και κενοδοξία
Η κενοδοξία είναι κακό σε όλες τις περιπτώσεις, κυρίως δε στην περίπτωσι της ελεημοσύνης. Πρόκειται για σκληρότητα, αφού εκθέτει τις δυστυχίες των άλλων και δεν κοροϊδεύει απλώς τους φτωχούς.
Ε.Π.Ε. 11,752
όμοιος με τον Θεό
Με την ελεημοσύνη γίνεσαι όμοιος με το Θεό. Γίνε όμοιος με το Θεό και με το να μην επιδεικνύεσαι ελεώντας. Διότι ο ίδιος έλεγε όταν θεράπευε: Σε κανένα να μη πουν τίποτα.
Ε.Π.Ε. 11,754
μυστήριο
Είναι μυστήριο η ελεημοσύνη. Λειτούργησέ την μυστικά. Κλείσε τις πόρτες, για να μη δη κανένας όσα δεν επιτρέπεται να δη. Άλλωστε και τα μυστήρια των χριστιανών είναι ιερά, κατ’ εξοχήν δε η ελεημοσύνη και η φιλανθρωπία του Θεού. Λόγω του μεγάλου Του ελέους μας ελέησε, ενώ εμείς ήμασταν απειθείς.
Ε.Π.Ε. 11,754
κρυφά
Και συ, λοιπόν, ελεώντας κάποιον σύμφωνα με τη δυνατότητά σου, κάνε το κρυφά. Να το ξέρη μόνο αυτός που ελεείται. Αν είναι δυνατόν, ούτε αυτός... Διότι ο Θεός δεν αφήνει τελικά να κρυφτή το αγαθό. Αν συ το κρύψης, ο Θεός θα το φανερώση. Και τότε το θαύμα θα είναι μεγαλύτερο, όπως και το κέρδος.
Ε.Π.Ε. 11,756
έξω από το νυμφώνα
Έστω και αν είσαι σώφρων, έστω και αν είσαι εγκρατής, στέκεις έξω από το Νυμφώνα, αν δεν έχης ελεημοσύνη.
Ε.Π.Ε. 12,74
και παρθενία
Τίποτε πιο σκοτεινό δεν υπάρχει από την παρθενία, που δεν έχει ελεημοσύνη. Άλλωστε έτσι συνηθίζουν οι πολλοί να ονομάζουν σκοτεινούς τους ανθρώπους τους ανελεήμονες.
Ε.Π.Ε. 12,86
σπορά
Όσο έχουμε καιρό, ας σπέρνουμε, για να θερίσουμε... Τώρα είναι ο καιρός της σποράς, τότε θα είναι ο καιρός του θερισμού και της αμοιβής... Αν, λοιπόν, ο παρών καιρός είναι για σπορά, τότε γιατί συλλέγουμε; Να σκορπάμε με την ελεημοσύνη, αυτό απαιτεί ο παρών καιρός.
Ε.Π.Ε. 12,126
όχι με χρήματα πλεονεξίας
Δεν θέλει ο Χριστός να τρέφεται με χρήματα πλεονεξίας. Τέτοια τροφή δεν την δέχεται. Γιατί εξυβρίζεις το Δεσπότη Κύριο, προσφέροντάς Του ακάθαρτες τροφές; Ας δίνουμε ελεημοσύνη καθαρή από πλεονεξία. Ελεημοσύνη όχι από κλεμμένα. Ελεημοσύνη με πολλή αφθονία.
Ε.Π.Ε. 12,284-286
όλα στους φτωχούς
Έργα της Εκκλησίας είναι: Η διατροφή των φτωχών. Η προστασία των αδικουμένων. Η υπεράσπισις και η βοή-θεια των απειλουμένων. Η πρόνοια για τα ορφανά. Η συμπαράστασις στις χήρες. Η φροντίδα για την αγνότητα και την παρθενία. Έτσι ενεργούν οι κληρικοί, και δεν μεριμνούν για χωράφια και για σπίτια. Αυτά είναι τα κειμήλια της Εκκλησίας. Τέτοιοι θησαυροί ταιριάζουν στην Εκκλησία. Αυτοί δίνουν καλή εικόνα και οικοδομούν το λαό. Εκείνο το «Πούλησε τα υπάρχοντά σου και μοίρασε τα στους φτωχούς και έλα να μ’ ακολουθήσης» (Ματθ. ιθ' 21), είναι καιρός να λεχθή και προς τους προεστώτες της Εκκλησίας, για τα κτήματα της Εκκλησίας. Τώρα δυστυχώς οι κληρικοί ασχολούνται με υλική σπορά και υλικό θερισμό, με αγοροπωλησίες και κέρδη.
Ε.Π.Ε. 12,292
σκορπάμε, για να μαζέψουμε
Τώρα, στην παρούσα ζωή, είναι ο καιρός της σποράς. Τότε, στην άλλη ζωή, είναι ο καιρός της συγκομιδής και του κέρδους. Αν κάποιος την περίοδο της σποράς δεν σπείρη, όχι απλώς δεν θα καταφέρη τίποτε, αλλά θα γίνη και καταγέλαστος. Ας σπείρουμε, για να θερίσουμε. Ας μη χάσουμε την ευκαιρία. Ας μη λυπηθούμε τίποτε από τα «δικά» μας. Ας τα δώσουμε όλα, για να πάρουμε την ανταμοιβή, με τη χάρι και τη φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.
Ε.Π.Ε. 13,126-128
περιποιεί τιμήν
Επιθυμείς τιμές; Αλλά δεν υπάρχει τίποτα καταλληλότερο για την τιμή από την ελεημοσύνη. Διότι οι τιμές, που προέρχονται από τα πλούτη και τη δύναμι είναι αναγκαστικές και μισητές, ενώ της ελεημοσύνης προέρχονται από την καλή θέλησι και από τη συνείδησι των ελεούντων. Γι’ αυτό ακριβώς δεν χάνονται ποτέ. Αν δε οι άνθρωποι απονέμουν στην ελεημοσύνη τόσο σεβασμό και εύχονται μαζί της όλα τα αγαθά, σκέψου τι ανταμοιβή θα πάρουν από το φιλάνθρωπο Θεό!
Ε.Π.Ε. 13,296
και αποκατάστασις της αδικίας
Δεν ονομάζω ελεημοσύνη αυτά που δίνονται από αδικίας χρήματα. Διότι αυτό όχι ελεημοσύνη δεν είναι, αλλ’ είναι και σκληρότητα και απανθρωπιά. Διότι ποιο είναι το όφελος, όταν ξεγυμνώνης τον ένα για να ντύσης τον άλλον;... Κι αν όλα όσα έχουμε πάρει από άλλους τα δώσουμε, τίποτε δεν θα κερδίσουμε. Αυτό το φανερώνει ο Ζακχαίος, που τότε εξιλέωσε τον Θεό, όταν τα κλεμμένα τα επέστρεψε τετραπλάσια.
Ε.Π.Ε. 14,408
βρώμικη προσφορά
Εμείς, αρπάζοντας μύρια όσα και δίνοντας ελάχιστα, νομίζουμε, ότι εξιλεώνουμε τον Θεό. Δεν καταλαβαίνουμε, ότι μάλλον Τον εξοργίζουμε; Γιατί, πες μου, τι θα’λεγαν, αν σε έβλεπαν να παίρνης από το δρόμο και από τις παρόδους ένα γαϊδούρι ψόφιο που βρωμάει και να το έφερνες να το θυσιάσης; Δεν θα σε κατηγορούσαν όλοι ως σιχαμερό και βρωμερό;
Ε.Π.Ε. 14,408
εντάφιο, η καλύτερη στολή
Η στολή της ελεημοσύνης, αυτή ανασταίνεται μαζί με τον ελεήμονα. Διότι αυτή είναι η σφραγίδα του. Λόγω της ελεημοσύνης λάμπουν τα ρούχα εκείνων που τότε ακούνε: Με είδατε να πεινάω και με θρέψατε. Τα ρούχα της ελεημοσύνης κάνουν τους ανθρώπους επίσημους στο Θεό. Όλα τα αλλά τίποτε άλλο δεν είναι, παρά τροφή για τα σκουλήκια.
Ε.Π.Ε. 14,690
για τους νεκρούς
Να παύσουμε τη μάταιη μανία. Να κηδεύουμε τους πεθαμένους, όπως και αυτούς και εμάς συμφέρει. Να κάνουμε πολλή ελεημοσύνη υπέρ αυτών. Με την ελεημοσύνη τους προπέμπουμε με τα κάλλιστα εφόδια.
Ε.Π.Ε. 14,692
στολή της ψυχής
Την ψυχή να ντύσουμε. Να φροντίσουμε να τη στολίσουμε. Και αυτό βέβαια να γίνεται σε όλη τη ζωή μας. Αν όμως δείξαμε σε τούτη τη ζωή αμέλεια, τουλάχιστον ας δείξουμε σύνεσι όταν πεθαίνουμε. Ν’ αφήσουμε παραγγελία στους δικούς μας ανθρώπους, να μας βοηθούν, σαν φύγουμε από τη ζωή αυτή, με την ελεημοσύνη.
Ε.Π.Ε. 14,694

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 161-164)

προφάσεις. Να δώσουν άλλοι!
Γιατί δεν εργάζεται; Γιατί τρέφεται, αφού είναι τεμπέλης;
Όσα εσύ έχεις, τα έχεις από εργασία; Δεν πήρες πατρική κληρονομιά; Και επειδή εργάζεσαι, πρέπει να ξευτελίζης τον άλλον; Επειδή σου ζητάει ένα κομμάτι ψωμί ή ένα ρούχο, τον αποκαλείς απατεώνα;
Ναι, αλλά, θα το πουλήση!
Τα δικά σου τα διοικείς εσύ πάντοτε καλά; Και για πες μου: Όλοι από τεμπελιά πεινάνε; Κανένας από ναυάγια; Κανένας από δικαστικές περιπέτειες; Κανένας από κλοπή, που του έγινε; Κανένας από θεομηνίες; Κανένας από αρρώστιες; Κανένας από άλλες δυστυχίες;
Ναι, αλλά, ξέρω πώς έχει και υποκρίνεται!
Εσύ φταις γι’ αυτό, όχι εκείνος. Ξέρει, πως έχει να κάνη με σκληρούς, με θηρία μάλλον, παρά με ανθρώπους. Ξέρει, πως όπως και να παρακαλέση (ο φτωχός), καθόλου δεν ελκύει την προσοχή σας. Και γι’ αυτό αναγκάζεται να παριστάνη τον ελεεινότερο, μήπως και σου ραγίση την ψυχή.
Πολλές φορές τον βοήθησα!
Εσύ δεν τρως πάντοτε; Τα παιδιά σου τα διώχνεις, επειδή πάντοτε σου ζητάνε; Ω της αναισχυντίας! Μέχρι πότε θα’μαστε σκληροί; Όσα προβάλλουμε, είναι πρόσχημα και πρόφασις. Δεν διωριστήκαμε ανακριτές, γιατί έτσι κανέναν δεν θα ελεήσουμε. Η παρούσα ζωή είναι καιρός για φιλανθρωπία, όχι για εξέτασι των άλλων. Είναι καιρός για έλεος, όχι για περιέργεια. Να γίνουμε όχι απλώς ελεήμονες, αλλ’ όπως ο ουράνιος Πατέρας μας. Ο Θεός τρέφει και πόρνους και μοιχούς και απατεώνες. Πάντοτε ας ελεούμε. Αν αρχίσουμε να ψάχνουμε, ποτέ δεν θα ελεήσουμε. Θες να εξετάζης; Εξέτασε πως ο Αβραάμ πρόσφερε τη φιλοξενία σε όλους τους προσερχομένους. Αν ήταν περίεργος και εξερευνητής για όσους κατέφευγαν στο σπίτι του, δεν θα είχε αξιωθή να φιλοξενήση αγγέλους.
Ο τάδε έχει τόσα και τόσα νομίσματα από χρυσάφι, και καθόλου δεν προσφέρει!
Και αυτό τι σχέσι έχει με σένα; Θαυμαστότερη θα είναι η δική σου ελεημοσύνη, αφού, καίτοι φτωχός, φάνηκες φιλοτιμότερος από τον πλούσιο.
Γιατί ο τάδε και ο τάδε δεν κάνουν ελεημοσύνη;
Να μη κρίνης τον άλλον, αλλά κοίταξε ν’ απαλλαγής εσύ από τη φιλαργυρία. Μεγαλύτερη θα είναι η τιμωρία, όταν και άλλους κατηγορής, αλλά και συ δεν πράττης έργα αγάπης. Ας μη παρατηρούμε τους ραθύμους. Τον Ιησού να βλέπουμε, ως πρότυπο. Αυτόν να μιμούμαστε.
Ο τάδε και ο τάδε απέκτησαν τόσα και τόσα στρέμματα γης. Ο τάδε πλουτίζει. Ο τάδε χτίζει συνεχώς!
Γιατί χάσκεις, άνθρωπε μου, με τα εξωτερικά και υλικά; Γιατί παρατηρείς τι κάνουν οι άλλοι; Αν θέλης να δης τι κάνουν άλλοι, κοίτα όσους προκόπτουν στην αρετή. Κοίτα όποιους τηρούν το νόμο της Αγάπης με ακρίβεια. Να μη κοιτάς και να μη μιμήσαι εκείνους, που πάνε κόντρα στο νόμο του Θεού και είναι αξιοκατάκριτοι.
Ε.Π.Ε. 11,538-540.24,486-492

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 159-161)

έχει παρρησία προς τον Θεό
Αυτή είναι η βασίλισσα των αρετών. Αυτή θα μας παρουσιάση με παρρησία εκεί και θα μας απαλλάξη από την κόλασι και την αιώνια τιμωρία. Κανένας δεν μπορεί ν’ αντισταθή σ’ αυτόν που μαζί με την ελεημοσύνη μπαίνει στον παράδεισο. Διότι τα φτερά της είναι ελαφρά και υπερβολικά μεγάλη η δυνατότητά της να προσέρχεται στο θεϊκό θρόνο, βάζοντας μαζί της όλους τους συντρόφους της.
Ε.Π.Ε. 8α,318
τον Χριστό τρέφεις
Ας ακούσουμε όσοι πρόκειται να υποδεχτούμε τον Χριστό. Διότι από τώρα είναι δυνατόν να Τον υποδεχώμαστε. Ας ακούσουμε και ας φροντίσουμε, ώστε με μεγάλη σπουδή να Τον υποδεχτούμε. Διότι όταν ελεής τον φτωχό και τον γυμνό, Εκείνον υποδέχτηκες και έθρεψες.
Ε.Π.Ε. 8α,288
για τους νεκρούς
Πέθανε το παιδί μας. Σε ποιον, λοιπόν, θ’ αφήσουμε την περιουσία μας; Σ’ αυτόν πάλι, και μάλιστα ασφαλέστερα. Τίποτα δεν σας εμποδίζει. αν οι ειδωλολάτρες μαζί με τα σώματα των νεκρών καίνε και τα υπάρχοντά τους, πολύ περισσότερο εμείς. Μαζί με το νεκρό ν’ αποστείλουμε, δια της ελεημοσύνης, μαζί του τα υπάρχοντά του. Όχι για να γίνουν στάχτη, αλλά για να του χαρίσουν τη δόξα. Και αν μεν πέθανε χωρίς να προλάβη να μετανοήση, δόσε ελεημοσύνη τα υπάρχοντά του, για να συγχωρηθούν τα αμαρτήματά του. Αν όμως είναι δίκαιος, δόσε τα, για να προστεθή μισθός και ανταπόδοσις αγαθών. Μα, θα πης, επιθυμώ να τον δω. Τότε να ζήσης όπως εκείνος έζησε, και σύντομα θα αξιωθής να δης το ιερό του πρόσωπο.
Ε.Π.Ε. 10,358
υπέρ την νηστεία βίος
Αγία ζωή εδώ δεν εννοώ μόνο το να νηστεύσης ή να ζήσης ασκητικά, αλλά κυρίως το να μη συγκινήσαι από τα χρήματα, το να είσαι φιλεύσπλαγχνος, το να τρέφης τον πεινασμένο.
Ε.Π.Ε. 10,826
και παρθενία
Χωρίς την παρθενία είναι δυνατόν κάποιος να δη τη βασιλεία των ουρανών. Χωρίς όμως την ελεημοσύνη τελείως αδύνατον.
Ε.Π.Ε. 10,848
και έμψυχοι ναοί
Ποιο το κέρδος, όταν στην αγία τράπεζα Του υπάρχουν χρυσά ποτήρια, ενώ Εκείνος, ο Χριστός πεθαίνει από την πείνα; Φτιάχνεις χρυσό Ποτήριο, ενώ ένα ποτήριο δροσερού νερού δεν προσφέρεις; Κατασκευάζεις χρυσοστολισμένα τραπεζομάντηλα για την τράπεζά Του, ενώ στον Ίδιον δεν δίνεις ούτε τα αναγκαία ενδύματα, δηλαδή, στους φτωχούς αδελφούς Του;
Ε.Π.Ε. 11,64-66
τέχνη
Μια τέχνη είναι και η ελεημοσύνη. Το εργαστήριό της το έχει στον ουρανό. Δάσκαλο δεν έχει άνθρωπο, αλλά τον ίδιο το Θεό. Είναι τέχνη η ελεημοσύνη, ανώτερη από όλες τις τέχνες. Μας αρπάζει από τα χέρια του θανάτου. Και στις δυο ζωές, και στην εδώ και στην εκεί, μας παρουσιάζει λαμπρούς. Κατασκευάζει την ουράνια διαμονή μας. Στήνει τις ουράνιες σκηνές για τους εργάτες της.
Ε.Π.Ε. 11,124-126
τι κατασκευάζει;
Η ελεημοσύνη δεν μας κατασκευάζει παπούτσια ούτε μας υφαίνει ρούχα, ούτε μας χτίζει σπίτια από λάσπη. Κάτι άλλο μας κάνει. Μας χαρίζει την αιώνια ζωή.
Ε.Π.Ε. 11,126
χρησιμώτερο πάντων
Όταν πρόκηται να ελεήσης, δεν χρειάζεται τίποτε άλλο, παρά χρειάζεται μόνο καλή πρόθεσις... Και αν ακόμα είσαι φτωχός, δυο λεπτά αν προσφέρης, το παν πέτυχες.
Ε.Π.Ε. 11,126
όχημα
Δεν μας αφήνει η ελεημοσύνη να πέσουμε εκεί που πήγε ο πλούσιος της παραβολής, ούτε ν’ ακούσουμε εκείνα τα φοβερά λόγια, αλλά μας οδηγεί στους κόλπους του Αβραάμ.
Ε.Π.Ε. 11,126
αεροσυνοδός
Η ελεημοσύνη ενεργεί ευεργετικά και όταν είσαι άρρωστος και όταν γεράσης. Σε ακολουθεί και αποδημεί μαζί σου όταν πορεύεσαι στη μέλλουσα ζωή. Ποτέ δεν σε εγκαταλείπει.
Ε.Π.Ε. 11,130
συνήγορος στο κριτήριο του Θεού
Η ελεημοσύνη είναι συνήγορός σου σαν βρεθής στο φοβερό βήμα του Κυρίου. Όχι μόνο συνηγορεί, αλλά και πείθει αυτόν που δικάζει να συνηγορή υπέρ του κρινομένου. Και προσφέρει ψήφους υπέρ αθωότητας του κατηγορουμένου. Και αν ακόμα έχη διαπράξει μύρια αμαρτήματα, και τότε τον στεφανώνει και τον ανακηρύττει.
Ε.Π.Ε. 11,124-126
σχολείο
Και τους εαυτούς μας και τα παιδιά μας και τους φίλους μας ας τους οδηγήσουμε στο διδασκαλείο της ελεημοσύνης. Πριν από κάθε άλλο ας μαθαίνη κάθε άνθρωπος αυτό το μάθημα, επειδή αυτό ακριβώς είναι ο άνθρωπος, όπως λέει η Γραφή: «Είναι σπουδαίο πράγμα ο άνθρωπος και είναι τίμιος ο άνθρωπος της ελεημοσύνης». Όποιος δεν έχει το προσόν αυτό, έχει ξεπέσει από το αξίωμα του ανθρώπου.
Ε.Π.Ε. 11,132
ελεούμε, διότι ελεούμεθα
Να μάθουμε να ελεούμε για όλα, και μάλιστα για το ότι εμείς έχουμε ανάγκη να ελεηθούμε πολύ. Το χρόνο που δεν ελεούμε, μη τον λογαριάζουμε για χρόνο της ζωής. Και όταν μιλάω για ελεημοσύνη, εννοώ εκείνην, που είναι καθαρή από πλεονεξία. Όποιος κλέβει τον άλλον, αυτός δεν είναι ελεήμων, έστω και αν δώση πολλά... Φιλάνθρωπος δεν είναι αυτός, που από τη μια μεριά κακοποιεί τον άλλον, και από την άλλην τον ελεεί. Φιλάνθρωπος είναι όποιος ελεεί όσους τον αδικούν.
Ε.Π.Ε. 11,134

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 156-159)

1. Στην παραβολή του τελώνου και του φαρισαίου, που έτυχε να προσεύχωνται ταυτόχρονα στον Ναό, ο Κύριος με λόγια απλά, μα γεμάτα βάθος και νόημα, μας δείχνει πόσο άρρωστη, πόσο στείρα πόσο άγονη καταντάει η ψυχή, όταν προσβληθή από την νόσο του φαρισαϊσμού.

2. Ο φαρισαίος της παραβολής κυττάζει τον εαυτό του. Μα δεν του βρίσκει κάτι, που να τον σπρώχνει στην μετάνοια, στην ανάγκη συντριβής. Αντίθετα του βρίσκει πολλά, που τον κάνουν να αισθάνεται ευχαριστημένος και ικανοποιημένος από τον εαυτό του. Του βρήκε να έχη νηστεία και ελεημοσύνη! Αλλά δεν βρήκε ελαττώματα, σαν εκείνα που έβλεπε (ή φανταζόταν πως εύρισκε) σε άλλους, και τον εσκανδάλιζαν! Και λέω «εφανταζόταν πως έβλεπε», γιατί για τα σκάνδαλα άνοιγαν τα μάτια του! Και έβλεπε ακόμη και αμαρτίες, που ποτέ δεν είχαν γίνει! Και απλούστατα η αρρωστημένη φαντασία του, τον έκανε να βλέπη τους κατά επήρεια του πονηρού λογισμούς του σαν πραγματικότητα! Και παρ’ όλα αυτά, ο φαρισαίος γεμάτος αυταρέσκεια δοξάζει τον Θεό για την ψυχική του κατάσταση! Μα τα λόγια του «ο Θεός, ευχαριστώ σοι», είναι απλώς ένα προσωπείο (μια μάσκα), με το οποίο κρύβει το αληθινό του πρόσωπο!
Με μια επιπόλαιη ματιά, που έρριχνε στον νόμο του Θεού, έβγαζε το συμπέρασμα πως τον τηρεί! Και πως θα έπρεπε να είναι ευάρεστος στον Θεό.
Ξεχνούσε.
Ότι η «εντολή Κυρίου πλατεία σφόδρα», κατά την έκφραση του ψαλμωδού.
Ότι «ενώπιον του Κυρίου ακόμη και ο Ουρανός δεν είναι καθαρός» (Ιωβ 15, 15).
Ότι ο Θεός δεν ευδοκεί ούτε σε θυσίες ούτε σε ολοκαυτώματα, όταν δεν συνοδεύωνται με «καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένη» (Ψαλμ. 50, 19).
Ότι πρέπει στην καρδιά μας, για να βγάλη καρπούς αληθινής πνευματικής αρετής, να φυτεύσωμε τον νόμο του Θεού.
Γιατί η αρετή μόνο τότε αρχίζει να κάνη την εμφάνιση στην ψυχή. Όταν ο άνθρωπος αισθάνεται την πνευματική του φτώχεια και όταν παίρνη την απόφαση να τηρήση το θέλημα του Θεού (Ψαλμ 39, 9).

(“Ο Φαρισαίος” – επισκόπου Ιγνατίου Μπριαντσιανίνωφ, εκδόσεις Ιεράς Μητροπόλεως Νικοπόλεως, σελ. 21-22)

429. Μην περιφρονείς κανέναν άνθρωπο, όσο φτωχός και αν είναι, αλλά να συμπεριφέρεσαι με σεβασμό και στοργή στον καθένα, ιδιαίτερα δε στον φτωχό, γιατί όλοι είναι μέλη του Χριστού. Τι εύκολο θα έπρεπε να ήταν το να ζούμε με ακακία και αγάπη! Και όμως, η αχρειωμένη καρδιά μας το κάνει τόσο δύσκολο. Σε κάθε βήμα μας, καραδοκεί και ένα πρόσχημα για να εμπνεύσει έχθρα προς τον αδελφό μας.

430. Κύριε, είμαι το σκεύος σου. Γέμισέ με τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Χωρίς εσένα, είμαι κενός από κάθε αρετή ή μάλλον, γεμάτος από κάθε κακία. Κύριε, είμαι η κιβωτός σου. Μη αφήσης μέσα μου τις επιθυμίες του κόσμου, αλλά την αγάπη προς εσένα και προς την εικόνα σου, τον άνθρωπο.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 184)

427. Πόσοι χριστιανοί λένε ότι πιστεύουν στον Θεό, χωρίς πραγματικά να πιστεύουν! Πόσα στόματα μένουν σιωπηλά, όταν είναι ανάγκη να υπερασπισθούν τη δόξα του Θεού και των Αγίων του ενώπιον των «υἱων τοῦ αἰῶνος τούτου», που τη βλασφημούν! Πολλοί λένε ότι πιστεύουν στον Θεό, αλλά όταν έρχεται ο πειρασμός, η πίστις τους εξανεμίζεται! Η πίστις αυτή λοιπόν ήταν μόνο λόγια. Η ώρα του πειρασμού είναι ακριβώς η ώρα να δείξει κανείς την υπακοή του στις βουλές του Κυρίου και να του πη: «γενηθήτω τό θέλημά σου». Ή να αναφωνήση: «Εἴη τὸ ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον » (Ιωβ α’ 21). Αν δεν γίνεται έτσι, τότε πρόκειται για πίστι που ανθεί στον καιρό των ανέσεων, αλλά απαρνείται τον κύριο στον καιρό της δοκιμασίας.

428. Ο ουρανός και η γη, που κτίσθηκαν από τον Κύριο και συντηρούνται από την Πρόνοιά του, ας με διδάξουν να του έχω εμπιστοσύνη. Τι έχω να φοβηθώ, αφού είμαι ένα πνεύμα με τον Θεό; Ο ουρανός και η γη υπάρχουν επί εκατομμύρια χρόνια χάρις στον Κύριο, χάρις στη δύναμι και τους νόμους του, παρ’ όλο ότι είναι άψυχος, αδρανής και φθαρτή ύλη. Το ίδιο συμβαίνει με τη χλόη, τα κρίνα του αγρού, τα πουλιά, τα ψάρια και τον υπόλοιπο ζωϊκό και φυτικό κόσμο. Όλα αυτά διδάσκουν να έχω ακλόνητο εμπιστοσύνη στην Πρόνοια του Θεού.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 183-184)

136. «κατώκησεν εις πόλιν λεγομένην Ναζαρέτ» (Ματθ. β' 23).

Η Αγία Οικογένεια, μετά την επιστροφή της από την Αίγυπτο, εγκαταστάθηκε και πάλι στη Ναζαρέτ. Πόσα μεγάλα και θαυμαστά είχαν συμβή εν τω μεταξύ! Η γέννησις του Ιησού, η προσκύνησις των ποιμένων, η επίσκεψις των Μάγων, η φυγή στην Αίγυπτο... Και τώρα πάλι στη Ναζαρέτ!
Η ζωή μας δεν μπορεί να είναι σε συνεχή έξαρσι. Δεν μπορούμε να ζούμε συνεχώς στις κορυφές. Η ζωή συνήθως είναι μια προσγείωσις ή καλύτερα, μια συνεχής εναλλαγή προσγειώσεων και απογειώσεων. Το θέμα είναι ότι και τις δυο αυτές φάσεις πρέπει να τις ζούμε εν Θεώ και όταν βρισκόμαστε στα ύψη της εξάρσεως, της εμπνεύσεως, της προσευχής και όταν είμαστε προσγειωμένοι στη ρουτίνα της καθημερινότητος. Να λατρεύωμε τον Θεό την Κυριακή, μέσα στον «οίκον του Κυρίου», αλλά και τη Δευτέρα το πρωί και όλη την εβδομάδα, μέσα στο σπίτι, στο γραφείο, στο εργοστάσιο, στο σχολείο, στο νοσοκομείο... Όταν η Αγία Οικογένεια γύρισε στη Ναζαρέτ, εγκαταστάθηκε όχι μέσα σε Ναό ή σε Συναγωγή, αλλά σε ένα συνηθισμένο σπιτάκι, μιας κάποιας γειτονιάς... Όμως, το μικρό εκείνο σπίτι το μετέτρεψε σε ναό, σε ουρανό, σε χερουβικό παλάτι. Το σπίτι μας δεν είναι ένας διακεκριμένος τόπος. Μια γωνιά της γης είναι. Ένα ανώνυμο διαμέρισμα κάποιας πολυκατοικίας, ένα σπιτάκι μιας κάποιας ανθρώπινης συνοικίας και γειτονιάς. Κι’ όμως αυτή τη γωνιά της γης μπορούμε να την (μεταμορφώσωμε σε ουρανό, σε ναό του Θεού, σε «κατ’ οίκον Εκκλησία» (Ρωμ. ιστ' 5). Όταν μέσα στο σπίτι ζούμε με ανοχή, υποχωρητικότητα, με αγάπη δηλαδή, τότε ο χώρος αγιάζεται και μεταμορφώνεται σε ναό του Θεού. Πολύ ωραία διατυπώνει την έννοια αυτή ο Ωριγένης, λέγοντας ότι «πάς τόπος χρήζει Ιησού Χριστού» (ΡG 12,1021D).

(Μητροπολίτου Αχελώου Ευθυμίου Στυλίου, Η Πρώτη, εκδ. Γρηγόρη)

Έλεγε σε κάποιον παιδίατρο:
-Πώς εξετάζεις τα παιδιά; -Έτσι...-Άκουσε να σου πώ.
Την ώρα που εξετάζεις το κάθε παιδάκι, θα κάνεις μέσα σου
ένθερμη προσευχή με αγάπη: "Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησε τον δούλο σου"
(Και λέγοντας αυτά έπαιρνε βαθιά εισπνοή, άνοιγε τα χέρια του).
Να έτσι, με ανοιχτή καρδιά θα παρακαλείς για το κάθε παιδάκι.
Είναι μία ψυχούλα που έστειλε ο Θεός στα χέρια σου.
Και καθώς θ' ακουμπάς το χέρι σου στο κεφαλάκι του, και θα προσεύχεσαι
ένθερμα μέσα σου, η χάρη του Θεού θα μεταγγίζεται στην ψυχούλα του παιδιού.
Όλα αυτά μυστικά. Δε θα καταλαβαίνουν τίποτα οι άλλοι.
Θα τους δίνεις τα φάρμακα που λέει η επιστήμη σου,
αλλά τελικά ο Χριστός θα θεραπεύει το παιδί,
που παρακαλείς εσύ και οι γονείς του. Το πιστεύεις αυτό;

Άλλη φορά του έλεγε: -Δε σε βλέπω να εξετάζεις τα παιδιά όπως
σου είπα. Σε τρώει η ρουτίνα και ξεχνιέσαι.
Μωρέ, δώσου στο Χριστό και πρόσφερε στο Χριστό αυτά τα πλασματάκια
με την προσευχή σου, να τα αγιάζεις! Είδες, ο Χριστός θεράπευε
χρησιμοποιώντας αισθητό τρόπο: είτε έπιανε το χέρι,
ή άγγιζε τους οφθαλμούς, τη γλώσσα. Έτσι θα κάνεις κι εσύ.
Πιάνοντας στην αγκαλιά σου το μικρόπαιδί, ή πιάνοντας το χέρι του μεγάλου,
με την δοσμένη στο Χριστό έντονη και θερμή προσευχή σου,
μετάγγιζέ τους χάρη Θεού. Το ίδιο δεν κάνει και ο ιερέας σε κάθε Μυστήριο;
Για να έλθει η χάρη του Αγίου Πνεύματος, βάζει αισθητά το χέρι του
στο κεφάλι του εξομολογουμένου, του χειροτονουμένου, του νυμφευομένου,
του βαπτιζομένου κ.λ.π. Είναι μυστική δύναμη η προσευχή,
που μεταδίδεται μυστικά στην ψυχή του άλλου.
[Ά 109π.]

(Ανθολόγιο Συμβουλών, Άγιος Πορφύριος, εκδ.
Ι. Μονή Μεταμορφώσεως, Μήλεσι, σελ.221-222)

Οι ετοιμοθάνατοι
-Γέροντα, μας ζήτησαν να ευχηθούμε για κάποιον που μέρες ψυχορραγούσε
και δεν έβγαινε η ψυχή του.
-Γιατί δεν έβγαινε η ψυχή του; Εξομολογήθηκε;
-Όχι, δεν θέλησε να εξομολογηθή. Δηλαδή, Γέροντα, η ταλαιπωρία του ανθρώπου,
όταν βγαίνη η ψυχή του, οφείλεται στην αμαρτωλότητά του;
-Δεν είναι απόλυτο αυτό. Ούτε όταν βγαίνη η ψυχή του ανθρώπου ήρεμα,
σημαίνει πώς είναι σε καλή κατάσταση, αλλά ούτε και όσοι ταλαιπωρούνται
στα τελευταία τους σημαίνει πώς έχουν πολλές αμαρτίες.
Είναι μερικοί που από μεγάλη ταπείνωση ζητούν επίμονα από τον Θεό
να έχουν άσχημο τέλος, για να μείνουν μετά τον θάνατό τους στην αφάνεια.
Ή μπορεί κάποιος να έχη άσχημο τέλος, για να ξεχρεώση λίγο χρέος.
Επειδή λ.χ. τον εγκωμίαζαν οι άνθρωποι περισσότερο από όσο άξιζε,
επιτρέπει ο Θεός να παρουσιάση παραξενιές την ώρα του θανάτου του,
για να ξεπέση στα μάτια των ανθρώπων. Αλλες φορές πάλι οικονομάει ο Θεός
να έχουν μερικοί δυσκολία, όταν ψυχορραγούν, για να καταλάβουν όσοι είναι
κοντά του πόσο δύσκολα είναι εκεί στην κόλαση, όταν δεν τακτοποιηθής εδώ.
Ενώ, εάν είναι τα χαρτιά καλά, είσαι δηλαδή τακτοποιημένος,
περνάς από την μια ζωή στην άλλη, χωρίς να σε πλησιάζουν καθόλου τα ταγκαλάκια.
-Γέροντα, σε έναν ετοιμοθάνατο ή σε κάποιον που έχει μια σοβαρή αρρώστια
είναι σωστό να μην πούμε την αλήθεια;
-Ανάλογα και με το τί άνθρωπος είναι. Καμμιά φορά με ρωτάει κανένας καρκινοπαθής:
«Τί λές, Γέροντα, θα ζήσω ή θα πεθάνω;». Αν του πω «θά πεθάνης»,
θα πεθάνη εκείνη την ώρα από την στενοχώρια του. Ενώ, αν δεν του το πώ,
παίρνει κουράγιο και αντιμετωπίζει με θάρρος την αρρώστια του. Όταν ωριμάση,
σηκώνει μόνος του τον σταυρό του και προχωράει. Έτσι μπορεί να ζήση μερικά χρόνια,
να συμπαρασταθή στην οικογένειά του και να ετοιμασθή και αυτός και οι δικοί του.
Δεν του λέω φυσικά ότι θα ζήση χίλια χρόνια ή ότι αυτό που έχει δεν είναι τίποτε,
αλλά του λέω: «Ανθρωπίνως είναι δύσκολο να βοηθηθής.
Φυσικά για τον Θεό δεν είναι τίποτε δύσκολο, αλλά εσύ κοίταξε να τακτοποιηθής».
-Μερικές φορές, Γέροντα, οι δικοί του διστάζουν να τον κοινωνήσουν,
για να μην τον βάλουν σε λογισμούς.
-Δηλαδή να πάη ακοινώνητος, για να μην καταλάβη ότι θα πεθάνη και στενοχωρεθή;
Ας του πούν οι δικοί του: «Η Θεία Κοινωνία είναι φάρμακο. Θα σε βοηθήση.
Καλά είναι να κοινωνήσης».
Οπότε κοινωνάει, βοηθιέται και συγχρόνως ετοιμάζεται για την άλλη ζωή.
-Γέροντα, στους ψυχορραγούντας πρέπει να κάνουν Ευχέλαιο;
-Σε όσους δυσκολεύονται να ξεψυχήσουν, διαβάζουν την «Ακολουθία εις ψνχορραγούντα».
Το Ευχέλαιο γίνεται για όλους τους αρρώστους, δεν γίνεται μόνο για όσους
βρίσκονται στα τελευταία τους.
-Αυτά που λέει, Γέροντα, κανείς, όταν ψυχορραγή, έχουν κάποια σχέση με την κατάστασή του;
-Να μη βγάζουμε εύκολα συμπεράσματα. Μπορεί κάποιος την ώρα που ξεψυχάει να πονάη,
να ζορίζεται και το πρόσωπό του να έχη την έκφραση του πόνου,
οπότε οι άλλοι νομίζουν ότι δεν είναι καλά ψυχικά. Διαφέρει όμως η πονεμένη έκφραση
από την άλλη που είναι άγρια και τρομαγμένη. Εκείνος υποφέρει, έχει τον πόνο του
ο καημένος, και οι άλλοι μπορεί να λένε ότι παλεύει με τα δαιμόνια
που ήρθαν να του πάρουν την ψυχή!
-Γέροντα, μια ψυχή που φεύγει από αυτήν την ζωή τακτοποιημένη θα περάση από τα τελώνια;
-Όταν μια ψυχή είναι τακτοποιημένη και ανεβαίνη στον Ουρανό,
δεν μπορούν τα ταγκαλάκια να την πειράξουν. Ενώ, αν δεν είναι τακτοποιημένη,
βασανίζεται από τα ταγκαλάκια. Μερικές φορές μάλιστα ο Θεός επιτρέπει να βλέπη
τα τελώνια η ψυχή του ανθρώπου που έχει χρέη, την ώρα που ψυχορραγεί,
για να βοηθήση εμάς που θα ζήσουμε ακόμη, ώστε να αγωνισθούμε να εξοφλήσουμε εδώ τα χρέη μας.
[...] Ο Θεός έχει πολλούς τρόπους που σώζει τον άνθρωπο.
Πότε βοηθάει με Αγγέλους, πότε με δοκιμασίες ή με διάφορα σημεία. [...]
-Και όταν, Γέροντα, ο ετοιμοθάνατος φωνάζη κεκοιμημένους συγγενείς του, τί σημαίνει;
-Πολλές φορές και αυτό γίνεται, για να παραδειγματίζωνται οι άλλοι που είναι κοντά
στον ετοιμοθάνατο.[...]
-Συγχωρούνται, Γέροντα, έτσι οι άνθρωποι, ακόμη και την τελευταία στιγμή της ζωής τους
με κάποιον που έχει ήδη πεθάνει;
-Επιτρέπει ο Θεός, έστω και έτσι να συγχωρεθούν, επειδή ο άνθρωπος, την ώρα που πεθαίνει,
μετανοιώνει και αισθάνεται την ανάγκη να ζητήση συγγνώμη.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος Δ΄, Οικογενειακή Ζωή, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου "Ευαγγελιστής Ιωάννης
ο Θεολόγος", σελ. 258-262)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 13
13.21 ὁμοία ἐστὶν ζύμῃ(1), ἣν λαβοῦσα γυνὴ έκρυψεν(2)
εἰς ἀλεύρου σάτα τρία ἕως οὗ ἐζυμώθη ὅλον.
21 Μοιάζει με προζύμι, που το πήρε κάποια γυναίκα και το ανακάτωσε
με ένα σακί αλεύρι, ώσπου ζυμώθηκε όλο».
(1) Περιμένετε η βασιλεία του Θεού να επιβληθεί με εξωτερικά
μέσα δύναμης επιβλητικής, που υποτάσσει βίαια τα έθνη
και συντρίβει στρατιές και με τα όπλα νικά όλους τους εχθρούς.
Αυτή όμως την επίδραση θα την ασκήσει σιωπηλά και ήρεμα,
σαν άλλη ζύμη που αφομοιώνει λίγο-λίγο αλλά με ασφάλεια το όλο
φύραμα των ανθρώπων. «Ο ίδιος λόγος θα μπορούσε να γίνει,
και σχετικά με την σύγκριση της βασιλείας του Θεού με ζύμη·
διότι είναι μεν μικρή η ζύμη, αλλά κατακτά χωρίς καθυστέρηση όλο το φύραμα
και το αναμειγνύει γρήγορα με την δική της ουσία» (Κ).
Οι αρχές της βασιλείας των ουρανών υπήρξαν σχεδόν αόρατες και η άγνοια του
ειδωλολατρικού κόσμου για τη φύση του ευαγγελίου υπήρξε απεριόριστη.
Αλλά η ζύμη πάντοτε κατακτά το φύραμα (p).
(2) Έκρυψε αυτήν, ώστε φάνηκε ότι εξαφανίστηκε τελείως εντός του φυράματος (b).
Οσοδήποτε όμως βαθιά και αν θάφτηκε, θα επιδράσει σε όλο το φύραμα
και θα αφομοιώσει αυτό (p). «Διότι όταν μπει μέσα μας ο λόγος,
μάς καθιστά αγίους και πεντακάθαρους· και αφού εισδύσει στο νου
και την καρδιά, μάς κάνει πνευματικούς» (Κ). Αξιόλογες και οι επόμενες
πρακτικές παρατηρήσεις: Και η καρδιά του ανθρώπου είναι όμοια με φύραμα
που ζυμώνεται από τη ζύμη. Πρέπει όμως και αυτή να είναι μαλακή
και εύπλαστη και μόνο στις μη αποσκληρυμένες καρδιές επιδρά η ζύμη του λόγου.
Η ζύμη, σε σιτάρι που δεν αλέστηκε και δεν πλάστηκε σε φύραμα, δεν ασκεί καμία ενέργεια.
Έτσι και το ευαγγέλιο, σε ψυχές που δεν ταπεινώθηκαν και είναι σκληροτράχηλες
δεν κάνει τίποτα. Η ζύμη αυτή πρέπει να κρυφτεί στην καρδιά.
(«Στην καδιά μου έκρυψα τα λόγια σου» Ψαλμ. ριη 11). Πρέπει να κρυφτεί
όχι διότι πρέπει να κρατηθεί μυστική, αλλά διότι πρέπει να φυλαχτεί με ασφάλεια.
Η εσωτερική και βαθιά σκέψη μας πρέπει να προσηλωθεί σε αυτόν.
Όταν η γυναίκα κρύβει την ζύμη στο φύραμα, την βάζει με το σκοπό
να μεταδώσει σε αυτό τις ιδιότητές της και να ζυμώσει αυτό αφομοιώνοντας αυτό.
Έτσι και εμείς πρέπει να αποθησαυρίζουμε στην καρδιά μας το λόγο
για να αγιαστούμε και αφομοιωθούμε από αυτόν. Όταν λοιπόν ο λόγος του ευαγγελίου
με τέτοιες διαθέσεις κρυφτεί στην καρδιά μας, τι μεταβολές εργάζεται!
Μεταδίδει νέες πνευματικές ιδιότητες σε αυτήν, νέα φρονήματα, νέους πόθους.
Σε άλλα πλέον αρέσκονται οι καρδιές μας, με άλλο τρόπο αισθάνονται
και από άλλα πράγματα ελκύονται και θέλγονται. Εργάζεται ο λόγος μεταβολή
ολοκληρωτική και βαθιά στην ψυχή. Διαχύνεται και εισχωρεί σε όλες τις δυνάμεις της,
μεταβάλλοντας και αυτά τα μέλη του σώματος από όπλα αδικίας σε όπλα δικαιοσύνης (Ρωμ. στ 13).
Και η ψυχή μετέχει στη φύση του λόγου που αποπνέει ευωδία Θεού και Χριστού
και μεταδίδει την γεύση της χάρης και των ουράνιων πραγμάτων.
Είναι λόγος πίστης και μετάνοιας, αγιότητας και αγάπης και αυτά μεταδίδονται στην ψυχή,
εισδύουν σε αυτήν και εμποτίζουν αυτήν, ώστε έπειτα και από μόνη της
η ίδια να αποπνέει ευωδία και να παρέχεται η ίδια γεύση.