ΜΙΑ χειμωνιάτικη νύχτα αναγκάστηκαν ν' αγρυπνήσουν οι αδελφοί ενός μοναστηριού για να τελειώσουν μια βιαστική δουλειά. Ένας απ’ αυτούς, πολύ ασθενικός στο σώμα, τόσο υπέφερε από το κρύο που τον έπιασαν δυνατά ρίγη. Άφησε τότε την δουλειά και γύρισε στο κελλί του. Κάποιος άλλος όμως αγανάκτησε γι’ αυτό, άρχισε να γογγύζει, ώσπου εξανάγκασε τους υπόλοιπους να στείλουν να φωνάξουν πίσω τον άρρωστο.
Ο αδελφός, που πήγε γι’ αυτή την δουλειά, τον βρήκε σε κακή κατάσταση και τον λυπήθηκε.
- Μ’ έστειλαν οι αδελφοί να δώ πως είσαι, του είπε με καλοσύνη. Όσο για την δουλειά μην στενοχωριέσαι, εμείς θα την τελειώσουμε.
- Ο Θεός ν’ ανταμείψει τους κόπους σας, είπε εκείνος μ’ ευγνωμοσύνη. Επιθυμούσα πολύ να κοπιάσω μαζί σας, αλλά μ’ εμποδίζει η ασθένεια μου.
Γύρισε ο αδελφός και είπε στους άλλους τα λόγια του αρρώστου, βεβαιώνοντάς τους πως πραγματικά υπέφερε.
Έτσι, με την μεσολάβηση του διακριτικού αδελφού δεν έχασαν την ειρήνη της ψυχής τους.

(Γεροντικό, Σταλαγματιές απο την Πατερική Σοφία, Θεοδώρας Χαμπάκη, Εκδόσεις Ορθοδόξου Χριστιανικής αδελφότητας "ΑΓΙΑ ΛΥΔΙΑ", σελ. 96 )

1327. ΠΡΟΣΕΥΧΕΣΘΕ ΟΠΟΥ ΚΙ ΑΝ ΒΡΙΣΚΕΣΘΕ.
«Παρατηρήσατε τον άγιο Παύλο, λέει ένας πνευματικός, είχε να προσευχηθεί μια εκκλησία; Όχι αλλά μια φυλακή. Ο βασιλεύς Εζεκίας είχε το δωμάτιο του και το κρεβάτι του, ο καλός ληστής ένα σταυρό, ο Ιερεμίας ήταν χωμένος σε ένα έλος και προσευχόταν, ο Δανιήλ στο βάθος ενός λάκκου, ο Ιωνάς στην κοιλιά του κήτους, ο Ιώβ ξαπλωμένος στο σωρό μιας κοπριάς. Παρακαλείτε, όπου και αν βρίσκεστε. Είσθε ναοί του θεού. Μη ζητάτε άλλο μέρος από τον εαυτό σας».

1330. ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ.
«Πως σεις, Σεβασμιότατε, ρώτησε κάποτε με απορία ένας πολιτευόμενος ένα επίσκοπο, πως εσείς κατορθώνετε να έχετε τέτοια δράση και να προφθάνετε σε όλα, αφού κάνετε τόση ώρα προσευχή κάθε μέρα;» «Προσθέσετε και σεις, του απάντησε εκείνος, μία μόνη ώρα προσευχής στην ημέρα σας και θα δείτε ότι θα κάνετε καλύτερη και περισσότερη εργασία».

(Θησαυρός Γνώσεων και Ευσεβείας, Υακίνθου Γρατιανουπόλεως, σελ. 602-603 )

Το παιδί και ο φιλόσοφος 

Το παιδί ζει στην εποχή που υφίσταται, ο φιλόσοφος ζει στην εποχή που θα έρθει.

Κοκκίνισε το άνθος του λουλουδιού και με την ομορφιά του τράβηξε το βλέμμα και του παιδιού και του φιλοσόφου.

Το παιδί κοιτά και χαίρεται για εκείνο που βλέπει το μάτι του. Ο φιλόσοφος κοιτά με τις σκέψεις στην άλλη εποχή και στη θέση του ανθισμένου λουλουδιού με θλίψη παρατηρεί τον στεγνό σκελετό του, στον οποίο δεν βουίζουν μέλισσες, αλλά φθινοπωρινός θρήνος του ανέμου.

Τι μπορεί να διώξει το σύννεφο από το μέτωπο του φιλοσόφου;

Τι άλλο εάν όχι η επέκταση της σκέψης του, μέχρι το τέλος· ότι πέρα απ’ όλες τις γνωστές μας εποχές μακριά, είναι και η εποχή της αιώνιας άνοιξης;

("Στοχασμοί περί καλού και κακού", Αγ. Νικολάου Βελιμίροβιτς, σ. 49)

… Φτάνοντας πια στο σημείο να αποκαλούμε το Θεό πατέρα μας, με την έννοια που αναπτύξαμε, βρισκόμαστε στη Σιών, στην κορφή του όρους.

Και εκεί βρίσκουμε τον Πατέρα, τη θεία αγάπη, την αποκάλυψη της Αγίας Τριάδος. Και λίγο έξω από τα τείχη συναντάμε το μικρό λόφο που ονομάζεται Γολγοθάς με την ιστορία και την αιωνιότητα σφιχτοδεμένες σ’ ένα κοινό όραμα.

Από δω μπορούμε να στραφούμε και να κοιτάξουμε ολόγυρα και πίσω.

Αυτό είναι το σημείο απ’ όπου πρέπει ν’ αρχίζει κανείς τη ζωή του σαν χριστιανός - αφού έχει ολοκληρώσει αυτή την ανάβαση - και ν’ αρχίσει να λέει το «Πάτερ ημών», όπως ο Θεός μας άφησε εντολή να κάνουμε.

Δηλαδή να το λέει σαν την προσευχή του Μονογενούς Υιού, την προσευχή της Εκκλησίας, την προσευχή του καθενός μας, στην κοινή σύναξή μας.

Να το λέει ακόμα σαν πρόσωπο, το οποίο είναι «Υιός εν τω Υιώ».

Και τότε μόνο μπορούμε να κατεβούμε από την κορφή του όρους, βήμα - βήμα, για να συναντήσουμε εκείνους που ακόμα βρίσκονται στην πορεία ή εκείνους που ακόμα δεν έχουν ξεκινήσει.

("Ζωντανή Προσευχή", Antony Bloom, σελ. 62)

... έχω εμπιστοσύνη στην αγάπη σας. Γιατί, αν μία ομιλία σας πλήγωσε τόσο και σας έφερε σε τόσο μεγάλη αγωνία, ώστε και να στενοχωρείστε και να θορυβείστε και να ταράζεστε, είναι ολοφάνερο πως αν προστεθεί δεύτερη και τρίτη θα σας απαλλάξει από κάθε αρρώστια. Και για να μάθετε ότι δεν τα λέγω αυτά κολακεύοντάς σας, με όσα δείξατε στην προηγούμενη ομιλία, με αυτά επιβεβαιώσατε την αλήθεια των λόγων μου.
    Γιατί πραγματικά εσείς που τόσο πληγωθήκατε, που τόσο πονέσατε, που τόσο υποφέρατε και στενοχωρηθήκατε, όταν ήρθε η επόμενη Κυριακή κάνατε πιο λαμπρό το εκκλησίασμα, περισσότερη τη συγκέντρωση και μεγαλύτερη την προθυμία, και όλοι ήσασταν κρεμασμένοι από την ομιλία, όπως ακριβώς τα μικρά των χελιδονιών που είναι κρεμασμένα από τη φωλιά, και με ανοικτό το στόμα προς τη γλώσσα μου.
    Έπειτα, επειδή σε αδελφό μας που έφθασε από τη Γαλατία, εξ αίτιας του νόμου της εκκλησίας που προστάζει να υποδεχόμαστε έτσι τους ξένους και για να τιμήσουμε τα λαμπρά γηρατειά, παραχωρήσαμε το λόγο [έκανε άλλος το κήρυγμα], φεύγατε φωνάζοντας, υποφέροντας, σαν να υπομείνατε για μακρό χρόνο πείνα, και επιθυμώντας πολύ την γλώσσα μου που σας έκοψε, που σας επιτίμησε, που σας πλήγωσε, που σας καταπόνησε, κάνοντας το ίδιο που κάνει ένα παιδί, που, αν και το χτυπούν, το επιτιμούν, ούτε έτσι απομακρύνεται από τη μητέρα του, αλλά κλαίγοντας ακολουθεί αυτήν, κρατώντας από πλάγια τα ρούχα της μητέρας του και σερόμενο πίσω της με οδυρμούς.
    Για τους λόγους αυτούς σκιρτώ και πετώ από τη χαρά και λέγω πώς είμαι ευτυχισμένος γιατί αγωνίζομαι ανάμεσα σε τόσους που με αγαπούν, γιατί σας έχω έτσι κρεμασμένους από τη γλώσσα μου.
    Αυτό για μένα είναι πιο γλυκό από την ακτίνα του ήλιου, αυτό είναι πιο ευχάριστο από το φώς, αυτό είναι ζωή, το να πετυχαίνει κανείς ευγνώμονες ακροατές, που θέλουν όχι μόνο να χειροκροτήσουν, αλλά και να διορθωθούν, που επιτιμούνται και δεν απομακρύνονται, αλλά καταφεύγουν σ’ αυτόν που τους επιτιμά.
Γι’ αυτό ακριβώς και εγώ ο ίδιος αρχίζω την ομιλία μου σε σας με περισσότερη προθυμία... (ΕΠΕ 33,333-335)

Πόσες φορές σε δύσκολες και επίπονες καταστάσεις δεν αναρωτηθήκαμε πού είναι ο Θεός; Δεν πιστέψαμε ότι δεν μας ακούει; Νιώσαμε μόνοι και αβοήθητοι; Και πόσες φορές παρακολουθώντας όλα όσα γίνονται στον κόσμο δεν προβληματιστήκαμε για την ‘απουσία’ Του; Μπορεί πράγματι κάποιος που δεν έχει μπει στη διαδικασία να γνωρίσει το Χριστό να σκανδαλιστεί, μέχρι και να πιστέψει ότι δεν υπάρχει Θεός! Και είναι αλήθεια ότι κάποιες φορές είναι εκκωφαντική η σιωπή του Χριστού… δεν αντέχεται! Νιώθεις όπως όταν έδινες εξετάσεις και ο δάσκαλος έκανε ησυχία… όμως ήταν εκεί. Έτσι και ο Θεός εδώ είναι… απλά δεν κάνει θόρυβο. Ποτέ δεν έκανε….
Σιωπηρός πάνω στο Σταυρό, αθόρυβος και στην Ανάσταση Του! Έτσι ήσυχος και διακριτικός μας καλεί κοντά Του και εξίσου χαμηλότονα μας ελεεί, χωρίς φανφάρες και τυμπανοκρουσίες. Γι’ αυτό χρειάζεται να κάνουμε κι εμείς ησυχία για να Τον ακούσουμε γιατί μας μιλάει ήρεμα και γλυκά στην καρδιά μας. Και αυτός είναι ο λόγος που πολλοί άνθρωποι εκλαμβάνουν την ησυχία του Χριστού ως μη ύπαρξη! Γιατί ζώντας μέσα στη φασαρία και τη βουή που επικρατεί εντός τους και εκτός τους, αδυνατούν να ακούσουν έστω και μια συλλαβή από τα λεγόμενα Του και πιστεύουν έτσι ευκολότερα στην ύπαρξη και στη δύναμη του ηχορρυπαντή διαβόλου!
Όταν οι άνθρωποι λοιπόν εμπιστεύονται περισσότερο τις σαρκικές αισθήσεις από τις πνευματικές, είναι πολύ εύκολο να οδηγηθούν στην πλάνη! Γιατί ο ψυχοκτόνος διάβολος επιβάλλεται στους ανθρώπους μέσω των σαρκικών τους αισθήσεων. Την ώρα που ο Θεός μάς ζητάει εσωστρέφεια, ο διάβολος μας καλεί σε εξωστρέφεια… Δυο δρόμοι και δυο τρόποι αντίθετοι και ασύμβατοι. Θυμόμαστε άλλωστε και το Χριστό όταν βρισκόταν περιτριγυρισμένος από πλήθος κόσμου, πολλές φορές έφευγε μακριά τους για να μπορέσει μόνος Του να ηρεμήσει και να προσευχηθεί.
Ο Χριστός μπορεί να γίνει πολύ ηχηρός και έντονος αν Τον ζητήσεις στη ζωή σου. Αν ησυχάσεις για να Τον νιώσεις. Μπορεί να κάνει πολύ αισθητή την παρουσία Του αν με ταπείνωση ζητήσεις τη βοήθεια Του. Δεν είναι επιδειξιομανής, δεν είναι ταχυδακτυλουργός, δεν είναι κλόουν. Είναι όμως βροντερά παρών σε όλους όσους Τον αγαπάνε και Τον θέλουνε στη ζωή τους, φίλο, σύντροφο κι αδερφό. Είναι παρών σε όλους όσους με ευγνωμοσύνη και ταπείνωση Τον υποδέχονται στη ζωή τους και είναι ακόμα πιο πολύ παρών σε όσους τολμούν να πατήσουν στα χνάρια Του με αυτοθυσία και αυταπάρνηση.
Δεν είναι επιλεκτικός ο Χριστός… εμείς είμαστε. Από εμάς εξαρτάται αν θα πάψουμε να θεωρούμε το Χριστό σιωπηλό ή αν θα ακούσουμε επιτέλους τη φωνή Του. Γιατί είναι τόσο διακριτικός που ενώ θέλει τόσο να μας μιλήσει και τόσα να μας πει δεν το κάνει παρά μόνο αν Του το ζητήσουμε εμείς! Άρα λοιπόν, όχι η ησυχία του Χριστού αλλά Εκείνος θα έλεγε η ησυχία του ανθρώπου… γιατί ενώ όλους μας περιμένει να Του μιλήσουμε από τους περισσότερους εισπράττει σιωπή!...(Α.Κ.Β)

Το άνυδρο πηγάδι 

Αξιοθαύμαστη υπομονή έδειξε στη ζωή του ο αιγύπτιος αββάς Πίωρ. Στον πανέρημο τόπο που κατοίκησε, έσκαψε και βρήκε νερό υπερβολικά πικρό. Έμεινε όμως εκεί μέχρι την κοίμησι του γευόμενος καθημερινά την πικράδα του! Πολλοί μοναχοί προσπάθησαν να τον μιμηθούν, αλλά κανείς δεν μπόρεσε να παραμείνη στον φοβερό και απαράκλητο τόπο που ασκήτευε, περισσότερο από ένα χρόνο.

Κάποτε σ’ ένα μοναστήρι, ογδόντα αδελφοί έσκαψαν ένα πολύ μεγάλο πηγάδι, αλλά δυστυχώς δεν βρήκαν νερό! Με πολλή λύπη σκέφθηκαν να εγκαταλείψουν το έργο. Είδαν τότε να έρχεται από την πανέρημο, μέσα στο μεσημεριάτικο λιοπύρι, ο αββάς Πίωρ. Τους πλησίασε, τους χαιρέτησε και τους είπε:

- Ολιγόψυχοι, γιατί μικροψυχήσατε; Από τη χθεσινή μέρα σας παρακολουθώ από μακριά και σας βλέπω ν’ απογοητεύεσθε.

Κατέβηκε μέσα στο βάθος του πηγαδιού και προσευχήθηκε. Στη συνέχεια παίρνει την τσάπα, χτυπά τρεις φορές και λέει:

- Ο Θεός των αγίων πατριαρχών, του Αβραάμ, του Ισαάκ, του Ιακώβ, μην αχρηστέψης τον κόπο των δούλων σου, αλλά στείλε το νερό που χρειάζονται.

Αμέσως ξεπήδησε νερό και τους έβρεξε όλους! Ο όσιος, αφού πάλι προσευχήθηκε, σηκώθηκε να φύγη. Οι μοναχοί τον παρακάλεσαν να παρακαθήση στο χαρούμενο τραπέζι που έστρωσαν. Εκείνος όμως δεν θέλησε. Έφυγε λέγοντας:

- Τελείωσα την αποστολή για την οποία μ’ έστειλε ο Θεός. Για το τραπέζι δεν μ’ έστειλε.

(Λαυσαϊκή Ιστορία)

(Χαρίσματα και Χαρισματούχοι, Ι. Μονή Παρακλήτου, τ. Β΄, σ. 111-112)

    Και εκείνος που προσκαλεί φίλους, δεν έκαμε κάτι μεγάλο, γιατί έλαβε εδώ την αμοιβή του. Εκείνος όμως που προσκαλεί τον ανάπηρο και τον πτωχό έχει τον Θεό οφειλέτη.
    Ας μη στεναχωρούμαστε λοιπόν, όταν δεν απολαμβάνουμε στην παρούσα ζωή, αλλά όταν απολαμβάνουμε, γιατί στην άλλη ζωή δεν θα απολαύσουμε ομοίως. Αν μας ανταποδώσει άνθρωπος, ο Θεός δεν ανταποδίδει αν αυτός δεν ανταποδώσει, τότε θα ανταποδώσει ο Θεός. Ας μη επιζητούμαι λοιπόν να ευεργετούμε εκείνους που μπορούν να μας ανταποδώσουν, ούτε να ευεργετούμαι αυτούς με τέτοιες ελπίδες είναι ψυχρή αυτή η σκέψης. Αν προσκαλέσεις τον φίλο, η ευεργεσία θα διατηρηθεί μέχρι το βράδυ. Γι’ αυτό η περιστασιακή φιλία χάνεται πιο γρήγορα από τα αποδιδόμενα. Αν προσκαλέσεις όμως τον πτωχό και τον ανάπηρο, ποτέ δεν θα χαθεί η ευεργεσία, γιατί έχεις οφειλέτη τον Θεό, που πάντοτε ενθυμείται και ποτέ δεν ξεχνά.
    Πόσης όμως ανοησίας απόδειξης είναι, είπε μου, το να μη μπορείς να κάθεσαι μαζί με τους πτωχούς; Τι λέγεις; Είναι ακάθαρτος, λέγει, και ρυπαρός. Καθάρισε αυτόν και οδήγησε τον στο τραπέζι σου. Μήπως έχει βρώμικα ρούχα; Αντάλλαξε αυτά και δώσε καθαρή στολή. Δεν βλέπεις πόσο είναι το κέρδος; Ο Χριστός έρχεται δια μέσου αυτού, και εσύ φέρεσαι με μικροπρέπεια για όφελος αυτού; Προσκαλώντας το βασιλέα στο τραπέζι, φοβείσαι γι’ αυτά; Ας υποτεθεί ότι υπάρχουν δύο τραπέζια. Και το ένα είναι γεμάτο απ’ αυτούς και έχει τυφλούς, χωλούς, στραβούς, ανάπηρους στα χέρια και στα πόδια, ξυπόλητους και φορούν ένα μικρό χιτώνα και αυτόν τριμμένο. Το άλλο όμως έχει ηγεμόνας, στρατηγούς, τοπάρχες, άρχοντας μεγάλους, που φορούν πολυτελή επανωφόρια και λεπτά λινά ενδύματα και είναι ζωσμένοι με χρυσές ζώνες. Πάλι εδώ στο τραπέζι των πτωχών δεν υπάρχουν αργυρά σκεύη, ούτε πολύ κρασί, αλλά τόσο που είναι αρκετό και μπορεί να τέρψη τα ποτήρια και τα υπόλοιπα σκεύη είναι κατασκευασμένα μόνο από γυαλί. Εκεί όμως στο τραπέζι των πλουσίων είναι όλα τα σκεύη από άργυρο και χρυσό, και ούτε ένας δεν ανησυχεί το αμφιθέατρο, αλλά δύο νεαροί μόλις διαταράσσουν αυτό. Και οι αμφορείς είναι στη σειρά ακτινοβολώντας με το χρυσάφι πολύ καλύτερα από τον άργυρο, και είναι το αμφιθέατρο από παντού στρωμένο με μαλακό χαλί. Πάλι εδώ υπάρχουν υπηρέτες πολλοί, στολισμένοι στα ρούχα όχι χειρότερα από τους παρευρισκομένους και φορούν λαμπερά ενδύματα και έχουν στενά παντελόνια, όμορφοι στο πρόσωπο, στο άνθος της ηλικίας, εύρωστοι και εύσωμοι. Εκεί όμως υπάρχουν δύο μόνο υπηρέτες, που περιφρονούν όλη αυτή την έπαρση. Ακόμη είναι στους μεν τα φαγητά πολυτελή, στους άλλους όμως τόσα, όσα είναι αρκετά να σβήσουν την πείνα και να προξενήσουν ευχαρίστηση.
    Άραγε αρκετά είπα; και με ακρίβεια είναι ετοιμασμένα και τα δύο τραπέζια; Μήπως κάτι λείπει; Εγώ δεν νομίζω, γιατί ανέφερα και τους καλεσμένους και την πολυτέλεια των σκευών, των στρωμάτων και των φαγητών. Πλην όμως και εάν κάτι παραλείψαμε, παρατείνοντας την ομιλία θα το βρούμε . Εμπρός λοιπόν, αφού για μας το κάθε τραπέζι έλαβε εντελώς το κατάλληλο σχήμα, ας δούμε που θα καθίσετε εσείς. Εγώ λοιπόν θα πάω σε εκείνο που είναι οι τυφλοί, οι χωλοί, και οι περισσότεροι ίσως από σας θα προτιμήσουν το τραπέζι των στρατηγών, το λαμπρό και φαιδρό. Ας δούμε λοιπόν ποιό τραπέζι είναι γεμάτο από πιο πολλή απόλαυση και ας μη εξετάσουμε ακόμη τα μέλλοντα, γιατί σ’ αυτά υπερισχύει το δικό μου τραπέζι. Για ποιό λόγο; Γιατί σ’ αυτό κάθεται ο Χριστός και σε εκείνο άνθρωποι, σ’ αυτό ο Κύριος, σ’ εκείνο οι δούλοι. Αλλά όχι ακόμη αυτά ας δούμε όμως ποιό έχει πιο πολλή απόλαυση κατά το παρόν. Και κατά τούτο λοιπόν είναι πιο πολλή η απόλαυσης αυτή, γιατί το να καθίσει κανείς σε γεύμα μαζί με τον βασιλέα φέρει πιο πολλή ευχαρίστηση από το να καθίσει με τους υπηρέτες. Αλλά και τούτο ας αφήσουμε κατά μέρος και ας εξετάσουμε αυτό το ίδιο το πράγμα. Λοιπόν εγώ και εκείνοι που είναι μαζί μου προτιμήσαμε το τραπέζι αυτό με μεγάλη ελευθερία και χαρά, θα πούμε και θα ακούσουμε τα πάντα. Εσείς όμως με τρόμο και φόβο, και με σεβασμό προς τους συνδαιτυμόνας, δεν θα τολμήσετε ούτε το χέρι να απλώσετε, όπως ακριβώς στο σχολείο, αλλά ούτε το γεύμα θα αρχίσετε, σαν να τρέμετε φοβερούς κυρίους. Εκείνοι όμως δεν θα συμπεριφέρονται έτσι.
    Αλλά είναι μεγάλη η τιμή, θα ειπεί κάποιος. Και όμως εγώ απολαμβάνω πιο πολλή τιμή, γιατί η ιδική σας ευτέλεια φαίνεται πιο μεγάλη, καθώς μετέχοντας στο ίδιο τραπέζι μεταχειρίζεστε τα λόγια των δούλων. Γιατί και ο δούλος τότε προ παντός φαίνεται, όταν κάθεται μαζί με τον Κύριό του. Εκείνος λοιπόν γίνεται δούλος από αυτό που δεν ταίριαζε σε αυτόν, επειδή δεν έχει από τη γνωριμία τόση σεμνότητα, όση ταπείνωση, γιατί τότε ταπεινώνεται υπερβολικά. Και το δούλο θα μπορούσε να δει κανείς να είναι λαμπρός μόνος του, και τον πτωχό να είναι λαμπρός μόνος του, παρά όταν βαδίζει μαζί με τον πλούσιο. Γιατί το ταπεινό, όταν ευρίσκεται κοντά στο υψηλό, τότε φαίνεται ταπεινό και η σύγκρισης το ταπεινό αποδεικνύει ταπεινότερο και όχι υψηλότερο. ’Έτσι και το να κάθεσθε μαζί με εκείνους αποδεικνύει εσάς πιο τιποτένιους και όχι εμάς.
    Πλεονεκτούμε λοιπόν από αυτούς σε δύο πράγματα, και στην ελευθερία δηλαδή και στην τιμή, των οποίων τίποτε δεν είναι ίσο σαν αιτία απολαύσεως. Γιατί εγώ βέβαια θα ήθελα να απολαμβάνω το ψωμί με ελευθερία, παρά πλούσια φαγητά με δουλεία. Και η Γραφή λέγει, «Είναι προτιμότερο να φιλοξενήσεις με λάχανα για χάρη φιλίας και αγάπης, παρά με μοσχάρι με εχθρικές διαθέσεις». Εκείνο που θα επικαλεσθούν εκείνοι, είναι αυτό, ότι δηλαδή είναι ανάγκη να επαινούν τους παρόντος παρά να τους κακίζουν, αναλαμβάνοντας τη θέση των παρασίτων, η καλύτερα όμως χειρότεροι από εκείνους. Αυτοί λοιπόν αν και κάθονται με εντροπή και υβρίζονται, όμως έχουν την παρρησία του λόγου, αλλά εσείς ούτε αυτό έχετε. Αλλά η ευτέλεια είναι τόσο μεγάλη, γιατί έχετε φοβηθεί και καταπτοηθεί, η τιμή δεν υπάρχει. Συμπερασματικά λοιπόν το τραπέζι εκείνο έχει στερηθεί από κάθε απόλαυση, ενώ αυτό είναι γεμάτο από κάθε χαρά.
    Ας εξετάσουμε όμως και τη φύση των φαγητών. Εκεί λοιπόν είναι ανάγκη και χωρίς τη θέληση σου να «σκάσης» από το πολύ κρασί, εδώ όμως δεν είναι δυνατό χωρίς τη θέληση σου να τρώγεις και να πίνεις. Συνεπώς εκεί την απόλαυση από την ποιότητα των φαγητών αφαιρεί και η περιφρόνησης που εκδηλώνεται προκαταβολικά και η αηδία από το χορτασμό. Γιατί ο χορτασμός καταστρέφει και ενοχλεί τα σώματά μας όχι λιγότερο από την πείνα, αλλά και πολύ πιο επικίνδυνα και αυτόν που θα θελήσεις να μου δώσεις πιο εύκολα θα τον σκάσω με το χορτασμό, παρά με την πείνα. Έτσι λοιπόν αυτό είναι πιο υποφερτό από εκείνο, γιατί την πείνα θα μπορούσε κανείς να την αντέξει και είκοσι ημέρες, το χορτασμό όμως ούτε δύο μόνο. Και με την πείνα αν και αγωνίζονται διαρκώς οι κάτοικοι της υπαίθρου έχουν υγεία και δεν χρειάζονται τους ιατρούς. Αυτόν όμως, δηλαδή το χορτασμό, δεν θα τον άντεχαν αν δεν καλούσαν συνέχεια τους ιατρούς, μάλλον δε και τη βοήθεια αυτών εμπόδιζε πολλές φορές η τυραννίδα του χορτασμού.
    Και εξ αιτίας της απολαύσεως κατέχει το τραπέζι αυτό τα πρωτεία. Γιατί εάν η τιμή είναι πιο ευχάριστο πράγμα από την περιφρόνηση, και η εξουσία από την υποταγή και το θάρρος από τον τρόμο και φόβο και η απόλαυσης των αναγκαίων αγαθών πέρα από το κανονικό πνίγεται στην τρικυμία της τρυφής, είναι καλύτερο από εκείνο το τραπέζι αυτό και εξ αιτίας της ευχαριστήσεως. Και η δαπάνη σε αυτό είναι πιο μικρή, γιατί το τραπέζι εκείνο είναι πολυέξοδο, ενώ αυτό καθόλου. Αλλά τι συμβαίνει; Μήπως το τραπέζι αυτό είναι πιο ευχάριστο στους συνδαιτυμόνας μόνο, η μήπως δίνει και στον οικοδεσπότη πιο μεγάλη ευχαρίστηση από εκείνο; Αυτό βέβαια είναι εκείνο που επιζητούμαι και εμείς περισσότερο.
    Λοιπόν εκείνος που καλεί αυτούς προετοιμάζεται πριν από περισσότερες ημέρες και υποχρεώνεται να έχει φασαρίες και φροντίδες και έγνοιες, χωρίς να κοιμάται τις νύκτες, ούτε να ησυχάζει τις ημέρες, αλλά κάνοντας μόνος του πολλές σκέψεις, συζητά με τους αρτοποιούς, τους μαγείρους και τους τραπεζοκόμους. Έπειτα όταν έλθει η ημέρα του δείπνου θα μπορούσε να δει κανείς αυτόν να φοβείται περισσότερο από τους πυγμάχους που πρόκειται να πυγμαχήσουν, μήπως κάτι δεν γίνει σωστά, μήπως φθονηθεί, μήπως αποκτήσει εξ αίτιας τούτου πολλούς κατηγόρους. Αυτός όμως είναι απαλλαγμένος από όλες τις φροντίδες και τις ενοχλήσεις αυτές, αυτοσχεδιάζοντας το τραπέζι και δεν φροντίζει γι’ αυτό πριν από πολλές ημέρες. Και ύστερα λοιπόν από αυτά ο πρώτος έχασε αμέσως την ευγνωμοσύνη, ενώ ο δεύτερος έχει τον Θεό οφειλέτη και τρέφεται με αγαθές ελπίδες, αφού καθημερινά τρέφεται πλούσια από το τραπέζι εκείνο. Γιατί τα φαγητά καταναλώνονται, η χαρά όμως δεν καταναλώνεται, αλλά κάθε ημέρα χαίρεται και λάμπει από χαρά περισσότερο από εκείνους που έπιναν πολύ κρασί. Τίποτε βέβαια δεν τρέφει τόσο την ψυχή, όσο η αγαθή ελπίδα και η προσδοκία των αγαθών.
    Αλλά ας εξετάσουμε και τα επόμενα. Εκεί υπάρχουν αυλοί, κιθάρες και φλογέρες, ενώ εδώ δεν ακούγεται κανένα παράφωνο τραγούδι, αλλά τι ύμνοι, ψαλμωδίες. Εκεί εξυμνούνται οι δαίμονες, ενώ εδώ ο κυρίαρχος των πάντων Θεός. Βλέπεις πόση ευγνωμοσύνη πλημμυρίζει το τραπέζι αυτό και πόση αχαριστία και αναισθησία εκείνο; Στα αλήθεια πες μου o Θεός σε έθρεψε από τα αγαθά του, και ενώ έπρεπε να τον ευγνωμονείς γι’ αυτό, εισάγεις εσύ τους δαίμονας; γιατί τα τραγούδια που λέγονται με τη συνοδεία των οργάνων δεν είναι τίποτε άλλο, παρά δαιμονικά τραγούδια. Αντί να ειπείς, είσαι δοξασμένος, Κύριε, γιατί από τα αγαθά σου με έθρεψες, σαν κάποιο αχάριστο σκυλί, ούτε ενθυμείσαι, αλλά εισάγεις τους δαίμονας; Μάλλον δε τα σκυλιά είτε λάβουν, είτε δεν λάβουν κάτι εκδηλώνουν την χαρά τους στους γνωστούς τους, εσύ όμως ούτε αυτό κάνεις. Το σκυλί και όταν δεν λαμβάνει εκδηλώνει χαρά στον κύριό του, εσύ όμως αν και έλαβες γαυγίζεις εναντίον του. Εξ άλλου το σκυλί και όταν ευεργετείται από εχθρό, δεν διαλύει τόσο εύκολα την έχθρα του προς αυτόν, ούτε σύρεται για φιλία. Εσύ όμως αν και πάσχεις άπειρα κακά από τους δαίμονας, οδηγείς αυτούς στα γεύματα. Επομένως είσαι δύο φορές χειρότερος από το σκυλί.
    Έκανα καλά συγκρίνοντας τώρα τα σκυλιά προς εκείνους που μόνο τότε ευχαριστούν, όταν ευεργετούνται. Εντραπείτε, παρακαλώ, τα σκυλιά, τα οποία και όταν πεινούν εκδηλώνουν χαρά προς τους κυρίους, εσύ όμως, πιο ανόητε από τα σκυλιά, αν ακούσης, ότι ο δαίμονας περιποιήθηκε κάποιον, αφήνεις αμέσως τον Κύριό σου. Αλλά οι πόρνες, λέγει, προξενούν ηδονή καθώς τις βλέπομε. Ποιά ηδονή; και ποιά δεν έχουν ατιμία; Έχει γίνει το σπίτι σου πορνείο, παραφροσύνη και τρέλα, και δεν ντρέπεσαι να αποκαλείς αυτά ηδονή; αν μεν λοιπόν σου επιτραπεί να εκδηλώσεις το πάθος, η εντροπή και η αηδία που από αυτήν προέρχεται είναι πιο μεγάλη από κάθε ηδονή. Μετατρέπεις το σπίτι σε πορνείο, όπως ακριβώς τα γουρούνια κυλίονται μέσα στο βόρβορο. Αν όμως φθάνεις μέχρι το σημείο να δεις μόνο, πάλι η οδύνη είναι πιο μεγάλη, γιατί η θέα δεν είναι ηδονή, όταν δεν υπάρχει συνουσία, αλλά και η επιθυμία είναι πιο μεγάλη και η φλόγα της σάρκας πιο δυνατή.
Αλλά επιθυμείς να μάθεις το τέλος; Αυτοί όταν σηκωθούν από το τραπέζι είναι όμοιοι με τους τρελούς και τους παράφρονες, θρασείς, γεμάτοι οργή, γελοίοι και στα μάτια των δούλων και οι μεν υπηρέτες αναχωρούν νηφάλιοι, ενώ αυτοί μεθυσμένοι. Τι μεγάλη ντροπή! Εκεί όμως δεν συμβαίνει τίποτε τέτοιο, αλλά αφού με ευχαριστία τελειώσουν το τραπέζι, έτσι επιστρέφουν στα σπίτια τους, με ευχαρίστηση κοιμούνται, με ευχαρίστηση ξυπνούν χωρίς καμία ντροπή και κατηγορία. Εάν θέλεις να δεις και αυτούς τους  καλεσμένους, θα δεις ότι αυτοί εσωτερικά είναι τέτοιοι, όπως εκείνοι εξωτερικά, δηλαδή, τυφλοί, ανάπηροι, χωλοί, και όπως είναι τα σώματα εκείνων, έτσι είναι οι ψυχές αυτών, κατεχόμενες από υδρωπικία και πυρετό. Τέτοια λοιπόν είναι η απόγνωσης, γιατί μετά τις απολαύσεις μετατρέπεται σε αναπηρία. Τέτοιος λοιπόν είναι ο κορεσμός και η μέθη, αφού κάνει χωλούς και στραβούς. Και θα δεις και εκείνους να έχουν τέτοιες ψυχές, όπως αυτοί τα σώματα, δηλαδή, λαμπρές και στολισμένες. Γιατί εκείνοι οι όποιοι ζουν με ευγνωμοσύνη, οι όποιοι δεν επιζητούν τίποτε περισσότερο από την αυτάρκεια, οι όποιοι φιλοσοφούν, έτσι είναι με κάθε χαρά.
    Ας δούμε όμως και στις δύο περιπτώσεις το τέλος. Εκεί υπάρχει ηδονή ακόλαστος, γέλια πολλά, μέθη, αστεία, αισχρολογία, γιατί επειδή αυτοί ντρέπονται να μιλούν αισχρά, τούτο γίνεται με τις πόρνες. Εδώ όμως φιλανθρωπία, ηπιότητα. Σε εκείνον που καλεί αυτούς είναι παρούσα η ματαιοδοξία και τον οπλίζει, ενώ εδώ η φιλανθρωπία και η ηπιότητα. Γιατί εκείνο το τραπέζι το συγκροτεί η φιλανθρωπία, αυτό όμως η ματαιοδοξία και η ωμότητα από την αδικία και την πλεονεξία. Και εκείνο καταλήγει σε αυτά που είπα, δηλαδή σε απόγνωση, σε έκσταση, σε τρέλα, γιατί τέτοια γεννά η ματαιοδοξία. Αυτό όμως καταλήγει σε ευχαριστία και δόξα του Θεού. Και ο έπαινος των ανθρώπων σε αυτό είναι περισσότερος, γιατί εκείνον τον φθονούν, ενώ αυτόν όλοι τον έχουν ως κοινό Πατέρα, ακόμη και εκείνοι που δεν ευεργετήθηκαν. Και όπως ακριβώς στην περίπτωση των αδικημένων και εκείνοι που δεν έχουν αδικηθεί καθόλου συμπάσχουν και φαίνονται όλοι από κοινού εχθροί, έτσι και στην περίπτωση των ευεργετημένων και εκείνοι που δεν ευεργετήθηκαν, όπως οι ευεργετημένοι, επαινούν και θαυμάζουν αυτόν που έχει κάνει τις ευεργεσίες. Και εκεί υπάρχει πολύς φθόνος, εδώ όμως μεγάλη φροντίδα και ευχαριστίες από όλους. Και αυτά συμβαίνουν στην παρούσα ζωή. Στην άλλη όμως, όταν θα έλθει ο Χριστός, αυτός θα σταθεί με πολλή παρρησία και θα ακουστεί σε όλη την οικουμένη, «Με είδες να πεινώ και μου έδωσες να φάγω, γυμνό και με έντυσες, ξένο και με περιμάζευες» και όλα τα παρόμοια. Εκείνος όμως θα ακούσει τα αντίθετα, «Πονηρέ δούλε και τεμπέλη» και πάλι, Αλλοίμονο σε σας που σπαταλάτε χρήματα για τα στρώματά σας και κοιμάστε σε ελεφάντινα κρεβάτια, σε σας που πίνετε το διυλισμένο εκλεκτό κρασί και αλείφεσθε με τα καλύτερα μύρα, γιατί νομίσατε αυτά ως μόνιμα και όχι ως παροδικά»
    Σας έχω πει αυτά όχι χωρίς λόγο, αλλά για να αλλάξω τη γνώμη σας και να μη κάνετε τίποτε το ανώφελο. Τι λοιπόν, θα ειπεί κάποιος, ότι και αυτά και εκείνα κάνω; Πολύς λόγος γίνεται γι’ αυτό από όλους. Και ποια ανάγκη υπάρχει, είπε μου, ενώ είναι δυνατό να κάνης τα πάντα με ωφέλεια, να τα διακρίνεις, σε αλλά που δεν χρειάζονται καθόλου, αλλά και να καταναλώνεις στα χαμένα, σ’ αλλά δε χρήσιμα; Είπε μου, εάν καθώς έσπερνες ένα μέρος του σπόρου έρριπτες στην πέτρα και το άλλο σε χώμα εύφορο, άρα θα σού επαρκούσε αυτό και θα έλεγες τί λοιπόν βλάπτει αν ρίψομε άλλο σπόρο στα χαμένα και άλλο σε εύφορο χώμα; Γιατί λοιπόν να μη ρίψομε όλο το σπόρο σε εύφορο χώμα; γιατί περιορίζεις το κέρδος; Και αν είναι ανάγκη να συγκεντρώνεις χρήματα, δεν θα το ειπείς αυτό, αλλά από παντού συγκεντρώνεις, εκεί όμως όχι. Και αν πρέπει να δανείζεις, δεν θα ειπείς, γιατί αλλά να δώσουμε στους πτωχούς και αλλά στους πλουσίους, αλλά όλα σε εκείνους. Εδώ όμως, όπου το κέρδος είναι τόσο μεγάλο, δεν σκέπτεσαι αυτό και δεν θα σταματήσεις ποτέ το να ξοδεύεις στα χαμένα και να σπάταλός μάταια;
    Αλλά έχει και αυτό κέρδος, θα ειπεί κάποιος. Ποιο είναι αυτό; είπε μου. Αυξάνει τις φιλίες. Τίποτε δεν είναι ψυχρότερο από τους ανθρώπους που γίνονται φίλοι από αυτά, από το τραπέζι δηλαδή και το χορτασμό. Από εδώ προέρχονται οι φιλίες μόνο των παρασίτων. Να μη υβρίσεις τόσο θαυμαστό πράγμα, την αγάπη, ούτε να λέγεις αυτήν τη φιλία ότι είναι ρίζα της αγάπης, όπως εάν κάποιος έλεγε για ένα δένδρο που καρπίζει χρυσό και πολύτιμους λίθους, ότι δεν είναι τέτοια η ρίζα, αλλά ότι προέρχονται από τους χυμούς αυτού. Αυτό κάνεις και συ, γιατί και αν ακόμη προσέλθει από εκεί φιλία, δεν θα μπορούσε τίποτε να γίνει ψυχρότερο από αυτήν. Εκείνα όμως τα τραπέζια προκαλούν φιλία, όχι προς τους ανθρώπους, αλλά προς τον Θεό και μάλιστα ισχυρή, όταν παρατείνονται τα τραπέζια. Γιατί εκείνος που καταναλώνει άλλα εδώ και άλλα εκεί, και αν ακόμη δώσει πολλά, δεν έχει πράξει τίποτε μεγάλο. Εκείνος όμως που καταναλώνει τα πάντα εδώ, και αν ακόμη έχει δώσει λίγα, έπραξε το πάν. Γιατί εκείνο που επιζητούμε δεν είναι να δώσουμε πολλά η λίγα, αλλά να μη δώσουμε λιγότερα από τις δυνάμεις μας. Ας ενθυμούμεθα το δούλο με τα πέντε τάλαντα και εκείνον με τα δύο. Ας ενθυμούμεθα τη χήρα που έρριψε τα δύο λεπτά. Ας ενθυμούμεθα τη χήρα που έζησε στα χρόνια του προφήτη Ηλία. Δεν είπε εκείνη που έρριψε τα δύο λεπτά, τι λοιπόν βλάπτει, αν κρατήσω το ένα λεπτό για τον εαυτό μου και δώσω το άλλο; αλλά πρόσφερε όλη την περιουσία της. Εσύ όμως αν και έχεις τόση μεγάλη αφθονία αγαθών, είσαι πιο φιλάργυρος από εκείνη.
    Ας μη αδιαφορούμε λοιπόν για τη σωτηρία μας, αλλά ας την στηρίξουμε στην ελεημοσύνη. Γιατί τίποτε δεν είναι καλύτερο από αυτήν, και θα το αποδείξει το μέλλον, μάλιστα δε το απέδειξε και το παρόν. (ΕΠΕ 22,87-101)

61. «Φρονιμάδα μεγάλης σε σώμα νέας» (Δ, 97).
Ο ι. Δαμασκηνός τονίζει τη σύνεσι της Θεοτόκου που ήταν αντιστρόφως ανάλογη προς την ηλικία της: σύνεσις ώριμης γυναίκας σε νεαρό κορίτσι! Εξαιρετικό χαρακτηριστικό για μια νέα κόρη, σαν την Παρθένο Μαρία.
Η φρόνησις και η σύνεσις συμβαδίζουν συνήθως με την ηλικία ή και, καμμιά φορά, έρχονται δεύτερες, σπανίως όμως πρώτες. Σε ελάχιστους δηλαδή ανθρώπους η σύνεσις, η φρόνιμη σκέψις είναι πιο ώριμη από την ηλικία τους. Οι πιο πολλοί άνθρωποι στην νεανική τους ηλικία είναι συνήθως «άσοφοι και ασύνετοι» (Εφ. ε' 15. Ρωμ. α' 31).
Η Θεοτόκος από την εφηβική της ηλικία ανήκε στους λίγους, στους συνετούς. Σ’ εκείνους για τους οποίους το Άγιον Πνεύμα είπε: «γήρας τίμιον ου το πολυχρόνιον ουδέ αριθμώ ετών μεμέτρηται˙ πολιά (=σεβαστή) δε έστι σύνεσις ανθρώποις και ηλικία γήρως (=γεράματα) βίος ακηλίδωτος». (Σοφ. Σολομ. δ’ 8-9). Η σύνεσις της Θεοτόκου επήγαζε από τον ακηλίδωτο βίο της. Η ευσέβεια είναι η μάνα της σωφροσύνης και της συνέσεως, ενώ αντίθετα η ασέβεια και η ζωή της ασωτείας οδηγεί στην απερισκεψία, την αφροσύνη, την τρέλλα! Έτσι μπορούμε να πούμε ότι η αιτία της αφροσύνης των ανθρώπων δεν είναι τόσο η μικρή ηλικία όσο η ασέβεια και η αμαρτωλή ζωή.
Η σύνεσις, εξάλλου, της Θεοτόκου είχε και μια άλλη πηγή: την μελέτη του Λόγου του Θεού. Η Θεοτόκος μελετούσε τις Άγιες Γραφές. «Όλα εις τον άγιον βίον της αποδεικνύουν ότι η ψυχή της και η σκέψις της ήταν διαποτισμένα βαθειά από το πνεύμα της Γραφής. Ο Ωριγένης, αλλά και άλλοι εκκλ. συγγραφείς, ομιλούν με θαυμασμόν δια την εξαίρετον γνώσιν και κατανόησιν της Γραφής που παρουσιάζει η αγία Παρθένος» (X, 31). Η μελέτη αυτή πρόσθετε στη νεανική της ύπαρξι σύνεσι και σοφία. Τα σοφιολογικά βιβλία της Π. Διαθήκης, που σαν βασικά προσόντα του ανθρώπου αναφέρουν τη σοφία και τη σύνεσι, θα ήταν καθημερινό εντρύφημα της Θεοτόκου. «Ουδείς εξ εαυτού σοφός», έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες. Αυτό ισχύει και για την Θεοτόκο. Έγινε «σοφή» και συνετή, αφομοιώνοντας όλη τη σοφία και τη σύνεσι των πιστών ανθρώπων που αναφέρονται στις Γραφές.
Η μελέτη της Αγίας Γραφής είναι η βάσις για ν’ αποκτούν οι νέοι νέες αυτό που συνήθως τους λείπει: η σύνεσις δηλαδή και η σοφία.

(Μητροπολίτου Αχελώου Ευθυμίου Στυλίου, Η Πρώτη, εκδ. Γρηγόρη, σελ. 88-89 )

ΑΠΟ τρία πράγματα δεν μπορώ τελείως να ελευθερωθώ, έλεγε ο Αββάς Ποιμήν. Από το φαγητό, από τα ενδύματα κι από τον ύπνο. Αγωνίζομαι όμως να τα περιορίσω στο ελάχιστο.

ΕΙΠΑΝ κάποτε στον παραπανω Όσιο πως κάποιος αδελφός στην σκήτη δεν έπινε κρασί.
- Κρασί; έκανε έκπληκτος εκείνος. Μα τέτοιο πράγμα δεν επιτρέπεται καθόλου στους μοναχούς.

ΕΛΕΓΑΝ με θαυμασμό οι αδελφοί στην σκήτη για τον Αββά Σαρματά πως τόσο πολύ είχε υποτάξει τον ύπνο με την διαρκή εγκράτεια, που όταν του έλεγε, έλα, ερχόταν, κι όταν πάλι του έλεγε να φύγει, έφευγε.

(Γεροντικό, Σταλαγματιές απο την Πατερική Σοφία, Θεοδώρας Χαμπάκη, Εκδόσεις Ορθοδόξου Χριστιανικής αδελφότητας "ΑΓΙΑ ΛΥΔΙΑ", σελ. 95 )