ΚΕΦΑΛΑΙΟ 93. 
Η οδός της αρετής, για εκείνους που αρχίζουν ν’ αγαπούν την ευσέβεια,
φαίνεται πολύ τραχεία και θλιβερή, όχι γιατί εκείνη τάχα είναι τέτοια,
αλλά γιατί η ανθρώπινη φύση ευθύς αμέσως από τη μητρική κοιλιά
συναναστρέφεται άφθονα με τις ηδονές.
Σ’ εκείνους όμως που μπορούν να ξεπεράσουν τη μέση της γίνεται όλη ευχάριστη και άνετη.
Γιατί η φαύλη συνήθεια, όταν υποταχθεί στην καλή με την ενέργεια του αγαθού,
χάνεται μαζί με τη μνήμη των αλόγιστων ηδονών.
Από τότε λοιπόν ευχαρίστως η ψυχή περνά όλα τα μονοπάτια των αρετών.
Γι’ αυτό ο Κύριος, εισάγοντάς μας στην οδό της σωτηρίας, λέγει,
«πόσο στενή και θλιμμένη είναι η οδός που οδηγεί στη βασιλεία και πόσο λίγοι θα περάσουν απ’ αυτήν».
Προς εκείνους όμως που θέλουν με σοβαρή πρόθεση να προχωρήσουν στην τήρηση των αγίων εντολών του λέγει,
«ο ζυγός μου είναι καλός και το φόρτωμά μου είναι ελαφρό».
(ΕΠΕ,Φιλοκαλία,τόμος 9, έργα Διαδόχου Φωτικής,σελ.269)

Ο άθεος είναι δήμιος του εαυτού του.
Όταν ο άνθρωπος στρέψει το πρόσωπό του στον Θεό, όλοι οι δρόμοι οδηγούν σ’ Αυτόν. Όταν ο άνθρωπος αποστρέψει το πρόσωπό του από τον Θεό, όλοι οι δρόμοι οδηγούν στην καταστροφή.
Όποιος αρνηθεί τον Θεό, με τον λόγο και την καρδιά, τίποτα δεν μπορεί να κάνει στη ζωή, που να μην οδηγεί στην ολοκληρωτική ερήμωση του σώματος και της ψυχής.
Γι’ αυτό μην βιάζεσαι να ψάξεις δήμιο για τον άθεο. Τον βρήκε μόνος του στον εαυτό του, πιο αξιόπιστο, απ’ όσο όλος ο κόσμος μπορούσε να του προσφέρει.

Τα δυνατά πνεύματα.
Δεν φθάνει μόνο η δύναμη της θέλησης, ούτε μόνο η δύναμη της αίσθησης, ούτε μόνο η δύναμη του νου. Ούτε όλα αυτά μαζί φθάνουν χωρίς τον φωτεινό στόχο.
Ως προς τι αξίζει η ταχύτητα των ποδιών και η δύναμη των πνευμόνων στον αθλητή, εάν ο καθένας απομακρύνεται από αυτόν με φόβο και εάν κανείς δεν θέλει τη βοήθειά του;
Όλα τα ισχυρά και θυελλώδη στοιχεία της φύσης, ντυμένα στο σκοτάδι της νύχτας, γεμίζουν τον ταξιδιώτη με φόβο. Όμως, όταν ο πρωινός ήλιος τα φωτίσει, ο ταξιδιώτης γίνεται φίλος μ’ αυτά. 
Τέτοια είναι και τα λεγάμενα δυνατά πνεύματα. Ντυμένα στο σκοτάδι του εγωισμού και της ματαιοδοξίας είναι σκιάχτρα και για τους ανθρώπους και για τη φύση γύρω τους. Όμως, σαν φωτιστούν με θεϊκό φως, γίνονται ανατολής χαρά για όλα γύρω τους.
Τα χαλάζι είναι πια δυνατό από τη βροχή, αλλά γι' αυτό δεν έχει φίλους στη γη.

Η καλοσύνη βλέπει μακριά.
Η καλοσύνη βλέπει μακριά και βλέπει τις πια απομακρυσμένες αιτίες. Η μοχθηρία είναι κοντόφθαλμη και βλέπει τις πια κοντινές αιτίες.
Η μοχθηρία και το πουλί βλέπουν ότι χρειάζεται σύννεφο για να βρέξει. Η καλοσύνη βλέπει ότι χρειάζεται ο Θεός για να βρέξει.
Η μοχθηρία και ο γάιδαρος βλέπουν ότι χρειάζεται κοπριά για να μεγαλώσει τα καλαμπόκι. Η καλοσύνη βλέπει ότι χρειάζεται ο Θεός για να μεγαλώσει το καλαμπόκι

(Στοχασμοί περί καλού και κακού, Αγ. Νικολάου Βελιμίροβιτς, σελ. 18-19).

Η ΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ, μέρος 3ο. 

«Να αγαπήσεις τον Κύριο και Θεό σου μέσα απ’ όλη σου την καρδιά, με όλη σου την ψυχή, με όλη σου τη δύναμη και με όλη σου τη διάνοια» (Λουκ. 10, 27). Αυτή η εντολή αρχικά φαίνεται πολύ απλή, όμως οι λέξεις της περικλείουν κάτι πολύ περισσότερο από εκείνο που βλέπει κανείς με την πρώτη ματιά. Όλοι ξέρουμε τι σημαίνει να αγαπάει κανείς κάποιον με όλη του την καρδιά. Ξέρουμε την ευχαρίστηση και την ψυχική θαλπωρή που του δίνει, όχι μόνο η παρουσία του αγαπημένου, αλλά και η απλή θύμησή του. Έτσι πρέπει να προσπαθήσουμε να αγαπήσουμε το Θεό. Κάθε φορά που μνημονεύεται το Άγιο Όνομά Του θα πρέπει να γεμίζει η ψυχή και η καρδιά μας με αστείρευτη γλυκύτητα και ζεστασιά. Η μνήμη του Θεού πρέπει να είναι μέσα μας αδιάκοπα. Παρά ταύτα εμείς Τον σκεπτόμαστε μόνο περιστατικά.
Δεν μπορούμε να αγαπήσουμε το Θεό με όλη τη δύναμή μας, αν δεν ξεριζώσουμε από μέσα μας καθετί που δεν έχει σχέση μ’ Αυτόν. Μετά από μια αγωνιστική προσπάθεια πάνω στη θέλησή μας, πρέπει να στραφούμε σταθερά προς το Θεό, είτε την ώρα που προσευχόμαστε - πράγμα που είναι πιο εύκολο, αφού κατά την ώρα της προσευχής είμαστε ήδη συγκεντρωμένοι στο Θεό - είτε την ώρα που κάνουμε οποιοδήποτε έργο. Στη δεύτερη όμως περίπτωση απαιτείται εκπαίδευση, γιατί κάνοντας κάτι, συγκεντρώνουμε την προσοχή μας στο έργο μας, το οποίο πρέπει, με ειδική προσπάθεια αργότερα, να το αφιερώσουμε στο Θεό.
Οι Μάγοι έκαναν τόσο μεγάλο ταξίδι για να συναντήσουν το Χριστό και κανείς δεν ξέρει πόσες δυσκολίες χρειάστηκε να ξεπεράσουν μέχρι να φτάσουν μπροστά Του. Καθένας μας ταξιδεύει για να συναντήσει το Θεό, όπως έκαναν κι αυτοί. Οι Μάγοι ήταν φορτωμένοι με δώρα. Χρυσάφι για το βασιλιά. Λιβάνι για το Θεό. Σμύρνα για τον «Υιό του ανθρώπου», που θα υπέμενε θάνατο. Που να βρούμε όμως εμείς χρυσάφι, λιβάνι και σμύρνα, αφού Του οφείλουμε τα πάντα; Ξέρουμε καλά ότι καθετί που έχουμε μας δόθηκε απ’ Αυτόν και δεν μας ανήκει σίγουρα και για πάντα. Όλα μπορούν να μας αφαιρεθούν. Όλα εκτός από την αγάπη. Και αυτό είναι που κάνει την αγάπη μοναδική και γι’ αυτό το λόγο η αγάπη είναι κάτι που μπορούμε να το προσφέρουμε. Όλα τα άλλα, τα μέλη του σώματός μας, η νοημοσύνη μας, τα υπάρχοντά μας, μπορούν να μας αφαιρεθούν δια της βίας, αλλά την αγάπη δεν υπάρχει τρόπος να μας την πάρει κανείς, εκτός αν εμείς οι ίδιοι τη δώσουμε. Με αυτή την έννοια, με τον τρόπο που είμαστε ελεύθεροι να ζήσουμε τη ζωή της αγάπης, δεν είμαστε ελεύθεροι να ζήσουμε οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα της ψυχής ή του σώματός μας. Παρόλο ότι βασικά η αγάπη είναι θείο δώρο, αφού κανένας από μόνος του δεν μπορεί να τη δημιουργήσει, όμως είναι το μόνο πράγμα το οποίο, αν ποτέ κανείς το αποκτήσει, μπορεί να το οικειοποιηθεί ή να το προσφέρει.
O Bernanos στο βιβλίο «Ημερολόγιο ενός επαρχιακού ιερέα» λέει ότι μπορούμε ακόμα και την υπερηφάνειά μας να προσφέρουμε στο Θεό: «Δώσε την υπερηφάνειά σου, με όλα τα επακόλουθά της, δώστα όλα». Η υπερηφάνεια που προσφέρεται με αυτό το πνεύμα γίνεται δώρο αγάπης στα μάτια του Θεού. Και κάθε δώρο αγάπης είναι πάντα ευπρόσδεκτο από το Θεό.
Το «να αγαπάς τους εχθρούς σου και να ευλογείς όσους σε μισούν» (Ματθ. 5, 44), είναι εντολή του Θεού, την οποία λίγο - πολύ μπορεί ο καθένας να εφαρμόσει. Το να συγχωρέσει όμως κανείς αυτούς που έκαναν ένα αγαπημένο του πρόσωπο να υποφέρει, είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Είναι σαν να του λένε να κάνει, όχι πράξη αρετής, αλλά παρανομία. Ακόμη όσο μεγαλύτερη είναι η αγάπη μας για κάποιον που υποφέρει, τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητά μας να μοιραστούμε τον πόνο μαζί του και να τον συγχωρήσουμε για τυχόν σφάλματά του. Και με αυτή την έννοια κατακτάει κανείς τον υψηλότερο βαθμό της αγάπης, όταν δηλαδή μπορεί όπως ο Ραββίνος Yehel Μikhael να λέει: «Είμαι ο αγαπημένος μου». Όσο όμως λέμε «εγώ» και «αυτός» δεν μπορούμε να κοινωνήσουμε στα παθήματα του αδελφού μας και να αποδεχτούμε τον πόνο του. Η Θεοτόκος, όταν βρισκόταν κοντά στο Σταυρό του Κυρίου, δεν αναλύθηκε σε δάκρυα, όπως συνηθίζουν να την παριστάνουν οι δυτικές αγιογραφίες. Βρισκόταν σε τόσο απόλυτη κοινωνία με τον Υιό της, ώστε δεν διαμαρτυρήθηκε για τίποτα. Σταυρωνόταν κι αυτή μαζί με το Χριστό. Πέθαινε κι αυτή μαζί του. Η Μητέρα ολοκλήρωνε τώρα εκείνο που είχε αρχίσει την ημέρα της Υπαπαντής του Χριστού, όταν είχε προσφέρει τον Υιό της στο Θεό. Μόνος ο Χριστός απ’ όλους τους «υιούς Ισραήλ», έγινε τότε δεκτός από το Θεό «ως θυσία ζώσα». Και Εκείνη η Oποία τον είχε προσκομίσει δεχόταν τώρα με τη σειρά της τη συνέπεια της λειτουργικής πράξεώς της, η οποία τώρα εύρισκε πραγματικά την εκπλήρωσή της. Όπως τότε ο Χριστός βρισκόταν σε κοινωνία μαζί της, έτσι και τώρα Αυτή βρισκόταν σε απόλυτη κοινωνία μαζί του και δεν υπήρχε τίποτα για το οποίο μπορούσε να διαμαρτυρηθεί.

(Ζωντανή Προσευχή. Antony Bloom, σελ. 23-26).

Να μη δικαιολογούμε τα πάθη μας

- Γέροντα, μερικοί νομίζουν ότι δεν έχουν προϋποθέσεις για να κάνουν πνευματική ζωή και λένε: «Ουκ αν λάβης παρά του μη έχοντος».

- Αν λένε κιόλας ότι τους βαραίνουν πάθη κληρονομικά και δικαιολογούν τον εαυτό τους, αυτό είναι ακόμη χειρότερο.

- Και όταν, Γέροντα, κάποιον όντως τον βαραίνουν;

- Κοίταξε να σου πω: Ο κάθε άνθρωπος έχει κληρονομικές καταβολές καλές και κακές. Πρέπει να αγωνισθή να απαλλαγή από τα ελαττώματά του και να καλλιεργήση τα καλά που έχει, για να γίνη μια αληθινή, χαριτωμένη εικόνα του Θεού.
Οι κακές κληρονομικές καταβολές δεν είναι εμπόδιο για την πνευματική πρόοδο. Γιατί, όταν αγωνίζεται κανείς, έστω και λίγο αλλά με πολύ φιλότιμο, τότε κινείται στον πνευματικό χώρο, στο θαύμα, και όλα τα άσχημα κληρονομικά τα διαλύει η Χάρις του Θεού.
Ο Θεός πολύ συγκινείται και πολύ βοηθάει μία ψυχή που έχει κακές κληρονομικές καταβολές και αγωνίζεται φιλότιμα στο ουράνιο πέταγμα με την ατροφική της φτερούγα - την κακή κληρονομικότητα. Γνωρίζω πολλούς που με την μικρή προσπάθεια που κατέβαλαν και με την μεγάλη βοήθεια του Θεού ελευθερώθηκαν από αυτά. Αυτοί οι άνθρωποι είναι για τον Θεό μεγάλοι ήρωες. Γιατί αυτό που θα συγκινήση τον Θεό είναι η εργασία που θα κάνουμε στον παλαιό μας άνθρωπο.

- Γέροντα, το Βάπτισμα δεν εξαλείφει τις κακές κληρονομικές καταβολές;

- Το Βάπτισμα μας απαλλάσσει από την κατάρα του προπατορικού αμαρτήματος και από όλες τις αμαρτίες. Όταν βαπτίζεται ο άνθρωπος, ντύνεται τον Χριστό, απελευθερώνεται από το προπατορικό αμάρτημα και έρχεται η θεία Χάρις· οι κακές όμως κληρονομικές καταβολές μένουν. Μήπως ο Θεός δεν θα μπορούσε να τις εξαλείψη και αυτές με το Άγιο Βάπτισμα; Τις αφήνει όμως, για να αγωνισθούμε, να νικήσουμε και να στεφανωθούμε.

- Γέροντα, εγώ, όταν πέφτω συνέχεια σε κάποιο πάθος, λέω: «Έτσι γεννήθηκα, τέτοια είμαι».

- Ακόμη αυτό έλειψε, να μας πης ότι οι γονείς σου, σου έδωσαν όλα τα ελαττώματα που έχεις. Από πάππον προς πάππον όλα τα ελαττώματα σ’ εσένα δόθηκαν και όλα τα χαρίσματα στους άλλους;... Μήπως τα βάζεις και με τον Θεό; Όποιος λέει: «εγώ αυτόν τον χαρακτήρα έχω, έτσι γεννήθηκα, έχω άσχημες κληρονομικές καταβολές, μ’ αυτές τις συνθήκες μεγάλωσα, άρα δεν μπορώ να διορθωθώ...», είναι σαν να λέη: «Φταίει όχι μόνον ο πατέρας μου και η μάνα μου, αλλά και ο Θεός»! Όταν ακούω κάτι τέτοια, ξέρετε πώς στενοχωριέμαι; Έτσι βρίζει κανείς και τους γονείς του και τον Θεό. Από την στιγμή που σκέφτεται έτσι, παύει να ενεργή η Χάρις του Θεού.

- Γέροντα, μερικοί λένε ότι, όταν ένα ελάττωμα είναι στην δομή του ανθρώπου, δεν διορθώνεται.

- Ξέρεις τι γίνεται; μερικούς τους συμφέρει να λένε ότι κάποιο ελάττωμα οφείλεται στην δομή τους, γιατί έτσι δικαιολογούν τον εαυτό τους και δεν κάνουν καμμιά προσπάθεια να απαλλαγούν από αυτό. «Εμένα, λένε, δεν μου έδωσε χαρίσματα ο Θεός! Τι φταίω εγώ; Γιατί μου ζητούν πράγματα πάνω από τις δυνάμεις μου;»! Οπότε αραλίκι μετά. Δικαιολογούν τον εαυτό τους, αναπαύουν τον λογισμό τους και βαδίζουν με τον χαβά τους. Αν πούμε: «αυτά είναι κληρονομικά, τα άλλα είναι του χαρακτήρα μου», πώς θα διορθωθούμε; Αυτή η αντιμετώπιση διώχνει την πνευματική λεβεντιά.

- Ναι, Γέροντα, αλλά...

- Πάλι «αλλά»; Τι είσαι εσύ, βρέ παιδάκι μου; Σαν χέλι ξεγλιστράς. Συνέχεια δικαιολογείσαι.

- Γέροντα, εσκεμμένα το κάνω;

- Δεν λέω ότι το κάνεις εσκεμμένα, αλλά, ενώ ο Θεός σε προίκισε με τόσο μυαλό και είσαι σπίρτο, πανέξυπνη, δεν καταλαβαίνεις πόσο κακό είναι η δικαιολογία! Ένα τόσο δα κεφαλάκι να έχη τόσο μυαλό, και να μην το καταλαβαίνη!
Παρατήρησα ότι μερικοί, ενώ είναι έξυπνοι και καταλαβαίνουν ποιο είναι το σωστό, υποστηρίζουν το λανθασμένο, επειδή αυτό τους βολεύει, και έτσι δικαιολογούν τα πάθη τους. Άλλοι πάλι δεν δικαιολογούν τον εαυτό τους, αλλά με τον λογισμό ότι υπάρχει κάτι αδιόρθωτο στον χαρακτήρα τους πέφτουν στην απελπισία. Ο διάβολος έτσι κάνει: τον έναν τον εμποδίζει από την πνευματική πρόοδο με την δικαιολογία του εαυτού του, τον άλλον τον πιάνει με την υπερευαισθησία και τον ρίχνει στην απόγνωση.
Για να κοπή ένα πάθος, πρέπει να μη δικαιολογή ο άνθρωπος τον εαυτό του, αλλά να ταπεινώνεται. Αν λ.χ. λέη: «εγώ δεν έχω αγάπη στην φύση μου, ενώ ο άλλος έχει» και δεν αγωνίζεται να αποκτήση, πώς θα προκόψη; Χωρίς αγώνα δεν γίνεται προκοπή. Δεν έχετε διαβάσει στα Πατερικά βιβλία πόσα ελαττώματα είχαν μερικοί Πατέρες και σε τι πνευματικά μέτρα έφθασαν; Ξεπέρασαν άλλους που είχαν πολλές αρετές. Να, ο Αββάς Μωυσής ο Αιθίοπας, ένας τόσο μεγάλος εγκληματίας, σε τι κατάσταση έφθασε! Τι κάνει η Χάρις του Θεού!
Κατά τον λογισμό μου αυτός που έχει κακές κληρονομικές καταβολές και αγωνίζεται να αποκτήση αρετές, θα έχη πιο πολύ μισθό από εκείνον που κληρονόμησε από τους γονείς του αρετές και δεν χρειάζεται να αγωνισθή, για να τις αποκτήση. Γιατί ο ένας τα βρήκε όλα έτοιμα, ενώ ο άλλος αγωνίσθηκε σκληρά, για να τα αποκτήση. Βλέπεις, και οι άνθρωποι εκτιμούν περισσότερο εκείνα τα παιδιά που βρήκαν χρέη από τους γονείς τους και αγωνίσθηκαν σκληρά όχι μόνον να τα εξοφλήσουν, αλλά και να δημιουργήσουν περιουσία, παρά όσα βρήκαν περιουσία από τους γονείς τους και την διατήρησαν.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος Ε΄, σελ. 23-26).

Η δύναμη του καλού λογισμού. 
Γέροντα, στην Παλαιά Διαθήκη, στο Δ' βιβλίο των Μακκαβαίων, αναφέρεται: «Ο ευσεβής λογισμός δεν είναι εκριζωτής των παθών, αλλά ανταγωνιστής». Τί σημαίνει;
- Κοίταξε να δής: Τα πάθη είναι βαθιά ριζωμένα μέσα μας, αλλά ο ευσεβής, ο καλός, λογισμός μας βοηθάει να μην υποδουλωνώμαστε σ’ αυτά. Όταν ο άνθρωπος φέρνη όλο καλούς λογισμούς και σταθεροποιήση μια καλή κατάσταση, τα πάθη παύουν να ενεργούν, οπότε είναι σαν να μην υπάρχουν. Δηλαδή ο ευσεβής λογισμός δεν ξερριζώνει τα πάθη, αλλά τα πολεμάει και μπορεί να τα καταβάλη. Νομίζω, ο συγγραφεύς περιγράφει τί μπόρεσαν να υποφέρουν οι Αγιοι Επτά Παίδες, η μητέρα τους Αγία Σολομονή και ο διδάσκαλός τους Αγιος Ελεάζαρος, έχοντας ευσεβείς λογισμούς, για να δείξη ακριβώς την δύναμη του καλού λογισμού.
Ένας καλός λογισμός ισοδυναμεί με μια πολύωρη αγρυπνία! Έχει μεγάλη δύναμη. Όπως τώρα κάποια νέα όπλα σταματούν με ακτίνες λέιζερ τον πύραυλο στην βάση του και τον εμποδίζουν να εκτοξευθή, έτσι και οι καλοί λογισμοί προλαβαίνουν και καθηλώνουν τους κακούς λογισμούς στα «αεροδρόμια» του διαβόλου, από τα οποία ξεκινούν. Γι’ αυτό προσπαθήστε, όσο μπορείτε, πριν προλάβη ο πειρασμός να σάς φυτέψη κακούς λογισμούς, να φυτεύετε εσείς καλούς λογισμούς, για να γίνη η καρδιά σας ανθόκηπος και να συνοδεύεται η προσευχή σας από την θεία ευωδία της καρδιάς σας.
Όταν κανείς κρατά έστω και λίγο αριστερό, δηλαδή κακό, λογισμό για κάποιον, οποιαδήποτε άσκηση και αν κάνη, νηστεία, αγρυπνία κ.λπ., πάει χαμένη. Σε τί θα τον βοηθήση η άσκηση, αν δεν αγωνίζεται παράλληλα να μη δέχεται τους κακούς λογισμούς; Γιατί να μην αδειάση από το πιθάρι πρώτα όλο το κατακάθι του λαδιού, που είναι μόνο για σαπούνι, και ύστερα να βάλη το καλό λάδι, αλλά βάζει το καλό με το άχρηστο και το μουρνταρεύει;
Ένας αγνός, καλός, λογισμός έχει μεγαλύτερη δύναμη από κάθε άσκηση. Κάποιος νέος λ.χ. πολεμείται από τον διάβολο και έχει ακάθαρτους λογισμούς και κάνει αγρυπνίες, νηστείες, τριήμερα, για να απαλλαγή από αυτούς. Ένας αγνός λογισμός όμως που θα φέρη έχει μεγαλύτερη δύναμη και από τις αγρυπνίες και από τις νηστείες που κάνει και τον βοηθάει πιο θετικά.
- Γέροντα, όταν Λέτε «αγνός λογισμός», αναφέρεσθε μόνο σε ειδικά θέματα ή και σε γενικώτερα;
- Και σε γενικώτερα. Γιατί ο άνθρωπος, όταν τα βλέπη όλα με καλούς Λογισμούς, εξαγνίζεται και χαριτώνεται από τον Θεό. Με τους αριστερούς λογισμούς κατακρίνει και αδικεί τους άλλους, εμποδίζει την θεία Χάρη να έρθη, και έρχεται έπειτα ο διάβολος και τον αλωνίζει.
- Δηλαδή, Γέροντα, επειδή κατακρίνει, δίνει δικαίωμα στον διάβολο να τον αλωνίση;
- Ναί. Όλη η βάση είναι ο καλός λογισμός. Αυτό είναι που ανεβάζει τον άνθρωπο, τον αλλοιώνει προς το καλό. Πρέπει να φθάση κανείς στο σημείο να τα βλέπη όλα καθαρά. Είναι αυτό που είπε ο Χριστός: «Μη κρίνετε κατ όψιν, αλλά την δικαίαν κρίσιν κρίνατε». Μετά φθάνει ο άνθρωπος σε μία κατάσταση που βλέπει τα πάντα με τα πνευματικά μάτια· όχι με τα ανθρώπινα. Όλα τα δικαιολογεί, με την καλή έννοια.
Πρέπει να προσέχουμε να μη δεχώμαστε τα πονηρά τηλεγραφήματα του διαβόλου, για να μη μολύνουμε «τόν Ναόν του Αγίου Πνεύματος» και απομακρυνθή η Χάρις του Θεού, με αποτέλεσμα να σκοτισθούμε. Το Αγιο Πνεύμα, όταν δη την καρδιά μας αγνή, έρχεται και κατοικεί μέσα μας, γιατί αγαπάει την αγνότητα - γι’ αυτό και παρουσιάσθηκε σαν περιστέρι.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος Γ΄, Πνευματικός Αγώνας, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου "Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ. 19-21)

Η σάρκωσις του Υιού.
Τον υιό Του τον μονογενή από τους κόλπους Του ο Πατέρας τον γέννησε, και αφού έλαβε δούλου μορφή, προετοίμασε να γεννηθή από την Παρθένο και να μας συναναστραφή... Έκπληκτος ο υιός της βροντής μπροστά στο μυστήριο, αναβοά· «Τόσο πολύ αγάπησε ο Θεός τον κόσμο!». Ω μακάριε Ιωάννη, πες μας, τί σημαίνει το «ούτως»; Πώς; Πες μας το μέτρο, το μέγεθος. Δίδαξέ μας την υπερβολή της αγάπης του Θεού.
Ε.Π.Ε. 3,140

μας αγάπησε, Τον αγαπάμε
Αυτός πρόλαβε πρώτος και μας έδειξε την απερίγραπτη αγάπη Του. Πώς, λοιπόν, δεν είναι άτοπο Αυτόν που μας αγάπησε, να μη Τον αγαπάμε κι εμείς μ’ όση δύναμι μπορούμε;
Ε.Π.Ε. 3,446

στο Χριστό
Ας αγαπήσουμε τον Χριστό, όπως ο Παύλος. Και καμμιά προσοχή να μη δίνουμε στα παρόντα, αλλά να έχουμε στην ψυχή μας ριζωμένη συνεχώς την υπερβολική Του αγάπη.
Ε.Π.Ε. 3,454

και οι δυό αγάπες
Μαζί με την αγάπη τού Θεού έρχεται και η αγάπη στον πλησίον.
Ε.Π.Ε. 4,388

τήρησις εντολών
Εκείνος αγαπά τον Χριστό, όπως πρέπει, αυτός που προσπαθεί να τηρή τις εντολές Του. Αν γνήσια αγαπάμε τον Κύριο, τότε και θα προσπαθήσουμε τις εντολές Του να τηρούμε, και δεν θα κάνουμε κάτι που είναι δυνατόν να θλίψη την Αγάπη μας (τον Κύριο).
Ε.Π.Ε. 4,394

φωτιά, πυρπολούμενοι Τον αγαπάμε
Όποιος αγαπάει το Θεό, Τον αγαπάει φλεγόμενος από την αγάπη.
Ε.Π.Ε. 5,588

γονέων στα παιδιά
Όσοι είστε πατέρες και μητέρες, ελάτε κοντά μου, απλώστε τα χέρια, βοηθήστε το λόγο. Πολλές φορές, έστω κι αν πατέρας εχη πέντε ή έξι αγόρια και κορίτσια, αν αρρωστήση ένα παιδί του, φέρνει γύρα το κρεβάτι, φιλάει τα μάτια του παιδιού, το αγκαλιάζει με τα χέρια του, κάνει τη νύχτα μέρα. Το ίδιο και η μητέρα, ζητάει δύναμι, για να συμμεριστή τον πόνο. Σκέψου τώρα τον πατέρα με το μονάκριβο παιδί, τον Αβραάμ. Έπασχε μεν, αλλά και φιλοσοφούσε, υπακούοντας στην εντολή του Θεού (να θυσιάση το παιδί του). Καταπατούσε τη φύσι και η εντολή του Θεού γινόταν όλο και πιο δυνατή από τα σπλάχνα του.
Ε.Π.Ε. 8α,144

και κοινωνία στη θ. Λειτουργία
Μια τράπεζα βρίσκεται μπροστά μας για όλους τους πιστούς, που αναγεννήθηκαν από τον Πατέρα· το ίδιο ποτό πίνουμε. Μάλλον δε όχι απλώς μόνο το ίδιο, αλλά και από το ίδιο ποτήριο πίνουμε, κάτι που φανερώνει υπερβολική αγάπη.
Ε.Π.Ε. 10,406-408

και ενότητα
Γίναμε κοινωνοί της πνευματικής τραπέζης. Ας γίνουμε κοινωνοί και της πνευματικής αγάπης. Αν οι ληστές, σαν κάθονται στο ίδιο τραπέζι, αφήνουν την απανθρωπιά τους, τί απολογία θα δώσουμε εμείς; Μολονότι πολλούς δεν τους κάνει φίλους το τραπέζι μόνο, αλλά και το ότι είναι συμπολίτες. Κι εμείς βέβαια έχουμε πολλά κοινά: Και την ίδια πόλι (ουρανό), και το ίδιο τραπέζι (θ. Λειτουργία), και την ίδια πορεία και την ίδια θύρα και την ίδια ρίζα και την ίδια ζωή και την ίδια κεφαλή και τον ίδιο ποιμένα και βασιλιά και δάσκαλο και κριτή και δημιουργό και τον ίδιο Πατέρα. Λοιπόν, πώς θα συγχωρεθούμε, αν μεταξύ μας τσακωνώμαστε;
Ε.Π.Ε. 10,408-410

συναλλαγματική
Ο μεν ένας αγαπάει, επειδή τον αγαπάνε. Ο άλλος αγαπάει, επειδή τον τίμησαν. Ο άλλος πάλι, επειδή ο τάδε του φάνηκε χρήσιμος σε κάποια βιοτική υπόθεσι. Και άλλος αγαπάει, επειδή του πρόσφεραν παρόμοια εξυπηρέτησι. Δύσκολο είναι να βρής κάποιον ν΄ αγαπάη τον άλλον ειλικρινά, όπως πρέπει, μόνο και μόνο για το πρόσωπο του Κυρίου Ιησού Χριστού.Οι περισσότεροι δυστυχώς άνθρωποι συνδέονται μεταξύ τους φιλικά για λόγους υλικού συμφέροντος.
Ε.Π.Ε. 11,412

ολος ο νόμος απο αυτήν
Αν το ν’ αγαπάς τον Θεό είναι ίσον με το ν’ αγαπάς τον πλησίον και αν το ν΄ αγαπάς τον πλησίον σου σε προφυλάσση να τηρής τις εντολές, σωστά λέει: «Από την αγάπη όλος ο νόμος και οι προφήτες κρέμονται».
E.Π.E. 11,738

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, Τόμος Α΄, σελ. 32-35)

Ενωμένοι στην αιωνιότητα

Οι άγιοι σύζυγοι Γαλακτίων και Επιστήμη μαρτύρησαν το 250 επί αυτοκράτορος Δεκίου.
Ζούσαν ασκητικά στο όρος Σινά, οπότε ο ειδωλολάτρης έπαρχος της περιοχής έκανε ξαφνικά έφοδο και συνέλαβε τον Γαλακτίωνα. Μόλις το έμαθε η Επιστήμη, εκδήλωσε τη θερμή συζυγική της αγάπη: Έτρεξε αμέσως πίσω του για να συμπαρασταθή στο μαρτύριο του, παρά τον τρομερό κίνδυνο που η ίδια θ’ αντιμετώπιζε. Τον συνάντησε δεμένο στους στρατιώτες και του είπε με δάκρυα:
- Ήμασταν ομόγνωμοι στη ζωή. Ας γίνουμε ομότροποι και στον θάνατο! Θέλω να μαρτυρήσω μαζί σου για την αγάπη του Χριστού. Έτσι θα μείνουμε ενωμένοι και μετά θάνατον και θ’ απολαμβάνουμε αιώνια δόξα και αγαλλίαση.
Οι στρατιώτες αμέσως τη συνέλαβαν, την έδεσαν και την οδήγησαν κι αυτή στον έπαρχο.
Εκείνος στην αρχή διέταξε να δείρουν τον Γαλακτίωνα με βούνευρα. Η Επιστήμη δεν άντεξε σ’ αυτό το θέαμα. Η πολλή της αγάπη την έσπρωξε να διαμαρτυρηθή και να φωνάξη:
- Άσπλαχνε τύραννε, δεν λυπάσαι τον ευγενή αυτόν νέο, τον τόσο λεπτό και αδύναμο από την ασκητική ζωή που έκανε;
Ο έπαρχος τότε, οργισμένος από την παρρησία της Επιστήμης, πρόσταξε να τη γυμνώσουν και να τη μαστιγώσουν σκληρά.
Ύστερα διέταξε να καρφώσουν μυτερά καλάμια στα νύχια των δύο μαρτύρων. Μετά το φρικτό αυτό βασανιστήριο τους έκοψαν πρώτα τα χέρια, ύστερα τα πόδια, μετά τη γλώσσα και τέλος το κεφάλι.
Έτσι οι δύο ομόζυγοι αξιώθηκαν να λάβουν μαζί και τα μαρτυρικά στέφανα. Η μνήμη τους εορτάζεται στις 5 Νοεμβρίου.

(Συναξαριστής ΙΑ’)

(Χαρίσματα και Χαρισματούχοι, Ι. Μονή Παρακλήτου, τόμος τρίτος, σελ. 17-18)

9. Κύριε, μας υποσχέθηκες, με το αψευδές σου στόμα, ότι θα είσαι μαζί μας όλες τις ημέρες, έως τη συντέλεια αυτού εδώ του υλικού κόσμου (Ματθ. κη’ 20). Και έτσι είναι. Μένεις μαζί μας όλες τις ημέρες. Ούτε μία ημέρα δεν διαβαίνει, χωρίς να σε έχουμε παρόντα, ανάμεσά μας. Και η παρουσία σου είναι πιο βεβαία μέσα στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Στην κοινωνία του Σώματος και του Αίματός σου. ‘Ω, πόσο αληθινά, πόσο πραγματικά είσαι παρών μέσα στα Μυστήριά σου! Σύ, ο Κύριος και Δεσπότης μας, σε κάθε Θεία Λειτουργία, παίρνεις ένα σώμα πήλινο σαν το δικό μας, όμοιο με το δικό μας σε όλα, εκτός της αμαρτίας. Και μας ζωοποιείς, προσφέροντάς μας τη Σάρκα σου. Με το Μυστήριο αυτό, γίνεσαι ένα μαζί μας. Η Σάρκα σου ενώνεται με τη δική μας και το Πνεύμα σου το Άγιο φωταγωγεί την ψυχή μας. Και εμείς αισθανόμαστε αυτή τη ζωοποιό, την ειρηνοφόρο, τη γλυκυτάτη ένωσι. Αισθανόμαστε, ότι μέσα από τη Θεία Ευχαριστία γινόμαστε ένα πνεύμα μαζί σου, όπως γράφει ο Παύλος (Α’ Κορ. στ’ 17). Γινόμαστε σαν εσένα, πράοι και ταπεινοί (Ματθ. ια’ 29).

Είναι αλήθεια ότι συχνά η αχρειωμένη και τυφλή σάρκα μας ή ο «άρχων του κόσμου τούτου», που αλωνίζει μέσα στη διάνοιά μας, μας ψιθυρίζουν ότι στο Άγιο Δισκοπότηρο υπάρχουν μονάχα ψωμί και κρασί και όχι το πραγματικό Σώμα και Αίμα του Κυρίου μας. Αλλά εμείς απορρίπτουμε με απέχθεια αυτούς τους ψιθυρισμούς. Πιστεύουμε και γνωρίζουμε ότι για σένα είναι όλα κατορθωτά. Συ είσαι ο ποιητής της σαρκός των ανθρώπων, των κτηνών, των ψαριών, των πουλιών, των ερπετών, όλων όσα έχουν ζωή και κινούνται στη γη, στη θάλασσα και στον αέρα. Πως μπορεί λοιπόν να μην έχης τον τρόπο να δημιουργής και τώρα σάρκα; Τίποτε δεν είναι αδύνατο για σένα. Μπορείς λοιπόν να δημιουργήσης σάρκα από το ψωμί και το κρασί, που βρίσκονται τόσο κοντά στη σάρκα μας, εφ’ όσον μας χρησιμεύουν για βρώσι και πόσι. Δεν έφτιαξες το Πανάγιο Σώμα σου από το χώμα. Το έφτιαξες από το ευλογημένο ψωμί, που τόσο γλυκειά και ποθητή μας είναι η γεύσις του. Και δεν έφτιαξες το Τίμιο Αίμα σου από το νερό, αλλά από το κρασί, που η Αγία Γραφή το ονομάζει «αίμα σταφυλής». (Σοφ. Σειράχ λθ’ 26). Το κρασί, το κοκκινωπό ανάμα της Θείας Ευχαριστίας, μοιάζει στο χρώμα με το αίμα. Είναι ευχάριστο στη γεύσι και στηρίζει την καρδιά.
Γνωρίζοντας την αδυναμία μας, τη λειψή μας πίστι, συγκαταβαίνεις και χρησιμοποιείς στο Μυστήριο του Σώματος και του Αίματός σου αυτές τις υλικές ουσίες, που μας είναι τόσο επιθυμητές.
Αξίωνέ μας λοιπόν, Κύριε, να πιστεύουμε ακράδαντα ότι υπό τα είδη του άρτου και του οίνου κοινωνούμε το πραγματικό Σώμα και Αίμα σου. Ότι, με τη Θεία Λειτουργία, βρίσκεσαι αληθινά μεταξύ μας, μαζί μας, πάντοτε, έως τη συντέλεια.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 22-23)

7. Τα εποικοδομητικά λόγια, τα κείμενα των Αγίων Πατέρων, η υμνωδία της Εκκλησίας και, προς παντός, όσα είπε ο ίδιος ο Λόγος, το Δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, είναι πράγματι «ύδωρ ζων». Το νερό κυλά. Και τα λόγια αυτά κυλούν στην ψυχή μας σαν εκείνο. Το νερό δροσίζει και δίνει ζωή στο σώμα. Αλλά και τα λόγια του Θεού ζωοποιούν την ψυχή, της δίνουν ειρήνη και χαρά ή τη σωτήριο συντριβή.

8. Πρόσεχε στην καρδιά σου όσο ζείς σ’ αυτόν εδώ τον κόσμο. Εξέταζέ τη και βλέπε τι της εξασφαλίζει την ένωσί της με τον ευλογητό Κύριο και τι την αποξενώνει. Έχε λοιπόν αυτογνωσία. Έτσι, με τη βοήθεια του Θεού, θα μπορής να ξεχωρίζης τι σε απομακρύνει και τι σε πλησιάζει σ’ Αυτόν. Τίποτε άλλο εκτός από το πονηρό πνεύμα δεν επιμένει τόσο να βρίσκεται μεταξύ της καρδιά μας και του Κυρίου. Ο Διάβολος μας απομακρύνει από τον Θεό μες από ποικίλα πάθη, μες από τις επιθυμίες της σαρκός, μες από την περιέργεια των ματιών, μες από τα θέλγητρα και τις παγίδες του κόσμου.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 21-22)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 42. 
Η εγκράτεια είναι κοινό επώνυμο όλων των αρετών.
Πρέπει λοιπόν ο εγκρατευόμενος να εγκρατεύεται σ' όλα.
Γιατί, όπως το σύνολο του ανθρώπου καταντά άμορφο όταν του αφαιρεθεί οποιοδήποτε απ’ τα λεπτότατα μέλη, ακόμη κι αν αυτό που λείπει από το σχήμα είναι πολύ μικρό,
έτσι και αυτός που παραμελεί μία αρετή αφανίζει, σε σημείο αφάνταστο, όλη την ευπρέπεια της εγκράτειας.
Δεν πρέπει λοιπόν να καλλιεργούμε μόνο τις σωματικές αρετές,
αλλά και εκείνες που μπορούν να καθαρίζουν τον εσωτερικό μας άνθρωπο.
Γιατί ποιό θα είναι το όφελος γι' αυτόν που διατήρησε το σώμα παρθένο,
εάν έχει μοιχευθεί στην ψυχή από το δαίμονα της παρακοής;
ή πώς θα στεφανωθεί εκείνος που φρόντισε βέβαια ν’ αποφύγει τη γαστριμαργία και κάθε σωματική επιθυμία,
δε φρόντισε όμως για την υπεροψία και τη φιλοδοξία,
ούτε ανέχεται και την παραμικρή θλίψη,
όταν η πλάστιγγα πρόκειται ν' αντισταθμίσει το φώς της δικαιοσύνης σ’ αυτούς που έπραξαν τα έργα της δικαιοσύνης με πνεύμα ταπεινώσεως;

(ΕΠΕ,Φιλοκαλία,τόμος 9, έργα Διαδόχου Φωτικής,σελ.169)