Οι χριστιανοί ζουν «εν σοφία», εάν ζουν κατά το Ευαγγέλιο του Κυρίου Ιησού Χριστού, ο Οποίος είναι «η σοφία του Θεού» (A’ Κορ. 1. 24, 30). Έξω απ’ Αυτόν υπάρχει «η των αφρόνων ανθρώπων αγνωσία» (Α’ Πέτρ. 2. 15). Οτιδήποτε δεν είναι από το Χριστό, ο Οποίος είναι η μόνη και αληθινή και αιώνια σοφία, πράγματι είναι και μωρία και ανοησία. Και οι άνθρωποι γίνονται ανόητοι και παράφρονες από την αμαρτία και τα πάθη. Στην ουσία της η αμαρτία είναι η κύρια παραφροσύνη της ανθρώπινης ψυχής. Η φιλαμαρτησία είναι πάντοτε παραφροσύνη της ψυχής εμπρός στο Θεό. Μόνο η αγάπη για το Χριστό γεμίζει την ανθρώπινη ψυχή με την ένθεη σοφία.

Μόνο όταν ζουν «εν σοφία» οι άνθρωποι επωφελούνται το χρόνο της ζωής τους που τους δόθηκε από το Θεό, «τον καιρόν εξαγοραζόμενοι». Με την αμαρτία και τα πάθη σκορπίζουμε το θεόσδοτο χρόνο, τον παραδίνουμε στο θάνατο και στην παραφροσύνη του κακού. Ο χρόνος της ζωής μας μάς έχει δοθεί για να κερδίσουμε την αθανασία και την αιώνια ζωή. Αλλά μόνο ζώντας «εν σοφία», δηλαδή με το Χριστό, «εξαγοράζομεν» το χρόνο μας, που έχει και αυτός δημιουργηθεί από το Θεό Λόγο και για χάρη του Θεού Λόγου (πρβλ. Ιω. 1. 3. Κολ. 1. 16). Η λογικότητα του χρόνου συνίσταται στο να υπηρετεί το Θεό Λόγο, τον Κύριο Ιησού Χριστό, να οδηγεί και να παραδίνει σ’ Αυτόν καθετί που έχει και φέρνει μέσα του. Ο χρόνος μάς έχει δοθεί, για να τον μεταβάλλουμε σε αιωνιότητα ζώντας «εν σοφία», δηλαδή εν Χριστώ και διά του Χριστού. Με τη λογικότητά του ο χρόνος εισήλθε στο θεανθρώπινο σώμα του Χριστού, στην Εκκλησία, και εκεί βρήκε την αιώνια καταξίωσή του και τη θεία του πραγμάτωση. Διαμέσου των αγίων μυστηρίων και των αγίων αρετών στο χώρο της Εκκλησίας ο χρόνος μεταβάλλεται σε αιωνιότητα. Διότι η Εκκλησία είναι το θαυματουργό θείο εργαστήριο στο οποίο το χρονικό μεταβάλλεται σε αιώνιο, το θνητό σε αθάνατο και το πεπερασμένο σε άφθαρτο.

Στην ενότητα της πίστεως και της επιγνώσεως του Χριστού ερχόμαστε μόνο με την «κοινωνία συν πάσι τοις αγίοις», μόνο με την καθολική ζωή «συν πάσι τοις αγίοις», με την υπέρτατη χειραγωγία των αγίων Αποστόλων, Προφητών, Ευαγγελιστών, Πατέρων, Ποιμένων και Διδασκάλων. Και αυτούς τους οδηγεί και τους χειραγωγεί το Πανάγιο Πνεύμα, από την Πεντηκοστή και πέρα διαμέσου των αιώνων μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία. Εν τω Αγίω Πνεύματι και από Αυτό υπάρχει και η ενότητα της πίστεως και η επίγνωση «του Υιού του Θεού», του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Κάθε ειλικρινής και αληθινή πίστη στο Χριστό και επίγνωση του Χριστού δίνεται από το Πνεύμα της Αληθείας, το Οποίο μας οδηγεί εις «πάσαν την αλήθειαν» τη μόνη και μοναδική (Πρβλ. Ιω. 16, 13′ 15, 26′ 14, 26). Το Άγιο Πνεύμα ενώνει την αίσθησή μας με την καθολική καρδιά της Εκκλησίας και την επίγνωσή μας του Χριστού με την καθολική επίγνωση που έχει η Εκκλησία για το Χριστό. Το σώμα της Εκκλησίας είναι ένα και έχει «μίαν καρδίαν» (Πράξ. 4, 32). Σ’ αυτή τη μία καθολική καρδιά της Εκκλησίας —τη μία καθολική ψυχή της Εκκλησίας — εισερχόμαστε και ενωνόμαστε με τους Αγίους με την ενέργεια της χάρης του Αγίου Πνεύματος, και μάλιστα ταπεινώνοντας το νου μας εμπρός στον άγιο καθολικό νου της Εκκλησίας, το πνεύμα μας εμπρός στο Άγιο Πνεύμα της Εκκλησίας. Και έτσι αποκτούμε μέσα μας την άφθαρτη αίσθηση και επίγνωση, ότι είμαστε κοντά σε όλους τους αγίους Αποστόλους, Προφήτες και Δικαίους, ότι έχουμε μία και την ίδια πίστη «εν Χριστώ Ιησού». Την ίδια πίστη και την ίδια επίγνωση εν Κυρίω.

Η χριστιανική ζωή, η ζωή εν Χριστώ, στην Εκκλησία Του, είναι καινή ζωή και καινός τρόπος ζωής: όλος ο άνθρωπος ζει διά του Θεού και εν τω Θεώ. Πράγματι, αυτή είναι αιώνια ανθρώπινη ζωή, ζωή θεία, τέλεια, που έχει αναρίθμητες βαθμίδες. Εδώ ο άνθρωπος γνωρίζει το Θεό και την αλήθεια του Θεού και ζει εν αυτή και γι’ αυτήν. Εδώ ο άνθρωπος γνωρίζει τον εαυτό του και πολιτεύεται ως ύπαρξη θεοειδής, αθάνατη και αιώνια. Σε αντίθεση βρίσκεται η άθεη ζωή, η ζωή έξω από το Χριστό και το χριστιανισμό. Όλη ρέει «εν ματαιότητι του νοός» του ανθρώπινου. Όσοι δεν γνωρίζουν το Θεό, αναζητούν τη ζωή και όλες τις δυνάμεις της από το δικό τους και με το δικό τους νου τον ανθρώπινο. Αλλά ο ανθρώπινος νους δεν περιέχει «εν εαυτώ» ούτε την πανγνωσία ούτε την υπερ-δύναμη, για να μπορέσει να εφοδιάσει τον άνθρωπο με αυτές τις αλήθειες και με αυτές τις δυνάμεις, που του είναι απαραίτητες για μια γνήσια ζωή «εν δικαιοσύνη και αληθεία και αγαθότητι»· και πολύ λιγότερο για μια αθάνατη και αιώνια ζωή. Ο ανθρώπινος νους περιέχει μέσα του λογισμούς, νοήματα, ιδέες. Αλλά αυτά είναι σκιές και φαντάσματα, ώσπου να πληρωθούν με το Θεό και τη θεία Αλήθεια.

Μακριά από τη ζωή με τον Θεό παντού είναι θάνατος, λήθαργος, θνητότητα, σκοτάδι. Γι’ αυτό υπάρχει και η αδράνεια της διάνοιας για κάθε υγιή δράση. Η διάνοια χωρίς τον Θεό ψυχορραγεί, θανατώνεται και πεθαίνει. Και έρχεται η «πώρωσις της καρδίας» στους άθεους. Καρδιά στην οποία δεν υπάρχει Θεός είναι σαν την πέτρα· δεν αισθάνεται τίποτε όπως πρέπει, ούτε όσο πρέπει. Όλη η αίσθηση του ανθρώπου έχει στεγνώσει ολοκληρωτικά, είναι ρηχή, μυωπική, φοβισμένη και ανάπηρη. Και στην «εσκοτισμένην» διάνοια των αθέων όλες οι σκέψεις στεγνώνουν και απομένουν χωρίς ζωή και ψυχή και δύναμη. Μόνο με την εν Θεώ πολιτεία «ζωούται» η καρδιά με την αληθινή ζωή και γίνεται θείο εργαστήριο, το οποίο αδιάκοπα παράγει αθάνατα αισθήματα, άγια, καθαρά, και αισθάνεται και διαισθάνεται την αλήθεια του Θεού και για τους ανθρώπους και για τα πράγματα.

(Αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς, “Οδός Θεογνωσίας”, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 1985, σελ. 308-310, 291, 292, 297)

Κάποιος χωρικός από την Τούλα ήταν αλκοολικός. Πολλές φορές προσπάθησε να κόψει το κρασί, αλλά δεν τα κατάφερε. Όσο αγωνιζόταν να λυτρωθεί από το πάθος του, τόσο υποδουλωνόταν σ’ αυτό. Σαν ένα φοβερό αόρατο χταπόδι τον έπιανε με τα πλοκάμια του και τον έκανε κουρέλι. Ήταν για κλάματα. Τελικά τον κυρίεψε τέτοια απόγνωση, που σκεφτόταν ν’ αυτοκτονήσει. Μια μέρα, όμως, ο Θεός τον φώτισε και ξεκίνησε για την Όπτινα. Είχε ακούσει πολλά και θαυμαστά για τον μεγάλο στάρετς που βρισκόταν εκεί, τον όσιο Αμβρόσιο. Θέλησε να του μιλήσει για το θανάσιμο πάθος του. Όταν, όμως, βρέθηκε μπροστά του, δεν μπορούσε ν’ ανοίξει το στόμα του. Τον κοίταζε σαν μουγγός, ώσπου εκείνος αναπάντεχα του είπε:

– Αδελφέ μου, ξέρεις γιατί υποδουλώθηκες στο πιοτό; Τι έκανες, όταν ήσουνα μικρός; Έκλεβες χρήματα από τον παππού σου, που ήταν επίτροπος της εκκλησίας, και αγόραζες κρασί. Από ‘κει ξεκίνησε το κακό. Μη φοβάσαι, όμως! Στον Θεό όλα είναι δυνατά. Με τη δύναμή Του θ’ απαλλαγείς από το πάθος που σε βασανίζει.

Τον ευλόγησε, του έδωσε κάτι βότανα και τον άφησε να φύγει.

Σε λίγο καιρό ο άνθρωπος εκείνος «αναστήθηκε». Όλοι οι συγχωριανοί του έτριβαν τα μάτια τους, βλέποντάς τον πάντοτε νηφάλιο, γεμάτον υγεία, ζωντάνια και αυτοκυριαρχία.

Ο Αλέξιος Μαγκιόρωφ από την Αγία Πετρούπολη ήταν μανιώδης καπνιστής. Ακόμα και όταν ήταν άρρωστος στο κρεβάτι, θα κάπνιζε όχι λιγότερα από εβδομήντα πέντε τσιγάρα την ημέρα! Όλοι οι συγγενείς του και όλοι οι φίλοι του είχαν πέσει πάνω του, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Το πάθος είχε ριζώσει βαθιά μέσα του.

Μόνο όταν η υγεία του άρχισε να κλονίζεται επικίνδυνα, πήρε την απόφαση να κόψει το κάπνισμα. Δύο ολόκληρα χρόνια πάλεψε, αλλά δεν τα κατάφερε. Τότε του είπαν να ζητήσει τη βοήθεια του οσίου Αμβροσίου της Όπτινα. Στην επιστολή που του έστειλε, διεκτραγωδώντας την κατάστασή του, ο όσιος απάντησε αμέσως. Υποδεικνύοντάς του διάφορους τρόπους για την κατανίκηση του πάθους, του συνιστούσε να χρησιμοποιήσει κυρίως πνευματικά μέσα: Εξομολόγηση, θεία Κοινωνία, ψυχωφελείς μελέτες κλπ.

Ο Αλέξιος πρόθυμα ακολούθησε τις υποδείξεις του οσίου. Η συνήθεια, όμως, ήταν πολύ ισχυρή. Στο πρώτο τσιγάρο που κάπνισε μετά τη λήψη της επιστολής, αισθάνθηκε έναν δυνατό πόνο στο κεφάλι και μιαν αηδία για το κάπνισμα. Αλλά και στη συνέχεια, μόλις άναβε τσιγάρο, ο πονοκέφαλος γινόταν φοβερός. Έτσι, σε λίγον καιρό λυτρώθηκε από το πάθος του καπνίσματος. Μόνο ο πονοκέφαλος του έμεινε.

Όταν πήγε στην Όπτινα για να ευχαριστήσει τον όσιο Αμβρόσιο, δοκίμασε και δεύτερη ευχάριστη έκπληξη: Ο στάρετς ακούμπησε το ραβδί του στο κεφάλι του Αλεξίου. Την ίδια στιγμή ο πονοκέφαλος εξαφανίστηκε.

("Πνευματική Ανθολογία από τους βίους και τους λόγους των Αγίων της Ρωσίας", Ιερά Μονή Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής 2018, σελ. 56, 273)

Έκρυβε τις πνευματικές εμπειρίες του (ο Γέροντας Ιωσήφ Βατοπαιδινός), προκειμένου να μας διδάξει να μη δίνουμε σημασία στις αποκαλύψεις και τα οράματα που πολλούς οδήγησαν στην πλάνη.

Όταν συνέβαιναν θαυμαστά γεγονότα προς παρηγορία του, τα απέκρυβε. Μερικές όμως φορές γινόταν αντιληπτά και από άλλους οι οποίοι με θαυμασμό τα κατέγραφαν.

Την περίοδο αυτή των δυσκολιών και της υπομονής στο Βατοπαίδι (όταν εγκαταστάθηκε εκεί η συνοδεία του Γέροντα Ιωσήφ κατόπιν προσκλήσεως), ο Γέροντας, όπως συνήθιζε, έκανε την Θεία Λειτουργία του τα μεσάνυχτα στα μικρά παρεκκλήσια της Μονής, σύμφωνα με το τυπικό που είχε παραλάβει από τον Γέροντά του.

Ένα βράδυ που η Θεία Λειτουργία γινόταν στο παρεκκλήσι της Αγίας Τριάδος, όταν ο ιερεύς εκφωνούσε, "Τον επινίκιον ύμνον άδοντα, βοώντα, κεκραγότα και λέγοντα", ακούστηκε μία υπερφυσική ουράνια ψαλμωδία:
"Άγιος, Άγιος, Άγιος, Κύριος Σαβαώθ…".

Ο Γέροντας ήταν συντετριμμένος, τα δάκρυά του έτρεχαν βροχή, δεν είπε σε κανένα τίποτε, όμως την ουράνια αυτή ψαλμωδία την άκουσε και ο εφημέριος.

Όταν τελείωσε η Θεία Λειτουργία πήγε ο εφημέριος στο κελλί του, πριν ο Γέροντας ξεκουραστεί, και τον ρώτησε για το γεγονός.

Ο Γέροντας ναι μεν το επιβεβαίωσε, αλλά είπε ολιγόλογα "ήταν αγγελική ψαλμωδία".

Δεν το είπε σε κανένα άλλον, σαν να μη συνέβη ποτέ.

Προκειμένου να μας διασφαλίσει από τον κίνδυνο της υπερηφανείας και πλάνης έλεγε. "Δεν να ήθελα να αναγκάσω τον Θεό να μικρύνει για να μπορέσω να τον δω σε μία κατάσταση οφθαλμοφανώς, ούτε και θέλω να κάνει εξαιτίας μου κάτι τέτοιο, θέλω όμως να τον φέρω μέσα μου να ενωθώ μαζί Του με τον τρόπο που ξέρει εκείνος*".

Είχε ανεπτυγμένα τα πνευματικά αισθητήρια της ψυχής του από νεαρά ηλικία, όταν είχε δει τον ζώντα Χριστό** σε όραμα πριν γίνει μοναχός, και έτσι αντιλαμβανόταν εύκολα την υιική θέση των συγχρόνων Αγίων προς τον Θεό από τις αντίστοιχες εμπειρίες τους και τα βιώματά τους, πριν ακόμα ανακηρυχθούν επίσημα Άγιοι από την Εκκλησία.

Γι’ αυτό αναγνώρισε την αγιότητα του Γέροντος Σιλουανού του Αθωνίτου από την πρώτη φορά που διάβασε τον βίο του, τον Άγιο Ιουστίνο Πόποβιτς από τα συγγράματά του, τον Άγιο Αρσένιο τον Καππαδόκη, τον Άγιο Πορφύριο τον Καυσοκαλυβίτη, τον Άγιο Παΐσιο τον Αγιορείτη.

Είχε δώσει το όνομά τους στους μοναχούς του, πριν την επίσημη αγιοκατάταξή τους.

* Γέροντος Ιωσήφ Βατοπαιδινού. Ομιλία σε σύναξη της αδελφότητος. Ι.Μ. Μονή Βατοπαιδίου, 20 Νοεμβρίου 1988.

** Γέροντας Ιωσήφ, Όταν σε ηλικία 15 χρονών είδε τον Χριστό ο οποίος του μίλησε (πηγή: "πεμπτουσία")

(Αρχιμ. Εφραίμ Βατοπαιδινού, "Γέρων Ιωσήφ Βατοπαιδινός, 1.7.1921 – 1.7.2009", έκδοση Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου, πηγή: "πεμπτουσία")

Προσευχή με το Ψαλτήρι

Θέλει πολλή προσευχή σήμερα. Η μόνη λύση η προσευχή είναι,
αλλιώς δεν γίνεται. Πάντως το Ψαλτήρι πολύ βοηθάει. Είναι κεραυνός
για τον διάβολο. Πόση παρηγοριά βρίσκω με το Ψαλτήρι! Το χώρισα σε τρία μέρη.
Κάθε μέρα διαβάζω κα ένα μέρος. Σε τρεις μέρες το τελειώνω και
μετά το αρχίζω πάλι από την αρχή. Διαβάζω την περίπτωση του Ψαλμού
και κάνω καρδιακή προσευχή για την περίπτωση αυτήν και για όσους πάσχουν
σωματικά και ψυχικά. Μετά διαβάζω τον Ψαλμό και στο τέλος κάθε Ψαλμού λέω:
«Ο Θεός, ανάπαυσον τους κοιμηθέντας δούλους σου». Αυτήν την μιάμιση ώρα
που διαβάζω το Ψαλτήρι την βλέπω σαν την πιο θετική βοήθεια προς τον κόσμο.
Τον χειμώνα που υπέφερα πολύ από την κήλη, όρθιος το διάβαζα.
Από τα μάτια μου έτρεχαν δάκρυα από τους ανυπόφορους πόνους.
Με το ένα χέρι συμμάζευα την κήλη και με το άλλο κρατούσα το Ψαλτήρι.
Χτυπούσα τον διάβολο με το πυροβόλο. Την ημέρα τον χτυπούσα με το Ψαλτήρι,
το βράδυ με την ευχή. Λύσσαζε ο διάβολος. Αυτό το σακάτεμα με την κήλη
ήταν δαιμονικό χτύπημα. Αλλά και ο Θεός το παραχώρησε, για να δη τι θα κάνω.
-Γέροντα, δυσκολεύομαι να διαβάζω όρθια το Ψαλτήρι, χωρίς να στηρίζομαι κάπου.
-Θα κάνω και για σας «υποστυλώματα» για το «ναό του Αγίου Πνεύματος»
της καθεμιάς, θα κάνω και για σας ακουμπιστήρια.
Επάνω σε ένα ξύλο καρφώνω ένα οριζόντιο σανίδι σε σχήμα ταυ.
Σ’ αυτό ακουμπώ και διαβάζω το Ψαλτήρι. Έχω ένα ακουμπιστήρι μέσα σ'
το κελί και ένα έξω.
-Γέροντα, μερικές φορές, όταν είμαι κουρασμένη και διαβάζω το Ψαλτήρι,
αν και από την κούραση δεν καταλαβαίνω τίποτε, βιάζω τον εαυτό μου
να σταθώ όρθια και νιώθω ότι αυτό με βοηθάει. Μου λέει όμως ο λογισμός
ότι αυτή η προσευχή δεν έχει αξία.
-Μπορεί να μην καταλαβαίνεις τι διαβάζεις, αλλά έχει αξία, γιατί,
παρόλο που είσαι κουρασμένη, βιάζεις όμως τον εαυτό σου και στέκεσαι
μπροστά στον Χριστό.
Να μην ξεχνάς ότι και ο κόπος συμπεριλαμβάνεται στην προσευχή.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ. 154-156)

Να πιάνουμε και άλλες περιπτώσεις

-Γέροντα όταν μετά τη διακονία πηγαίνω στο κελί μου,
συνήθως κάνω προσευχή για διάφορες περιπτώσεις.
Μήπως θα με βοηθούσε να διαβάζω και κάποιους Ψαλμούς
με την αντίστοιχη περίπτωση;
-Αν θέλεις, δοκίμασε, θα σε βοηθήσει. Να διαβάζεις πρώτα
την περίπτωση του Ψαλμού, ύστερα να κάνεις ευχή για το
συγκεκριμένο θέμα και μετά να διαβάζεις τον Ψαλμό.
Το Ψαλτήρι πολύ βοηθάει για την καρδιακή προσευχή, θα το
καταλάβεις αργότερα και μόνη σου. Εγώ, αφού διαβάσω την περίπτωση,
κάνω καρδιακή προσευχή και δεν πιάνω μόνον ένα θέμα αλλά πολλά.
Ξεκινώντας δηλαδή από τις «περιπτώσεις» του Αγίου Αρσενίου
πηγαίνω και σε αλλά θέματα. Όλες τις περιπτώσεις τις πιάνω
και πνευματικά και υλικά. Για τον 1ο Ψαλμό, τον οποίο διάβαζε
ο Άγιος Αρσένιος, για να καρποφορήσουν τα δένδρα ή τα αμπέλια
που φύτευαν, πρώτα λέω: «Ό,τι φυτεύεται, να πιάση».
Και μετά εύχομαι και για κάθε ξεκίνημα, για κάθε αρχή.
Λέω:«Τα παιδάκια που γεννιούνται, να είναι αγιασμένα,
να κάνουν προκοπή. Κάθε λόγος πνευματικός που σπέρνεται
και ό,τι πνευματικό αρχίζει, να καρποφορεί». Στον 105ο Ψαλμό
που είναι για τον θείο φωτισμό, εύχομαι και για τους τυφλούς,
στον 122ο Ψαλμό που είναι για τους τυφλούς, εύχομαι και να φωτίσει
ο Θεός όλον τον κόσμο. Ο καθένας ξεκινώντας από την περίπτωση
που αναφέρει ο Άγιος Αρσένιος μπορεί να βρει και άλλες περιπτώσεις
και να προσευχηθή. Κι εσύ, εάν θέλης να άνοιξης δουλειά πνευματική,
να πάρεις με την σειρά το Ψαλτήρι και όλες τις «περιπτώσεις»
του Αγίου Αρσενίου να τις ερμηνεύεις και πνευματικά και να κάνης
καρδιακή προσευχή. Μπορείς, παίρνοντας μια περίπτωση του Αγίου Αρσενίου,
να μου πης και για τι άλλο θα προσευχόσουν;
-Πριν από λίγο καιρό, Γέροντα, είχα πρόβλημα με τα αυτιά μου και διάβαζα
τον 95ο Ψαλμό που διάβαζε ο Άγιος Αρσένιος για να δώση ο Θεός
την ακοή στους κωφούς προσευχόμουν όμως και για όλους τους κωφούς 
και για τα παιδιά να ακούν τους γονείς τους, και τους υποτακτικούς
να κάνουν υπακοή.
-Βλέπεις, επειδή αυτήν την περίπτωση την έζησες κα πόνεσες,
εύκολα μπόρεσες να σκεφτείς κα τους άλλους πονεμένους. Να προσπαθήσεις
να πονάς όλον τον κόσμο και χωρίς να ζης τις δύσκολες καταστάσεις που περνούν.
Έτσι σιγά σιγά θα πονάς όλους τους ανθρώπους από μακριά και θα κάνης
γι’ αυτούς καρδιακή προσευχή, θα πονάει η καρδιά και από τον πόνο
θα βγαίνη η προσευχή.
-Γέροντα, όταν διαβάζω την περίπτωση ενός Ψαλμού και προσπαθώ
να σκεφθώ και άλλες σχετικές περιπτώσεις, καθυστερώ.
-Δεν χρειάζεται να σκεφτείς τι περίπτωση θα βρης.
Αυτές οι περιπτώσεις ξεπετάγονται μέσα από την καρδιά σε κλάσματα
δευτερολέπτου. Εγώ βοηθιέμαι στο θέμα αυτό, γιατί έχω υπ’ όψιν μου
τον πόνο του κόσμου, την κατάσταση στην οποία βρίσκεται, και πονώ.
Κάθε φορά ανάλογα με τις καταστάσεις βρίσκω και άλλα και άλλα.
Από την περίπτωση ενός Ψαλμού πηγαίνω σε ένα γνωστό πρόσωπο και μετά
σε όλους τους αγνώστους που έχουν το ίδιο πρόβλημα. Αλλά κι εσείς να μη
ζείτε αδιάφορα, να σκέπτεσθε πόσο υποφέρει ο κόσμος, για να προσεύχεσθε καρδιακά.
Το θέμα είναι να δουλέψει η καρδιά.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.152-154)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 15

Στίχ. 11-32. Η παραβολή του ασώτου υιού
15.15 καὶ πορευθεὶς ἐκολλήθη ἑνὶ τῶν πολιτῶν(1) τῆς χώρας ἐκείνης(2),
καὶ ἔπεμψεν αὐτὸν εἰς τοὺς ἀγροὺς αὐτοῦ βόσκειν χοίρους(3)·
15 Πήγε λοιπόν κι έγινε εργάτης σε έναν από τους πολίτες εκείνης της χώρας,
ο οποίος τον έστειλε στα χωράφια του να βόσκει χοίρους.
(1) Λιγότερο πιθανή ερμηνεία: «Πολίτες της χώρας εκείνης, δηλαδή της αμαρτίας,
είναι οι δαίμονες… Αφού δεν ανεχόταν να υπακούει στον φιλάνθρωπο Θεό,
ήταν δούλος του μισάνθρωπου δαίμονα» (Ζ). Πιο σωστά: Αναγκάστηκε να αφήσει
την πρώτη του πολυδάπανη διαμονή και ζωή και να γίνει δούλος κυρίου αλλοεθνή,
ο Ιουδαίος αυτός να γίνει δούλος ειδωλολάτρη. Προφανώς ο πριν άσωτος βίος του,
δεν του εξασφάλισε ούτε έναν φίλο, ο οποίος θα τον βοηθούσε στην ανάγκη αυτήν (p).
Έγινε δούλος κυρίου σαρκικού και διεφθαρμένου, όπως αυτός, εφόσον τον διάβολο
υπηρετούσε ήδη προ πολλού, από αυτήν την πρώτη στιγμή της απομάκρυνσης
από τον πατέρα (δ). Το ρήμα λοιπόν εκολλήθη εκφράζει μία περιφρόνηση=ο ταλαίπωρος
κατάντησε σε απόλυτη εξάρτηση από πρόσωπο αλλοεθνή (g).
«Αυτός που εκτελεί την αμαρτία, είναι δούλος της αμαρτίας» (Ιω. η 34).
Η ίδια πονηρή ζωή, η οποία στον προηγούμενο σ. χαρακτηρίστηκε ως άσωτη ζωή,
παρουσιάζεται τώρα ως ζωή δούλου άθλιου. Διότι οι αμαρτωλοί είναι τέλειοι
αιχμάλωτοι και δούλοι.
(2) Αυτός παρ’ όλα αυτά δεν έγινε πολίτης της χώρας εκείνης. Ο άνθρωπος στον
οποίον επιφυλάσσεται διόρθωση χαρακτήρα με τη μετάνοια, συχνά και μέσα στις
παραπλανήσεις του διατηρεί κάτι, το οποίο τον διακρίνει από τους συνηθισμένους
πολίτες του κόσμου (b).
(3) Εξευτελιστικό επάγγελμα για οποιονδήποτε και επιπλέον και αποκρουστικό
και βέβηλο για έναν Ιουδαίο (p). Πόσο εξευτέλισε και έριξε τον εαυτό του
ο νέος αυτός, όταν μίσθωσε τον εαυτό του σε τέτοια υπηρεσία κάτω από τέτοιον κύριο!
Τον έστειλε στους αγρούς όχι να βόσκει πρόβατα, διότι τότε το επάγγελμά του
θα ήταν κάπως έντιμο, αφού και ο Ιακώβ και ο Μωϋσής και ο Δαβίδ υπήρξαν
ποιμένες προβάτων· αλλά να βόσκει γουρούνια. Κατάπτωση του αμαρτωλού έσχατη.
Το έργο των δούλων του σατανά είναι να προνοούν μόνο για τη σάρκα και να
ικανοποιούν τις επιθυμίες της. Ασφαλώς βέβαια το έργο αυτό είναι πολύ
εξευτελιστικότερο από το έργο του χοιροβοσκού, ο οποίος υποχρεώνεται
να υπηρετεί ζώα βρώμικα, θορυβώδη και άπληστα όπως οι χοίροι. «Φανερώνει λοιπόν
ο λόγος την έσχατη δουλεία του άθλιου, που διατάζεται τα πιο ατιμωτικά» (Ζ).
«Διότι πράγματι, όταν ξεπέφτει κάποιος από το Θεό και προσκολλάται
μέσω των ηδονών στους δαίμονες, αφού γίνει σαν γουρούνι, μιας και έχει στραμμένο
το κεφάλι στη γη και κυλιέται στον βούρκο των παθών της ατιμίας, εύλογα
θα θεωρηθεί γουρούνι» (Σχ.). Αξιοσημείωτη και η επόμενη: «Αφού προκόψει
και αφού γίνει δυνατός στην κακία, βόσκει γουρούνια, δηλαδή γίνεται
και σε άλλους διδάσκαλος πονηρίας και βρωμερής πράξης» (Θφ).

Ήλιος
ο Χριστός, αμόλυντος
Ο Χριστός μπαίνει στα σπίτια των τελωνών και αμαρτωλών και τρώει μαζί τους. Μολύνεται; Είναι σαν τον ήλιο, που δεν μολύνεται. Είναι σαν το γιατρό, που δεν απαλλάσει τους αρρώστους από τη βρώμικη αρρώστια, αν δεν ανακατευτή ο ίδιος με αυτήν.
Ε.Π.Ε. 10,306
δεν μολύνονται οι ακτίνες του
Όπως ακριβώς ο ήλιος, όταν ρίχνη τις ακτίνες του πάνω σε πολλές βρωμιές, τις συγκεντρώνει μετά πάλι καθαρές, έτσι και μεις και πολύ περισσότερο. Συναναστρεφόμαστε με τον κόσμο, αλλά παραμένουμε, αν θέλουμε, καθαροί, αφού διαθέτουμε απείρως μεγαλύτερη δύναμι.
Ε.Π.Ε. 18α,114
Αναστάσεως ο Χριστός
Ήρθε στον κόσμο ο μονογενής Υιός του Θεού, άφησε τις ακτίνες της θεϊκής Του παρουσίας και αμέσως διαλύθηκε το σκοτάδι.
Ε.Π.Ε. 21,670
ο Χριστός επί της γης
Σκέψου πόσο μεγάλο είναι, να κατεβή ο ήλιος από ψηλά, να τον βλέπης να τρέχη στη γη, και να αφήνη τις ακτίνες του σε όλους. Και υστέρα σκέψου, τι σπουδαίο είναι, ο Ήλιος της δικαιοσύνης μέσα από τη δική μας σάρκα, που προσέλαβε, ν’ αφήνη τις ακτίνες Του να πλημμυρίζουν φως τις ψυχές μας.
Ε.Π.Ε. 35,422
δεν μολύνεται ο Χριστός
Αν ο ήλιος δεν βλάπτεται καθόλου στην καθαρότητά του, καίτοι αγγίζει τόσα βρώμικα μέρη, αλλά κάθε μέρα ξαναμαζεύει τις ακτίνες του ολοκάθαρες, πόσο μάλλον ο Ήλιος της δικαιοσύνης, ο Κύριος των ασωμάτων δυνάμεων! Ήρθε στη γη, μέσα σε καθαρή σάρκα (της Παναγίας). Όχι μόνο δεν μολύνθηκε, αλλά και αυτή την ύπαρξί της την έκανε καθαρώτερη και αγιώτερη.
Ε.Π.Ε. 35,454-456
Ήμερα
διαρκής μνήμη της
Οι χριστιανοί, έχοντας τα χαρίσματα, πρέπει να ασκούνται και στις αρετές και να ενθυμούνται την ημέρα εκείνη. Χρειάζονται πολλοί κόποι, ώστε να μπορέσουν να φτάσουν στο τέλος.
Ε.Π.Ε. 18,42
κρίσεως
Αν με όσα λέμε φέρνουμε κάποιο αποτέλεσμα, αυτό θα το φανέρωση η ημέρα εκείνη, που αποκαλύπτει, δοκιμάζοντας μέσα στη φωτιά το έργο καθενός, που δείχνει τις λαμπάδες, τις αναμμένες και τις σβηστές. Τότε και όποιος έχει έργα και όποιος δεν έχει θα φανερωθή.
Ε.Π.Ε. 18α,300
φοβερή και φρικώδης
Ας θυμηθήτε, παρακαλώ, την ημέρα εκείνη τη φοβερή και φρικώδη της κρίσεως του Κυρίου, όπου όλα θα είναι φανερωμένα. Τότε και μεις θα χαρούμε για σας και σεις για μας.
Ε.Π.Ε. 19,88
ως κλέπτης εν νυκτί
Θέλετε να μάθετε, γιατί έχει αποκρυβή η ημέρα εκείνη και γιατί εμφανίζεται σαν τον ερχομό κλέφτη μεσ’ στη νύχτα; Θα σας εξηγήσω. Κανένας δεν θα φρόντιζε ποτέ για την αρετή στην επίγεια ζωή του, αλλά γνωρίζοντας καθένας την τελευταία ημέρα του, αφού θα έπραττε άπειρα κακά, στο τέλος θα πλενόταν (στο λουτρό του βαπτίσματος ή της μετανοίας) και έτσι θα πέθαινε.
Ε.Π.Ε. 22,526
αγωνίας
Το δικαστήριο εκείνο πράγματι είναι πολύ φρικτό και φοβερό, αν και ο Θεός είναι ήμερος και πράος. Από πού, λοιπόν, είναι γεμάτη τόση αγωνία η ημέρα εκείνη; Πύρινο ποτάμι κυλάει μπροστά από το πρόσωπό Του. Τα βιβλία με όλες τις πράξεις μας ανοίγονται. Η ημέρα αυτή είναι σαν ένας κλίβανος, που καίει. Άγγελοι περιτρέχουν και καμίνια πολλά τοποθετούνται. Τότε πώς λέμε, ότι είναι φιλάνθρωπος ο Θεός; Πώς είναι ελεήμων και αγαθός; Ασφαλώς είναι φιλάνθρωπος. Και από όλα αυτά η φιλανθρωπία του Θεού και πάλι αναδεικνύεται. Γι’ αυτό επισείει τόσο πολύ το φόβο, για να διεγερθούμε κάποτε προς τον πόθο της βασιλείας Του, παρακινούμενοι έστω και από αυτά τα φόβητρα της ημέρας εκείνης και της κολάσεως.
Ε.Π.Ε. 23,510
φοβερή
Δεν γίνονται όλα σκόνη; Δεν καταλήγουμε στα σκουλήκια και στη δυσωδία; Δεν είναι όλα βρωμιά; Σκεπτόμενοι, αδελφοί, όλα αυτά και φέρνοντας στη μνήμη μας την τελευταία μας ήμερα, όσο έχουμε ακόμα καιρό, ας επιστρέφουμε από τον πλανεμένο δρόμο μας. Αγοραστήκαμε με το τίμιο Αίμα Του. Γι’ αυτό ο Θεός φανερώθηκε στη γη, μη έχοντας που να κλίνη το κεφάλι,
Ε.Π.Ε. 30,318
παρουσίας
Ο τωρινός καιρός είναι για μετάνοια. Εκείνος είναι για την κρίσι. Αυτός είναι για αγώνες, εκείνος για τα στεφάνια. Αυτός για κόπο, εκείνος για άνεσι. Αυτός για κούρασι, εκείνος για αμοιβή.
Ε.Π.Ε. 30,318

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 308-311)

Ηθοποιοί
της ιερωσύνης
Εσύ ο Ιουδαίος, που επιμένεις ακόμα στα της ιουδαϊκής θρησκείας, για να μάθης, ότι αυτοί, που σήμερα ονομάζονται από σας πατριάρχες, δεν είναι ιερείς αληθινοί, αλλά υποκρίνονται πως είναι ιερείς και πάνω στη σκηνή παίζουν σαν ηθοποιοί, θυμήσου το πως ο Ααρών έγινε τότε, τα παλιά χρόνια ιερεύς. Οι δικοί σας ιερείς σήμερα ούτε καλοί ηθοποιοί δεν είναι. Έχουν απομακρυνθή και από την αληθινή ιερωσύνη, αλλά και από την τέχνη της ηθοποιίας.
Ε.Π.Ε. 34,314
Ηλίας ο προφήτης
πρόδρομος της δευτέρας παρουσίας
Τότε θα εμφανιστή κι ο Ηλίας, που θα ασφαλίζη τους πιστούς... Όπως ο Ιωάννης υπήρξε πρόδρομος της πρώτης παρουσίας του Χριστού, έτσι και ο Ηλίας θα είναι ο πρόδρομος της δευτέρας και ένδοξης παρουσίας Του. Γι’ αυτό τον προορίζει ο Θεός. Ας μη φοβώμαστε, λοιπόν.
Ε.Π.Ε. 23,72
ασυμβίβαστος
Ο Ηλίας, βλέποντας τους Ιουδαίους να ασεβούν και άλλοτε να στρέφωνται προς τον Θεό και άλλοτε να λατρεύουν τα είδωλα, είπε: «Μέχρι πότε θα κουτσαίνετε και στα δυο σας πόδια; Αν ο Κύριος και Θεός σας είναι αληθινός, εμπρός, ας Τον ακολουθήστε. Αν πάλι ο Βάαλ είναι αληθινός, ακολουθήστε αυτόν». Αυτό λέω και εγώ τώρα. Αν νομίζετε, ότι ο Ιουδαϊσμός είναι αλήθεια, για ποιο λόγο ενοχλείτε την Εκκλησία; Αν όμως ο Χριστιανισμός είναι αλήθεια, όπως και είναι, παραμείνατε πιστοί σε αυτόν και ακολουθήστε τον.
Ε.Π.Ε. 34,204
μετετέθη
Πολλοί θέλουν να μάθουν, που μετετέθη ο Ενώχ και γιατί δεν πέθανε αυτός ούτε ο Ηλίας, αλλά, και αν ακόμα ζουν, πως ζουν και σε ποια μορφή βρίσκονται. Η αναζήτησις αυτή είναι πέρα για πέρα περιττή. Το ότι ο Ενώχ μετατέθηκε κι ο Ηλίας αναλήφθηκε, το είπαν οι Γραφές. Που όμως είναι και πως είναι, δεν τα πρόσθεσαν. Διότι οι Γραφές λένε μόνο τα αναγκαία.
Ε.Π.Ε. 37,286
καίτοι άτρομος, φοβήθηκε
Και ο μεγάλος εκείνος Ηλίας ο προφήτης, εξ αιτίας του φόβου του θανάτου, έγινε και αυτός δραπέτης και φυγάς και μετανάστης, επειδή φοβήθηκε την απειλή μιας πορνευομένης και κακόφημης γυναίκας (της Ιεζάβελ). Αυτός, που έκλεισε τους ουρανούς και πραγματοποίησε τόσα θαύματα, υπέκυψε στο φόβο των λόγων μιας γυναίκας. Η αγωνία κλόνισε μια ουρανομήκη ψυχή, ώστε να εγκαταλείψη και πατρίδα και χώρα τόσο μεγάλη, και να βαδίση μόνος του δρόμο σαράντα ημερών, και να μετοικήση στην ερημιά. Ποιος; Ένας άνθρωπος παρρησίας και θάρρους, με εμφανή την τόλμη και την ανδρεία.
Ε.Π.Ε. 37,456
Ηλικία
πώς αλλάζει!
Δεν βλέπεις να γίνεται καθημερινά αναστάσις και θάνατος στις ηλικίες; Πού πήγε η νεότητα; Από που ήρθε το γήρας; Πώς αυτός, που έχει γεράσει, δεν μπορεί να κάνη τον εαυτό του νέο, γεννά όμως άλλο παιδί νεώτατο, και ό,τι δεν μπορεί να δώση στον εαυτό του, το δίνει σε άλλον; Αυτό βλέπουμε και στα δέντρα και στα ζώα. Αν και αυτό, που δίνει σε άλλο πρόσωπο, πρώτα οφείλει να το δώση στον εαυτό του. Αλλ’ αυτό το απαιτεί η λογική του ανθρώπου. Όταν όμως ο Θεός δημιουργή, όλα ας υποχωρούν.
Ε.Π.Ε. 22,494
και αρετή
Όσο θα δείχνης αντάξιο τρόπο ζωής, κανένας δεν θα σε καταφρονήση εξ’ αίτιας της ηλικίας σου.
Ε.Π.Ε. 23,330

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 306-308)

«Μιμνήσκου τὰ ἔσχατά σου, καὶ εἰς τὸν αἰῶνα οὐχ ἁμαρτήσεις» (Σειράχ 7:36). Δηλαδή «Να θυμάσαι πάντα τα τέλη της ζωής σου, και ποτέ δεν θ’ αμαρτήσεις»

Έτσι έγινε με τον μοναχό Ησύχιο τον Χωρηβίτη, ο οποίος, έπειτα από μια βαριά αρρώστια, πέθανε. Η ψυχή του, όμως, ύστερ’ από μιάν ολόκληρη ώρα, επανήλθε στο σώμα. Τότε εκείνος ικέτεψε όλους όσοι ήταν κοντά του να φύγουν αμέσως και να τον αφήσουν μόνο. Και αφού έχτισε την πόρτα του κελιού του, έμεινε κλεισμένος εκεί μέσα για δώδεκα χρόνια, χωρίς να μιλήσει καθόλου με κανέναν και χωρίς να φάει τίποτ’ άλλο πέρα από ψωμί και νερό.

Καθόταν μόνο εκστατικός, ατενίζοντας νοερά εκείνα που είχε δει στο διάστημα της ωριαίας εκστάσεώς του. Ήταν τόσο συγκεντρωμένος, που ποτέ δεν άλλαξε η έκφρασή του, ενώ συνέχεια και αθόρυβα έχυνε θερμά δάκρυα. Όταν πια πλησίασε η ώρα του θανάτου του, τούτο μόνο είπε στους αδελφούς, που, γκρεμίζοντας τη χτισμένη πόρτα, μπήκαν στο κελί του και τον παρακάλεσαν πολύ να τους μιλήσει:

«Συγχωρείστε με! Όποιος γνώρισε τη μνήμη του θανάτου, δεν μπορεί ν’ αμαρτήσει ποτέ».

(Όσιου Ιωάννου του Σιναΐτου, δ.π., ΣΤ’, 20.
Λόγος για τα πνεύματα-Λόγος για τον θάνατο, Ἅγιος Ἰγνάτιος Μπριαντσανίνωφ)

Η μητέρα όλων των αγαθών και το γνώρισμα των μαθητών του Ιησού

και η δύναμη που συγκρατεί όλη μας τη ζωή είναι πάνω απ’ όλα η αγάπη.

Διότι αυτό σημαίνει να είσαι μαθητής του Χριστού, το να είσαι πράος και επιεικής.

Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος