεν είναι αυτή πάντα ανυπόκριτη και πλήρης; Πολλές φορές φερόμαστε στον πλησίον μας υποκριτικά, θέλουμε να του δείχνουμε πως τον αγαπάμε αλλά χωρίς να υπάρχει πραγματική αγάπη. Αυτό το πράγμα ονομάζεται υποκρισία και όχι αγάπη. Γι’ αυτό ο απόστολος Παύλος μας θυμίζει ότι η αγάπη πρέπει να είναι ειλικρινής. Ο Κύριος ζητάει από μας, με όλη την καρδιά μας, να προσκολληθούμε στο καλό και να μισήσουμε το κακό.

«Να δείχνετε με στοργή την αγάπη σας για τους άλλους πιστούς. Να συναγωνίζεστε ποιος θα δείξει περισσότερη εκτίμηση στον άλλο» (Ρωμ. 12, 10). Δεν ζητάει από μας ο απόστολος μόνο τη φιλαδελφία, η οποία μπορεί να είναι και ψυχρή, αλλά την αγάπη σε υψηλό βαθμό, τη στοργική αγάπη. Με τέτοια αληθινή αγάπη ήταν γεμάτη η καρδιά του οσίου και θεοφόρου πατρός ημών Σεραφείμ του Σαρώφ. Τον κάθε άνθρωπο που ερχόταν σ’ αυτόν εκείνος τον προϋπαντούσε με τον γεμάτο στοργή λόγο· «Χαρά μου».

Με την φράση: «να συναγωνίζεστε ποιος θα δείξει περισσότερη εκτίμηση στον άλλο» (Ρωμ. 12, 10), ο απόστολος Παύλος μας θυμίζει τον πρώτο μακαρισμό: «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι» (Μτ. 5, 3), επειδή όλους τους σέβεται και εκτιμά μόνο εκείνος που είναι πραγματικά ταπεινός και θεωρεί τον εαυτό του κατώτερο απ’ όλους.

«Να έχετε πνευματικό ενθουσιασμό να υπηρετείτε τον Κύριο» (Ρωμ. 12, 11). Αυτή η ασυνήθιστη εντολή του αποστόλου ίσως μας βάλει σε αμηχανία. Πράγματι, τα Χερουβείμ φλέγονται ενώπιον του Κυρίου και γι’ αυτούς ο μέγας απόστολος στην επιστολή του προς Εβραίους λέει: «Ο ποιών τους αγγέλους αυτού πνεύματα, και τους λειτουργούς αυτού πυρός φλόγα» (Έβρ. 1, 7). Υπήρχαν όμως και μεγάλοι άγιοι, το πνεύμα των οποίων φλεγόταν ενώπιον του Θεού. Να γίνουμε κι εμείς όμοιοι μ’ αυτούς. «Να υπηρετείτε τον Κύριο». Πρέπει να υπηρετούμε τον Θεό εκ καρδίας, για να αγιάζεται με τη ζωή μας το όνομά Του, όπως άλλωστε το ζητάμε εμείς οι ίδιοι στην Κυριακή προσευχή.

«Να βοηθάτε τους άλλους χριστιανούς όταν βρίσκονται σε ανάγκη» (Ρωμ. 12, 13). Αγίους ονομάζει τους αδελφούς και τις αδελφές μας εν Χριστώ. Μας θυμίζει ο απόστολος ότι στους πρώτους χριστιανούς όλα ήταν κοινά. Πόσο απέχουμε εμείς σήμερα από το να έχουμε κοινή περιουσία, τα κρατάμε σχεδόν όλα για δικά μας και μόνο λίγα δίνουμε στους φτωχούς αδελφούς μας.

«Να επιδιώκετε να φιλοξενείτε τους αδελφούς» (Ρωμ. 12, 13). Ας θυμηθούμε τον μακάριο Σαμψών, ο οποίος για την υπέρμετρη φιλοξενία του και την αγάπη που είχε στους ασθενείς αναγνωρίστηκε ως άγιος της Εκκλησίας. Αυτό έγινε πολλούς αιώνες πριν. Αλλά και στους καιρούς μας, όπως και ο άγιος Σαμψών, έλαμψε ενώπιον του Θεού, μία απλή, πολύ φτωχή αγρότισσα της περιοχής Βορονέζ, η Μελανία. Αυτή ήταν ορφανή από μητέρα και πατέρα και μεγάλωσε μέσα σε απόλυτη φτώχεια, είχε όμως απέραντη αγάπη για τους άστεγους και τους πεινασμένους ώστε να γεμίζει μ’ αυτούς την φτωχή καλύβα της ενώ η ίδια, που δεν χωρούσε μέσα, περνούσε τις φθινοπωρινές νύχτες καθισμένη έξω στη σκάλα του σπιτιού. Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός έχτισε για τον άγιο Σαμψών ένα τεράστιο ξενοδοχείο. Στην μακαρία Μελανία επίσης ένας πλούσιος έμπορος, που εντυπωσιάστηκε από τη φιλοξενία της, της έχτισε ένα μεγάλο πέτρινο σπίτι.

«Να ζητάτε την ευλογία του Θεού για τους διώχτες σας και όχι να τους καταριέστε» (Ρωμ. 12, 14). Στις προηγούμενες ομιλίες μου σας ανέφερα για την αγάπη στους εχθρούς και για το βαθμό της αγάπης σ’ αυτούς που μας αδικούν και διώκουν, όπως τα ζητάει από μας ο Χριστός. Αν δεν ανταποκρινόμαστε στο μίσος τους, αν υπομένουμε με σιωπή τις προσβολές τους, ευλογώντας τους με το σημείο του σταυρού, τότε με μία ήπια απάντηση θα καταπραΰνουμε το μίσος τους και θα συσσωρεύσουμε αναμμένα κάρβουνα στο κεφάλι τους.

Βλέπετε, αδελφοί μου, πόσο πολύτιμα είναι τα θεία λόγια του αποστόλου Παύλου, γι’ αυτό να διαβάζετε με ζήλο τις επιστολές του και τις επιστολές των άλλων αποστόλων του Χριστού. Αυτό θα βοηθήσει πολύ στο μεγάλο έργο της καθάρσεως της καρδιάς σας και του αγιασμού των ψυχών σας. Στο πολύ αναγκαίο αυτό έργο να σας βοηθήσει ο Κύριος και Θεός μας Ιησούς Χριστός, στον οποίο ανήκει η δόξα και η δύναμη μαζί με τον άναρχο Πατέρα του και το πανάγιο, αγαθό και ζωοποιό Πνεύμα στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

(Αγίου Λουκά Αρχιεπ. Συμφερουπόλεως και Κριμαίας, «Λόγοι και ομιλίες», τ. Α΄, εκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη, σ. 160-164)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 16

Στίχ. 19-31. Η παραβολή του πλουσίου και του Λαζάρου.
16.23 καὶ(1) ἐν τῷ ᾅδῃ(1) ἐπάρας τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ(3),
ὑπάρχων(4) ἐν βασάνοις(5), ὁρᾷ(6) τον ᾽Αβραὰμ ἀπὸ μακρόθεν
καὶ Λάζαρον ἐν τοῖς κόλποις(7) αὐτοῦ.
23 Στον άδη που ήταν και βασανιζόταν, σήκωσε τα μάτια του και είδε από μακριά
τον Αβραάμ και κοντά του το Λάζαρο.
(1) Οι δύο συνομιλίες, από τις οποίες συντίθεται αυτή η σκηνή, αναφέρονται
η μεν πρώτη στην τύχη του πλουσίου (σ. 23-26), ενώ η δεύτερη σε αυτήν
των αδελφών του (σ. 27-31)(g).
(2) Άδη λέει τον τόπο, στον οποίο διαμένουν οι νεκροί, χωρίς διάκριση
των διάφορων πεδίων ή διαμερισμάτων, τα οποία μπορεί αυτός να περικλείει
μέσα του, μόνο για να αντιθέσει αυτόν με τη γη των ζωντανών (g).
Όλοι όσοι απέρχονται από την ζωή αυτή, μεταβαίνουν εκεί μέχρι την τελική κρίση,
περιλαμβάνει όμως ο Άδης και τον παράδεισο και την γέεννα (κόλαση).
Ότι ο Άδης δεν σημαίνει πάντοτε τη φωτιά της γέεννας και τόπο τιμωρίας,
γίνεται ολοφάνερο από το Πράξ. β 27,31,Γεν. λζ 35,μβ 38,μδ 29,Ιώβ ιδ 13,ιζ 13 κλπ.
Ότι επίσης ο Άδης περικλείει μέσα του και τόπο τιμωρίας, είναι εξίσου σαφές
από το παρόν χωρίο (p). Όπως οι ψυχές των πιστών, αμέσως μόλις ελευθερωθούν
από το φορτίο της σάρκας, εισέρχονται σε κατάσταση χαράς και ευτυχίας,
έτσι και οι πονηρές και στερούμενες από τον αγιασμό ψυχές, αμέσως μόλις
αποσπαστούν από τις ηδονές της σάρκας με τον θάνατο, ρίχνονται σε κατάσταση
δυστυχίας ασταμάτητης και διαρκούς, η οποία θα αυξηθεί πολύ περισσότερο
κατά την γενική ανάσταση. Ο πλούσιος είχε εξ’ ολοκλήρου απορροφηθεί από τις
απολαύσεις των αισθήσεων και για αυτό κατέστησε τον εαυτό του ακατάλληλο
για τις ανώτερες απολαύσεις του πνευματικού κόσμου. Η σαρκική διάνοιά του
και η υλόφρονη ψυχή του παρέμειναν τελείως ξένες με αυτές και καμία ανακούφιση
δεν ήταν δυνατόν να δοκιμάσουν από αυτές. Επειδή μάλιστα υπήρξε και σκληρόκαρδος
απέναντι στη δυστυχία του φτωχού τώρα αντιμετωπίζει και χωρίς έλεος την κρίση,
αφού δεν έδειξε έλεος.
(3) Ο πλούσιος υψώνει τα μάτια του όχι για να πετύχει βοήθεια,
αλλά για να μάθει την φύση της κατάστασής του που μεταβλήθηκε (p).
Αξιοθρήνητο θέαμα παρουσιάζει αυτός από την άβυσσο (b).
(4) Πιο έντονο από το «ήταν».
(5) Έφυγε δηλαδή «από απόλαυση σε κόλαση, από δόξα σε ατιμία, από φως σε σκοτάδι» (Κ).
(6) «Άλλοι Πατέρες λένε ότι ούτε οι δίκαιοι βλέπονται από τους αμαρτωλούς,
ούτε οι αμαρτωλοί από τους δίκαιους· διότι οι μεν είναι στο φως,
ενώ οι άλλοι στο σκοτάδι· απέχουν όμως πολύ μεταξύ τους το φως από το σκοτάδι…
Η παραβολή όμως το βάζει υποθετικά, λόγω της αυτονομίας που έχουν στη διήγηση
οι παραβολές και για να γίνει ο λόγος πιο φοβερός και πειστικός» (Ζ).
(7) Ο πληθυντικός εκφράζει την έκταση από το στήθος μέχρι τα γόνατα (b).
Αντί για τον ενικό του σ. 22, βάζει πληθυντικό για να σημάνει την πληρότητα (g).
Αξιοσημείωτα και τα επόμενα: «Όπως ακριβώς στον Λάζαρο πριν, όταν βρισκόταν
σε τόσα κακά, ήταν προσθήκη συμφορών το να βλέπει τον πλούσιο σε τόσα αγαθά·
έτσι και για τον πλούσιο τώρα, που είναι σε τόσα δεινά, είναι προσθήκη τιμωριών
το να βλέπει τον Αβραάμ σε τόσα αγαθά» (Ζ). «Διότι εγώ νομίζω, ότι βλέποντας αυτήν
την τόσο απότομη μεταβολή των πραγμάτων και αυτόν μεν που ήταν πεταμένος
στον πυλώνα και ξαπλωμένος μπροστά στις γλώσσες των σκυλιών, να απολαμβάνει
τόση παρρησία και να ζει στην αγκαλιά του πατριάρχη, ενώ τον εαυτό του
περιτριγυρισμένο από τόση ντροπή και μαζί με αυτήν να κατατηγανίζεται από τη φωτιά,
τότε ένιωθε μεγαλύτερο τον πόνο» (Χ). Είδε τον Λάζαρο «έτσι ώστε αυτό ακριβώς
που έπαθε ο φτωχός, αυτό να πάθει και ο πλούσιος τώρα με μεγαλύτερη την υπερβολή.
Διότι όπως ακριβώς σε εκείνον έκανε χειρότερο το βάσανο το να είναι πεσμένος
στον πυλώνα του πλουσίου και να βλέπει τα ξένα αγαθά, έτσι λοιπόν και σε αυτόν
έκανε χειρότερη την τιμωρία τώρα το να βρίσκεται στη γέεννα και να βλέπει
την απόλαυση του Λαζάρου, έτσι ώστε να έχει πιο αφόρητη την τιμωρία,
όχι μόνο εξαιτίας του είδους των βασάνων, αλλά και εξαιτίας της τιμής που αξιώθηκε
εκείνος» (Χ).

Ίσαυροι
φόβος και τρόμος
Ο φόβος των βαρβάρων Ισαύρων δεν είναι μικρότερος. Κάνει πιο μεγάλο το πρόβλημα, δηλαδή, αυξάνει την ερημιά, διώχνει τους πάντες, τους φυγαδεύει, τους μετατρέπει σε μετανάστες.
Ε.Π.Ε. 38,248
Ισότητα
το ίδιο ευαγγέλιο
Μένε στο σπίτι σου με τη γυναίκα σου και τα παιδιά σου. Αλλά να μη βρίζης τη γυναίκα σου, να μη ξευτελίζης τα παιδιά σου και να μη μεταφέρης μες στο σπίτι σου τη βρωμιά που είδες και άκουσες στα θέατρα... Δεν ακούς, που ο απόστολος Παύλος θέτει κοινούς νόμους και για τους δυο, και για τον άντρα και για τη γυναίκα; Συ όμως, αν η γυναίκα σου πηγαίνη συχνά σε κάποια συγκέντρωσι, την κατηγορείς βαρειά. Τον εαυτό σου δεν τον θεωρείς άξιο κατηγορίας, που περνά όλη τη μέρα στο θέατρο. Είσαι τόσο λεπτολόγος για την ηθική της γυναίκας σου, ώστε γίνεσαι σχολαστικός και δεν της επιτρέπεις ούτε τις αναγκαίες εξόδους. Για τον εαυτό σου όμως νομίζεις, ότι όλα επιτρέπονται.
Ε.Π.Ε. 9,254
ανδρός και γυναικός
Ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα υπάρχει πολλή ισοτιμία και καθόλου ανωτερότητα.
Ε.Π.Ε. 38,248
στην κατοικία
Όταν συ μένης σε τριώροφο σπίτι και εκείνος δεν διαθέτη ούτε στοιχειώδη στέγη, τότε που είναι η ισότητα; Όταν συ κοιμάσαι σε μαλακά στρώματα και εκείνος δεν έχει ούτε προσκέφαλο, που είναι η ισότητα;
Ε.Π.Ε. 19,466
στο σπίτι
Αν καθένας εισφέρη το δικό του, όλα πάνε καλά. Όταν ο άντρας δείχνη αγάπη, η γυναίκα γίνεται φιλική. Όταν η γυναίκα υποτάσσεται, ο άντρας γίνεται επιεικής... Συ ο άντρας, να μη παριστάνης το αφεντικό, επειδή η γυναίκα σου υποτάσσεται. Και συ η γυναίκα να μην υπερηφανεύεσαι, επειδή σε αγαπά ο άντρας σου.
Ε.Π.Ε. 22,278
στη θ. Κοινωνία, στην αιωνιότητα
Δεν μετέχω εγώ ως πρεσβύτερος της Εκκλησίας άλλου δείπνου με τον Αμνό, και άλλου σεις. Του αυτού μετέχουμε όλοι. Το ίδιο βάπτισμα έχουμε και οι δυο, αξιωθήκαμε του αυτού αγίου Πνεύματος, τρέχουμε κι οι δυο για την ίδια ουράνια βασιλεία, αδέλφια είμαστε του Χριστού.
Ε.Π.Ε. 23,86
για όλους κοινά
Όλα κοινά, όπως ο αέρας, ο ήλιος, το νερό, η γη, ο ουρανός, η θάλασσα, το φως, τα αστέρια. Όλα εξ ίσου τα μοιράζει ο Θεός, σαν σε αδέλφια. Σε όλους έδωσε τα ίδια μάτια, το ίδιο σώμα, την ίδια ψυχή. Όμοια κατασκευή σε όλους. Από τη γη όλα. Και από έναν άντρα όλοι. Στην ίδια οικία όλοι. Όμως τίποτε από όλα αυτά δεν μας κάνει να ντρεπώμαστε... Αν παρατηρήσης, θα δης, πως στα κοινά δεν υπάρχει καμμιά διαμάχη όλα είναι ειρηνικά. Όταν όμως κάποιος επιχειρήση ν’ αποσπάση κάτι να το ιδιοποιηθή, τότε αρχίζει η φιλονικία, σαν ν’ αγανακτή η ίδια η φύσις. Ενώ ο Θεός συνενώνει τα πάντα, εμείς τσακωνόμαστε, προσπαθώντας να ιδιοποιηθούμε τα κοινά και να λέμε το δικό μου και το δικό σου, αυτή την ψυχρή κουβέντα.
Ε.Π.Ε. 23,324
στην Εκκλησία
Η Εκκλησία δεν ξέρει διαφορά ανάμεσα σε κύριο και υπηρέτη. Τον κύριο και το δούλο τον καθορίζουν τα κατορθώματα ή τα αμαρτήματα.
E.Π.E. 24,150
στην ευχαριστιακή σύναξι
Εσύ σκας από την πολυφαγία, ενώ εκείνος λειώνει από την πείνα. Εσύ έχεις πολύ περισσότερα από τα αναγκαία, ενώ εκείνος δεν έχει απολαύσει καθόλου τα αναγκαία. Διπλό το κακό από την καταστροφή της ισότητας. Αυτό φέρνει διαχωρισμούς. Φιλονικούν οι άνθρωποι μεταξύ τους και χωρίζονται σε φατρίες. Έτσι άλλος πεινάει και άλλος μεθάει.
Ε.Π.Ε. 27,272
στο σώμα της Εκκλησίας
Εν Χριστώ Ιησού δεν υπάρχει διαφορά αξίας ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα, διότι τίποτε και κανέναν δεν μπορεί να εμποδίσης το δρόμο της ευσεβείας, ούτε η φύσις τους, ούτε η τυχόν αρρώστια του σώματος, ούτε η ηλικία, ούτε τίποτε άλλο. Αν βέβαια είναι ριζωμένα μέσα στην ψυχή μας η θαρραλέα προθυμία, το γενναίο φρόνημα, ο φόβος του Θεού, η θερμή και πυρακτωμένη αγάπη στον Θεό.
Ε.Π.Ε. 37,102
άλλοι στους ρόλους, ίσοι στην τιμή
Για τις κοσμικές υποθέσεις, στην πράξι και στη ζωή, υπάρχει διάκρισις γενών, υπάρχουν άντρας και γυναίκα. Στα θέματα όμως των αγώνων του Θεού και της προσπάθειας της Εκκλησίας, δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Αφού είναι δυνατόν να δης γυναίκα να αντέχη και να διακρίνεται δυνατώτερα από τον άντρα σ’ αυτούς τους ωραίους αγώνες και κόπους.
Ε.Π.Ε. 38,320

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 431-434)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 16

Στίχ. 19-31. Η παραβολή του πλουσίου και του Λαζάρου.
16.22 ἐγένετο δὲ ἀποθανεῖν τὸν πτωχὸν(1) καὶ ἀπενεχθῆναι(2) αὐτὸν(3)
ὑπὸ τῶν ἀγγέλων(4) εἰς τὸν κόλπον ᾽Αβραάμ(5)·
ἀπέθανεν δὲ καὶ ὁ πλούσιος καὶ ἐτάφη(6).
22 Κάποτε πέθανε ο φτωχός, και οι άγγελοι τον πήγαν κοντά στον Αβραάμ.
Πέθανε κι ο πλούσιος και τον έθαψαν.
(1) Πέθανε πρώτος εξαντλημένος από τις στερήσεις και τα παθήματα (g).
Ο Θεός συχνά παίρνει από τον κόσμο αυτόν τους αγαθούς, την ώρα που αφήνει
τους κακούς να δοξάζονται σε αυτόν. Όμως για τον Λάζαρο υπήρξε πλεονέκτημα
και ευεργεσία, το ότι γρήγορο τέλος μπήκε στην αθλιότητα της παρούσας ζωής του,
για να αναπαυτεί από τους κόπους του στη μελλοντική ζωή.
«Μην ζηλεύεις λοιπόν τους πονηρούς, ούτε αυτούς που εργάζονται την ανομία»
«Η σωτηρία των δικαίων είναι από τον Κύριο και αυτός είναι υπερασπιστής
τους σε καιρό θλίψης» (Ψαλμ. λστ 1,39).
(2) Μεταφέρθηκε από τον τόπο τον ξένο σε αυτόν, στον οποίο έμενε ως ξένος,
στην αληθινή του πατρίδα (b). «Και από αυτήν εδώ την παραβολή είναι φανερό ότι,
όταν οι ψυχές βγουν από το σώμα, δεν παραμένουν εδώ, αλλά αμέσως μεταφέρονται.
Και άκου πως. Διότι συνέβη, λέει, αυτός να πεθάνει και να μεταφερθεί από τους αγγέλους.
Όχι όμως μόνο οι ψυχές των δικαίων, αλλά και αυτών που ζουν με πονηρία
μεταφέρονται εκεί· και αυτό πάλι είναι φανερό από άλλον πλούσιο.
«Ανόητε, αυτήν τη νύχτα απαιτούν από σένα την ψυχή σου». Και πρόσεξε· εδώ λέει
«οδηγήθηκε από τους αγγέλους», εκεί «απαιτούν»· και τον έναν τον έβγαζαν
σαν αιχμάλωτο, ενώ τον άλλον τον περιστοίχιζαν συνοδευτικά σαν νικητή» (Χ).
(3) Δηλαδή η ψυχή του, παρόλο που γίνεται λόγος για τον κόλπο του Αβραάμ
και για δάχτυλο του Λαζάρου και για γλώσσα του πλουσίου (b).
Εφόσον είπε ότι συνέβη να πεθάνει, με τον θάνατο επήλθε χωρισμός της ψυχής
από το σώμα (p). Χρησιμοποιεί όμως στη συνέχεια τέτοιες λέξεις
και εικόνες «για αυτά που μέλλουν ακόμη να γίνουν, που τα διηγείται
σαν να έγιναν ήδη· διότι δεν έχει γίνει ακόμη η ανταπόδοση όσων ζήσαμε,
αφού δεν έγινε ακόμη η κρίση· και ολοκάθαρα παρουσιάζει ποιες τιμωρίες,
από τη μία, θα διαδεχτούν τους άσπλαχνους πλουσίους μετά θάνατον,
ποιες ανέσεις, από την άλλη, θα διαδεχτούν τους φτωχούς που υπέμειναν τους κόπους» (Ζ).
Κύριος σκοπός της παραβολής δεν είναι να μας δώσει πληροφορίες για τον αόρατο κόσμο.
Η γενική αρχή που διδάσκεται και υποστηρίζεται από την παραβολή είναι,
ότι η ευτυχία και η αθλιότητα μετά το θάνατο καθορίζονται από την διαγωγή
την οποία έδειξε ο άνθρωπος πριν το θάνατο. Οι λεπτομέρειες λοιπόν της εικόνας
έχουν παρθεί από τις ιουδαϊκές δοξασίες σχετικά με τον άδη και την κατάσταση
των ψυχών σε αυτόν, όπως και οι ιδιότητες των σωμάτων αποδίδονται στις ψυχές,
για να καταστεί σε μας έτσι ζωηρή και όσο το δυνατόν περισσότερο αντιληπτή η εικόνα (p).
(4) Η μεταφορά του ήταν άκοπη και ευτυχής. Μία παράφραση αραμαϊκή στο Άσμα δ 12
λέει ότι οι ψυχές των δικαίων μεταφέρονται στον παράδεισο από τους αγγέλους.
Δες την φράση «λειτουργικά πνεύματα» (Εβρ. α 14) (p). Οι άγγελοι φρόντισαν
για τον φτωχό Λάζαρο. Είναι αυτοί λειτουργικά πνεύματα για αυτούς που μέλλουν
να κληρονομήσουν σωτηρία, όχι μόνο όταν αυτοί βρίσκονται στην παρούσα ζωή,
αλλά και όταν πεθάνουν. Και έχουν εντολή να σηκώνουν αυτούς στα χέρια τους
όχι μόνο όταν κινδυνεύουν στα ταξίδια και τις μετακινήσεις τους στη γη,
αλλά και όταν κάνουν το μεγάλο ταξίδι τους στους ουρανούς. Ένας άγγελος θα ήταν
υπεραρκετός για να συνοδεύσει τον Λάζαρο με ασφάλεια στους κόλπους του Αβραάμ.
Αλλά εδώ αναφέρονται άγγελοι πολλοί. Αποτελούν αυτοί τιμητική συνοδεία του Λαζάρου.
Ο Άμασις, ο βασιλιάς της Αιγύπτου, καθόταν σε άρμα που συρόταν από βασιλιάδες.
Τι ήταν η τιμητική εκείνη συνοδεία μπροστά σε αυτήν με την οποία τιμάται ο Λάζαρος;
(5) Φράση που χρησιμοποιείται και από τους ραβίνους και φανερώνει την στενή κοινωνία
και σχέση (g). Ο Λάζαρος εκεί αναπαύεται με το κεφάλι του στο στήθος του Αβραάμ,
σαν παιδί στην αγκαλιά του πατέρα και συμμετέχει στην ευτυχία του.
Η φράση δεν έχει την ίδια σημασία με τον παράδεισο, αλλά η ανάπαυση στον κόλπο
του Αβραάμ υπονοεί και τον παράδεισο, διότι ο Αβραάμ είναι εκεί (p).
Ο Αβραάμ υπήρξε μέγας πλούσιος. Παρ’ όλα αυτά στον ουρανό δεν απαξίωσε
να δεχτεί τον φτωχό Λάζαρο στους κόλπους του. Άγιοι πλούσιοι και φτωχοί,
συναντιούνται στους ουρανούς. Και ο φτωχός αυτός Λάζαρος, ο οποίος δεν ήταν ανεκτός
και δεκτός σε τόπο πλησιέστερο από τον πυλώνα του πλούσιου στη γη,
στον ουρανό οδηγήθηκε αμέσως στην ίδια την ουράνια αίθουσα του αιώνιου δείπνου,
παίρνοντας τιμητική θέση στο τραπέζι κοντά στον Αβραάμ.
(6) «Για τον φτωχό μεν δεν είπε ότι ενταφιάστηκε, επειδή είναι τελείως αφρόντιστη
η ταφή των φτωχών. Στον πλούσιο όμως και με το παραπάνω, λόγω της πολυτέλειας
της ταφής των πλουσίων» (Ζ). Είναι αξιόλογη και η εκδοχή, σύμφωνα με την οποία
η αντίθεση είναι εδώ κυρίως ανάμεσα στη μεγαλοπρεπή ταφή του πλούσιου
από τους ανθρώπους και στην μεταφορά του φτωχού από τους αγγέλους (p).
Ο πλούσιος έτυχε πομπώδους κηδείας, με αυλητές και θρηνωδούς που συνόδευαν
αυτόν μέχρι τον τάφο, ο οποίος είχε προετοιμαστεί σε μνημείο πολυτελές
και μεγαλοπρεπές. Πιθανώς θα εκφωνήθηκε και επιτάφιος λόγος, που θα τόνιζε
τα προσόντα του πλουσίου και την γενναιοδωρία και άνεσή του στις υποδοχές
των φίλων και στα συμπόσια που τους παρέθετε. Αλλά πόσο ξένη μπορεί να είναι
η τελετή της κηδείας με την ευτυχία αυτού που κηδεύεται.
Στον αόρατο κόσμο ο πλούσιος αντικρύζει κατάσταση αθλιότητας και δυστυχίας.
«Τον Λάζαρο άγγελοι τότε τον οδήγησαν, ενώ εκείνου την ψυχή την απαιτούσαν
κάποιες φοβερές δυνάμεις που στάλθηκαν ίσως για αυτόν τον σκοπό.
Διότι δεν αναχωρεί μόνη της η ψυχή για εκείνη τη ζωή, επειδή αυτό δεν είναι δυνατόν.
Διότι εάν, όταν μεταβαίνουμε από πόλη σε πόλη, έχουμε ανάγκη από οδηγό,
πολύ περισσότερο η ψυχή όταν αποσπαστεί από το σώμα και μεταφέρεται στην μέλλουσα ζωή,
έχει ανάγκη αυτούς που θα την οδηγήσουν» (Χ).

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 16

Στίχ. 14-18. Επιτίμηση των Φαρισαίων.
16.21 καὶ ἐπιθυμῶν(1) χορτασθῆναι ἀπὸ των ψιχίων τῶν πιπτόντων(2)
ἀπὸ τῆς τραπέζης τοῦ πλουσίου· ἀλλὰ καὶ(3) οἱ κύνες ἐρχόμενοι
ἐπέλειχον τὰ ἕλκη αὐτοῦ(4).
21 και προσπαθούσε να χορτάσει από τα ψίχουλα που έπεφταν από το
τραπέζι του πλουσίου. Έρχονταν και τα σκυλιά και του έγλειφαν τις πληγές.
(1) Αντίθετα με το «ευφραινόταν λαμπρά» του πλουσίου, προβάλλεται
η έλλειψη τροφής και τα ψίχουλα που επιθυμούνται. Το επιθυμούσε
δεν σημαίνει ότι στερούνταν τελείως, διότι πώς θα ζούσε; (g).
Το ότι του επέτρεπαν να μένει εκεί μάλλον υποδηλώνει ότι δεν τον
εγκατέλειψαν τελείως (p). Πάντοτε όμως τα ψίχουλα από το τραπέζι
δεν τον χόρταιναν και έμενε εν μέρει ανικανοποίητη η πείνα του (g).
Το «επιθυμούσε» λοιπόν σημαίνει κατάσταση παρατεινόμενη (ο).
«Άλλο βάσανο ήταν το ότι έβλεπε άλλους να απολαμβάνουν υπερβολικά,
ενώ αυτός λιμοκτονούσε. Διότι επιθυμούσε να χορτάσει όχι με φαγητά πολυτελή,
αλλά και με αυτά τα ψίχουλα» (Θφ).
(2) Το «ψίχουλα» μπαίνει σε προφανή αντίθεση με το προηγούμενο
«ευφραινόταν κάθε μέρα λαμπρά» (ο). Η έκφραση υποδηλώνει ότι στο σπίτι
εκείνο δεν συνήθιζαν να μοιράζουν στους φτωχούς τα υπολείμματα του τραπεζιού.
Ίσως έριχναν αυτά στο δρόμο και για αυτό προσελκύονταν εκεί και σκυλιά.
(3) Το «αλλά και» δεν επιτρέπει να δούμε στην λεπτομέρεια αυτή ανακούφιση
των δεινών του Λαζάρου (g). Λιγότερο πιθανή λοιπόν η ερμηνεία:
το «αλλά και» σημαίνει: αλλά και τα ίδια τα σκυλιά τον συμπαθούσαν
για την κατάστασή του και έδειχναν αυτήν γλύφοντας τις πληγές του (δ).
«Έγλυφαν τις πληγές του όχι για να του χειροτερέψουν την κατάσταση,
αλλά κατά κάποιο τρόπο συμπονούσαν και θεράπευαν με την γλώσσα και αφαιρούσαν
με το γλείψιμο αυτό που προκαλούσε πόνο και με συμπάθεια άλειφαν
με σάλιο εκεί γύρω τα σημεία, με σκοπό και με αυτό να δειχτεί ότι ο πλούσιος
ήταν και από τα ζώα αγριότερος» (Σχ.). Πιο σωστά: «Αλλά ήταν και έρημος
από αυτούς που θα τον φρόντιζαν· διότι τα σκυλιά έγλυφαν τις πληγές του,
αφού δεν υπήρχε κανείς να τα εμποδίσει» (Θφ). «Τόσο πολύ δηλαδή είχε παραλύσει
το σώμα, ώστε να μην μπορεί ούτε τα σκυλιά να εμποδίσει» (Ζ).
Στο «ντυνόταν με πορφύρα και βύσσο» αντιτίθεται η γυμνότητα αυτού.
Αποκορυφώνεται εδώ η αντίθεση μεταξύ των δύο προσώπων της παραβολής.
Ο ένας ντυνόταν βασιλικά ενδύματα, ο άλλος ως μόνο ρούχο του είχε την γυμνότητά
του και τις πληγές του. Ο πλούσιος ξάπλωνε στα μαλακά και πολυτελή μαξιλάρια
του τραπεζιού του· ο φτωχός ήταν πεταμένος στο έδαφος στον πυλώνα του πλουσίου.
Ο πλούσιος ευφραινόταν κάθε μέρα λαμπρά, ο Λάζαρος επιθυμούσε να χορτάσει
από τα ψίχουλα. Ο πλούσιος περικυκλωνόταν από σμήνη ομοτράπεζων που τον κολάκευαν,
ο Λάζαρος μόνη συντροφιά είχε τα σκυλιά (ο).
(4) Η σε όλη την παραβολή σιωπή του Λαζάρου προκαλεί βαθιά εντύπωση.
«Άραγε λοιπόν ενώ ήταν ο Λάζαρος μέσα σε τόσα δεινά, βλασφήμησε; Ή κορόιδεψε
την πολυτέλεια του πλουσίου; Ή κατέκρινε την απανθρωπιά; Ή κατηγόρησε την θεία πρόνοια;
Τίποτα από αυτά δεν σκέφτηκε, αλλά με πολλή φιλοσοφία καρτερούσε» (Θφ).
«Ω, πόσο πολλή ανδρεία και υπομονή! Διότι ενώ ο πλούσιος ήταν έτσι,
αυτός ενώ ήταν σε αυτήν την κατάσταση, δεν βλασφήμησε ούτε γόγγυσε.
Και πάλι, ω πόσο πολλή ωμότητα και ασπλαχνία του πλουσίου! Αφού αυτόν που ήταν
σε τόσα κακά, αυτός που ήταν σε τόσα καλά τον παρέβλεπε και μάλιστα
ενώ ήταν ριγμένος μπροστά στον πυλώνα του» (Ζ). Αυτός ο τόσο άθλιος και φτωχός
άνθρωπος ήταν αγαθός και αγαπητός στο Θεό, όπως δείχνεται από τη συνέχεια.
Σημείωσε ότι κλήρος μερικών από τους πιο αγαπητούς στο Θεό αγίους και δούλους,
είναι συρροή θλίψεων βαρύτατων, την ώρα που πολλοί ασεβείς και αμαρτωλοί
«δεν θα υποστούν μάστιγες μαζί με τους ανθρώπους και δεν υφίστανται τους κόπους
των ανθρώπων» (Ψαλμ. οβ 5).