ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 14

Στίχ. 15-24. Η παραβολή του μεγάλου δείπνου.
14.16 ὁ δὲ εἶπεν(1) αὐτῷ(2), ῎Ανθρωπός(3) τις ἐποίησε(4) δεῖπνον μέγα(5),
καὶ ἐκάλεσεν πολλούς(6),
16 Κι ο Ιησούς του είπε: «Ένας άνθρωπος ετοίμασε μεγάλο δείπνο και κάλεσε πολλούς.
(1) «Είναι διαφορετική αυτή η παραβολή από εκείνη στο Ματθαίο (κβ 1-14).
Διότι εκεί μεν αναφέρεται βασιλιάς και γάμοι γιου του βασιλιά και
πολλοί που καλούν, και οι καλεσμένοι δεν πήγαν, αλλά και τους δούλους
έβρισαν και τους φόνευσαν και αναφέρεται και στράτευμα που κινήθηκε
εναντίον αυτών που σκότωσαν τους δούλους και γίνεται λόγος και για αυτόν
που διώχτηκε από το γάμο λόγω του βρώμικου χιτώνα. Εδώ όμως εισάγεται
στη διήγηση άνθρωπος απλός και απλό δείπνο και ένας στέλνεται να καλέσει
και οι καλεσμένοι αρνούνται μόνο την πρόσκληση προσποιούμενοι ασχολία…
Και εκείνη μεν η παραβολή λέχθηκε στο ιερό προς τους αρχιερείς
και πρεσβυτέρους του λαού, ενώ αυτή στη Γαλιλαία στο σπίτι
κάποιου άρχοντα Φαρισαίου» (Ε).
(2) Ο Ιησούς βρέθηκε μπροστά σε άνθρωπο που αγνοούσε τους ηθικούς όρους
τους αναγκαίους, για να γίνει κάποιος δεκτός στο ουράνιο δείπνο.
Και με την παραβολή του δείπνου, σχεδόν λέει σε αυτόν:
Ναι· είναι μακάριος αυτός. Πρόσεξε όμως, μήπως απωθήσεις αυτήν
την μακαριότητα, τη στιγμή που εξαίρεις το μεγαλείο της. Δεν αρκεί η από τον
Θεό κλήση στο ουράνιο δείπνο. Πρέπει η κλήση αυτή να γίνει δεκτή και από σένα (g).
Ο συνομιλητής του Κυρίου αντιλαμβανόταν τη μεσσιακή βασιλεία σύμφωνα
με τις παχυλές ιδέες που επικρατούσαν τότε στο Ισραήλ. Προκειμένου λοιπόν
ο Κύριος να επανορθώσει αυτές τις πλάνες, σύμφωνα με τις οποίες
αναμενόταν μεγάλη περίοδος εθνικής ευδαιμονίας και δόξας, της οποίας
τα αγαθά θα απολάμβαναν όλοι οι σαρκικοί απόγονοι του Αβραάμ,
είπε την παραβολή αυτή. Δείχνει λοιπόν σε αυτήν ευκρινέστατα, ότι εκείνοι
οι οποίοι φαίνονταν να έχουν πρώτοι δικαιώματα να παρακαθίσουν στο δείπνο
και οι οποίοι πρώτοι κλήθηκαν, αποκλείστηκαν τελικά από αυτό,
για να απολαύσουν αυτό άλλοι, οι οποίοι παρουσιαζόταν τελείως απίθανο
ότι θα μετείχαν σε αυτό (ο).
(3) «Επομένως ο μεν άνθρωπος θα μπορούσε να εννοηθεί ότι είναι ο Θεός και Πατέρας» (Κ),
«επειδή είναι φιλάνθρωπος» (Ζ). «Διότι οι εικόνες σχηματίζονται ώστε να πλησιάζουν
την αλήθεια, οπωσδήποτε όμως δεν είναι αυτές η αλήθεια» (Κ).
(4) Υπάρχει και η γραφή εποίει=Περικλείει την ιδέα, ότι το δείπνο ετοιμαζόταν
και παρέμεινε σε εκκρεμότητα λόγω της αργοπορίας του να έλθουν οι καλεσμένοι (g).
(5) Και μεγαλοπρεπές, αλλά και που μπορούσε να ικανοποιήσει άφθονα πολλούς (b).
Λέει «δείπνο μέγα» υποδηλώνοντας την πλούσια πνευματική προμήθεια των αγαθών,
την οποία ο Θεός έκανε για διατροφή, αναψυχή, ευφροσύνη και χορτασμό των
φτωχών ψυχών στην επουράνια βασιλεία του. «Έκανε οικουμενικό πανηγύρι
και είναι φανερό ότι πρόκειται για το πανηγύρι του Χριστού…
Διότι δείπνο έχει εύλογα ονομαστεί η πρόσκληση του Χριστού» (Κ)
και «το λογικό συμπόσιο σε όλη την οικουμένη των ιερών και θείων τροφών
οι οποίες παραδίδονται με τα θεόπνευστα αναγνώσματα· από εδώ λοιπόν πρέπει να μεταβεί
η σκέψη στην αναμενόμενη βασιλεία των ουρανών· και φέρε στη σκέψη σου το τότε
μεγάλο όντως δείπνο, στο οποίο θα αναπαυτούν μαζί με τους αγγέλους
και τις θείες ουράνιες δυνάμεις, οι ψυχές των μακάριων» (Ε).
Ονομάζει αυτό δείπνο, διότι στις χώρες εκείνες ο χρόνος του απογευματινού φαγητού,
κατά τον οποίο σταμάταγε η εργασία της ημέρας, ήταν ο καταλληλότερος χρόνος
για παράθεση πλούσιου και παρατεταμένου συμποσίου. Η πλήρης απόλαυση των αγαθών
της χάρης στον ουρανό επιφυλάσσεται στους εκλεκτούς στο τέλος της ημέρας
του επίγειου βίου τους.
(6) «Δηλαδή τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ. Διότι αυτές πριν από όλα τα έθνη
ήταν καλεσμένες, ως λαός εξαίρετος του Θεού» (Ζ). Το «πολλούς» ανταποκρίνεται
εξ’ ολοκλήρου στην πραγματικότητα, παρόλο που εφαρμόζεται σε μόνο τον Ισραηλιτικό λαό.
Διότι η πρόσκληση αυτή εκπροσωπεί όλες τις θείες προσκλήσεις που έγιναν
στον Ισραήλ σε όλη την ιστορία του (g). Αλλά η κλήση του Θεού απευθύνεται
και σε κάθε άνθρωπο και αποσκοπεί στο να καταστήσει αυτόν μακάριο αιωνίως.
Η κλήση λοιπόν αυτή ταυτίζεται με την κλήση του να γίνει ο άνθρωπος άγιος,
διότι η αγιότητα και μακαριότητα είναι ένα και το αυτό για το Θεό,
όπως είναι ένα και το αυτό και για τα παιδιά του. Η μακαριότητα δηλαδή
είναι αχώριστη από την αγιότητα και η αγιότητα είναι ενωμένη αδιάσπαστα
με την μακαριότητα. Και η κλήση αυτή του Θεού δεν γίνεται σε μας με θαύμα
ούτε με κάποια φωνή από τον ουρανό, αλλά εν μέρει μεν με τις περιστάσεις
της εποχής μας και τα εξωτερικά γεγονότα της ζωής μας, τις γνωριμίες μας,
τις σχέσεις μας, με κάποιο εποικοδομητικό ανάγνωσμα ή με κάποια ακρόαση
που αφυπνίζει και κατανύσσει κλπ., εν μέρει δε με διάφορες ικανότητες
και διαθέσεις της διάνοιάς μας και της καρδιάς μας ή με κάποιες σκέψεις,
οι οποίες φαίνονται αυτόματα να ανεβαίνουν στο εσωτερικό μας ή και με τύψεις
στη συνείδησή μας και κάποιες εσωτερικές μυστικές φωνές που αντηχούν
στα μύχια των καρδιών μας. «Ελάτε», λέει σε μας ο Θεός. «Είναι όλα έτοιμα».
Τι φοβερή τύχη μας αναμένει, εάν αρχίσουμε και εμείς να αρνούμαστε προβάλλοντας
προφάσεις ανόητες και αβάσιμες. «Κανείς από τους ανθρώπους εκείνους τους καλεσμένους
δεν θα γευτεί το δείπνο μου». Απόφαση του δίκαιου Κριτή φοβερή που μας αποξενώνει
αιώνια από την αιώνια μακαριότητα.

«Να προσέχετε και να φυλάγεστε από κάθε είδους πλεονεξία, γιατί η ζωή του ανθρώπου δεν εξαρτάται από τα υπάρχοντά του, όσα παραπανίσια κι αν αποκτήσει. (Λουκάς 12:15)

Ήταν φτωχή οικογένεια. Είχαν δυσκολίες οικονομικές, είχαν κάποια χρέη, αλλά γονείς και παιδιά ζούσαν ειρηνικά και με αγάπη μεταξύ τους. Ξαφνικά άνοιξε η «τύχη» τους. Κέρδισαν στο λαχείο μερικά εκατομμύρια! Σίγουρα τώρα πια δε θα είχαν προβλήματα και θα ζούσαν ευτυχισμένοι. Έτσι σκέφτηκαν. Αλλά σ’ ένα χρόνο από την «τυχερή» τους μέρα, ο πατέρας πέθανε απρόσμενα από καρδιακή προσβολή. Η μητέρα είχε μαλώσει και δε μιλούσε στα παιδιά της. Ο ένας γιος βρισκόταν στη φυλακή για ανθρωποκτονία. Τα υπόλοιπα αδέλφια ζούσαν σε φυλακή και ο φόβος και η ανησυχία ήταν οι διαρκείς σύντροφοί τους. Κάνει ευτυχισμένο τον άνθρωπο ο πλούτος; Όχι! Ευτυχισμένο τον κάνει ο Χριστός, που χαρίζει συγχώρηση, ειρήνη ψυχική και ζωή αιώνια. Πόσο πρέπει να Τον ευχαριστούμε!
Κύριε, Σ’ ευχαριστώ για τη σωτηρία και την αιώνια ζωή που μου χάρισες. Αξίωσέ με να ζω αντάξια της χάρης Σου.

«Του μυαλωμένου η καρδιά αποζητά τη σύνεση και των σοφών το αφτί ζητάει ν’ ακούει γνώση» (Παροιμίες 18:15)

- Για σένα το να πεις έναν καλό λόγο σε κάποιον δε σου κοστίζει τίποτε, αλλά για εκείνον γίνεται πολύτιμος θησαυρός.
- Αν με κολακέψεις, μπορεί να μη σε πιστέψω. Αν με κριτικάρεις, μπορεί και να σε αντιπαθήσω. Αν με αγνοήσεις, μπορεί να μη σε συγχωρήσω. Αν όμως με ενθαρρύνεις μ’ έναν καλό σου λόγο, δε θα σε ξεχάσω ποτέ.
- Το σπουδαιότερο πράγμα που μπορεί να κάνει ένας πατέρας για τα παιδιά του είναι να αγαπάει τη μητέρα τους και να το δείχνει.
- Ποτέ δεν ξέρεις τι θα σου φέρει η κάθε μέρα. Εκείνο που έχει σημασία είναι να είσαι έτοιμος ό,τι κι αν σου φέρει να το δεχτείς με πλήρη εμπιστοσύνη στο Θεό.
- Μην περιμένεις την εκτίμηση κανενός, αν δεν εκτιμάς εσύ ο ίδιος τον εαυτό σου.
- Η ευκαιρία να δείξεις αγάπη σε κάποιον, σου παρουσιάζεται κάθε φορά που συναντάς ένα συνάνθρωπό σου.

(Εκδόσεις «Ο Λόγος»)

508. Οι άνθρωποι σαστίζουν και, για να πούμε την αλήθεια, πολλοί δεν πιστεύουν ότι πράγματι τόσο υψηλή τιμή αναμένει τον δίκαιο στη μέλλουσα ζωή, γιατί ο Σατανάς τους διαστρέφει την αλήθεια. Αλλά η τιμή αυτή είναι πραγματικότης και πρέπει να την έχη η ψυχή μας στόχο της. Γιατί ο άνθρωπος δεν είναι τόσο φθηνό ον, όπως ο Διάβολος τον παρουσιάζει. Είναι εικών του Θεού. Γι’ αυτόν δε τον λόγο, ο Υιός του Θεού εσαρκώθη, για να αποκαταστήση στο «αρχαίο κάλλος» της αυτή την εικόνα. Όλη η Γραφή βοά αυτήν την αλήθεια.

509. Αν κάποτε σε καταλαμβάνη αμφιβολία για τον Θεό ή για το δόγμα της Παναγίας Τριάδος, θυμήσου την σύντομο δοξολογία: «Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, και νυν, και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων». Και σκέψου πόσο ασήμαντος είσαι μπροστά στο πλήθος, στον γαλαξία των αγίων ψυχών, που, κατά το κύλημα των αιώνων, απηύθυναν στον εν Τριάδι Θεό αυτή τη δοξολογία με ακράδαντο και φωτεινή πίστι.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 211-212)

505. Από τότε που οι πρωτόπλαστοι αμάρτησαν, η καρδιά των ανθρώπων έχει τόσο σκοτισθή, ώστε συχνά δεν συνειδητοποιούν την πανταχού παρουσία του Θεού και νομίζουν ότι μπορούν να του κρυφθούν και να ξεφύγουν την προσοχή του. Αλλά η ματιά του φθάνει παντού. «Εἰ κρυβήσεταί τις ἐν κρυφαίοις, καὶ ἐγὼ οὐκ ὄψομαι αὐτόν; μὴ οὐχὶ τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν ἐγὼ πληρῶ, λέγει Κύριος» (Ιερεμ. κγ’ 24). «Εφοβήθην, ότι γυμνός ειμί και εκρύβην» (Γεν. γ’ 10), είπε ο Αδάμ στον Κύριο. Αλλά κατώρθωσε πράγματι να κρυβή;

506. Η ψυχή μου είναι εν Θεώ, όπως το ψάρι μέσα στο νερό ή το πουλί στον αέρα. Ο Θεός την περιβάλλει από παντού, διαρκώς. Ζη εν Αυτώ, κινείται εν Αυτώ, αναπαύεται εν Αυτώ, βρίσκει ελευθερία εν Αυτώ.

507. Ο άνθρωπος που γεννήθηκε πάμπτωχος, είναι δύσκολο να φαντασθή ότι κάποια ημέρα θα γίνη πάμπλουτος. Ο άνθρωπος που περνά τη ζωή του μέσα στην καταφρόνια, είναι δύσκολο να παραδεχθή ότι κάποτε θα γίνη διακεκριμένο πρόσωπο στην κοινωνία. Έτσι και πολλοί χριστιανοί δυσκολεύονται να πιστεύσουν ότι τους περιμένει στην άλλη ζωή ο άμετρος πλούτος των ουρανίων αγαθών και οτι θα συγκαθίσουν με τον Χριστό στην ουράνια δόξα του (Εφεσ. β’ 6). Πράγματι, είναι να απορή κανείς πώς, ενώ τίποτε δεν αξίζουμε, είναι δυνατόν να μας δοθούν τόσο υψηλή τιμή και δόξα, τόσος πλούτος. Είμαστε στραμμένοι στα γήινα και ανίκανοι να αισθανθούμε ότι έχουμε Πατέρα παντοδύναμο και πανάγαθο που τόσο μας αγαπά. Ότι «οὕτως γὰρ ἠγάπησεν ὁ θεὸς τὸν κόσμον ὥστε τὸν υἱὸν τὸν μονογενῆ ἔδωκεν, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται ἀλλὰ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον» (Ιω. γ’ 16).

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 211)

Στον Θεοφρόνιο

Ότι οι αρετές γίνονται γνωστές από τις πράξεις και όχι από τα λόγια.

Εκείνον που είναι ζηλωτής της θείας διδασκαλίας, δεν τον παρουσιάζουν τέτοιον τα λόγια του, αλλά η έμπρακτη εφαρμογή των λόγων.

Γιατί ούτε και ο αρχαίος αντάρτης [ο διάβολος], επειδή χρησιμοποίησε τα θεία λόγια, όταν πείραζε τον Κύριο, ήταν αξιέπαινος για τον λόγο αυτόν ότι τα γνώριζε, αλλά απορριπτέος και απόβλητος, γιατί, ενώ τα γνωρίζει, δεν τα εφαρμόζει.

Εάν λοιπόν δεν θέλεις να φαίνεσαι κενός περιεχομένου και ότι έχεις την αρετή μόνο στην γλώσσα, φανέρωσέ την με τα έργα σου.

Γιατί ούτε ο Γολιάθ κέρδισε τίποτε με την εξωτερική πανοπλία του, αφού δεν είχε τα εσωτερικά βοηθήματα.

(από το βιβλίο “Ισιδώρου Πηλουσιώτου, Άπαντα τα έργα 1, Επιστολές, Βιβλίο Α’, Επιστολές Α’ – Φ’”, της σειράς βιβλίων Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας του εκδοτικού οίκου Ελευθερίου Μερετάκη “Το Βυζάντιον”, Πατερικαί Εκδόσεις “Γρηγόριος ο Παλαμάς” Θεσσαλονίκη, Φεβρουάριος 2000. Εισαγωγή, κείμενο, μετάφραση, σχόλια από τον Αθανάσιο Παπαρνάκη διδάκτορα Θεολογίας, επόπτης, επιμελητής εκδόσεως Ελευθέριος Γ. Μερετάκης)

Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως

Tο κύριο έργο του ανθρώπου είναι η προσευχή. O άνθρωπος πλάστηκε για να υμνεί το Θεό. Aυτό είναι το έργο που του αρμόζει. Aυτό μόνο εξηγεί την πνευματική του υπόσταση. Aυτό μόνο δικαιώνει την εξέχουσα θέση του μέσα στη δημιουργία. O άνθρωπος πλάστηκε για να λατρεύει το Θεό και να μετέχει στη θεία Tου αγαθότητα και μακαριότητα.

Ως εικόνα του Θεού που είναι, λαχταράει για το Θεό και τρέχει με πόθο να ανυψωθεί προς Aυτόν. Mε την προσευχή και την υμνωδία ευφραίνεται. Tο πνεύμα του αγάλλεται και η καρδιά του σκιρτάει. Όσο περισσότερο προσεύχεται, τόσο η ψυχή του απογυμνώνεται από τις κοσμικές επιθυμίες και γεμίζει από τα ουράνια αγαθά. Kαι όσο αποχωρίζεται τα γήινα και τις ηδονές του βίου, τόσο περισσότερο απολαμβάνει την ουράνια ευφροσύνη. H δοκιμή και η πείρα μας επιβεβαιώνουν την αλήθεια αυτή.

O Θεός ευαρεστείται στις προσευχές εκείνες που προσφέρονται με τον πρέποντα τρόπο, δηλαδή με συναίσθηση της ατέλειας και της αναξιότητας μας. Για να υπάρξει όμως τέτοια συναίσθηση, απαιτείται τέλεια αυταπάρνηση του κακού μας εαυτού και υποταγή στις εντολές του Θεού, απαιτείται ταπείνωση και αδιάλειπτη πνευματική εργασία.

Aναθέστε όλες τις φροντίδες σας στο Θεό. Eκείνος προνοεί για σας. Mη γίνεστε ολιγόψυχοι και μην ταράζεστε. Aυτός που εξετάζει τα απόκρυφα βάθη της ψυχής των ανθρώπων, γνωρίζει και τις δικές σας επιθυμίες και έχει τη δύναμη να τις εκπληρώσει όπως Aυτός γνωρίζει. Eσείς να ζητάτε από το Θεό και να μη χάνετε το θάρρος σας. Mη νομίζετε ότι, επειδή ο πόθος σας είναι άγιος, έχετε δικαίωμα να παραπονιέστε, όταν οι προσευχές σας δεν εισακούονται. O Θεός εκπληρώνει τους πόθους σας με τρόπο που εσείς δεν γνωρίζετε. Nα ειρηνεύετε λοιπόν και να επικαλείστε το Θεό.

Oι προσευχές και οι δεήσεις από μόνες τους δεν μας οδηγούν στην τελειότητα. Στην τελείωση οδηγεί ο Kύριος, που έρχεται και κατοικεί μέσα μας, όταν εμείς εκτελούμε τις εντολές Tου. Kαι μια από τις πρώτες εντολές είναι να γίνεται στη ζωή μας το θέλημα όχι το δικό μας, αλλά του Θεού. Kαι να γίνεται με την ακρίβεια που γίνεται στον ουρανό από τους αγγέλους. Για να μπορούμε κι εμείς να λέμε: “Κύριε, όχι όπως θέλω, αλλ’ όπως εσύ, “γενηθήτω το θέλημα Σου, ως εν ουρανώ και επί της γης”. Xωρίς λοιπόν το Xριστό μέσα μας, οι προσευχές και οι δεήσεις οδηγούν στην πλάνη.

(από τη σειρά των φυλλαδίων «Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ» της Ιεράς Μονής Παρακλήτου Ωρωπού Αττικής)

Ταπεινή εξομολόγηση στον Χριστό

Γέροντα, ποιά προετοιμασία χρειάζεται να κάνουμε για την προσευχή;
Ανάλογη με την προετοιμασία που κάνουμε για την Θεία Κοινωνία.
Εκεί έχουμε Θεία Κοινωνία, εδώ Θεία επικοινωνία.
Όταν κοινωνούμε, παίρνουμε μέσα μας τον Χριστό και έρχεται
η Θεία Χάρις. Με την προσευχή έχουμε συνέχεια επικοινωνία
με τον Χριστό και δεχόμαστε με άλλον τρόπο την Θεία Χάρη.
Δεν είναι μικρό πράγμα αυτό! Τότε κοινωνούμε Σώμα και Αίμα Χριστού,
τώρα επικοινωνούμε με τον Θεό. Όπως λοιπόν για την Θεία Κοινωνία
επιβάλλεται να εξομολογηθεί κάνεις στον Πνευματικό,
έτσι και για την προσευχή, που είναι θεία επικοινωνία,
πρέπει να κάνη μια ταπεινή εξομολόγηση στον Χριστό.
«Χριστέ μου, να πη, είμαι χάλια, είμαι τέτοιος, τέτοιος...
Δεν αξίζει να ασχοληθείς με εμένα, αλλά, Σε παρακαλώ, βοήθησέ με».
Έτσι έρχεται η θεία Χάρις και μετά αρχίζει η θεία επικοινωνία.
Αν δεν μετανοήσει ο άνθρωπος και δεν εξομολογηθεί ταπεινά στον Θεό,
μένει ατακτοποίητος. Αυτό γίνεται φράχτης, που εμποδίζει
την επικοινωνία του με τον Θεό. Μένει η πόρτα κλειστή κα η ψυχή
δεν βρίσκει ανάπαυση. Ενώ, αν πη «ήμαρτον, Θεέ μου», σπάζει ο φράχτης
ή μάλλον ανοίγει ο Θεός την πόρτα, και δέχεται ο άνθρωπος
την Χάρη της θείας επικοινωνίας.
Γέροντα, διάβασα στην Κλίμακα ότι για την προσευχή πρέπει να φοράμε
την στολή που αρμόζει να φοράει κανείς, όταν πρόκειται να παρουσιασθεί
σε βασιλιά. Ποιά είναι η στολή αυτή;
Να εξευτελίζεις τον εαυτό σου μπροστά στον Θεό και να ζητάς ταπεινά
συγχώρηση για τα σφάλματά σου. «Έφταιξα, Θεέ μου, να λες, είμαι αχάριστη.
Σε λύπησα. Συγχώρεσε με». Αλλά να το λες με εσωτερική συντριβή, όχι εξωτερικά.
Αυτή είναι η στολή που αρμόζει να φοράς, όταν συνομιλείς με τον Θεό.
Αν δεν προηγηθεί αυτό, είναι σαν να λες στον Θεό: «Τι κάνεις; τι χαμπάρια;».
Αν πρέπει να ζητά κανείς συγχώρηση από τον άνθρωπο στον οποίο σφάλλει,
πόσο μάλλον πρέπει να ζητά συγχώρηση από τον Θεό για τα καθημερινά σφάλματά του.
Δηλαδή, Γέροντα, να σκέπτομαι τα σφάλματα της κάθε μέρας;
Να ζητάς συγχώρηση από τον Θεό για τα σφάλματα που έκανες μέσα στην ημέρα
και υστέρα να σκέπτεσαι την αμαρτωλότητα σου γενικά. Έτσι ταπεινώνεσαι και μετά
αρχίζεις τα αιτήματα που έχεις. Εγώ αρχίζω την προσευχή με το «ο Θεός,
ιλάσθητι μοι τω αμαρτωλό». Το λέω λίγες φορές ψιθυριστά
και μετά συνεχίζω με την ευχή. Κάποτε είχα παρακαλέσει τον Θεό να με μάθη
να προσεύχομαι. Και τότε είδα σε όραμα ένα παιδί δεκαεπτά χρόνων να προσεύχεται.
Ώ, με είχε διαλύσει! Η έκλαιγε και προσευχόταν με τέτοιον τρόπο που με συγκλόνισε.
Άρχιζε με εξομολόγηση: «Είμαι αχάριστος, αδιόρθωτος...». 'Ύστερα έλεγε:
«Τώρα, Θεέ μου, που είμαι σε τέτοια κατάσταση, πώς θα μπορέσω να διορθωθώ,
αν δεν με βοηθήσεις Εσύ;» και άρχιζε τα αιτήματα.
Γέροντα, πολλές φορές στην διάρκεια της προσευχής με απασχολούν τα σφάλματά μου
και δεν μπορώ να συγκεντρωθώ.
Είπαμε να εξετάζουμε τον εαυτό μας και να εξομολογούμαστε τα σφάλματά μας,
πριν αρχίσουμε την προσευχή, όχι την ώρα της προσευχής.
Αυτό δεν είναι αυτοκριτική, είναι συζήτηση με το ταγκαλάκι.
Πριν από την προσευχή θα σκεφτούμε τι δεν πάει καλά με τον εαυτό μας,
θα στρέφουμε τον νου μας εκεί, θα ρυθμίσουμε τα κλισιοσκόπιο, και μετά... πυρ!

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.41-43)