Ο μπάτουσκα Σεραφείμ αγαπούσε υπερβολικά τα παιδάκια, που παίζανε μαζί του, σαν νάτανε κ᾿ εκείνος μικρό παιδί. Τ᾿ αγκάλιαζε, τάσφιγγε στο στήθος του λέγοντας συγκινημένος: «Μικροί θησαυροί μου!».

….Η Λειτουργία μόλις είχε τελειώσει. Βγαίνοντας από την εκκλησία οι προσκυνητές έσπευσαν προς το κτίριο του μοναστηριού που στεγάζει το κελλί του περίφημου "σταρετς"’ πατέρα Σεραφείμ, που είχε τη φήμη ότι κάνει θαύματα, θεραπεύει αρρώστους και γνωρίζει το μέλλον. Γιατί, βασικά, αυτόν είχαν την επιθυμία να χαιρετήσουν.
Ανάμεσα σ’ αυτούς τους επισκέπτες βρισκόταν η οικογένεια του συγγραφέα Ακσάκωβ. Η Νάντια Ακσάκοβα, κοριτσάκι ακόμη, εκείνη την εποχή, θα θυμόταν για όλη της τη ζωή αυτό που είδε στην ”Έρημο του Σαρώφ”…
Ένας καλόγερος, τους έδειχνε το δρόμο. Σε λίγο οι προσκυνητές φτάνουν μπροστά σε μια χαμηλή πόρτα. Ο οδηγός είπε ”Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον ημάς τους αμαρτωλούς.”
Σιωπή. Το ”αμήν” που θα τους έδινε την άδεια να μπουν, δεν ακούστηκε από κανένα.
-Προσπαθήστε εσείς οι άλλοι, είπε ο γέροντας. Άνδρες, γυναίκες, παιδιά πρόφεραν ο καθένας με τη σειρά τους την ευχή.
– Αν δεν απαντάη, θα πη πως δεν είναι μέσα στο κελλί του, είπε ο καλόγερος. Θα πήδηξε από το παράθυρο ακούγοντας στην αυλή το θόρυβο των αμαξιών σας. Πάμε να δούμε.

Ακολουθώντας τον οδηγό τους, οι προσκυνηταί, έστριψαν στη γωνία του κτιρίου και βρέθηκαν κάτω από το παράθυρο του κελλιού του πατρός Σεραφείμ. Κάτω στη γη, διακρινόταν καθαρά τα ίχνη δυο ποδιών που φορούσαν ”λάπτι”.
-Το ‘σκασε, αναστέναξε ο γέρο καλόγερος, κουνώντας το κεφάλι.
Για να τον δει κανείς, πρέπει να ψάξη στο βάθος του δάσους , όπου έχει ένα ερημητήριο.
-Δεν έχετε πολλές πιθανότητες να τον βρείτε, είπε ο ηγούμενος του μοναστηριού βλέποντας την ομάδα των προσκυνητών. Θα κρύβεται μεσ’ τους θάμνους, θα ξαπλώνη μεσ’ το χορτάρι. Πάρτε όσα πολλά παιδιά μπορείτε. Αφήστε τα να τρέξουν μπροστά από σας.

"Το δάσος -διηγείται η Νάντια Ακσάκοβα- γινόνταν όλο και πιο πυκνό. Η υγρή του σιωπή μας τύλιγε. Μόλις και μετά βίας βλέπαμε καθαρά κάτω από το θόλο των πανύψηλων ελατιών. Νοιώθαμε κάπως βαρειά μέσα σ’ αυτό το σκοτεινό δάσος. Ευτυχώς μια αχτίνα ήλιου έλαμψε ανάμεσα από τα φορτωμένα βελόνες κλαδιά. Πήραμε πάλι κουράγιο και βαλθήκαμε να τρέχουμε από κει που πρόβαλε το φως. Ένα πράσινο ξέφωτο πλημμυρισμένο από ήλιο, ανοίχτηκε μπροστά μας. Εκεί στα πόδια ενός ελάτου, που φύτρωνε ξέχωρα από τα’ άλλα, ένα γεροντάκι ζαρωμένο, σκυφτό ως το χώμα, έκοβε γρήγορα με το δρεπάνι του τα μεγάλα βλαστάρια των χορταριών. Ακούγοντας θόρυβο ανασηκώθηκε, έστησε το αυτί του προς τη μεριά του μοναστηριού και σαν τον παγιδευμένο λαγό, ώρμησε προς το δάσος, αλλά γρήγορα λαχανιάζοντας, στάθηκε, κοίταξε φοβισμένα προς τα πίσω και πέφτοντας μπρούμητα μεσ’ το χορτάρι έγινε άφαντος.
-π.Σεραφείμ, π.Σεραφείμ! είμασταν καμμιά εικοσαριά που τον φωνάζαμε έτσι.
Στο άκουσμα των παιδικών φωνών μας, δεν μπόρεσε να κρατηθή στην κρυψώνα του. Το γέρικο κεφάλι του φάνηκε πάνω από το χορτάρι. Με το δάχτυλο πάνω στο στόμα, έμοιαζε να μας ζητά να μην προδώσουμε την παρουσία του στους μεγάλους.
Αφού έκανε πέρα τα χόρτα για να μας ανοίξη ένα πέρασμα, κάθισε και μας έγνεψε να πλησιάσουμε. Η μικρή Λίζα πλησίασε πρώτη και αφού ρίχτηκε στην αγκαλιά του, ακούμπησε το δροσερό μαγουλάκι της στον τραχύ ώμο του γέροντα.
– Θησαυροί μου! Χρυσά μου! Μουρμούριζε σφίγγοντας καθένα πάνω στο αδύνατο στήθος του.
Γεμάτα εμπιστοσύνη, ευτυχισμένα, τον φιλούσαμε.
Αλλά ο νεαρός βοσκός ο Σιόμα γύρισε πίσω και έτρεξε προς το μοναστήρι φωνάζοντας: «Απ’ εδώ! Απ’ εδώ! Εκεί είναι ο πάτερ Σεραφείμ».
Ντραπήκαμε. Οι φωνές μας και τα αγκαλιάσματά μας μας φάνηκαν σαν προδοσία.

Γυρνώντας πάλι πίσω στο μοναστήρι, η μικρή Λίζα, που ο γέροντας είχε σφίξει πρώτη στην αγκαλιά του, πλησίασε την αδελφή της και παίρνοντάς της το χέρι, είπε: «Ο π.Σεραφείμ κάνει πως είναι γέρος στην πραγματικότητα όμως είναι παιδί σαν κι εμάς, έτσι δεν είναι Νάντια»;
Πράγματι, ποτέ, σ’ όλη της τη ζωή, γράφει στα γερατειά της η Νάντια Ακσάκωφ, δεν συνάντησε βλέμμα με τέτοια παιδική καθαρότητα σαν του πατέρα Σεραφείμ. Ποτέ δεν είδε ένα χαμόγελο όμοιο με το δικό του. "Έτσι γελά ένα νεογέννητο", – λένε οι γρηές παραμάννες- "όταν παίζη στον ύπνο του με τους Αγγέλους".

(από το βίο του αγίου Σεραφείμ του Σάρωφ, της Ειρήνης Γκοραΐνωφ , εκδ. Τήνος, Αθήνα, σελ 5-7, μτφρ . Πίτσα Κ. Σκουτέρη)

“…Κατά τη διάρκεια του Α΄ παγκοσμίου πολέμου κάποιος στο στρατόπεδο μοίρασε στους στρατιώτες την Καινή Διαθήκη σε μικρά καλοδεμένα βιβλιαράκια. Πήρες και συ και με εκνευρισμό παρατήρησες ότι στον πόλεμο είναι απαραίτητο το ατσάλι και το μολύβι και όχι τα βιβλία. «Εδώ εάν δε μας σώσει το ατσάλι, το βιβλίο δεν θα μας σώσει σίγουρα!».

Τέτοιου είδους σχόλιο έκανες, αφού μέχρι εκείνη την ημέρα τίποτα δεν εναπέθετες στην πίστη στο Θεό. Την πίστη τη θεωρούσες ως κάποια παλιά καμπαρτίνα, που το ανθρώπινο καραβάνι από καταβολής κόσμου, αν και άχρηστη, τη σέρνει μαζί του.
Παρόλα αυτά πήρες το βιβλιαράκι και το έβαλες μέσα στην αριστερή τσέπη. Τι συνέβη; Μόνος σου λες, θαύμα από τον Θεό και το προσυπογράφω. Την ίδια μέρα ξεκίνησε δυνατή μάχη. Γύρω σου έπεφταν τραυματίες. Ξαφνικά τραντάζεσαι. Σε χτύπησε σφαίρα. Πιάνεις με το χέρι την αριστερή πλευρά σου στο μέρος της καρδιάς. Περίμενες να τρέξει αίμα. Όταν γδύθηκες, βρήκες τη σφαίρα σε αυτό το βιβλιαράκι, ακριβώς στο μέρος της καρδιάς. Έτρεμες σαν να είχες πυρετό. Το χέρι του Θεού! Το ιερό βιβλίο σου έσωσε τη ζωή από το ατσάλι και το μολύβι. Την ημέρα αυτή την θεωρείς ως πνευματική σου γέννηση. Από την ημέρα εκείνη άρχισες να έχεις φόβο Θεού και διαφύλαξες την πίστη σου προσεκτικά. Όντως δεν είναι παλιά καμπαρτίνα! Και δεν την κουβαλά το ανθρώπινο καραβάνι μάταια”.

(Αγ. Νικολάου Βελιμίροβιτς, "Δρόμος δίχως Θεό δεν αντέχεται")

…Καμιά διέξοδος, όπως έχουν τα πράγματα. Το σημερινό Ευαγγέλιο: «Εν τη υπομονή υμών κτήσασθε τας ψυχάς υμών» (Λουκ. 21,19).

Πηγή της ψευδούς θρησκείας είναι η ανικανότητα να χαρείς, ἠ μάλλον η άρνηση της χαράς, ενώ η χαρά είναι απόλυτα ουσιώδης επειδή, δίχως αμφιβολία, αποτελεί καρπό της παρουσίας του Θεού. Δεν μπορεί κάποιος να γνωρίζει ότι υπάρχει Θεός και να μη χαίρεται. Μόνο σε σχέση με τη χαρά, ο φόβος του Θεού και η ταπείνωση είναι σωστά, γνήσια και καρποφόρα. Έξω από τη χαρά, όλα γίνονται δαιμονικά, μια βαθύτερη διαστροφή κάθε θρησκευτικής εμπειρίας. Μια θρησκεία φόβου. Θρησκεία της ψευτοταπείνωσης. Θρησκεία της ενοχής: τα πάντα είναι πειρασμοί και παγίδες – όντως πολύ δυνατοί, όχι μόνο στον κόσμο, αλλά και μέσα στην Εκκλησία. Οι «θρησκευόμενοι» άνθρωποι, κατά κάποιο τρόπο, βλέπουν τη χαρά με υποψία.

Πρώτη και κύρια πηγή όλων των πραγμάτων είναι το «ευλόγει η ψυχή μου τον Κύριον…». Ο φόβος της αμαρτίας δεν μας γλυτώνει από την αμαρτία. Αυτό που μας σώζει είναι η χαρά εν Κυρίω. Ένα αίσθημα ενοχής ή ηθικότητας δεν μας απελευθερώνει από τον κόσμο και τους πειρασμούς του. Η χαρά είναι το θεμέλιο της ελευθερίας, όπου καλούμαστε να σταθούμε. Πού, πώς και πότε διαστρεβλώθηκε και αμβλύνθηκε αυτή η ατμόσφαιρα του Χριστιανισμού – ή μάλλον, πού, πώς και πότε οι Χριστιανοί άρχισαν να κωφεύουν στη χαρά; …
Οι άνθρωποι έρχονται συνεχώς για να ζητήσουν συμβουλές (σήμερα από τις 7:30 το πρωί, εξομολόγηση, συζήτηση, συζήτηση, συζήτηση, τέσσερις άνθρωποι με προβλήματα, χωρίς να λογαριάζω τις συναντήσεις που έχω αργότερα). Και κάποια αδυναμία ή ψεύτικη ντροπή με συγκρατεί από το να τους πω: «Δεν έχω καμιά συμβουλή να σας δώσω. Δεν έχω παρά μια αδύναμη, ετοιμόρροπη, αλλά ωστόσο για μένα, αδιάλειπτη χαρά. Τη θέλετε;». Όχι, δεν τη θέλουν. Θέλουν να συζητούν για «προβλήματα» και να κουβεντιάζουν για «λύσεις». Όχι, δεν υπήρξε μεγαλύτερη νίκη του Διαβόλου στον κόσμο άλλη απ’ αυτήν την «ψυχολογικοποιημένη» θρησκεία. Υπάρχουν τα πάντα στην ψυχολογία. Ένα πράγμα είναι σ’ αυτήν αδιανόητο: η χαρά!

(απόσπασμα από το “Ημερολόγιο, 1973-1983″ του π. Αλεξάνδρου Σμέμαν, μετάφρ. Ι. Ροηλίδης, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2002)

Η χαρά δεν είναι αμαρτία, ματούσκα. Διώχνει τη λύπη και όπως γνωρίζετε η λύπη προκαλεί απογοήτευση που είναι ό,τι χειρότερο, διότι κάνει τα πάντα να επιστρέφουν μέσα σου.

Το να λες μια γλυκιά κουβέντα,
ένα καλό λόγο
ακόμη και κάτι χαρωπό,
έτσι που ο καθένας να γεμίζει
μέσα του με χαρά
μπροστά στο πρόσωπό του Κυρίου
και να μην απαγοητεύεται,
αυτό ματούσκα (μητερούλα στα ρωσικά)
δεν είναι αμαρτία.

Το Άγιο Πνεύμα είναι φωτιά που έχει κατέβει από τον ουρανό και συνεχίζει να φτάνει σε εμάς από τη μέρα της Πεντηκοστής. Ανάμεσα στους καρπούς που λαμβάνουμε μέσω της χάριτος λέει, ο όσιος Σεραφείμ, είναι η χαρά και η ειρήνη.

Έτσι, λοιπόν ο σκοπός της χριστιανικής ζωής αλλά και κάθε ζωής ακόμη κι αν δεν το ξέρουν αυτό οι άνθρωποι δεν μπορεί να είναι άλλος παρά η απόκτηση αυτής της φωτιάς του Αγίου Πνεύματος.

Ο π. Σεραφείμ έδινε έναν απλό κανόνα τόσο στους πιστούς όσο και στους κοσμικούς ανθρώπους που τον επισκέπτονταν για να τον ρωτήσουν περί προσευχής.

Τους έλεγε να επαναλαμβάνουν πρωί και βράδυ
τρεις φορές το "Πάτερ ημών"
(μία για κάθε πρόσωπο της Αγίας Τριάδος
τρεις φορές το "Θεοτόκε Παρθένε"
και μία φορά το "Πιστεύω".

(από το βιβλίο: "Είδα τις ακτίνες του φωτός", Ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ και ο έσω άνθρωπος, π. Μιχαήλ Ευδοκίμωφ, σελ. 47 & 59)

Ευχές
συμπροσευχές, ακουόμενες
Δεν λέμε τις ευχές για να διδάξουμε τον Θεό, σαν να τις αγνοή. Τις λέμε, για να μάθουμε εμείς να προσευχώμαστε όπως πρέπει και να παρακαλούμε τον Θεό. Γι’ αυτό και πρέπει να ακούγωνται από τον προσευχόμενο, αφού η προσευχή γίνεται κατά Θεό, όχι για το Θεό.
Ε.Π.Ε. 17,220
άξιοι
Η ευχή είναι μεγάλο αγαθό και σωτήριο και φυλακτήριο των ψυχών μας. Είναι όμως σπουδαίο, όταν πράττουμε άξια της ευχής και δεν καθιστούμε αναξίους τους εαυτούς μας.
Ε.Π.Ε. 24,188
Ευωδία
Χριστού ο χριστιανός
Το «ευωδία Χριστού» μου φαίνεται πως έχει διπλή εξήγησι. Ή εννοεί αυτό, ότι πεθαίνοντας προσέφερναν οι απόστολοι τους εαυτούς τους θυσία, ή ότι είμαστε ευωδία της σφαγής του Χριστού.
Ε.Π.Ε. 19,160
ελκύει
Όπως ακριβώς το ευωδιαστό μύρο δεν κρατάει για τον εαυτό του την ευωδία, έτσι κι εκείνοι οι γενναίοι χριστιανοί δεν κρατούν μόνο για τον εαυτό τους την αρετή, αλλά με τη φήμη τους ωφελούν πολλούς και τους κάνουν ακόμη καλύτερους.
Ε.Π.Ε. 22,374
Έχθρα
κατά του διαβόλου
Θέλεις να είσαι μνησίκακος και εχθρός; Να είσαι εχθρός όχι του δικού σου μέλους, αλλά του διαβόλου. Γι’ αυτό ο Θεός μας ώπλισε με θυμό, για να μη στρέφουμε το ξίφος εναντίον των αδελφών μας, αλλά για να βυθίζουμε ολόκληρη τη μάχαιρα στο στήθος του διαβόλου.
Ε.Π.Ε. 21,64
μόνο μια, η κατά του διάβολου
Ένα μόνο εχθρό μας παρήγγειλε ο λόγος του Θεού να έχουμε, το Διάβολο. Μ’ αυτόν καμμιά συμφιλίωσις. Για τον αδελφό μας όμως ποτέ να μην έχουμε κακία στην καρδιά. Αλλά κι αν παρουσιαστή κάποια μικροψυχία, ας είναι περαστική. Ας μη ξεπερνά το μήκος της μέρας.
Ε.Π.Ε. 32,638
Εχθροί
έχουν όλοι οι άγιοι
Και οι απόστολοι είχαν εχθρούς τους ψευδαποστόλους. Και οι προφήτες τους ψευδοπροφήτες. Σκοπός μας δεν είναι ποτέ να μην έχουμε εχθρούς, αλλά να μην υπάρχουν δικαιολογημένα εχθροί και εύλογα... Όταν εγώ μισώμαι και δεν μισώ, εκείνος με έχει εχθρό, όχι εγώ αυτόν.
Ε.Π.Ε. 5,310
αγάπη σ’ αυτούς
Έτσι να τους αντιμετωπίζουμε, χωρίς θυμό και τραχύτητα. Αν τους αποστομώνουμε με θυμό, δεν θεωρείται αυτό θάρρος, αλλά πάθος. Αν όμως με αγάπη, πραγματικά τότε έχουμε δύναμι.
Ε.Π.Ε. 15,492
του Χριστού
Θανάτωσαν το Χριστό, θανάτωσαν τους προφήτες, βρίζουν το Θεό, είναι κοινοί εχθροί της οικουμένης.
Ε.Π.Ε. 22,402
οι εμμένοντες στην ακαθαρσία
Ας μη γίνουμε κι εμείς εχθροί του Χριστού. Διότι δεν είναι εχθροί Του μόνο οι άπιστοι και οι Ιουδαίοι, αλλά κι αυτοί, που έχουν ακάθαρτη ζωή.
Ε.Π.Ε. 25,50
αγάπη και συγχώρησις
Όσο είναι καιρός, ας φροντίσουμε να συμφιλιώσουμε αυτόν που διάκειται εχθρικά μαζί μας. Αν αυτό το πετύχουμε, τότε θα μπορέσουμε με καθαρή συνείδησι να προφέρουμε κατά την ώρα των φρικτών μυστηρίων κι εκείνα τα λόγια της προσευχής· «Και συγχώρεσέ μας τις αμαρτίες μας, όπως κι εμείς συγχωρούμε όσους αμάρτησαν σε μας».
Ε.Π.Ε. 26,78-82

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 281-283)

ελεημοσύνη με ευχαριστία
Ο απόστολος Παύλος ονομάζει την προσφορά απλότητα, που ετοιμάζει ευχαριστία στο Θεό. Διότι δεν αρκεί μόνο να γίνεται η ελεημοσύνη, αλλά να γίνεται υπόθεσις πολλής ευχαριστίας.
Ε.Π.Ε. 24,464
πηγή αγαθών
Ένα μόνο πράγμα ζητείται από μας, να ευχαριστούμε το Θεό για όλα. Και θα τα έχουμε όλα με αφθονία.
Ε.Π.Ε. 25,90
για όλα
Ας φροντίζουμε να ευχαριστούμε το Θεό για όλα και να υπομένουμε με γενναιότητα όλα όσα μας συμβαίνουν.
Ε.Π.Ε. 25,364
για τις άφατες ευεργεσίες
Όσοι είστε στρατιώτες του Χριστού να φροντίζετε να είστε ευγνώμονες για όλες τις παρεχόμενες σε σας απερίγραπτες δωρεές.
Ε.Π.Ε. 30,366
στο φαγητό
Πού είναι τώρα όλοι εκείνοι, που παραθέτουν πλούσια γεύματα και που δεν καταδέχονται ούτε πριν από το φαγητό να προσεύχωνται, ούτε μετά το φαγητό να ευχαριστούν το Θεό, αλλά νομίζουν, ότι μπορούν όλα να τα κάνουν χωρίς φόβο;
Ε.Π.Ε. 30,494
το αντίθετο της βλασφημίας
Τίποτε δεν είναι πιο ωραίο από την ευχαριστία, όπως τίποτε χειρότερο δεν υπάρχει από τη βλασφημία. Ας μην απορούμε, όταν αναμένοντες πνευματικά πράγματα, υποφέρουμε πολλές δοκιμασίες.
Ε.Π.Ε. 31,616
ζημιά της η βλασφημία
Μεγάλος θησαυρός είναι η ευχαριστία. Μεγάλος πλούτος. Ακατάβλητο αγαθό. Ισχυρό όπλο. Όπως άλλωστε και το αντίθετο, η βλασφημία· επιτείνει τη ζημιά και μας κάνει να χάσουμε περισσότερα των όσων ήδη έχουμε χάσει.
Ε.Π.Ε. 31,620
για όλα τα θλιβερά
Και όταν μ’ έδιωχναν, ευλογούσα. Και όταν επανήλθα, ευλογώ. Διαφορετικά πράγματα, αλλ’ ένα το αποτέλεσμα και στα δύσκολα και στα εύκολα, η δοξολογία του Θεού. Να είναι ευλογημένο το όνομα του Θεού, που επέτρεψε να διωχτώ. Να είναι και πάλι ευλογημένο, που με κάλεσε να ξαναγυρίσω. Να είναι ευλογημένο, που επέτρεψε τη βαρυχειμωνιά. Να είναι ευλογημένο, που σταμάτησε την τρικυμία κι έγινε γαλήνη. Και αυτά τα λέω, για να σας κάνω να δοξάζεται το Θεό. Συνέβησαν καλά; Δόξασε τον Θεό, και διατηρούνται τα καλά. Συνέβησαν δοκιμασίες; Δόξασε τον Θεό, και φεύγουν τα κακά.
Ε.Π.Ε. 33,412
αντί ευχαριστίες, βλασφημία!
Εσύ βλαστημάς τον Θεό για πράγματα, που άλλοι Τον ευχαριστούν;
Ε.Π.Ε. 34,584
για τη θεία Κοινωνία
Θέλετε να σας πω τίνος έργο κάνουν και αυτοί που αναχωρούν από τη λατρευτική σύναξι πριν να συμπληρωθή η ιερή ακολουθία, και αυτοί που δεν απευθύνουν τους ευχαριστήριους ύμνους στο τέλος της θείας Κοινωνίας; Αν ο Ιούδας δεν έβγαινε από την ιερή σύναξι του Μυστικού Δείπνου, δεν θα γινόταν προδότης. Ο Ιούδας, που εγκατέλειψε το Τραπέζι, τάχθηκε με τους αντιχρίστους Ιουδαίους. Οι άλλοι Μαθητές, που παρέμειναν στο Τραπέζι, αφού ύμνησαν με το Δεσπότη Χριστό, βγήκαν μαζί Του. Βλέπεις, ότι η ευχαριστία μετά τη θεία Κοινωνία γίνεται σύμφωνα με την πράξι των Μαθητών και του Χριστού, που ύμνησαν το Θεό μετά τη θεία Ευχαριστία;
Ε.Π.Ε. 35,516-518

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 279-281)

Τον Αύγουστο η Εκκλησία εορτάζει το τέλος της επίγειας ζωής της Παναγίας, τον θάνατό της, γνωστό ως Κοίμηση, μια λέξη όπου το όνειρο, η μακαριότη­τα, η ειρήνη, η ηρεμία και η χαρά ενώνονται.

Τίποτε δεν γνωρίζουμε για τις συνθήκες που πε­ριβάλλουν τον θάνατο της Παναγίας, της μητέρας του Χριστού. Διάφορες ιστορίες, διανθισμένες με παιδι­κή αγάπη και τρυφεράδα, έχουν φθάσει ως εμάς από τον πρώιμο Χριστιανισμό, αλλά, ακριβώς λόγω της ποικιλίας τους, δεν νιώθουμε υποχρέωση να υπερα­σπιστούμε την “ιστορικότητα” καμιάς απ’ αυτές. Στην Κοίμηση, η αγάπη και η μνημόνευση της Εκ­κλησίας δεν επικεντρώνονται στο ιστορικό και πραγ­ματικό πλαίσιο, ούτε στην ημερομηνία και στον τό­πο όπου αυτή η μοναδική γυναίκα, αυτή η Μητέρα όλων των μητέρων, ολοκλήρωσε την επίγεια ζωή της. Οποτεδήποτε και οπουδήποτε κι αν αυτό συνέβη, η Εκκλησία, αντ’ αυτού, παρατηρεί την ουσία και το νόημα του θανάτου της, μνημονεύοντας τον θάνατο αυτής που ο Υιός της, σύμφωνα με την πίστη μας, κατέβαλε τον θάνατο, ανέστη εκ νεκρών, και μας υποσχέθηκε την τελική ανάσταση και τη νίκη της α­θάνατης ζωής.

Ο θάνατός της αναλύεται καλύτερα μέσα από την εικόνα της Κοιμήσεως, που είναι τοποθετημένη στο κέντρο της Εκκλησίας εκείνη την ημέρα, ως κέ­ντρο όλου του εορτασμού. Η Θεοτόκος νεκρή βρί­σκεται στο νεκροκρέβατό της. Οι απόστολοι του Χρι­στού είναι συναγμένοι γύρω της, και από πάνω της στέκεται ο ίδιος ο Χριστός, κρατώντας στα χέρια τη Μητέρα Του, η οποία είναι ζωντανή και αιώνια ενω­μένη μαζί Του. Εδώ βλέπουμε τον θάνατο κι ό,τι έ­χει ήδη περάσει σ’ αυτό τον συγκεκριμένο θάνατο: όχι ρήξη αλλά ένωση. Όχι λύπη αλλά χαρά. Και σ’ ένα βαθύτερο επίπεδο, όχι θάνατος αλλά ζωή. “Εν τη γεννήσει σου σύλληψις άσπορος, εν τη κοιμήσει σου νέκρωσις άφθορος”, ψάλλει η Εκκλησία, βλέπο­ντας αυτή την εικόνα. “Εν τη γεννήσει την παρθε­νίαν εφύλαξας. εν τη κοιμήσει τον κόσμον ου κατέλιπες, Θεοτόκε…”.

Τα λόγια μιας βαθύτατης και πολύ όμορφης προ­σευχής που απευθύνεται στην Παναγία έρχονται τώ­ρα στο νου μας, “Χαίρε αυγή μυστικής ημέρας!” (Α­κάθιστος Ύμνος). Το φως που ξεχύνεται από την Κοίμηση προέρχεται ακριβώς απ’ αυτή την άδυτη, μυστική Ημέρα. Παρατηρώντας αυτόν τον θάνατο, και στεκόμενοι δίπλα σ’ αυτό το νεκροκρέβατο, κα­ταλαβαίνουμε ότι ο θάνατος δεν ισχύει πλέον, ότι η διαδικασία του θανάτου ενός ανθρώπου έχει γίνει τώρα μία πράξη ζωής, μία είσοδος σε μία ευρύτερη ζωή, όπου βασιλεύει η ζωή. Αυτή που δόθηκε εντε­λώς στον Χριστό, που Τον αγάπησε έως τέλους· συ­ναντιέται μ’ Αυτόν σ’ εκείνες τις φωτεινές πύλες του θανάτου, κι εκεί ο θάνατος μεταστρέφεται αμέσως σε χαρμόσυνη συνάντηση -η ζωή θριαμβεύει, η χαρά και η αγάπη κυριαρχούν πάνω στα πάντα.

Για αιώνες η Εκκλησία στοχάστηκε κι εμπνεύστηκε από τον θάνατο Αυτής που υπήρξε μητέρα του Χριστού· που έδωσε ζωή στον Σωτήρα και Κύ­ριό μας· που Του δόθηκε ολοκληρωτικά μέχρι τέ­λους και στάθηκε δίπλα Του στον Σταυρό. Και παρατηρώντας η Εκκλησία τον θάνατό της, ανακάλυψε και βίωσε τον θάνατο όχι ως φόβο, τρόμο, τέλος, αλλ’ ως αστραποβόλα και αυθεντική Αναστάσιμη χαρά. “Ποίοις πνευματικοίς άσμασιν, ανυμνήσωμέν σε, Παναγία; Διά γαρ της αθανάτου Κοιμήσεώς σου ηγίασας τα σύμπαντα…” Εδώ, σ’ έναν από τους πρώτους ύμνους της εορτής, βρίσκουμε αμέσως να εκφράζεται η βαθιά ουσία της χαράς της: “Νέκρωσις άφθορος”, αθάνατη κοίμηση. Ποιό είναι όμως το νόημα αυτής της αντιφατικής και φανερά παράλο­γης συνυπάρξεως αυτών των λέξεων; Στην Κοίμηση, μας αποκαλύπτεται όλο το χαρμόσυνο μυστήριο αυτού του θανάτου και γίνεται χαρά μας, επειδή η Παρθένος Μαρία είναι ένας από μας. Αν ο θάνατος είναι ο τρόμος και η θλίψη του χωρισμού, η κάθοδος στην τρομερή μοναξιά και το σκοτάδι, τότε τίποτ’ απ’ όλα αυτά δεν είναι παρόν στον θάνατο της Παρθένου Μαρίας, αφού ο θάνατός της, όπως και ολόκληρη η ζωή της, είναι μια συνάντηση, αγάπη, συνεχής κίνηση προς το αιώνιο, άδυτο φως της αιω­νιότητας και μια είσοδος σ’ αυτό. “Η τελεία αγάπη έξω βάλλει τον φόβον”, λέγει ο άγ. Ιωάννης ο Θεολόγος, ο απόστολος της αγάπης (Α’ Ιωάν. 4,18). Γι’ αυτό δεν υπάρχει φόβος στην άφθορη κοίμηση της Παρθένου Μαρίας. Εδώ ο θάνατος έχει κατα­ληφθεί εκ των ένδον, έχει ελευθερωθεί απ’ ό,τι τον γεμίζει με τρόμο και απελπισία. Ο ίδιος ο θάνατος γίνεται ζωή θριαμβεύουσα. Ο θάνατος γίνεται “αυγή μυστικής ημέρας”. Έτσι στη γιορτή δεν υπάρχει ού­τε λύπη, ούτε νεκρώσιμα μοιρολόγια, ούτε στενοχώ­ρια, αλλά μόνο φως και ζωή. Προσεγγίζοντας την πόρτα του αναπόφευκτου θανάτου μας, είναι σαν να τη βρίσκουμε ορθάνοικτη, με το φως να ξεχύνεται από τη νίκη που πλησιάζει από την ερχόμενη επικράτηση της Βασιλείας του Θεού.

Στη λάμψη αυτού του ασύγκριτου φωτός της εορτής, στις αυγουστιάτικες αυτές μέρες, όταν ο φυ­σικός κόσμος φθάνει στο αποκορύφωμα της ομορ­φιάς του και γίνεται ύμνος δοξολογίας και ελπίδας και σύμβολο ενός άλλου κόσμου, ακούγονται τα λό­για της Κοιμήσεως, “τάφος και νέκρωσις ουκ εκράτησεν ως γαρ ζωής Μητέρα προς την ζωήν μετέστησεν ο μήτραν οικήσας αειπάρθενον…”. Ο θάνατος δεν είναι πλέον θάνατος. Ο θάνατος ακτινοβολεί αι­ωνιότητα και αθανασία. Ο θάνατος δεν είναι πλέον ρήξη αλλά ένωση. Δεν είναι λύπη, αλλά χαρά. Δεν είναι ήττα, αλλά νίκη. Αυτά είναι όσα εορτάζουμε την ημέρα της Κοιμήσεως της Παναγίας Παρθένου, καθώς τα προεικονίζουμε, τα προγευόμαστε και τα απολαμβάνουμε από τώρα, στην αυγή της μυστικής και αιώνιας Ημέρας.

(π. Αλέξανδρος Σμέμαν, "Η Παναγία", εκδ. Ακρίτας, σελ. 51- 55)

Κυρία των Αγγέλων, γενεές των γενεώ και εδώ στη γη σε μακαρίζουν...

Στην Παναγία

Στεφάνωμα του νικητή η θεία σου Κοίμηση,

στην ταπεινή σου αφάνεια και στης ζωής το μόχθο

αγώνων τέλος κι η μετάσταση, αιώνια δόξα.

Η νεκρική σπηλιά και της Γεθσημανή ο τάφος

για πάντα να κρατήσουν δεν μπορούν τ’ άφθαρτο σκήνος.

Τρανό το θαύμα τούτο και στη γνώση αχώρητο,

με αγγέλων συνοδεία το λόγο βεβαιώνει τον προφητικό.

Παρέστη η βασίλισσα εκ δεξιών σου Πεποικιλμένη.

Παντάνασσα του Ουρανού, Κυρία των Αγγέλων,

γενεές των γενεώ και εδώ στη γη σε μακαρίζουν

μα εγώ μητέρα σε νιώθω και δακρύζω».

[ποίημα του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Κρήτης Τιμοθέου (Παπουτσάκης, 1915-2006)]

Όταν ο πατριάρχης Ιακώβ, αναχωρώντας από τη πατρική εστία, εξαιτίας της κατ’ αυτού απειλής του αδελφού του Ησαύ, έφθασε κοντά στη δύση του ηλίου σε έρημο τόπο, πήρε έναν λίθο, τον έβαλε κάτω από το κεφάλι του και κοιμήθηκε. Είδε τότε σκάλα στηριγμένη στη γη, της οποίας η κεφαλή έφθανε στον ουρανό και οι Άγγελοι του Θεού ανέβαιναν και κατέβαιναν σε αυτήν, ο δε Κύριος στηριζόταν πάνω της… Όταν σηκώθηκε ο Ιακώβ από τον ύπνο, είπε: «Ως φοβερός ο τόπος ούτος! Ουκ έστι τούτο αλλ’ ή οίκος Θεού και αύτη η πύλη του ουρανού» (Γεν. 28:17).

Η σκάλα εκείνη η μυστική ήταν τύπος και εικόνα της νοητής κλίμακας, της Υπεραγίας Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας, της οποίας την σεβάσμια Κοίμηση περιχαρώς εορτάζουμε.

Μετά την παράβαση και παρακοή των πρωτοπλάστων, μεταξύ ουρανού και γης δεν υπήρχε καμία επικοινωνία. Πεθαίνοντας οι άνθρωποι μετέβαιναν στον Άδη. Πέρασαν περίπου πέντε χιλιάδες έτη και δεν βρισκόταν μέσον για να επικοινωνήσει η γη με τον ουρανό, ο άνθρωπος με τον Θεό. Υπήρχε τείχος. Υπήρχε φραγμός αδιάρρηκτος. Βρέθηκε, τέλος, το μέσον που χάλασε τον μεσότοιχο, διέρρηξε τον φραγμό, κατέβασε από τους ουρανούς τον Θεό, ανέβασε τον άνθρωπο στον ουρανό, ένωσε τα επίγεια με τα επουράνια και έγινε εύκολη η διάβαση και η ανάβαση των ανθρώπων από τη γη στα ουράνια. Όλα, όλα αυτά γνωρίζετε, αγαπητοί μου, ποιος τα επετέλεσε; Η πανύμνητη Παρθένος που εορτάζουμε σήμερα!

Ω μεγαλεία, μεγαλεία της Παρθένου! Τα μεγαλεία σου, Παρθένε, ποιος θα τα διηγηθεί! Αν εκείνος ο ουρανόπεμπτος αρχάγγελος Γαβριήλ, που υπηρέτησε στο μέγα αυτό μυστήριο, εξεπλάγη από θαυμασμό, πώς εμείς οι ταλαίπωροι, υλικοί και χοϊκοί να μην έλθουμε σε απορία και έκσταση; Αλλά ας παραλείψουμε τα του ύψους του μυστηρίου, και ας στραφούμε στο ζήτημα της σωτηρίας. Στο πώς δηλαδή θα σωθούμε και πώς θα μπορέσουμε να ανεβούμε στον ουρανό μέσω της νοητής κλίμακας, της Υπεραγίας Θεοτόκου.

Όσοι, αγαπητοί μου αδελφοί, επιθυμείτε να ανεβείτε από τη γη στον ουρανό, να γίνετε πολίτες της άνω Ιερουσαλήμ, συμπολίτες των Αγγέλων και οικείοι του Θεού, υιοί Θεού και θεοί κατά χάριν, ελάτε και ακούστε. Στρέψετε τα αυτιά της ψυχής και του σώματος και προσέξτε τους λόγους μου, του ελαχίστου και ευτελούς. Σας μιλώ με αγάπη και αλήθεια και με συγκίνηση καρδιάς. Σας λέω με πλήρη πεποίθηση ότι δεν θα βρείτε άλλο μέσον ούτε ευκολότερο ούτε ασφαλέστερο να ανεβείτε στους ουρανούς από αυτή τη νοητή κλίμακα, την Παναγία Παρθένο και Θεοτόκο Μαρία.

Κανείς ας μη διστάσει. Κανείς ας μη δειλιάσει. Κανείς ας μην αμφιβάλλει. Και αν κανείς είναι βεβαρημένος και βαρυφορτωμένος από πολλές και ποικίλες αμαρτίες, ας γίνει πρόθυμος, ας έχει θάρρος, ας μην απελπίζεται.

Αλλά πώς και με ποιον τρόπο είναι δυνατόν να ανεβούμε από τη γη στους ουρανούς; Τόσο ύψος! Αυτό είναι κόπος, κίνδυνος, φόβος. Αυτό κι εγώ το ομολογώ, ότι είναι κόπος και πόνος, αλλά υπάρχει μέσον εύκολο, η Παναγία Παρθένος, η νοητή κλίμακα, μέσω της οποίας θα ανέλθουμε στους ουρανούς.

Όσοι πιστεύετε στον Θεό, πιστεύετε ότι υπάρχει μέλλουσα κρίση και ανταπόδοση και ότι «οι τα αγαθά ποιήσαντες απελεύσονται εις ανάστασιν ζωής, οι δε τα φαύλα πράξαντες εις ανάστασιν κρίσεως» (Ιω. 5:29), και γι’ αυτό ζείτε ενάρετη ζωή, για να αξιωθείτε της ουρανίου βασιλείας, μη λησμονείτε, αλλά πάντοτε, στο στάδιο της παρούσας ζωής, να επικαλείσθε την Θεοτόκο, διότι αυτή με τη μεσιτεία της μπορεί να σας εισαγάγει στους ουρανούς.

Όσοι είστε αμαρτωλοί, απορρίψτε με ειλικρινή και καθαρή μετάνοια και εξομολόγηση τις αμαρτίες και επικαλεσθείτε με όλη σας την ψυχή τη Θεοτόκο, για να μπορέσετε να ανεβείτε στους ουρανούς. Δεν βρίσκεται άλλο μέσον να σας βοηθήσει περισσότερο από την Παναγία. «Πολλά ισχύει δέησις Μητρός προς ευμένειαν Δεσπότου».

Αυτή είναι η πρόξενος της σωτηρίας μας. Αυτή κατέρριψε τον μεσότοιχο της μεταξύ ημών και του Θεού έχθρας. Αυτή συμφιλίωσε εμάς με τον Θεό και μας απάλλαξε από τη αιώνια καταδίκη και μας προξένησε την αφθαρσία. Αυτή είναι η γέφυρα η μετάγουσα προς την αιώνιον ζωήν, η κλίμακα που μας ανεβάζει στους ουρανούς και η ολκάς (το πλοίο) που μας οδηγεί στο ακύμαντο λιμάνι του Παραδείσου. Αυτή είναι των αμαρτωλών η σωτηρία και των Αγγέλων ο γλυκασμός. Ο ιατρός των νοσούντων και η τροφή των πεινώντων. Των πονεμένων ο πλούτος και των τυφλών η βακτηρία. Των αδικουμένων προστάτης και των ξένων η παράκληση.

Και τι να πω; Στους πάντες είναι τα πάντα η Μητέρα του Θεού και μητέρα ημών των χριστιανών. Όλοι όσοι βρισκόμαστε σε θλίψεις, συμφορές και ανάγκες προς αυτήν καταφεύγουμε, και όλοι όσοι με πίστη προστρέχουμε, τα αιτήματα λαμβάνουμε. «Ουδείς προστρέχων επί σοι κατησχυμένος από σου εκπορεύεται, αγνή Παρθένε Θεοτόκε…».

Όσοι όμως είναι άπιστοι, όσοι είναι βλάσφημοι και υβριστές της Θεοτόκου, όχι μόνον τα αιτήματά τους δεν λαμβάνουν, αλλά θα έχουν και αντίδικη την Παναγία, εάν δεν σπεύσουν να μετανοήσουν.

Ας σπεύσουμε, αγαπητοί φιλόχριστοι, με τη μετάνοια και την εξομολόγηση να καθαρίσουμε τον εαυτό μας από κάθε αμαρτία, πριν έλθει η ώρα και η στιγμή του θανάτου. Ας επικαλούμαστε πάντοτε την Παναγία, γέροντες, νέοι, γυναίκες, παιδιά. Όλοι στο στόμα μας ας έχουμε το όνομα της Παναγίας. Το πρωί όταν σηκωνόμαστε, το βράδυ όταν πρόκειται να αναπαυθούμε, το όνομα της Παναγίας, του Ιησού και των Αγίων Του ας μη λείπει από το στόμα μας. Και όταν είμαστε υγιείς και όταν ασθενείς και όταν ψυχορραγούμε, ας εκπνεύσουμε με το όνομα της Παναγίας και του Ιησού στο στόμα, για να δοξασθούμε μαζί τους στους αιώνες. Αμήν.

(από το περιοδικό «Όσιος Φιλόθεος της Πάρου» 29, Εκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη, σ. 67)

Στα σοβαρά ετοιμάζεσθε ν’ αναχωρήσετε; Δεν το πιστεύω. Θα υποφέρετε νομίζω, λίγο και μετά θα σηκωθήτε υγιής.

Θα έλθη φυσικά και για μας η ώρα του θανάτου. Ο θάνατος δεν είναι κάτι που μπορεί κανείς ν’ αποφύγη. Άλλος χθες, άλλος σήμερα, άλλος αύριο, όλοι αναχωρούμε για την αιώνια ζωή.

Σημασία δεν έχει το πότε, αλλά το πώς θα φεύγει κανείς. Ετοιμαστήκατε καθόλου;

Αλλοιώς κανείς αντικρύζει τον θάνατο από μακρυά και αλλοιώς από κοντά. Ο υγιής και ακμαίος δυσκολεύεται να νοοήση τον εαυτό του στα πρόθυρα της άλλης ζωής. Ο θάνατος είναι μεγάλο μυστήριο για όλους. Φωτίζεται αρκετά με την πίστη στον Χριστό, παραμένει όμως βασικά σαν μυστήριο. Δεν υπάρχει λόγος να θλιβώμαστε με ανώφελους φόβους. Ο ίδιος ο Κύριος πέθανε και πέρασε το κατώφλι του θανάτου. Έτσι έκανε ευκολώτερη την διάβασι αυτή για μας. Βαδίζοντας κι εμείς στα ίχνη Του ας μην φοβηθούμε διότι μαζί Του θα βρεθούμε στην αιώνια μακαριότητα.

****
Μακάριος εκείνος που διαρκώς περιμένει την ώρα του θανάτου και καθημερινά ετοιμάζεται.

Ποιος είναι ικανός να πη: «Εάν γαρ και πορευθώ εν μέσω σκιας θανάτου, ου φοβηθήσομαι κακά, ότι συ μετ’ εμού ει»; Εκείνος που στη ζωή του κοπίασε και κοπιάζει να ευαρεστήση τον Κύριο. Γι’ αυτόν ο θάνατος είναι μία μετάβασις σε άλλη περιοχή γεμάτη παρηγοριά.

Βέβαια το πλησίασμα του θανάτου ίσως δημιουργεί κάποιο φόβο. Ας έχετε όμως θάρρος. Ο Κύριος νίκησε τον θάνατο. Αυτός θ’αναδείξη νικητή και κάθε πιστό.

Ο εχθρός θα κάνει την τελευταία του κίνηση. Ο πιστός που ετοιμάσθηκε δεν θα δειλιάσει αλλά θα παραδώσει τον εαυτό του στον Κύριο. Άγγελοι θα πλησιάσουν και θ’ απομακρύνουν κάθε διαμονική επήρεια. Δεν βαδίζουμε προς το άγνωστο και η ελπίδα μας δεν θα μας πλανέψει.

****
Βαθειά θλίψη επικρατεί όταν κάποιος πεθαίνη. Αλλά τι είναι ο θάνατος; Είναι η μετάβασις από μία μορφή ζωής στην άλλη, όπως το πέρασμα από το ένα δωμάτιο στο άλλο.

Δεν θλίβομαι για τους νεκρούς όταν είμαι βαθειά πεπεισμένος ότι σώθηκαν και βρίσκονται κοντά στον Θεό. Γιατί να λυπάμαι όταν αυτοί χαίρονται; Εάν αυτοί μας βλέπουν, δεν θα τους είναι δυσάρεστα τα πικρά μας δάκρυα;

Θα πω καλύτερα κλαίμε για τον εαυτό μας, επειδή τους χάσαμε. Και αυτό δεν είναι σωστό. Διότι δεν παύουν να είναι κοντά μας και να μας ευεργετούν, όχι βέβαια ορατά. Τώρα μάλιστα είναι ακόμα περισσότερο κοντά μας.

****
Αληθινή ζωή δεν είναι αυτή που ζούμε εδώ στην γη, αλλά εκείνη που θα ζήσουμε στον ουρανό. Εάν αυτή εδώ ήταν η αληθινή ζωή, τότε δεν θα πεθαίναμε. Εδώ στην γη προετοιμαζόμαστε για τον ουρανό, όπου δεν υπάρχη η κοσμική τάξις των πραγμάτων αλλά η αγγελική.

(Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου, "Απάνθισμα Επιστολών", εκδ. Ι. Μ. Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής)