Από άνθρωπος, απάνθρωπος, θηρίο, διάβολος…
«Όλα είναι υπέροχα, όταν βγαίνουν από τα χέρια του Θεού, και όλα εκφυλίζονται στα χέρια του ανθρώπου» (Ζαν Ζακ Ρουσώ)
«Ο κόσμος είναι κτηνωδία, για αυτούς που σκέφτονται, και τραγωδία, για αυτούς που αισθάνονται» (Οράτιος Γουώλπολ)
«Από το «homo homini res sacra» (ο άνθρωπος είναι για τον άνθρωπο πράγμα ιερό) του Σενέκα στο «homo homini lupus» (ο άνθρωπος είναι για τον άνθρωπο λύκος)».
«Ο άνθρωπος είναι κατά βάση άγριο, απαίσιο θηρίο. Εμείς τον ξέρουμε μόνο στην κατάσταση του δαμασμού και της εξημέρωσης που ονομάζεται πολιτισμός. Για τούτο μας τρομάζουν τα ξεσπάσματα της φύσης του όταν τύχει να εκδηλωθούν. Οποτε όμως και όπου οι φραγμοί και οι αλυσίδες της έννομης τάξης πέφτουν και επικρατεί αναρχία, γίνεται αμέσως φανερό τι είναι ο άνθρωπος…» (Σοπενάουερ, εκδόσεις Στιγμή σελ. 30)
«Ο Φον Σίραχ, που καταδικάστηκε στη Νυρεμβέργη σε είκοσι χρόνια κάθειρξη, είπε για το Χίτλερ, που όπως είναι γνωστό, εφάρμοσε στην πράξη το Νιτσεϊσμό:
«Ως το 1933 ήταν άνθρωπος,
από το 1933-39 ήταν υπεράνθρωπος
κι από το 1940 ήταν απάνθρωπος». (Με Θεό ή δίχως Θεό, Μιχαήλ Μιχαηλιδη σελ. 100)
«Έλα και γίνε σωστός άνθρωπος, για να μη διαψευσθεί με σένα η ονομασία της φύσεως. Άραγε καταλάβατε καλά αυτό που σας είπα; Είναι, λέγει, άνθρωπος, πολλές φορές όμως άνθρωπος στο όνομα και όχι άνθρωπος στο εσωτερικό φρόνημα.
Γιατί, όταν σε δω να ζεις παράλογα, πώς θα σε ονομάσω άνθρωπο και όχι βόδι; Όταν σε δω να αρπάζεις, πώς θα σε ονομάσω άνθρωπο και όχι λύκο; Όταν σε δω να πορνεύεις, πώς θα σε ονομάσω άνθρωπο και όχι γουρούνι; Όταν σε δω δόλιο, πώς θα σε ονομάσω άνθρωπο και όχι φίδι; Όταν σε δω να βγάζεις δηλητήριο από το στόμα σου, πώς θα σε ονομάσω άνθρωπο και όχι κόμπρα; Όταν σε δω ανόητο, πώς θα σε ονομάσω άνθρωπο και όχι όνο; Όταν σε δω να μοιχεύεις, πώς θα σε ονομάσω άνθρωπο και όχι άλογο παθιασμένο από επιθυμία για το θηλυκό; Όταν σε δω απείθαρχο και ασύνετο, πώς θα σε ονομάσω άνθρωπο και όχι πέτρα;
Ο Θεός σου χάρισε ευγένεια, γιατί προδίδεις την αρετή της φύσεώς σου; Η Αγ. Γραφή λέγει: «Ας δημιουργήσουμε τον άνθρωπο σύμφωνα με τη δική μας εικόνα και με τη δυνατότητα να μας μοιάσει». Κατανόησε άνθρωπε, σύμφωνα με την εικόνα ποιού δημιουργήθηκες και μην καταντήσεις στην αθλιότητα των αλόγων ζώων». (Παιδαγωγική Ανθρωπολογία Ιωάννου Χρυσοστόμου, Χαρώνη Β, κειμενο Νο. 844)
«Δεν ονόμασε ματαίως ο Χριστός τον βασιλέα Ηρώδη αλώπεκα (αλεπού). Γενικά ο χαρακτήρας του Ηρώδη ήταν χαρακτήρας αλεπούς. Εκείνος ήταν ύπουλος όπως η αλεπού, περίφοβος όπως η αλεπού και σκληρός επί των αδυνάτων όπως η αλεπού.
Ο χαρακτήρας πολλών κακών ανθρώπων, τους οποίους αποθανάτισε η ιστορία, εκφράζεται σαφώς δια του χαρακτήρα είτε ενός άγριου ζώου είτε δι’ ενός φοβερού φυσικού φαινομένου – της θύελλας, του χαλαζιού, του λοιμού. Ο χαρακτήρας, αντιθέτως, πολλών αγαθών ανθρώπων τους οποίους αποθανάτισε η ιστορία, εκφράζεται σαφώς δια του χαρακτήρα είτε ενός ηπίου ζώου, είτε δι’ ενός καρποφόρου φυτού, είτε δι’ ενός ευχάριστου και ευεργετικού φαινομένου. «Ιδού εγώ αποστέλλω υμάς ως πρόβατα εν μέσω λύκων, γίνεσθε ουν φρόνιμοι ως οι όφεις και ακέραιοι ως αι περιστεραί» (Ματθ. 10, 16)
Η ιστορία σημειώνει μόνον τους επώνυμους εκπροσώπους του καλού και του κακού. Αλλά και όλοι οι άνθρωποι, οι ακολουθήσαντες αυτούς τους επώνυμους εκπροσώπους του καλού και του κακού και οι οποίοι από τους ιστορικούς ωνομάσθησαν αγέλη ή μάζα του λαού – όλοι αυτοί έχουν έκαστος τον χαρακτήρα του». (Άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς, Στοχασμοί περί του καλού και του κακού, εκδ. Μεταμορφώσεως Μήλεσι, σελ. 235)
«Ο άνθρωπος είναι μια ύπαρξη με τις πλέον μεγάλες διαστάσεις: εκτείνεται από το διάβολο μέχρι το Θεό, και δύναται να γίνει και Θεός κατά χάρη, και διάβολος κατά την ελεύθερη βούληση του. Μέσα σε κάθε αμαρτία υπάρχει και ολίγον τι του διαβόλου. Δια της φιλαμαρτίας και της εκούσιας και επιμόνου παραμονής εις την αμαρτία, ο άνθρωπος βαθμιαίως διαβολοποιείται, μεταβάλλεται βαθμιαίως εις διαβολάνθρωπο και δημιουργεί θεληματικώς την κόλαση δια τον εαυτό του. Διότι κάθε αμαρτία είναι μια μικρή κόλαση.
Αντιθέτως, μέσα εις την εκκλησία του Χριστού, γίνεται βαθμηδόν θεάνθρωπος κατά χάριν, και κατ’ αυτόν τον τρόπο αποκτά μέσα εις την ψυχή του τον παράδεισο. Διότι κάθε μια αγία ευαγγελική αρετή είναι μικρός παράδεισος δια την ψυχή». (άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς, Ανθρωπος και Θεάνθρωπος σελ. 96)
Τα σπλάχνα του άσπλαχνου Ιούδα! Πράξεις Αποστόλων
Πραξ. 1,15 Καὶ ἐν ταῖς ἡμέραις ταύταις ἀναστὰς Πέτρος ἐν μέσῳ τῶν μαθητῶν εἶπεν· ἦν τε ὄχλος ὀνομάτων ἐπὶ τὸ αὐτὸ ὡς ἑκατὸν εἴκοσιν· (=Και κατά τας ημέρας αυτάς εσηκώθηκε ο Πετρος στο μέσον των μαθητών και είπε· ήσαν δε εκεί συνηθροισμένοι εκατόν είκοσι περίπου πρόσωπα·)
Πραξ. 1,16 ἄνδρες ἀδελφοί, ἔδει πληρωθῆναι τὴν γραφὴν ταύτην ἣν προεῖπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον διὰ στόματος Δαυΐδ περὶ Ἰούδα τοῦ γενομένου ὁδηγοῦ τοῖς συλλαβοῦσι τὸν Ἰησοῦν, (=“άνδρες αδελφοί, έπρεπε να εκπληρωθή ακριβώς η προφητεία της Γραφής, την οποίαν προείπε το Πνεύμα το Αγιον με το στόμα του Δαυίδ δια τον Ιούδαν, ο οποίος έγινε οδηγός εκείνων, που συνέλαβαν τον Ιησούν).
Πραξ. 1,17 ὅτι κατηριθμημένος ἦν σὺν ἡμῖν καὶ ἔλαχε τὸν κλῆρον τῆς διακονίας ταύτης. (Η προφητεία λέγει, ότι είχε και αυτός συμπεριληφθή στον αριθμόν μας και έλαβεν εκ μέρους του Θεού ως τιμητικήν δωρεάν, ωσάν θείον λαχνόν, μέρος εις την αποστολικήν αυτήν διακονίαν).
Πραξ. 1,18 οὗτος μὲν οὖν ἐκτήσατο χωρίον ἐκ μισθοῦ τῆς ἀδικίας, καὶ πρηνὴς γενόμενος ἐλάκησε μέσος, καὶ ἐξεχύθη πάντα τὰ σπλάγχνα αὐτοῦ· (Αυτός μεν, λοιπόν, απέκτησε με τα χρήματα της προδοσίας του κάποιο χωράφι. Και όταν εκρεμάσθη, έπεσε πρηνής κάτω στο χώμα, διερράγη στο μέσον του σώματός του και εχύθηκαν έξω όλα τα σπλάγχνα του»).
Καθολική Επιστολή Ιακώβου:
«Ιακ. 2,13 ἡ γὰρ κρίσις ἀνέλεος τῷ μὴ ποιήσαντι ἔλεος· κατακαυχᾶται ἔλεος κρίσεως. (Μη παρασύρεσθε από από την προσωποληψίαν και φαίνεσθε σκληροί και άσπλαγχνοι απέναντι των πτωχών και ασήμων, διότι η κρίσις του Θεού θα είναι χωρίς έλεος, δι' εκείνον, που δεν έδειξε έλεος προς τους αδελφούς του. Το έλεος και η ευσπλαγχνία κατανικά και εξουδετερώνει την καταδίκην»).
«Ρώτησαν τον φιλόσοφο Στίλπωνα, αν υπάρχει κάτι πιο ψυχρό από ένα άγαλμα.
«Ναι», είπε, «ένας αναίσθητος άνθρωπος». (Αρχαία Ελληνικά ανέκδοτα, Σωκράτη Γκίκα σελ. 30)

«Έλεγαν για τον αββά Σεραπίωνα ότι στην Αλεξάνδρεια συνάντησε έναν φτωχό που έτρεμε από το κρύο, στάθηκε την ώρα εκείνη και συλλογίσθηκε: «Πώς εγώ που έχω την ιδέα ότι είμαι ασκητής φορώ χιτώνα, και αυτός ο φτωχός –καλύτερα ο  Χριστός- πεθαίνει από το κρύο; Σίγουρα αν τον αφήσω και πεθάνει, θα κριθώ την ημέρα της κρίσεως ως φονιάς».

Και ξεντύθηκε ως καλός αθλητής και έδωσε το ρούχο που φορούσε στον φτωχό και καθόταν έχοντας στη μασχάλη του το μικρό ευαγγέλιο,που το κρατούσε πάντοτε. Περνώντας από κει αυτός που αποκαλείται ο επί της τάξεως, σαν τον είδε γυμνό, του λέει:

«Αββά Σεραπίων, ποιος σε ξέντυσε;» Βγάζει ο αββάς το μικρό ευαγγέλιο και του λέει: «Αυτός με ξέντυσε».

Σηκώνεται κατόπιν από κει και ανταμώνει κάποιον που κρατούνταν για χρέος από άλλον, γιατί δεν είχε να του το εξοφλήσει. Πουλάει λοιπόν ο αθάνατος Σεραπίων το μικρό ευαγγέλιο και δίνει το χρέος του ανθρώπου που βρισκόταν σε δύσκολη θέση. Και επέστρεψε στο κελί του γυμνός. Σαν τον είδε ο μαθητής του γυμνό, του λέει: «Αββά, που είναι το κοντό σου κολόβιο;»

Και απάντα ο Γέροντας: «Το έστειλα παιδί μου, εκεί που θα το χρειασθούμε». «Και το μικρό σου ευαγγέλιο –ρωτά ο αδελφός- που είναι;»  Κι ο γέροντας αποκρίνεται: «Να παιδί μου, αυτόν που μου έλεγε καθημερινά, πούλησε ό,τι έχεις και δώσε τα στους φτωχούς, αυτόν πούλησα και έδωσα σε φτωχούς, ώστε την ημέρα της Κρίσεως να βρούμε μεγαλύτερη παρρησία ενώπιον του». (Μέγα Γεροντικό τόμος Γ σελ. 417)

Η ευσπλαχνία του Χριστού και των αγίων…

«Καὶ ἐξελθὼν ὁ Ἰησοῦς εἶδε πολὺν ὄχλον, καὶ ἐσπλαγχνίσθη ἐπ᾿ αὐτοῖς καὶ ἐθεράπευσε τοὺς ἀῤῥώστους αὐτῶν.

(=Και όταν εβγήκεν ο Ιησούς από εκεί που έμενεν, είδε πολύν λαόν, επλαγχνίσθη αυτούς και εθεράπευσεν όλους όσοι ήσαν άρωστοι) (Κατά Ματθαίον 14,14)

«Ὁ δὲ Ἰησοῦς προσκαλεσάμενος τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ εἶπε· σπλαγχνίζομαι ἐπὶ τὸν ὄχλον, ὅτι ἤδη ἡμέραι τρεῖς προσμένουσί μοι καὶ οὐκ ἔχουσι τί φάγωσι· καὶ ἀπολῦσαι αὐτοὺς νήστεις οὐ θέλω, μήποτε ἐκλυθῶσιν ἐν τῇ ὁδῷ.      (=Ο δε Ιησούς επροσκάλεσε τους μαθητάς του και είπε• “σπλαγχνίζομαι τον λαόν αυτόν, ότι τρεις τώρα ημέρας μένουν κοντά μου και δεν έχουν τι να φάγουν. Δεν θέλω δε να τους αφήσω να γυρίσουν εις τα σπίτια των νηστικοί, μήπως και παραλύσουν στον δρόμον και πέσουν από την πείναν”. (Κατά Ματθαίον 15,32)

«ὡς δὲ ἤγγισε τῇ πύλῃ τῆς πόλεως, καὶ ἰδοὺ ἐξεκομίζετο τεθνηκὼς υἱὸς μονογενὴς τῇ μητρὶ αὐτοῦ, καὶ αὕτη ἦν χήρα, καὶ ὄχλος τῆς πόλεως ἱκανὸς ἦν σὺν αὐτῇ. καὶ ἰδὼν αὐτὴν ὁ Κύριος ἐσπλαγχνίσθη ἐπ᾿ αὐτῇ καὶ εἶπεν αὐτῇ· μὴ κλαῖε·      (=Μολις δε επλησίασε εις την πύλην της πόλεως και ιδού εγίνετο η εκφορά ενός νεκρού, ο οποίος ήτο μονογενής υιός εις μητέρα χήραν και αποστράτευτον και πολύς λαός με πολλήν συμπάθειαν προς αυτήν παρακολουθούσε μαζή της την κηδείαν. Και όταν την είδε ο Κυριος, την ευσπλαγχνίσθη και της είπε• “μη κλαίεις”) (Κατά Λουκάν ζ 12,13).

«καὶ ὡς ἤγγισεν, ἰδὼν τὴν πόλιν ἔκλαυσεν ἐπ᾿ αὐτῇ,… (Και καθώς επλησίασε προς την Ιερουσαλήμ και είδε την πόλιν, ανελύθη εις δάκρυα και λυγμούς δι' αυτήν) (Κατά Λουκάν 19,41)

«Προς Φιλιππησίους Επιστολη Απ. Παύλου 1,8:      μάρτυς γάρ μού ἐστιν ὁ Θεός, ὡς ἐπιποθῶ πάντας ὑμᾶς ἐν σπλάγχνοις Ἰησοῦ Χριστοῦ. ( =Διότι είναι μάρτυς μου ο Θεός, πόσον πολύ σας ποθώ και σας αγαπώ με την καρδίαν μου, η οποία ανήκει εξ ολοκλήρου στον Χριστό).

Ἐνδύσασθε οὖν, ὡς ἐκλεκτοὶ τοῦ Θεοῦ ἅγιοι καὶ ἠγαπημένοι, σπλάγχνα οἰκτιρμοῦ (Προς Κολασσαείς επιστολή Παύλου. γ 12)

Ευσπλαχνία και με ένα βλέμμα

«Ελληνας δημοσιογράφος, που βρέθηκε στην Αμερική, διηγείται τα εξης: Στο υπόγειο του μετρό της Ν. Υόρκης, καθόταν μια κοπέλα σε άθλια κατάσταση, ζητώντας ελεημοσύνη. Ο δημοσιογράφος της πλησίασε. Την κοίταξε με συμπόνοια. Και έδωσε τον οβολό του. «Σ' ευχαριστώ που γύρισες να με κοιτάξεις», του είπε. Προσέξτε: Δεν είπε: «σε ευχαριστώ που μου έδωσες κάτι», αλλά «που γύρισες να με κοιτάξεις». (αρχ. Βασιλείου Μπακογιάννη, Τεστ προσωπικότητας σελ. 17)

Η ευσπλαχνία είναι φυσική αρετή

«Ω του θαύματος, αύτη η κυριωτέρα πασών των αρετών φυσική εστίν» (οσίου Πέτρου Δαμασκηνού)

«Κάποιος αδελφός ρώτησε τον αββά Παμβώ: «Γιατί με εμποδίζουν οι δαίμονες να κάνω καλό στον πλησίον μου;» Και ο Γέροντας του λέει: «Μη μιλάς έτσι, γιατί πας να βγάλεις ψεύτη τον Θεό.

Καλύτερα πες: Δεν έχω καθόλου την επιθυμία να σπλαχνίζομαι. Γιατί μας πρόλαβε ο Θεός και είπε: Σας  έχω δώσει εξουσία να πατάτε πάνω σε φίδια και σκορπιούς και να κυριαρχείτε πάνω σε όλη τη δύναμη του εχθρού». (Μέγα Γεροντικό τόμος Γ σελ. 139)

«Δεν υπάρχει αγάπη εκεί όπου δεν υπάρχει θέληση» (Γκάντι)

«Τι να πει κανείς; Είναι και μια αγωγή που είχε δοθεί παλιότερα από μερικούς πνευματικούς κύκλους. Χρόνια τώρα θυμάμαι ένα περιστατικό και δεν μπορώ να το ξεχάσω.

Σε ένα βρεφοκομείο υπηρετούσαν αφιερωμένες νοσοκόμες. Σε κάποιο άρρωστο παιδάκι έπρεπε να κάνει ο γιατρός μια εξέταση με ραδιενέργεια και ζήτησε να πάει μια νοσοκόμα να τον βοηθήσει, αλλά δεν πήγε καμία από αυτές, γιατί φοβόνταν μήπως πάθουν τίποτε από την ραδιενέργεια.

Κατ’ αρχάς , αφού ήταν αφιερωμένες, δεν υπήρχε θέμα. Αν σκέφτονταν να παντρευτούν, τότε θα πείραζε. Αλλά και να σκέφτονταν  να δημιουργήσουν οικογένεια, πάλι έπρεπε να κάνουν μια θυσία σαν πνευματικοί άνθρωποι που ήταν. Κανονικά, έπρεπε να μαλώνουν ποια να πάει. Και τελικά, έτρεξε να βοηθήσει τον γιατρό μια άλλη, που ούτε πνευματικά ζούσε, άλλα και σκεφτόταν να παντρευτεί, γιατί λυπήθηκε το παιδάκι». (Γέροντος Παϊσίου Λόγοι, τόμος Γ σελ. 108)

Είναι το πιο σπουδαίο από όλα

«Αυτό είναι εκείνο, στο οποίο μπορούμε να μοιάσουμε στο Θεό, η ελεημοσύνη και η ευσπλαχνία, όταν λοιπόν δεν έχουμε αυτή την ομοιότητα, είμαστε στερημένοι από κάθε αρετή.

Δεν είπε ο Κύριος, «αν νηστεύετε, θα είσθε όμοιοι με τον ουράνιο Πατέρα σας», δεν είπε, «αν παρθενέψετε», ούτε είπε» αν προσεύχεσθε, θα είσθε όμοιοι με τον ουράνιο Πατέρα σας», γιατί κανένα από αυτά δεν αναφέρεται στο Θεό, ούτε ο Θεός ασχολείται με κάποιο από αυτά.

Αλλά τι λέγει; «Να είσθε σπλαχνικοί προς τους ανθρώπους, όπως είναι σπλαχνικός προς όλους ο ουράνιος Πατέρας σας». Αυτό είναι το έργο του Θεού».

«Αυτή η τέχνη (της ευσπλαχνίας) είναι ανώτερη από όλες εκείνες.

Το εργαστήριό της έχει κτιστεί στους ουρανούς. Τα εργαλεία της δεν είναι κατασκευασμένα από σίδερο και χαλκό, αλλά από αγαθότητα και καλή διάθεση. Αυτής της τέχνης δάσκαλος είναι ο Χριστός και ο Πατέρας Του.

Γιατί λέγει ο Χριστός: «Γίνεσθε ευσπλαχνικοί, όπως και ο ουράνιος Πατέρας σας». Και το θαυμαστό βέβαια είναι, ότι παρόλο που είναι τόσο πολύ ανώτερη από τις άλλες τέχνες, δεν χρειάζεται ούτε κόπο, ούτε χρόνο, για να την κατορθώσει κανείς, αρκεί να θελήσει, και το παν κατορθώθηκε». (Παιδαγωγική Ανθρωπολογία Ιωάννου Χρυσοστόμου, Χαρώνη Β. κείμενα Νο 3256, 3257)

Τα Μνημόσυνα και η Θ. Λειτουργία ωφελούν τους νεκρούς

«Περιοριζόμαστε σ’ ένα τέτοιο γεγονός, που αναφέρει ο άγιος Γρηγόριος ο Διάλογος:Σ’ ένα μοναστήρι ήταν ένας μοναχός, ονόματι Ιούστος, που έπασχε από τη νόσο της φιλαργυρίας. Αρρώστησε και απέθανε αμετανόητος. Ο ηγούμενος   έδωσε εντολή να κάνουν για την ψυχή του, τριάντα συνεχείς Θ. Λειτουργίες. Όταν τελείωσαν οι Θ. Λειτουργίες, ο νεκρός φανερώθηκε μια νύχτα στον   κατά σάρκα αδερφό του, ονόματι Καπιόσο.
-    Πως είσαι εκεί που βρίσκεσαι; (τον ρώτησε ο Καπιόσος)
-    Μέχρι τώρα ήμουν πολύ άσχημα. Τώρα όμως είμαι καλά.
Ο Καπιόσος πήγε στο μοναστήρι. Ανήγγειλε στους μοναχούς το όραμα που είδε. Μέτρησαν μια μια τις ημέρες και βρήκαν, πως την ημέρα που εμφανίσθηκε ο νεκρός, συμπληρώθηκαν οι τριάντα Θ. Λειτουργίες».  (Ευεργετινός. Τομ. Β’, σελ. 109).

Οι ψυχές & η συγχώρεση μεταξύ μας

«Ένας μοναχός έφτιαξε αντικλείδι και με αυτό άνοιγε το κελί ενός Γέροντα και του έπαιρνε τα λίγα χρήματα που είχε. Το είδε ο γέροντας και έγραψε ένα σημείωμα, που έλεγε: «κύριε, αδελφέ μου, όποιος και αν είσαι, σε παρακαλώ, δείξε αγάπη και άφησε τα μισά χρήματα για τις ανάγκες μου». Χώρισε λοιπόν τα χρήματα σε δύο ίσα μέρη, κι έβαλε και το σημείωμα. Όμως, και πάλι ο κλέφτης πήρε όλα τα χρήματα, σκίζοντας το σημείωμα.

Μετά δύο χρόνια έρχεται στα πρόθυρα του θανάτου ο κλέφτης μοναχός, μα παιδευότανε και η ψυχή του δεν έβγαινε. Τότε κάλεσε τον Γέροντα και τού λέει:

- Συγχώρεσέ με και προσευχήσου για μένα, Γέροντα. Εγώ ήμουν που σου έκλεβα τα χρήματα. Και του λέει ο Γέροντας.

- Μα, γιατί ευλογημένε δεν το ‘λεγες νωρίτερα; Ωστόσο, προσευχήθηκε ο Γέροντας, κι έτσι ο μοναχός παρέδωσε το πνεύμα του» (Έρως Ερήμου, Μικρό Γεροντικό Δ Π.Β. Πάσχου, εκδ. Ακρίτας σελ. 64)

«Σε περιοχή της Ναυπακτίας Αιτωλ/νίας, ένα ανδρόγυνο, ο Κωνσταντίνος και η Παρασκευή, δεν ζούσε ειρηνικά. Η σύζυγος Παρασκευή απέθανε, χωρίς να συγχωρηθεί με το σύζυγο της. Οπότε φανερώνεται στο σύζυγο της και του λέει: « Δεν συγχωρηθήκαμε. Πήγαινε στον τάφο μου, και πες τρεις φορές: «Παρασκευή, σε συγχωρώ!» (αρχ. Βασιλείου Μπακογιάννη, ο.π. σελ 136)

«Η κ. Χ. διηγήθηκε κάτι που συνέβη σε συγγενικό της περιβάλλον. Μια γυναίκα-θεία κατηγορούσε συνεχώς και με πάθος τις ανιψιές τις. Έτσι, μια απ’ αυτές, πάνω στην αγανάχτηση της, ξεστόμισε εις βάρος της θείας της κατάρα. «Να μην ξεψυχήσει (είπε), αν δεν την ποτίσω η ίδια νερό με τη χούφτα μου». Η θεία της έφτασε στη δύση του επίγειου βίου τη. Επί δεκαπέντε (!) ημέρες «χαροπάλευε», αλλά δεν ξεψυχούσε. Η ανιψιά (που είπε την κατάρα) κατάλαβε τι έφταιγε. Συγχώρεσε εκ βάθους την ετοιμοθάνατη, της έδωσε νερό με τη χούφτα της, και ευθύς ξεψύχησε εν ειρήνη!»  (αρχ. Βασιλείου Μπακογιάννη, Μετά θάνατον σελ. 51)

Πρόγνωση θανάτου προειδοποιήσεις & σημάδια

«Στην Καλαμάτα ένα ανδρόγυνο είχε ένα μικρό παιδί. Μαζί τους ζούσε και ο πατέρας τους. Πέθανε ο πατέρας τους. Οι γονείς έκρυψαν το παιδί τους, για να μην δει τον παππού νεκρό. Εγινε η κηδεία. Και ετάφη ο νεκρός. Το παιδί όμως αναζήτησε τον παππού. Και οι γονείς του για να το καθησυχάσουν, τού είπαν: «Πάει ταξίδι μακριά στην Αθήνα. Θα γυρίσει μετά από ένα εξάμηνο». Ο μικρός ησύχασε προς το παρόν. Αλλά ξαναρωτά: «Πού είναι ο παππούς;» Και έλαβε πάλι την ίδια απάντηση.

Το παιδί αρρώστησε. Και μάλιστα σοβαρά. Μεταφέρθηκε επειγόντως στο νοσοκομείο. Η κατάστασή του κρίσιμη. Και θυμάται τον… παππού! Ξαναρωτά για αυτόν. Και οι γονείς του απαντάνε: «Θα του γράψουμε να έρθει επειγόντως!» Αλλά έλαβαν την απάντηση έκπληξη: «Μην του γράφετε! Θα πάω εγώ να τον βρω!» Τάχασαν οι γονείς! Σαστισμένοι, τον ρωτάνε: «Πότε θα πας;». Και απάντησε ο μικρός: «Σήμερα έχουμε Δευτέρα. Και συνεχίζει: Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σαββάτο, Κυριακή ώρα 1.10 μ.μ. θα πάω να βρω τον παππού!» Πράγματι. Κυριακή ώρα 1.10 μ.μ. ξεψύχησε!... (αρχ. Βασιλείου Μπακογιάννη, Το μεγάλο Σόκ! Σελ. 36-37))

«Στην κυρία Ο. από του Γκούτσε.

Προειδοποιήσεις για τον θάνατο κάποιου προσώπου αναμφισβήτητα υπάρχουν. Και μάλιστα είναι τόσο συχνές και πολυάριθμες που θα μπορούσαμε να τις εκλάβουμε ως κανόνα. Οπωσδήποτε θα έχετε ακούσει για το ότι ραγίζουν τα ποτήρια ή τα τζάμια του παράθυρου ή ότι η φωτογραφία κάποιου νεκρού συγγενή πέφτει σε άλλο σημείο. Και το δικό σας όνειρο για το θάνατο κάποιου πολύ σημαντικού προσώπου είναι ξεκάθαρη προειδοποίηση. Ανάψτε κερί και μοιράστε ελεημοσύνη για την ψυχή του». (αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς,Δεν φτάνει μόνο η πίστη, σελ. 304)

Οι νεκροί νοιάζονται για τις ανάγκες μας…

«Έλεγε ο αββάς Σισώης: «όταν ήμουν σε σκήτη με το Μακάριο, ανεβήκαμε να θερίσουμε μαζί εφτά ονόματα, και να μια χήρα σταχομαζώχτρα πίσω μας έκλαιε ασταμάτητα. Φώναξε , ο γέρων τον κάτοχο του χωραφιού και του είπε: Τι έχει αυτή η ηλικιωμένη γυναίκα και όλο κλαίει; Του απαντά: Στον άνδρα της είχε εμπιστευτεί κάποιος ένα ποσό, αλλά πέθανε ξαφνικά και δεν είπε πού το είχε κρύψει. Θέλει, λοιπόν, τώρα ο κύριος του ποσού να πάρει αυτήν και τα παιδιά της και να τους κάμη δούλους του».
Του λέγει ο Γέρων: «Πες της να έλθει σε εμάς, εκεί όπου αναπαυόμαστε από το λιοπύρι. Και σαν ήλθε η γυναίκα, τής είπε ο γέρων: Γιατί κλαίς έτσι ασταμάτητα! Και απαντά: Στον άνδρα μου εμπιστεύτηκε κάποιος ένα ποσό. Αλλά πέθανε και δεν πρόλαβε να μου πει πού το είχε βάλει. Και τής λέγει ο γέρων: Πάμε να μου δείξεις πού τον έθαψες. Και παίρνοντας τους αδελφούς κοντά του, βγήκε μαζί με εκείνην. Σαν ήλθαν δε στον τάφο, τής είπε ο γέρων: Πήγαινε στο σπίτι σου.
Και αφού προσευχήθηκαν φώναξε ο γέρων το νεκρό και τού λέει: Πού έβαλες το ποσό που σού εμπιστεύθηκαν; «Και εκείνος αποκρίνεται και του λέει: Στο σπίτι μου είναι κρυμμένο, κάτω από το πόδι του κρεββατιού. Και του λέει ο γέρων: Κοιμήσου πάλι έως την ημέρα της αναστάσεως»
(Είπε Γέρων, Το Γεροντικόν, σελ. 150-151)

«Έλεγαν πάλι ότι μια ανύπανδρη κόρη, ευλαβική και αυτή όπως ο πατέρας της, ονόματι Ειρήνη. Σ’ αυτήν, κάποιος γνωστός εμπιστεύτηκε ένα πολύτιμο κόσμημα. Και εκείνη, για να το ασφαλίσει καλύτερα, το έκρυψε στη γη. Ύστερα δε από λίγο, έφυγε από αυτήν εδώ τη ζωή. Ήλθε δε μετά από καιρό εκείνος που της είχε εμπιστευθεί το κόσμημα. Και μη βρίσκοντας τη κόρη, απευθύνθηκε στον πατέρα της, τον Αββά Σπυρίδωνα. Του μιλούσε δε πότε με το κακό και πότε με το καλό.
Λυπημένος λοιπόν ο γέρων για τη ζημία του ανθρώπου εκείνου, πήγε στο μνήμα της θυγατέρας του και παρακαλούσε το Θεό να του δείξει πριν της ώρας της την υποσχεμένη ανάσταση. Και πραγματικά, η ελπίδα του δε διαψεύσθηκε. Γιατί, πάλι ζωντανή η κόρη παρουσιάζεται στον πατέρα της. Και αφού φανέρωσε τον τόπο, όπου ήταν κρυμμένο το κόσμημα, πάλι χάθηκε. Και παίρνοντας ο γέρων το κόσμημα, το έδωσε στον κάτοχο του».
(Είπε Γέρων, Γεροντικό, σελ. 262)

«Η κ. Κων. Κ., κάτοικος Πατρών, τον Ιούνιο του 1997 μού διηγήθηκε: Όταν ήταν μικρή, έμεινε ορφανή από πατέρα. Μεγάλωσε, παντρεύτηκε. Δημιούργησε μια φτωχή οικογένεια. Μια Παρασκευή ημέρα τής εμφανίζεται ο νεκρός πατέρας της και τής λέει: «Την Δευτέρα γίνεται κλήρωση του λαχείου. Πάρε ένα λαχείο με τον αριθμό αυτό:…».

Ξύπνησε. Δεν έδωσε σημασία. Όνειρο ήταν, είπε. Την Δευτέρα διαπίστωσε μετ’ εκπλήξεως πως ο τυχερός αριθμός (που κέρδισε τα εκατομμύρια…) ήταν ο αριθμός που υπέδειξε ο νεκρός πατέρας της» (αρχ. Βασιλείου Μπακογιάννη, Μετά θάνατον σελ. 108-109)

«Ο Αλέξιος Χομιάκοβ, ξαφνικά έχασε τη σύζυγο του, με την οποία ζούσε σε ευτυχέστατο γάμο. Παρόλο που ήταν δυνατός στην πίστη ο Χομιάκοβ έπεσε σε απελπισία εξαιτίας τούτου του χωρισμού. Όμως κάποια νύχτα εμφανίστηκε στον ύπνο του η συγχωρεμένη και του είπε :
«Μην απελπίζεσαι!».
Αυτό ενθάρρυνε πλήρως τον Χομιάκοβ, ώστε συνέχισε και άλλο να μάχεται για την πίστη του Χριστού με την ίδια σφοδρότητα όπως και πριν. Άραγε, δεν είναι κι αυτή επιρροή εκείνου του κόσμου σ’ αυτόν εδώ, από τον Χριστό και μέσω του Χριστού; Και που βρίσκεται το τέλος στον ανεξάντλητο πλούτο τέτοιων παραδειγμάτων, από τα οποία δεν γίνεται να μην βρείτε κι εσείς τουλάχιστον ένα στην δική σας ζωή;»
(αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς,Δεν φτάνει μόνο η πίστη σελ. 53)

Γράφει ο Γρηγόριος για τον φίλο του Βασίλειο…

«…Και τώρα εκείνος (ο Μέγας Βασίλειος) είναι εις τον ουρανόν και εκεί προσφέρει τας θυσίας του δι ημάς, καθώς νομίζω, και προσεύχεται δια τον λαόν· εγκαταλείποντας μας δεν μας έχει εγκαταλείψει ολότελα. Και ο Γρηγόριος μισοπεθαμένος και εις τα μισά κομμένος, απεσπασμένος από την μεγάλη συζυγία και σέρνων βίον πονεμένον και όχι καλοτάξιδον, αυτός είναι ο φυσικός δρόμος μακράν από εκείνον, δεν γνωρίζω που θα καταλήξω, έπειτα από την παιδαγωγία εκείνου.
Και τώρα ακόμα με νουθετεί και με σωφρονίζει με εμφανίσεις του κατά την νύκτα, εάν κάποτε πέσω έξω από το πρέπον».
(Γρηγορίου Θεολόγου,Εις Μέγαν Βασίλειον, εκδ. ΕΠΕ τομ. 6 σελ. 267)

«Η Παναγία θαυματουργεί σε προσκυνητές…

Τον φετινό Δεκαπενταύγουστο επισκέφθηκα για προσκύνημα την ιερά Μονή των Ιβήρων. Εκεί ο ευλαβής προσκυνητής κ. Στέργιος Κισκίνης, κάτοικος Σταγείρων Χαλκιδικής, μας διηγήθηκε το ακόλουθο περιστατικό:

    «Πριν από εφτά ολόκληρα χρόνια βρισκόμουνα σε ολονύκτια αγρυπνία της μονής και προσευχόμενος μπροστά στην εικόνα της Παναγίας, που λένε «Πορταΐτισσα» , κάθισα για λίγο στο στασίδι απέναντι από την εικόνα. Εκεί          από την κούραση μου ήρθε ένας πολύ ελαφρός ύπνος, τόσο που δεν καταλάβαινα αν κοιμόμουν ή αν ήμουν ξύπνιος. Στην κατάσταση αυτή βρισκόμενος, βλέπω μπροστά μου τη γυναίκα μου Χρυσάνθη, η οποία είχε    πεθάνει πριν από 15 και πλέον χρόνια, και μου λέει: « Στέργιο, σήκω και φύγε αμέσως, γιατί το παιδί μας ο Άγγελος χτύπησε σε δυστύχημα».

    Εγώ τότε είπα στη γυναίκα μου: «Πώς να φύγω Χρυσάνθη από δω»; Εκείνη μου είπε: «Έλα να πάμε. Έχω το άλογο μπροστά στην εκκλησία της Παναγίας». Την ακολούθησα και καβαλήσαμε στο άλογο. Κάθισε εκείνη στη σέλα, πήρε τα γκέμια και οδηγούσε, και εγώ κάθισα στα καπούλια του αλόγου. Έτσι φτάσαμε στο σπίτι της πεθεράς μου, στη Θεσσαλονίκη.

    Μέσα στη κουζίνα βρήκαμε τη μάνα της και η γυναίκα μου τη ρώτησε που έχουν τον Άγγελο. Εκείνη απάντησε πως δεν γνώριζε. Φύγαμε από εκεί και πήγαμε στο σπίτι του πατέρα μου Δημήτριου Κισκίνη. Η γυναίκα μου ρώτησε την πεθερά της: «Μητέρα ο Άγγελος είναι στο σπίτι;» Εκείνη απάντησε αρνητικά. Τότε γυρίσαμε πάλι στο μοναστήρι, όπου ξύπνησα πολύ ταραγμένος από την ολοζώντανη οπτασία αυτή.

    Αμέσως έτρεξα στον Πνευματικό παπά-Μάξιμο και, αφού του είπα όσα είδα στο όραμα μου, τον ρώτησα τι να κάνω στην προκειμένη περίπτωση. Εκείνος μου είπε να κάνω όπως με φωτίσει ο Θεός.

    Η μέρα είχε φέξει, η Θεία Λειτουργία, μόλις άρχιζε. Βγήκα αναστατωμένος έξω από το μοναστήρι, δεν με χωρούσε ο τόπος. Βλέπω κάτω στην παραλία ένα καΐκι, τρέχω στη θάλασσα. Ήταν ναυλωμένο για την Ιερισσό· εκεί βρήκα ταξί και το μεσημέρι σχεδόν είχα φτάσει στην Θεσσαλονίκη. Πήγα στο σπίτι της πεθεράς μου (Πλάτωνος 27) και τη ρώτησα που βρίσκεται ο Άγγελος και πως χτύπησε.

    Η πεθερά μου ξαφνιάστηκε, επειδή ήξερε πως ήμουν στο Άγιο Όρος και με ρώτησε: «Πως το ξέρεις εσύ; Πότε ήρθες; Ποιος σε ειδοποίησε; Ο Άγγελος τώρα το πρωί χτύπησε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα». Της απάντησα ότι ήρθε η κόρη της η Χρυσάνθη και μου το είπε και τη ρώτησα που ήταν το παιδί. Εκείνη δεν ήξερε λεπτομέρειες. Μόνο μου είπε πως είναι στο Δημοτικό Νοσοκομείο βαριά τραυματισμένος.

    Φεύγω αμέσως, πηγαίνω στο Νοσοκομείο και βρίσκω εκεί το παιδί μου να το έχουνε βάλει στο γύψο, όπου έμεινε έξι μήνες και στη συνέχεια για ένα χρόνο φορούσε σιδερένιο νάρθηκα, γιατί είχε θλάση του σπονδυλικού αυχένος.

    Ότι γλύτωσε το τρίτο αυτό παιδί μου από βέβαιο θάνατο, το θεώρησα θαύμα της Παναγίας της «Πορταΐτισσας» στην οποία προσευχόμουν κείνη την ολονυκτία. Γι’ αυτό γύρισα αμέσως στο Μοναστήρι των Ιβήρων, παρακάλεσα τους πατέρες και κάναμε σαρανταλείτουργο και ευχαρίστησα έτσι την κυρία Θεοτόκο, με την πρεσβεία και την επέμβαση της οποίας σώθηκε το παιδί μου.
(το Γεροντικό από το περιβόλι της Παναγιάς, π. Ανδρέου Θεοφιλόπουλου σελ. 347-350)

Α. Μεταφορά ζωντανών στην άλλη ζωή…
Ενας νέος πόθησε να αφιερώσει τη ζωή του στο Θεό, ακολουθώντας τον ερημικό βίο. Η μητέρα του όμως δεν τον άφηνε κι έκανε ό,τι μπορούσε να τον εμποδίσει.
- Αμαρτάνεις στο Θεό, τής έλεγε συχνά εκείνος, βάζοντας στο δρόμο μου τόσα προσκόμματα. Θέλω να φύγω, να σώσω την ψυχή μου.
Τέλος, με τα πολλά κατάφερε να την πείσει. Εφυγε ευθύς στην έρημο, βρήκε μια καλύβα και έμεινε εκεί να ασκητεύει μόνος. Υστερα από λίγο καιρό πέθανε και η μητέρα του που δεν ήταν καθόλου καλή χριστιανή. Στην αρχή ο νέος ερημίτης πήγαινε καλά, αγωνιζόταν. Με τον καιρό όμως άρχισε να χάνει τον πρώτο ζήλο του. Βαρέθηκε τη μοναξιά, παραμέλησε τα καθήκοντά του που είχε σαν μοναχός και στο τέλος κατάντησε να μη δίνει σημασία για τη σωτηρία του.
Κάποτε αρρώστησε βαριά και λίγο έλειψε να πεθάνει. Ενας αδελφός που από αγάπη τον φρόντιζε, τον είδε να πέφτει εξαντλημένος σε βαθειά λιποθυμία. Ο ίδιος, όπως διηγείτο αργότερα, ένιωσε να χωρίζεται βίαια η ψυχή από το σώμα του και να βυθίζεται στη σκοτεινή άβυσσο της κολάσεως. Εκεί, ανάμεσα στους άλλους κολασμένους, βρήκε τη μητέρα του. Τον είδε και αυτή η δυστυχισμένη και σάστισε.
- Κι εσύ, γιε μου, τού είπε θρηνώντας, σε τούτο τον καταραμένο τόπο της απελπισίας καταδικάστηκες; Πού είναι λοιπόν τα λόγια που μου έλεγες, πως θέλεις να σώσεις την ψυχή σου; Εγινες καλόγηρος, μα δεν την έσωσες.
Τόσο ντροπιάστηκε ο μοναχός από την δίκαιη εκείνη παρατήρηση, που δεν έβρισκε λόγια να δικαιολογηθεί. Ευχόταν τη στιγμή εκείνη να άνοιγε πιο βαθειά ο Αδης να τον κρύψει, παρά να ακούει τον έλεγχο της μάνας του. Στην δύσκολη θέση που βρισκόταν, του φάνηκε πως άκουσε την προσταγή:
- Πάρτε τον πίσω. Τού χαρίζεται λίγη προθεσμία να διορθωθεί.
Υστερα από αυτό ήρθε στις αισθήσεις του. Τρομαγμένος διηγήθηκε στον Αδελφό του όσα είχε δει και ακούσει. Σε λίγες μέρες έγινε καλά από την αρρώστια του, αλλά και ψυχικά αναγεννήθηκε. Κλείστηκε στην καλύβα του και φρόντιζε με φόβο και τρόμο για τη σωτηρία της ψυχής του. Κάθε μέρα έκλαιγε με δάκρυα πικρά, βαθειά μετανοημένος για την περασμένη του αμέλεια.
- Μην κάνεις έτσι, αδελφέ, τού έλεγαν οι γέροντες, θα αρρωστήσεις πάλι από την υπερβολική σου θλίψη.
- Αν δεν υπέφερα, πατέρες μου, τους έλεγε εκείνος, το ντρόπιασμα της μητέρας μου, πώς θα υπομείνω τάχα την καταισχύνη που θα μου κάνει ο Κριτής μπροστά στους αγγέλους, στους δικαίους και σε όλους τους συνανθρώπους μου τη φοβερή στιγμή που θα με κρίνει; Με την μελέτη αυτή ο πρώην αμελής ερημίτης έφτασε σε αγιότητα.
(Γεροντικόν, Θεοδώρας Χαμπάκη, σελ. 163-164)

- «Ενας Ρώσος άθεος (που ήθελε να μείνει στην ανωνυμία), δεν πίστευε κι αυτός σε τίποτε, ούτε σε Παράδεισο, ούτε σε Κόλαση. Και απέθανε. Όμως, ο Πανάγαθος Θεός, που επιποθεί την σωτηρία όλων των ανθρώπων (προπαντός των άθεων!..) ενήργησε ως εξής: πήρε την ψυχή του, και την «ξενάγησε» στον άλλο κόσμο. Και είδε, ότι δεν πίστευε. Τον ωραιότατο Παράδεισο και την αγριότατη Κόλαση. Κατόπιν ο Παντοκράτωρ Κύριος «ξαναφύτεψε» την ψυχή στο σώμα, και ο άθεος ζωντάνεψε, κάνοντας στροφή 180˚. Από άπιστος έγινε πιστός Χριστιανός! Και όχι μόνο. Έγινε και μοναχός!!!».
(αρχ. Βασιλείου Μπακογιάννη, Μετά θάνατον σελ. 17-8)

Μηνύματα από τις ψυχές…
- «Ενας πολύ μορφωμένος άνθρωπος εδώ στην Αθήνα, πνευματικό τέκνο του Γέροντος Πορφυρίου, που για χρόνια, όποιο πρόβλημα και αν είχε, πήγαινε στο Γέροντα ή τού τηλεφωνούσε για να τον συμβουλευτεί, τις ημέρες που εκοιμήθη ο Γέρων Πορφύριος, έλειπε στο εξωτερικό και έτσι δεν πληροφορήθηκε την κοίμησή του.
Όταν λοιπόν επέστρεψε στην Αθήνα, αντιμετώπισε ένα οικογενειακό πρόβλημα και θέλησε να συμβουλευτεί, όπως πάντα, το Γέροντα. Σήκωσε λοιπόν το τηλέφωνο, σχημάτισε τον αριθμό του τηλεφώνου, που ήταν στο δωμάτιο του Γέροντος και ακούει να του απαντά ο ίδιος ο Γέρων Πορφύριος. Αφού τον χαιρέτησε και ζήτησε την ευχή του, τού μίλησε για το πρόβλημά του και τού ζήτησε τη συμβουλή του.
Ο Γέρων Πορφύριος τού είπε τι έπρεπε να κάνει και τι να αποφύγει. Το πνευματικό αυτό τέκνο του, τον ευχαρίστησε και του είπε:
«Θα έρθω, Γέροντα, να σας δω μόλις μπορέσω».
Του λέει τότε ο Γέρων Πορφύριος:
«Να μη με ξαναπάρεις στο τηλέφωνο, διότι έχω αποθάνει».
(Κλείτου Ιωαννίδη, ο Γέρων Πορφύριος σελ. 137-138)

Ιδιότητες της ψυχής…
- «Ερώτηση: Είναι δυνατό κανείς να βλέπει με τις αποκαλύψεις και το θεϊκό φως στην ψυχή;
Απάντηση: Όπως αυτά τα μάτια βλέπουν τον ήλιο, έτσι και αυτοί που έχουν φωτισθεί βλέπουν την εικόνα της ψυχής, αυτά όμως τα βλέπουν λίγοι Χριστιανοί.
Ερώτηση: Έχει μορφή η ψυχή;
Απάντηση: Έχει εικόνα και μορφή που μοιάζει με άγγελο. Όπως οι άγγελοι έχουν εικόνα και μορφή, και όπως ο σωματικός άνθρωπος έχει εικόνα, έτσι και ο εσωτερικός άνθρωπος έχει εικόνα όμοια με άγγελο, και μορφή όμοια με το σωματικό άνθρωπο».
(Οσίου Μακαρίου Αιγυπτίου, εκδ. ΕΠΕ Φιλοκαλία τόμ. 7 σελ. 151)

- […] Την ίδια νύχτα αρκετοί μοναχοί που δεν ήξεραν πως ο Γέροντας Ιωσήφ της Οπτινα είχε ήδη αναπαυτεί, τον είδαν στον ύπνο τους φωτεινό, λαμπρό και χαρούμενο. Με τον ίδιο τρόπο εμφανίστηκε τις επόμενες μέρες σε πολλούς. Κάποιοι τον ρώτησαν:
- Τι έγινε Γέροντα; Αλήθεια πέθανες;
- Όχι, απάντησε εκείνος, δεν πέθανα. Αντίθετα τώρα είμαι τελείως καλά».
(στάρετς Ιωσήφ της Οπτινα, Πέτρου Μπότση σελ. 215)

Επικοινωνούν οι ψυχές και των ζωντανών…
- «Ο δόκιμος Γαβριήλ Χατζηγιώργης στην Καλύβη του «Αγίου Γεωργίου» στα Καυσοκαλύβια έκανε την κατά μόνας προσευχή του, τον λεγόμενο «Κανόνα» και κατά παράδοση, όταν ο Γέροντας βρίσκεται σε ταξίδι, όλοι οι υποτακτικοί του προσεύχονται και γι αυτόν. Πάνω λοιπόν στην προσευχή του αυτή άκουσε και την φωνή του Γέροντα του να του λέγει: «Καλογέρια μου σώστε με! Πεθαίνω».
Το χιόνι έξω είχε περάσει το ένα μέτρο σε ύψος. Ο δόκιμος Γαβριήλ έτρεξε αμέσως στον παράδελφο του και του είπε για ην φωνή που άκουσε. Αυτός αμέσως τον επίπληξε: « Πήγαινε, πλανεμένε να κάνεις τον Κανόνα σου, που άκουσες την φωνή του Γέροντα!» ο Γαβριήλ έκανε υπακοή στον μεγαλύτερο του και γύρισε στο κελί του να συνεχίσει την προσευχή του, αλλά η φωνή του Γέροντα του ακούστηκε πάλι, εντονότερη και επιτακτικότερη αυτή τη φορά:
« Παιδιά μου, βρίσκομαι κοντά στον Σταυρό που είναι στο ζυγό πριν από την Κερασιά και κινδυνεύω. Βοηθήστε με».
Τότε πήγε και πάλι ο Γαβριήλ στο μεγαλύτερο του παραδελφό και του είπε πως άκουσε και πάλι τον Γέροντα να του λέγει που βρίσκεται και πως κινδυνεύει. Ο παράδελφος του επέπληξε για άλλη μια φορά τον Γαβριήλ: «Μα επιτέλους, είσαι τόσο πλανεμένος! Είναι δυνατόν να ακουστεί η φωνή του Γέροντα από τόσο μακριά;».
Τότε ο γαβριήλ εξαναγκάστηκε να του πει: «Πάτερ μου, κάμε το σταυρό σου, δώσε προσοχή και θα ακούσεις και συ τη φωνή». Πράγματι, όταν έδωσε βάση και πίστη στα λόγια του αρχάριου Γαβριήλ, άκουσε κι αυτός την φωνή του Γέροντα τους που ζητούσε βοήθεια. Αμέσως κατασκεύασαν πλεκτά πέδιλα από κλαδιά, για να μην βουλιάζουν στο χιόνι, που είχε περάσει στο ύψος το ένα μέτρο και ξεκίνησαν.
Πέρασαν από ην Κερασιά, πήραν κι από κει ανθρώπους και κατευθύνθηκαν στο μέρος που προσδιόριζε η φωνή του Γέροντα τους, που τους καλούσε απεγνωσμένα να τον βοηθήσουν. Όταν φτάσανε στο Σταυρό μετά από την Κερασιά, εκεί που αρχίζει να κατηφορίζει για τη Σκήτη της Αγίας Άννης, λίγο μετά τον Σταυρό, βρήκαν τον Γέροντα τους λιπόθυμο και πεσμένο στο χιόνι. Είχε εξαντληθεί στην προσπάθεια του να βγάλει τον ανήφορο μέσα στο χιόνι.
Όλοι μαζί, τον παρέλαβαν, τον μετέφεραν στην Κερασιά, όπου του παρασχέθηκαν οι πρώτες βοήθειες, και έτσι με την προσευχή του Γαβριήλ, που ήταν ακόμα αρχάριος, σώθηκε ο Γέροντας του παπά Νεόφυτος από βέβαιο θάνατο».
(Το Γεροντικόν από το περιβόλι της Παναγιάς, π. Ανδρέου Θεοφιλόπουλου, σελ. 269-270)

Από το Θεό αλλά και από το Διάβολο…
«Μερικές ψυχές φαίνεται ότι έχουν μια φυσική ευαισθησία σε παρόμοιες εμπειρίες, ακόμα και όταν εξακολουθούν να βρίσκονται μέσα στο σώμα.
Ο άγιος Γρηγόριος ο Μέγας αναφέρει ότι «άλλοτε η ίδια δύναμη των ψυχών με την λεπτότητα της προορά σε κάτι» σε αντίθεση με αυτούς που προβλέπουν το μέλλον μέσω θεϊκής αποκάλυψης. Όμως τα άτομα με τέτοιες ικανότητες πέφτουν πάντοτε σε πλάνη όταν αρχίζουν να ερμηνεύουν ή να καλλιεργούν αυτό το ταλέντο, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί με τον κατάλληλο τρόπο μόνο από άτομα μεγάλης αγιότητας και φυσικά, Ορθόδοξης πίστης.
Ο Αμερικανός «ψυχικός» Έντγκαρ Κέυση είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα των παγίδων που ενέχει η «υπέρ-αισθητική αντίληψη»: από τη στιγμή που ανακάλυψε ότι διέθετε το χάρισμα να κάνει ακριβείς ιατρικές διαγνώσεις σε κατάσταση ύπνωσης, άρχισε να εμπιστεύεται όλα τα μηνύματα που λάμβανε ευρισκόμενος σε αυτή την κατάσταση και κατέληξε να αυτοχρισθεί προφήτης του μέλλοντος, μερικές φορές με θεαματική αποτυχία, όπως στην πρόβλεψη του κατακλυσμού που θα συνέβαινε –και δε συνέβη – στη Δυτική Ακτή των ΗΠΑ το 1969, παρέχοντας αστρολογικές ερμηνείες, και εντοπίζοντας τις «περασμένες ζωές» ανθρώπων στην «Ατλαντίδα» στην αρχαία Αίγυπτο και αλλού. Συνεπώς, οι «φυσικές» εμπειρίες της ψυχής στην περίπτωση που έχει κάποια σχετική ειδική ευαισθησία, ή που έχει απομακρυνθεί από το σώμα – είτε πρόκειται για εμπειρίες «γαλήνης» και τέρψης, φωτός, είτε «υπέρ-αισθητικής αντίληψης» - αποτελούν μόνο την «πρώτη ύλη» της διευρυμένης συνείδησης, παρέχοντας ωστόσο, όπως και πάλι τονίζουμε, ελάχιστες συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με τη μεταθανάτια κατάσταση της ψυχής, και πάρα πολύ συχνά οδηγούν τον άνθρωπο στη διαμόρφωση αναξιόπιστων ερμηνειών για τον «άλλο κόσμο», καθώς επίσης και στην άμεση επαφή με τα πεπτωκότα πνεύματα που κυριαρχούν εκεί.
Τέτοιες εμπειρίες ανήκουν όλες στον αστρικό κόσμο και δεν ενυπάρχει σε αυτές τίποτα το πνευματικό ή το ουράνιο ακόμα και όταν η ίδια η εμπειρία είναι πραγματική, οι ερμηνείες που της αποδίδονται είναι αναξιόπιστες».
(π. Σεραφείμ Ρόουζ, Η ψυχή μετά το θάνατο, σελ. 190-191)

- «Εφαρμόζοντας κάποιες από αυτές τις τεχνικές στην πράξη, ανακαλύψαμε ότι μπορούμε να αποκτήσουμε κάποια ιδιαίτερη σχέση με κάποια, ακατανόητα για μας, αλλά οπωσδήποτε πραγματικά όντα. Αυτές οι καινούργιες, μυστήριες γνωριμίες, με τις οποίες κάναμε ολονύχτιες συζητήσεις, εμφανίζονταν με ποικίλους τρόπους. Είτε ως Ναπολέων, είτε ως Σωκράτης ή ως η πρόσφατα αποβιώσασα γιαγιά ενός από τους φίλους μας.
Αυτά τα πρόσωπα μας διηγούνταν πότε- πότε ασυνήθιστα ενδιαφέροντα πράγματα. Και προς απέραντη έκπληξη μας, ήξεραν τα μυστικά καθενός από τους παρόντες.
Αλλά μας τύχαιναν και «αποκαλύψεις» ακόμα και πιο εκπληκτικές. […] ένας από τους φίλους μου, ιδιαίτερα συνεπαρμένος από αυτές τις εμπειρίες, μας έπιασε έναν-έναν και με κόκκινα από την αϋπνία μάτια, μας ρώταγε ψιθυριστά και γεμάτος περιέργεια αν ξέρουμε κάτι για κάποιον Μιχαήλ Γκορμπατσώφ. Βλέποντας πως δεν είχαμε ακούσει ποτέ κανέναν με αυτό το επώνυμο, ο φίλος μας εξήγησε: « Χθες το βράδυ ρωτήσαμε τον «Στάλιν» ποιος θα κυβερνήσει τη χώρα και μας απάντησε: «κάποιος Γκορμπατσώφ. Θέλω να μάθω τι τύπος είναι!». Μετά από τρείς μήνες ξαφνιαστήκαμε όταν ακούσαμε στις ειδήσεις κάτι που θα μας άφηνε νωρίτερα αδιάφορους: υποψήφιος ανάμεσα στα μέλη του πολίτ μπιρό είχε εκλεγεί ο Μιχαήλ Σεργκέεβιτς Γκορμπατσώφ, πρώην Γραμματέας της τοπικής Επιτροπής του Κ.Κ.Σ.Ε. στη Σταυρούπολη…
Αλλά όσο περισσότερο παθιαζόμασταν με αυτά τα συναρπαστικά πειράματα, τόσο πιο ξεκάθαρα νιώθαμε ότι μας συνέβαινε κάτι ανησυχητικό και φοβερό: μας κυρίευε άνευ λόγου και αιτίας μια ολοένα και πιο ανεξήγητη θλίψη και ένα σκοτεινό αδιέξοδο. Νιώθαμε να χάνονται όλα μέσα από τα χέρια μας. Μας κυρίευε σκληρή απόγνωση.
[…] Εκείνη τη φορά οι φίλοι μου επανέλαβαν τη συνεδρία που είχε διακοπεί την προηγούμενη νύχτα «με την ψυχή του Γκόγκολ». Αυτή η προσωπικότητα προφήτευε πάντα με εξαιρετική παραστατικότητα στο γλωσσικό ιδίωμα των αρχών του 19ου αιώνα. Αλλά σήμερα, για κάποιο λόγο δεν απαντούσε στις ερωτήσεις μας. Παραπονιόταν. Τον ακούγαμε να αναστενάζει, να βασανίζεται, και μας σπάραζε την καρδιά. Διηγούταν πόσο αφόρητα άσχημα ένιωθε. Και το βασικότερο, ζητούσε βοήθεια.
«Μα τι σας συμβαίνει;» απορούσαν οι φίλοι μου.
«Βοηθήστε με! Φοβάμαι, φοβάμαι!..» ικέτευε το μυστήριο ον. «Πόσο ανυπόφορα δύσκολα είναι! Σας εκλιπαρώ. βοηθήστε με!»
[….] «Βοηθήστε, σας παρακαλώ. Μη με εγκαταλείπετε! Φοβερές φλόγες, θειάφι και μαρτύρια …Αχ, είναι ανυπόφορο, βοηθήστε με..»
«Μα, πως; Πως μπορούμε να σας βοηθήσουμε;»
«Στ’ αλήθεια θέλετε να με σώσετε; Είστε έτοιμοι;»
«Ναι, ναι έτοιμοι!» αποκρινόμασταν ένθερμα εμείς.
«Αλλά τι πρέπει να κάνουμε; Αφού είστε σε άλλο κόσμο;».
Η ψυχή σώπασε και απάντησε προσεκτικά:
«Καλοί μου νεαροί! Αν είστε στ’ αλήθεια έτοιμοι να με λυπηθείτε τον καημένο…»
«Φυσικά! Πείτε μας μόνο πως».
«Αχ, αφού είναι έτσι…τότε…τότε θα σας έδινα δηλητήριο…»
Στο άκουσμα αυτών των λόγων πετρώσαμε. Σηκώσαμε το βλέμμα και κοιτάξαμε ο ένας τον άλλον. Ακόμα και στο φως των κεριών, είδαμε μα πρόσωπα μας άσπρα σαν το πανί. Αναποδογυρίζοντας τις καρέκλες, βγήκαμε από το δωμάτιο τρέχοντας.
Αφού συνήλθα, είπα:
«Τώρα βγαίνει νόημα: Για να τον βοηθήσουμε, χρειάζεται να γίνουμε ίδιοι μ’ αυτόν. Δηλαδή….νεκροί!».
«Ναι», συμφώνησε ο Σάσα Ολκόφ, χτυπώντας τα δόντια του από φόβο. «Θέλει να αυτοκτονήσουμε».
«Εγώ ακόμα και τώρα πιστεύω ότι θα γυρίσω στο δωμάτιο και θα δω στο τραπέζι κάποιο χάπι», πρόσθεσε κίτρινος απ’ τον φόβο του ο Ιβάν Λόσιλιν. «Και φοβάμαι ότι θα με κυριεύσει η παράδοξη παρόρμηση να το καταπιώ. Ή θα θελήσω να πέσω από το παράθυρο… Αυτοί θα μας αναγκάσουν να το κάνουμε».
Δεν μπορέσαμε να κλείσουμε μάτι όλο το βράδυ και το πρωί τρέξαμε στην γειτονική εκκλησία της ιερής εικόνας της Παναγίας του Τιβχίν. Δεν ξέραμε που αλλού να αναζητήσουμε συμβουλή και βοήθεια».
(από το βιβλιο Σχεδόν άγιοι, π. Τύχων Σεβκούνωφ σελ 17-19 (αποσπάσματα))

Απάντηση σε σύγχρονα ξένα ντοκιμαντέρ (BBC, National Geographic κ.α.) και σε σύγχρονα βιβλία και άρθρα διαφόρων «ερευνητών» και «μελετητών», αλλά ποτέ δυστυχώς εγνωσμένου κύρους επιστημόνων θεολόγων και ιστορικών, τα οποία διακρίνονται για την προχειρότητα, την αμάθεια και ημιμάθεια, την πρόκληση εντυπώσεων που μένουν αδιευκρίνιστες και χωρίς κανένα αντίλογο, τις ανακρίβειες, την απουσία παράθεσης σοβαρών επιστημονικών πηγών ή και πηγών γενικώς, την παντελή έλλειψη των επιστημονικών δεδομένων της  Θεολογικής και Βιβλικής Αρχαιολογικής επιστήμης, αλλά και της ιστορικής και φιλολογικής κριτικής των κειμένων, και την σκόπιμη και υστερόβουλη απόκρυψη της ιστορικής αλήθειας και τοποθέτηση της συγγραφής των Ευαγγελίων και των βιβλίων της Καινής Διαθήκης δεκαετίες ή και αιώνες ακόμη!!! (έτσι λένε και δείχνουν) αργότερα από τον πραγματικό χρόνο συγγραφής τους.

Σκοπός απώτερος είναι να τα παρουσιάσουν ως ιστορικά αναξιόπιστα και μη αυθεντικά, αφού απέχουν τόσο πολύ χρονικά από τα γεγονότα που περιγράφουν (όσο πιο αργότερα γράφτηκαν, τόσο το καλύτερο για αυτούς) και άρα δεν γράφτηκαν, προφανώς, ούτε από αυτόπτες και αυτήκοους μάρτυρες και βεβαίως, εννοείται, ούτε από τους ευαγγελιστές και Αποστόλους, που φέρονται ως συγγραφείς, οι οποίοι όλοι τους είχαν ήδη πεθάνει τις χρονολογίες τις οποίες οι ερευνητές αυτοί αναφέρουν.  

Για αποκατάσταση λοιπόν της αλήθειας, παραθέτουμε τις χρονολογίες συγγραφής όλων των βιβλίων της Καινής Διαθήκης στις οποίες συμφωνούν, με μικρές διαφοροποιήσεις ελάχιστων χρόνων, οι περισσότεροι επιστήμονες που ασχολούνται σοβαρά (και όχι ερασιτεχνικά!) με τη βιβλική αρχαιολογία και την κριτική των κειμένων.

Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι ΟΛΑ τα ευαγγέλια γράφτηκαν ελάχιστα χρόνια μετά την Ανάσταση του Χριστού, με το κατά Μάρκον να γράφεται, σύμφωνα με ισχυρά επιχειρήματα, μόλις 15-19 χρόνια αργότερα!!! Επίσης, ΟΛΑ τα βιβλία της Κ.Δ., κατά τον κ. Βούλγαρη, είναι γραμμένα πριν το 70 μ.Χ (άλωση Ιεροσολύμων)!

Όσο για το κατά Ιωάννην, που σκόπιμα τοποθετείται από αυτούς πολύ αργά και δεν θέλουν με τίποτα να γράφτηκε από τον απόστολο Ιωάννη, για να αμβλυνθεί έτσι και να πολεμηθεί η διδασκαλία του Ιωάννη για τη θεότητα του Ιησού Χριστού, που σε αυτό το ευαγγέλιο προβάλλεται εντόνως και ξεκάθαρα, πάλι κάποιοι επιστήμονες το τοποθετούν ακόμη και πριν το 70 μ.Χ., ο κ. Χρήστος Βούλγαρης προτείνει το 65-66 μ.Χ.! άρα βρισκόμαστε χρονολογικά στη γενιά του Ιησού Χριστού! Και οι συγγραφείς και οι αναγνώστες, είναι αυτόπτες και αυτήκοοι του Ιησού Χριστού!

Οταν δηλαδή κυκλοφορούν τα κείμενα αυτά, ζουν οι περισσότεροι από τους σύγχρονους του Χριστού, άρα και οι εχθροί του Φαρισαίοι κ.α., οι οποίοι κάλλιστα θα μπορούσαν να ελέγξουν και να αρνηθούν την αξιοπιστία των γραφομένων, αν ήταν ψευδή ή ανακριβή, κάτι όμως που ουδέποτε έγινε, αν και θα είχαν συμφέρον από αυτό!

(από την Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην, Χρήστου Βούλγαρη, Καθηγητού Θεολογικής Σχολής Αθηνών, τόμοι Α΄& Β΄ Εν Αθήναις 2003, όπου και εκτίθενται τα επιχειρήματα γιατί προτείνονται αυτές οι χρονολογίες)

Χρόνος Συγγραφής:

1)        Κατά Ματθαίον      55-60 μ.Χ.

2)        Κατά Μάρκον     48-52 μ.Χ.

3)        Κατά Λουκάν         57-61 μ.Χ.

4)        Κατά Ιωάννην    65-66 μ.Χ.

      Πράξεις Αποστόλων     62 μ.Χ.

 Επιστολές Αποστόλου Παύλου

(κατά χρονολογική σειρά συγγραφής)

1)                  Α΄προς Θεσσαλονικείς   50 μ.Χ.

2)                  Β΄προς Θεσσαλονικείς   50-51 μ.Χ.

3)                  Προς Γαλάτας                  53 μ.Χ.

4)                  Α΄ προς Κορινθίους          56 μ.Χ.

5)                  Β΄προς Κορινθίους           56 μ.Χ.

6)                  Προς Ρωμαίους                57 μ.Χ.

7)                  Προς Εφεσίους                60-62 μ.Χ.

8)                  Προς Κολοσσαείς             60-62 μ.Χ

9)                  Προς Φιλιππησίους           60-62 μ.Χ.

10)               Προς Φιλήμονα                60-62 μ.Χ.

11)               Προς Εβραίους                 60-62 μ.Χ.

12)               Προς Τίτον                       63 μ.Χ.

13)               Α΄προς Τιμόθεον              63/64 μ.Χ.

14)               Β΄προς Τιμόθεον              65 μ.Χ.

1) Καθολική Επιστολή Ιακώβου   43 - 44 μ.Χ.

2) Καθολική Επιστολή Α΄Πέτρου     63-64 μ.Χ.

3) Καθολική Επιστολή Β΄Πέτρου     64 μ.Χ.

4) Καθολική Επιστολη Α΄Ιωάννου    60-63 μ.Χ.

5) Καθολική Επιστολη Β΄Ιωάννου    60-63 μ.Χ.

6) Καθολική Επιστολη Γ΄Ιωάννου    60-63 μ.Χ.

7) Καθολική Επιστολή Ιούδα          60 μ.Χ.

Αποκάλυψη Ιωάννου                 68 μ.Χ.

Ο ευγενικός ζαχαροπλάστης είπε στο κοριτσάκι
Που κοιτούσε επίμονα στη βιτρίνα ένα κουτί με καραμέλες.
-Πάρε όσες χωράει η χούφτα σου.
Η μικρή δίστασε για λίγο κι έπειτα απάντησε:
-Μου τις δίνετε εσείς, σας παρακαλώ;
Το δικό σας χέρι είναι μεγαλύτερο από το δικό μου!

Διαβάζουμε και μελετούμε μέσα στο Λόγο του Θεού
Τις άφθονες υποσχέσεις Του για μας.

Θαυμάζουμε και απορούμε αν στ΄αλήθεια
Μπορούν αυτά να γίνουν πραγματικότητα στη ζωή μας.

Στρέφουμε τα μάτια πάνω μας:
Αδυναμία, πίστη που κάθε τόσο κλονίζεται
Πληγές από τον αγώνα μας με την αμαρτία μέχρι τώρα.

Μετά στρέφουμε τα μάτια γύρω μας:
Ποιος τα ζει όλα αυτά;
Ποιος τα κατάφερε ως τώρα;

Υπάρχει κανείς;
Κι έπειτα έρχεται και ο εχθρός της ψυχής μας και γελάει ξοπίσω μας τρίβοντας τα χέρια του με τις αμφιβολίες μας:

Μην είσαι κουτός, αυτά δεν γίνονται, είναι το τέλειο, το ιδανικό, εσύ δεν το μπορείς.
Τότε είναι ώρα να υψώσουμε τη ματιά προς τον Πατέρα.

Να ζητήσουμε τη δύναμη του Χριστού μέσα μας.

Να δείξουμε τις χούφτες μας, μικρές και αδύναμες, και να του πούμε:
Με το δικό Σου το χέρι να μου τα δώσεις , Κύριε μου, γιατί είναι μεγάλο και δυνατό.

Όπως το κοριτσάκι με τις καραμέλες.
Ο Απόστολος Παύλος έφτανε να καυχιέται με άφθαστη ευχαρίστηση για τις αδυναμίες του
Γιατί ακριβώς τότε φαίνεται η δύναμη του Θεού ολοκάθαρη στη ζωή μας.

Εμπιστέψου Τον απόλυτα.
Όσα έχει γράψει στο Λόγο Του, για μας τά΄γραψε.
Είναι αλήθεια, όχι ανεκπλήρωτα όνειρα.

Είναι βλάσφημο να λέμε πως δεν γίνονται.
Όλα δικά μας με την πίστη.

Κύριε μου, πάρε Εσύ με το χέρι Σου και δώσε μου
Σκέψου Εσύ με το μυαλό Σου και πες μου
Φώτησε Εσύ με το φως Σου και οδήγησέ με.

Εσύ μπορείς, όσα εγώ ούτε να φανταστώ ποτέ δεν μπόρεσα.

αναδημοσίευση από: orthodoxfatherrs

1. Είπε ο αββάς Απολλώς για την υποδοχή των αδελφών:

"Καθώς έρχονται οι αδελφοί, πρέπει να υποκλινόμαστε με σεβασμό, την ώρα εκείνη στον Θεό υποκλινόμαστε και όχι σ΄αυτούς. Γιατί λέει "είδες τον αδελφό σου, είδες τον Θεό σου". Και αυτό, κατά τη μαρτυρία της Γραφής, το έχουμε παραλάβει από τον Αβραάμ. Ακόμη όταν τους υποδέχεσθε, να σπεύδετε μ΄όλη σας την καλή διάθεση να τους αναπαύσετε. Και αυτό το γνωρίζουμε από το παράδειγμα του Λώτ που με την επιμονή του φιλοξένησε τους αγγέλους".

2. Έλεγε ο μακαριστός Επιφάνιος ότι με πάρα πολύ μικρό αντάλλαγμα πουλάει ο Θεός τα αγαθά του σ΄εκείνους πού σπεύδουν να τα αγοράσουν, για ένα κομματάκι ψωμί, ένα τιποτένιο ρούχο, ένα ποτήρι κρύο νερό, έναν οβολό.

Πρόσθετε και τούτο: Όταν ο άνθρωπος δανείζεται από άλλον άνθρωπο, είτε γιατί είναι πολύ φτωχός είτε για να βελτιώσει κάπως τη ζωή του, την ώρα που επιστρέφει το δάνειο εκφράζει βέβαια την μεγάλη του ευγνωμοσύνη, αλλά το εξοφλεί κρυφά, επειδή ντρέπεται. Ενώ ο δεσπότης Θεός ενεργεί αντίστροφα. Δανείζεται κρυφά αλλά τα επιστρέφει ενώπιον αγγέλων, αρχαγγέλων και δικαίων ψυχών.

13. Αδελφός είπε στον αββά Ποιμένα:

- "Εάν δώσω στον αδελφό μου λίγο ψωμί ή κάτι άλλο, οι δαίμονες μολύνουν την πράξη αυτή σαν να γίνεται από ανθρωπαρέσκεια".

Απαντά ο Γέροντας:

- "Κι αν ακόμη γίνεται από ανθρωπαρέσκεια, εμείς θα δώσουμε στον αδελφό ό,τι χρειάζεται".

Και του είπε την εξής παραβολή:

- "Δυο άνθρωποι ήσαν γεωργοί και κατοικούσαν στην ίδια πόλη. Ο ένας απ΄αυτούς έσπειρε και είχε λίγη σοδειά και ακάθαρτη.

Ο άλλος αμέλησε και δεν έσπειρε, γι΄αυτό δεν είχε καθόλου σοδειά. Αν έπεφτε πείνα, ποιος από τους δυο θα είχε να ζήσει;"

- "Αυτός που έβγαλε τη λίγη και ακάθαρτη σοδειά" αποκρίθηκε ο αδελφός.

- "Έτσι λοιπόν κι εμείς -λέει ο Γέροντας- ας σπέρνουμε λίγα, έστω και ακάθαρτα, για να μην πεθάνουμε από την πείνα".

14. Αδελφός επισκέφθηκε τον αββά Ποιμένα μετά από τις δυο πρώτες εβδομάδες της Σαρακοστής.

Εξαγόρευσε τους λογισμούς του και καθώς αναπαύθηκε η ψυχή του, του λέει:

- "Παρά λίγο θα εμπόδιζα τον εαυτό μου να έρθει σήμερα εδώ".

- "Γιατί;" τον ρωτά ο Γέροντας.

- "Σκέφθηκα -του λέει ο αδελφός- μην τυχόν δεν μου ανοίξετε, επειδή είναι η περίοδος της Σαρακοστής".

Και ο αββάς Ποιμήν αποκρίνεται:

- "Εμείς δεν μάθαμε να κλείνουμε την ξύλινη θύρα, αλλά μάλλον τη θύρα της γλώσσας"

15. Παρακάλεσε ο αββάς Θεόδωρος της Φέρμης τον αββά Παμβώ:

- "Πές μου έναν λόγο".

Και με πολλή δυσκολία ο Γέροντας του είπε:

- "Θεόδωρε, πήγαινε και να ΄σαι σπλαχνικός προς όλους. Γιατί η ευσπλαχνία βρίσκει πάντα παρρησία ενώπιον του Θεού".

26. Αδελφός επισκέφθηκε κάποιον αναχωρητή και φεύγοντας του λέει:

- "Συγχώρεσέ με, αββά, γιατί σε εμπόδισα από τον κανόνα σου".

- "Ο δικός μου κανόνας -αποκρίθηκε- είναι να σε αναπαύσω και να σε στείλω ειρηνικό".

27. Κάποιος αναχωρητής έμενε πολύ κοντά σε κοινόβιο και έκανε πολλή άσκηση.

Συνέβη να πάνε κάποιοι στο κοινόβιο και πίεσαν κι αυτόν να φάει εκτός της ορισμένης ώρας του.

Κατόπιν τον ρώτησαν οι αδελφοί:

- "Την ώρα εκείνη δεν στενοχωρήθηκες, αββά;"

Κι εκείνος είπε:

- "Η στενοχώρια η δική μου είναι, αν κάνω το δικό μου θέλημα".

31. Δυο αδελφοί επισκέφθηκαν κάποτε έναν Γέροντα, ο οποίος συνήθιζε να μην τρώει κάθε μέρα. Όταν όμως είδε τους αδελφούς χάρηκε και είπε ότι η νηστεία έχει μισθό, αλλά εκείνος πού τρώει χάριν της αγάπης εκπληρώνει δυο εντολές, μία γιατί παραιτείται από το δικό του θέλημα και άλλη γιατί εφαρμόζει την κατεξοχήν εντολή του Θεού, αναπαύοντας τους αδελφούς.

(ομιλία π. Νικολάου Πουλάδα στον Εσπερινό του Απ. Παύλου στις 28-6-2013 στο Παλαιό Φάληρο χοροστατούντος του Σεβ. Μητροπολίτου μας κ. Συμεών)

Σεβασμιώτατε, σεβαστοί πατέρες, αγαπητοί αδελφοί, σήμερα εορτάζει ένας από τους πιο φτωχούς κατά κόσμον αλλά τόσο πλούσιος κατά Θεόν . Ο απόστολος Παύλος δίνει την πιο ωραία περιγραφή για τον εαυτό του: Είμαστε, λέει, εμείς οι Απόστολοι «ὡς πτωχοὶ πολλοὺς δὲ πλουτίζοντες, ὡς μηδὲν ἔχοντες καὶ πάντα κατέχοντες» (Β. Κορ. 6,10). Στον σημερινό κόσμο που φοβάται μήπως φτωχύνει και χάσει αυτά που νομίζει ότι «κατέχει» έρχεται ο Παύλος και μας μιλά για έναν άλλο πλούτο που πρέπει να επιζητούμε. Μας φανερώνει τον αληθινό πλούτο και την αληθινή φτώχεια, αυτήν της ψυχής.

Α. Ο πτωχός κατά κόσμον Παύλος, «ὡς πτωχοὶ …».
Εφάρμοσε την εντολή του Κυρίου στους Αποστόλους «μὴ κτήσησθε χρυσὸν μηδὲ ἄργυρον μηδὲ χαλκὸν εἰς τὰς ζώνας ὑμῶν…» (Ματθ. 10,8). Δεν είχε περιουσία, ούτε σπίτια, ούτε αμάξια, ούτε καταθέσεις σε τράπεζες, ούτε μισθούς και συντάξεις. Δεν είχε σχεδόν τίποτα, ήταν ο μηδέν έχων. Ασκώντας το επάγγελμα του σκηνοποιού έβγαζε τα προς το ζην. Δεν είχε επίσης ανέσεις, απολαύσεις και σαρκικές ηδονές. Τόσο φτωχός για την δική μας κοσμική λογική. Είχε τα απολύτως απαραίτητα υλικά αγαθά. Έλεγε με καύχηση δίνοντάς μας τον ορισμό για την μεγάλη αρετή της χριστιανικής αυτάρκειας που για μας βεβαίως ταυτίζεται με την ολιγάρκεια «ἔχοντες δὲ διατροφὰς καὶ σκεπάσματα, τούτοις ἀρκεσθησόμεθα». (Α Τιμ. 6,8). Αν έχουμε τροφές και σκεπάσματα, ας αρκεστούμε σε αυτά. Πρότυπο ολιγάρκειας στη σύγχρονη καταναλωτική μανία μας. Ασφαλώς και αυτός αν περιδιάβαινε τις αγορές και τα πολυκαταστήματά μας με τα χιλιάδες χρήσιμα και άχρηστα είδη και προϊόντα θα αναφωνούσε σαν τον αρχαίο σοφό που βλέποντας τόσα και τόσα πράγματα σε ένα παζάρι, είπε στο μαθητή του «Δόξα να χει ο Θεός! Κοίταξε εδώ ένα σωρό πράγματα που δεν τα έχω ανάγκη…». Δεν τα έχω ανάγκη! Μάλλον θα μας έλεγε και ο Παύλος: Καλά, τι τα θέλετε όλα αυτά;…

Β. Ο Παύλος κατέχει όμως τα πάντα, «και πάντα κατέχοντες» γιατί κατέχει το Χριστό!
Κατέχει τα πάντα διότι κατέχει αυτόν που κατέχει τα πάντα, τον Παντοκράτορα. Αν ο Κύριος είπε ότι «χωρὶς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν» (Ιω. 15,5) άρα μετ’ εμού δύνασθε τα πάντα! επομένως με Εκείνον ο Παύλος είχε τα πάντα και μπορούσε τα πάντα. «Πάντα ἰσχύω ἐν τῷ ἐνδυναμοῦντί με Χριστῷ» (Φιλιπ. 4,13).
Κατείχε τα πάντα διότι είχε την αγάπη του Χριστού σε αυτόν. Ήξερε πόσο πολύ ο Χριστός τον αγαπούσε. Αυτήν την αγάπη κανείς δεν μπορούσε να του την πάρει. «τίς ἡμᾶς χωρίσει ἀπὸ τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ; θλῖψις ἢ στενοχωρία ἢ διωγμὸς ἢ λιμὸς ἢ γυμνότης ἢ κίνδυνος ἢ μάχαιρα;».
Είχε την δική του αγάπη προς το Χριστό για την οποία έλεγε «Ἐμοὶ γὰρ τὸ ζῆν Χριστὸς καὶ τὸ ἀποθανεῖν κέρδος» (Φιλιπ. 1,21) και «τὰ πάντα ἐζημιώθην, καὶ ἡγοῦμαι σκύβαλα εἶναι ἵνα Χριστὸν κερδήσω» (Φιλιπ. 3,8). Όλα τα θεωρώ σκουπίδια. Είχε Αυτόν, αυτή τη μονάδα που δίνει την αξία σε όλα τα μηδενικά. Είχε μέσα του Αυτόν που είπε ότι είναι η οδός, η αλήθεια, η ζωή. Αφού κατείχε το Χριστό κατείχε τα πάντα, άρα δεν τον μάγευε η υλη, τα υλικά, τα πράγματα. Όπως λέει ο όσιος Ιωάννης της Κλίμακος «Εκείνος που γεύτηκε τα ουράνια, εύκολα περιφρονεί τα επίγεια, ενώ εκείνος που δεν τα γεύτηκε εκείνα, νοιώθει αγαλλίαση για τα επίγεια υπάρχοντα του» (εκδ. ΕΠΕ Κλίμαξ σελ. 311) ή θα προσθέταμε εμείς νιώθει και υπερβολικό άγχος και κατάθλιψη και φόβο όταν κινδυνεύει να χάσει ή να του ελαττωθούν κάπως  αυτά τα υπάρχοντα. Για αυτό και είναι ικανός, αφού δεν κατέχει το Χριστό, να τινάξει τα μυαλά του στον αέρα ή να απαγχονιστεί μιας και έχασε τα «πάντα» που νόμιζε ότι κατείχε.
Οι σύγχρονοι άνθρωποι, πολλές φορές είναι το ακριβώς αντίθετο με τον Παύλο. Έχουν τα πάντα αλλά δεν κατέχουν τίποτα. Δεν κατέχουν το Χριστό και την πίστη. Όλα όσα έχουν συχνά τα χάνουν, τους ξεγλιστράνε από τη μία στιγμή στην άλλη. «Πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν…» λέει αιώνες η Εκκλησία μας.  Πόσο συχνά το βλέπουμε αυτό στις ημέρες μας.

Γ. Ο Παύλος κατέχει τα πάντα, διότι κατέχει την Αρετή.
Η Αρετή είναι ο μέγας θησαυρός μας. Ο Παύλος έχει ένα τεράστιο θησαυροφυλάκιο αόρατο στα μάτια και τη λογική του κόσμου. Είναι η ψυχή και η καρδιά του. Εκεί είναι ο μέγας πλούτος του. Τον περιγράφει ο Ιησούς «ὁ ἀγαθὸς ἄνθρωπος ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ θησαυροῦ ἐκβάλλει ἀγαθά» (Ματθ. 12,35). Βλέπετε ο Κύριος μιλά για θησαυρό, δηλαδή την καρδιά μας. Από αυτόν τον θησαυρό ο Παύλος έβγαζε κάθε μέρα όλα τα διαμάντια και τα μαργαριτάρια του. Διαμάντια είναι στην ορθόδοξη πνευματική ζωή οι αρετές. Αυτές είναι οι πολύτιμοι λίθοι μας. Αν δεν έχουμε αρετές είμαστε ζητιάνοι, ρακένδυτοι, γυμνοί πνευματικά, έστω και αν έχουμε εκατομμύρια ευρώ.
Είναι οι καρποί του Αγίου Πνεύματος. «ὁ δὲ καρπὸς τοῦ Πνεύματός ἐστιν ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη, πίστις, πρᾳότης, ἐγκράτεια» (Γαλατ. 5. 22,23).
Πώς να μην είναι πάμπλουτος ο Παύλος ένας άνθρωπος που είχε μία τέτοια εκπληκτική συγκομιδή καρπών πνευματικών; Τι να τα κάνει τα υλικά όταν έχει μια τέτοια ψυχή; Καλά έλεγε ο φιλόσοφος Επίκτητος «Θα ευεργετήσεις σε μεγάλο βαθμό την πόλη, αν δεν υψώσεις τους ορόφους, αλλά αναπτύξεις και εξυψώσεις τις ψυχές. Γιατί είναι καλύτερο σε μικρά σπιτάκια να κατοικούν μεγάλες ψυχές παρά να φωλιάζουν σε μέγαρα ποταπά ανδράποδα» (Επίκτητος Ανθολ. Στοβαίου, ΜΣΤ,81). Εγώ, θα μας έλεγε ο Παύλος είμαι τόσο πλούσιος που έχω το πιο ευρύχωρο σπίτι, το πιο μεγάλο και πολυτελές μέγαρο, την καρδιά μου! Είναι τόσο μεγάλη και πλατειά και ευρύχωρη που χωράτε εκεί μέσα όλοι σας «ἡ καρδία ἡμῶν πεπλάτυνται· οὐ στενοχωρεῖσθε ἐν ἡμῖν» (Β Κορ. 6 11-12).Τέτοια ευρύχωρη καρδιά ποιός πλούσιος έχει; Η αληθινή φτώχεια, η χειρότερη φτώχεια είναι το να είναι κανείς όχι ανοιχτόκαρδος σαν τον Παύλο, αλλά στενόκαρδος, σκληρόκαρδος, άκαρδος. Αυτή τη φτώχεια έπρεπε να φοβόμαστε. Φτώχυναν οι καρδιές μας. Φτωχοί αληθινά είναι οι αναίσθητοι, οι εγωιστές, οι ατομιστές, οι αδιάφοροι για τις ανάγκες των άλλων, οι άδικοι!  
Άρα ο Παύλος κατείχε τους δύο μεγάλους θησαυρούς. Ψυχή και Χριστό! Και αυτά κανείς δεν μπορούσε να του τα πάρει, καμία κρίση, κανένα ΔΝΤ, όπως και σε μας, όπως λέει ο πατρο - Κοσμάς ο Αιτωλός: «Το κορμί σας ας σάς το καύσουν, ας σάς το τηγανίσουν, τα πράγματα σας ας σάς τα πάρουν. Μη σας μέλλει, δώστε τα, δεν είναι εδικά σας. Ψυχή και Χριστός σας χρειάζεται. Ετούτα τα δύο, όλος ο κόσμος να πέσει, δεν ημπορεί να σας τα πάρει, έξω αν τύχη και τα δώσετε με το θέλημά σας. Αυτά τα δύο να τα φυλάγετε να μην τύχη και τα χάσετε» (Διδαχή Γ). Ο Παύλος αυτά τα κατείχε. Κατείχε μια ψυχή διαμάντι. Τον αγαπούσαν τόσο πολύ οι άνθρωποι ώστε λέει για τους Γαλάτες ότι θα έβγαζαν και τα μάτια τους για αυτόν και θα του τα έδιναν! Τόσο τον αγαπούσαν! «μαρτυρῶ γὰρ ὑμῖν ὅτι εἰ δυνατὸν τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑμῶν ἐξορύξαντες ἂν ἐδώκατέ μοι» (Γαλάτας 4,15). Υπάρχει μεγαλύτερος πλούτος από το να σε αγαπάνε τόσο πολύ οι άλλοι; Με πόσα ευρώ ανταλλάσσεται μια τέτοια αγάπη; Πόσοι και ποιοί πλούσιοι πήραν ποτέ τέτοια αγάπη; Να γιατί κατείχε τα πάντα. Είχε την αγάπη του Χριστού και των ανθρώπων.

Δ. Ο πτωχός Παύλος που πλουτίζει τους άλλους με την Αγάπη του.
Ο πλούτος του Παύλου σκορπιζόταν κάθε μέρα στους άλλους. Η περιουσία του ήταν και κινητή και ακίνητη.
Κινητή μεν, αφού συνεχώς μετακινούνταν στους άλλους αδελφούς. Τίποτα δεν έμενε σε αυτόν. Πόσα λεφτά θα πέρασαν από τα χέρια του! Αλλά τα χέρια του ήταν τρύπια όπως ασφαλώς και οι τσέπες του.  
Ακίνητη δε διότι κατέληγε στον ουρανό όπου τίποτα δεν μπορούσε να την μετακινήσει. Πρώτα στον «ουράνιο» ουρανό για τον οποίο είπε ο Χριστός «θησαυρίζετε δὲ ὑμῖν θησαυροὺς ἐν οὐρανῷ, ὅπου οὔτε σὴς οὔτε βρῶσις ἀφανίζει, καὶ ὅπου κλέπται οὐ διορύσσουσιν οὐδὲ κλέπτουσιν·= Να θησαυρίζετε όμως δια τον εαυτόν σας και να αποταμιεύετε θησαυρούς στον ουρανόν, όπου ούτε ο σκόρος ούτε η σαπίλα αφανίζουν, και όπου οι κλέπται δεν τρυπούν τοίχους και δεν κλέπτουν» (Ματθ. 6,20).
Αλλά κατέθετε τον πλούτο του και στους «επίγειους» ουρανούς, τις ψυχές των ανθρώπων, οι οποίες μπορούν όντως να αναδειχτούν σε ουρανό, αφού «ἰδοὺ γὰρ ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντὸς ὑμῶν ἐστιν» (Λουκα 17,21)!
Κάποτε όταν πέθαινε ένας πολύ ελεήμων επίσκοπος πολλοί τον πλησίασαν και τον ρώτησαν αν έχει τίποτα καταθέσεις, χρήματα, υπάρχοντα κλπ; Αυτός απάντησε: Βεβαίως! Και πού τα έχεις κρυμμένα: Στις τσέπες των φτωχών! απάντησε εκείνος. Εκεί πήγε όλος ο πλούτος του. Μια ζωή πλούτιζε τους άλλους.

Ε. Ο Παύλος πλουτίζει τους άλλους με το Χριστό.
Δεν είχε να τους δώσει κυρίως χρυσό αλλά Χριστό! Όπως ακριβώς είπε και ο Πέτρος στον εκ γενετής κουτσό «ἀργύριον καὶ χρυσίον οὐχ ὑπάρχει μοι· ὃ δὲ ἔχω τοῦτό σοι δίδωμι· ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Ναζωραίου ἔγειρε καὶ περιπάτει» (Πραξ. γ 6). Δεν έχω να σου δώσω ύλη αλλά το Χριστό. Σε Αυτόν κρύβονται όλα τα βάθη του πλούτου «Ὦ βάθος πλούτου καὶ σοφίας καὶ γνώσεως Θεοῦ!» (Ρωμ. 11,33). Σε Αυτόν βρίσκονται, «εἰσι πάντες οἱ θησαυροὶ τῆς σοφίας καὶ τῆς γνώσεως ἀπόκρυφοι» (Κολ. 2,3). Θα σας κάνω πλούσιους, λέει ο Παύλος, εγώ ο ρακένδυτος, θα σας πλουτίσω μυώντας σας στο βάθος της γνώσης, της σοφίας, της μοναδικής Αλήθειας! Θα σας πλουτίσω προσφέροντάς σας τη θεογνωσία και το νόημα της ζωής. Θα σας αποκαλύψω όλα τα μυστήρια του παρόντος και του μέλλοντος ώστε όχι απλώς να επιβιώνετε, αλλά να ΖΕΙΤΕ αληθινά! Θα σας κάνω, αν ακολουθήσετε τη διδασκαλία μου, παιδιά του Θεού και κληρονόμους του, «εἰ δὲ τέκνα, καὶ κληρονόμοι, κληρονόμοι μὲν Θεοῦ, συγκληρονόμοι δὲ Χριστοῦ» (Ρωμαίους 8,17). Εδώ να δείτε πλούτος και κληρονομιά που σας αναμένει!
Θα σας δώσω τον πολύτιμο μαργαρίτη που βρήκα καθώς πήγαινα στη Δαμασκό για να κυνηγήσω τους Χριστιανούς. Τον πολύτιμο Μαργαρίτη, τον Αναστημένο Χριστό. Αυτόν αγόρασε ο Παύλος, αυτόν πρέπει να αγοράσουμε και εμείς! Όπως μας προτρέπει ο Χριστός «ὁμοία ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἀνθρώπῳ ἐμπόρῳ ζητοῦντι καλοὺς μαργαρίτας, ὃς εὑρὼν ἕνα πολύτιμον μαργαρίτην ἀπελθὼν πέπρακε πάντα ὅσα εἶχε καὶ ἠγόρασεν αὐτόν» (Ματθ 13. 45-46).
«Κάποτε, λέει μία ιστορία, μια σοφή γυναίκα βρήκε έναν πολύτιμο λίθο σε ένα ρυάκι. Την επομένη συνάντησε έναν ταξιδιώτη που πεινούσε και η γυναίκα άνοιξε την τσάντα της για να μοιραστεί το φαγητό μαζί του. Ο πεινασμένος ταξιδιώτης είδε τον πολύτιμο λίθο και ζήτησε από τη γυναίκα να του τον δώσει. Αυτή το έκανε χωρίς να διστάσει. Ο ταξιδιώτης έφυγε χαρούμενος για την καλή του τύχη. Ήξερε πως ο λίθος άξιζε τόσα που θα μπορούσε να ζήσει με ασφάλεια όλη του τη ζωή. Όμως λίγες μέρες αργότερα, γύρισε πίσω για να επιστρέψει τον λίθο στη σοφή γυναίκα. «Αναρωτιέμαι, της είπε. «Γνωρίζω πόσο πολύτιμη είναι αυτή η πέτρα, αλλά στην δίνω πίσω με την ελπίδα ότι μπορείς να μου δώσεις κάτι ακόμη πιο πολύτιμο. Δώσε μου αυτό που έχεις, που σου έδωσε τη δυνατότητα να μου δώσεις αυτήν την πέτρα». Πρέπει να έχεις κάτι άλλο τόσο πολύτιμο που σε κάνει να είσαι τόσο υπεράνω του υλικού πλούτου. Δώσε μου αυτόν το θησαυρό σου!

Αυτό να παρακαλέσουμε και εμείς τον Απ. Παύλο. Αγιε Απόστολε Παύλε, δώσε μας Αυτόν που έχεις, το Χριστό, που σου έδωσε τη δυνατότητα να περιφρονήσεις όλα τα πλούτη του κόσμου.
Ευχηθείτε, Σεβασμιώτατε να γίνουμε και εμείς σαν τον Παύλο «ὡς πτωχοὶ πολλοὺς δὲ πλουτίζοντες, ὡς μηδὲν ἔχοντες καὶ πάντα κατέχοντες»

αναδημοσίευση από: myriobiblos (οι υπογραμμίσεις δικές μας)

(Εισαγωγή από το βιβλίο Ηρωίδες της χριστιανικής αγάπης, Αθήναι 1949, Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας)

Εις τα Ευαγγέλια με πάσαν απλότητα εκτίθεται ο ρόλος των γυναικών πλησίον του Ιησού. Ο Ιησούς συναναστρέφεται μετ' αυτών και το ζωοποιόν Του κήρυγμα απευθύνεται εξ ίσου προς αυτάς, όσον και προς τους άνδρας. Συνωδεύετο υπό πολλών γυναικών; τόσον ευγενών, όσον και απλουστέρων (1). Το ότι ο Ιησούς συνωδεύετο υπό των 12 αποστόλων είναι μία παράστασις, ήτις έχει εντυπωθή ,εις την διάνοιάν μας από την παιδικήν μας ηλικίαν, οπότε ηκούομεν την βιβλικήν ιστορίαν. Πλείστοι ζωγράφοι και καλλιτέχναι έχουν ασχοληθή εις αναριθμήτους παραστάσεις με την απεικόνισιν του Ιησού και των 12 μαθηrών Του. Αλλ' εις ποίαν βιβλικήν ιστορίαν και εις ποίον καλλιτεχνικόν πίνακα βλέπει τις κατά τρόπον ανάγλυφον, ότι επίσης γυναίκες-ίσως τόσον πολλαί, όσον και οί άνδρες ή και περισσότεραι - ανήκον εις την συνοδείαν και ακολουθίαν του Ιησού (2); Μέσα εις τα Ευαγγέλια εκτίθεται, ότι γυναίκες τινες ήσαν τόσον αφωσιωμέναι εις Αυτόν, ώστε παρηκολούθουν την σταύρωσίν Του εκ του πλησίον, καθ' ον χρόνον οι μαθηταί Του είχον σκορπισθή (Μάρκ. ε'. 40 - 41 και Ματθ. κζ', 55 - 56 ).

Αύται έσπευσαν πρώται εις το μνήμα Του και ηξιώθησαν να γίνουν οι πρώτοι κήρυκες της Αναστάσεως, πράγμα το οποίον συνετέλεσεν εις το να ονομασθούν «οι απόστολοι των αποστόλων»(3). Τα γεγονότα αυτά αποκτούν μεγαλυτέραν σημασίαν και γίνονται πλέον κατανοητά, όταν λάβη τις υπ' όψιν, ότι πάσαι αι εν λόγω :γυναίκες είχον γνωρίσει προ πολλού τον Ιησούν και τον είχον συνοδεύσει, όπως ακριβώς και οι απόστολοι, τουλάχιστον επί πολλούς μήνας (4).

Χαρακτηριστικά και άξια πολλής προσοχής είναι τα χωρία Μάρκ. ιε', 40-41 και Λουκ. η', 1-3: Κατά το πρώτον αι γυναίκες, αι οποίαι παρηκολούθουν μακρόθεν την σταύρωσιν του Κυρίου, «και ότε ην εν τη Γαλιλαία ηκολούθουν αυτώ και διηκόνουν αυτώ και άλλαι πολλαί, αι συναναβάσαι αυτώ εις Ιεροσόλυμα» (Μάρκ. ιε', 40-41). Κατά το δεύτερον, ο Ιησούς «διώδευε κατά πόλιν και κώμην κηρύσσων και ευαγγελιζόμενος την βασιλείαν του Θεού, και οι δώδεκα συν αυτώ και γυναίκές τινες, αι ήσαν τεθεραπευμέναι από νόσων και μαστίγων και πνευμάτων πονηρών και ασθενειών, Μαρία η καλουμένη Μαγδαληνή, αφ' ης δαιμόνια επτά εξεληλύθει, και Ιωάννα γυνή Χουζά επιτρόπου Ηρώδου και Σουσάννα καί έτεραι πολλαί, αίτινες διηκόνουν αυτώ από των υπαρχόντων αυταίς» (Λουκ. η', 1-3 ). Εκ των χωρίων τούτων εξάγεται αβιάστως, ότι αι εν λόγω γυναίκες ανήκον εις την ακολουθίαν του Ιησού (5).

Πολλαί από τας ως άνω γυναίκας, ως και πλείσται άλλαι, ώφειλον εις τον Χριστόν σωματικήν ή ψυχικήν και πνευματικήν θεραπείαν, την οποίαν έλαβον εξ Αυτού. Εξ αυτών άλλαι ήσαν θεραπευθείσαι ασθενείς (Λουκ. η', 2 ), άλλαι αμαρτωλαί λουσθείσαι εις τα δάκρυα της μετανοίας και γενικώς πάσαι ήσαν γυναίκες, αίτινες, ότι εκλεκτόν είχον, το ώφειλον εις την χάριν του Ιησού.

Ας ενθυμηθώμεν έπειτα την Σαμαρείτιδα, της οποίας τα χείλη εδροσίσθησαν εις τα ρείθρα της Χάριτος, εις το «ύδωρ το ζων» (Ιωαν. δ' , 1-42 ) και η οποία έπειτα εχρημάτισεν ευαγγελίστρια εν μέσω των συμπατριωτών της. Δεν υπάρχει διάλογος του Πλάτωνος είς το όνομα γυναικός, αλλ' η διαλεκτική διδασκαλία τού Θεανθρώπου προς την Σαμαρείτιδα είναι από τας βασικωτέρας, διότι εν αυτή υπάρχει η δεοντολογία της αληθούς «εν Πνεύματι λατρείας»(6).

Φιλικοί επίσης δεσμοί συνέδεον τον Ιησούν προς τας αδελφάς του Λαζάρου Μαρίαν και Μάρθαν (Λουκ. ι', 38 και εξ.)(7).

Το παράδειγμα του Κυρίου επέδρασε και εις τους αποστόλους και τους διαδόχους αυτών. Δι' αυτό αι γυναίκες εις την αποστολικήν και μεταποστολικήν εποχήν έπαιξαν ένα σημαντικόν ρόλον εις το ιεραποστολικόν έργον του Χριστιανισμού(8)

Η ισότης της γυναικός προς τον άνδρα (Γαλ. ,γ', 28: «ουκ ένι άρσεν και θήλυ») είχεν ως συνέπειαν μίαν θρησκευτικήν ελευθερίαν της γυναικός, ήτις ωφέλησε την ιεραποστολήν(9).

Είναι πολύ σημαντικόν, ότι εις τας συνάξεις των πιστών ελάμβανον μέρος και γυναίκες, αίτινες είχον δικαίωμα να προσεύχωνται και να προφητεύουν. Ως αναγινώσκομεν εν τη πρώτη πρός Κορινθίους επιστολή, «πάσα γυνή προσευχομένη ή προφητεύουσα ακατακαλύπτω τη κεφαλή καταισχύνει την κεφαλήν εαυτής » (ια',(5). Προς τούτο φαίνεται, ότι αντιφάσκουν οι στίχοι ιδ', 34-35 της αυτής επιστολής « Ως εν πάσαις ταις εκκλησίαις των αγίων, αι γυναίκες υμών εν ταις εκκλησίαις σιγάτωσαν ου γαρ επιτρέπεται αυταίς λαλείν. . . αισχρόν γαρ εστιν γυναικί λαλείν εν εκκλησία ».

Η αντίφασις, ως λέγει ο Harnack, αίρεται, όταν την μεν προσευχήν και προφητείαν νοήσωμεν ως γινομένην εν εκστατική καταστάσει (im ekstatischen Zustand), εις την οποίαν ουδεμία δύναμις δύναται να αντιταχθή, το δε απαγορευόμενον «λαλείν» νοηθή ως διδακτική και εποικοδομητική ομιλία (Lehrrede)(10)

Εις την αυτήν επιστολήν στέλλουν ασπασμούς και ο Ακύλας και η Πρίσκιλλα : «Ασπάζονται υμάς εν Κυρίω πολλά Ακύλας και Πρίσκιλλα συν τη κατ' οίκον αυτών εκκλησία » (Α' Κορ. ιστ', 19 ). Το ότι ή γυνή ενταύθα αναφέρεται πλησίον του ανδρός είναι κατά τον Harnack άξιον παρατηρήσεως, διότι εις παρομοίας περιπτώσεις κατά κανόνα ανεφέρετο μόνον ο ανήρ. Άρα η Πρίσκιλλα έπαιζε σπουδαίον ρόλον εν τη κατ' οίκον αυτής εκκλησία,(11) .

Αρκετά διαφωτιστικόν είναι το 16ον κεφάλαιον της προς Ρωμαίους(12) επιστολής.

Εν πρώτοις ο Παύλος συνιστά την Φοίβην: «Συνίστημι δε υμίν Φοίβην την αδελφήν ημών, ούσαν διάκονον ,της εκκλησίας της εν Κεγχρέαίς . . . και γαρ αυτή προστάτις πολλών εγενήθη και εμού αυτού» (ιστ', 1-2 ). Κατόπιν ακολουθεί η προτροπή : « Ασπάσασθε Πρίσκιλλαν και Ακύλαν τους συνεργούς μου εν Χριστώ, οίτινες υπέρ της ψυχής μου τον εαυτών τράχηλον υπέθηκαν, οις ουκ εγω μόνος ευχαριστώ, αλλά και πάσαι αι εκκλησίαι των εθνών, και τήν κατ' οίκον αυτών εκκλησίαν » (στ. 3-5 ). Εδώ προηγείται το όνομα της Πρισκίλλης (Πρίσκιλλαν και Ακύλαν), ως και εν Β' Τιμ. δ', 19 (άσπασαι Πρίσκαν και Ακύλαν). Είναι φανερόν ότι το κύριον πρόσωπον είναι η Πρίσκιλλα. Δι' αυτό εις αυτήν πρωτίστως ανήκει ο έπαινος και η ευχαριστία.

Ήτο συνεργάτις του Παύλου, ιεραπόστολος και συγχρόνως διετήρει « κατ' οίκον έκκλησίαν »(13).

Εις το ίδιον επίσης κεφάλαιον στέλλονται ασπασμοί εις μίαν «Μαριάμ, ήτις πολλά εκοπίασε » (στ. 6 ), προς την « Τρύφαιναν και Τρυφώσαν, τας κοπιώσας εν Κυρίω » ( στ. 12 ),- προς την « Περσίδα την αγαπητήν, ήτις πολλά εκοπίασεν εν Κυρίω » (στ. 12); προς την μητέρα του `Ρούφου, την οποίαν ο Παύλος θεωρεί και ως ιδικήν του μητέρα (στ. 13 ), πρός την Ιουλίαν (στ. 15 ) «πιθανώς σύζυγον του Φιλολόγου »(14) ή αδελφήν αυτού(15), προς την αδελφήν του Νηρέως (στ. 15). Πάσαι αύται αι γυναίκες ασφαλώς διά της εργασίας των θα είχον προσφέρει σημαντικάς υπηρεσίας τόσον εις τον Παύλον, όσον και εις την Εκκλησίαν (16).

Εις την πρός Φιλιππησίους επιστολήν (δ', 2 ) αναγινώσκομεν : «Εύοδίαν παρακαλώ και Συντύχην παρακαλώ το αυτό φρονείν εν Κυρίω ». Αι δύο αύται γυναίκες ήσαν πρωτεργάτιδες εις την ίδρυσιν της εκκλησίας των Φιλίππων και είχον κερδίσει τον σεβασμόν και την υπόληψιν των άλλων. Τώρα όμως διαφωνίαι είχον παρουσιασθή μεταξύ των. Ο Απόστολος επιμελώς αποφεύγει να λάβη το μέρος της μιας εκ των δύο μερίδων. Έπρεπε μόναι των να ομοφρονήσουν. Ο Παύλος ασφαλώς δεν θα ανεφέρε το επεισόδιον τούτο, αν δεν είχε σημασίαν δι' ολόκληρον την Εκκλησίαν των Φιλίπττων. Και εντεύθεν λοιπόν συμπεραίνει τις ,διά την σπουδαιότητα του γυναικείου στοιχείου εν τη αρχαία εκκλησία (17).

Αι «Πράξεις των Αποστόλων» συμπληρώνουν την εικόνα, την οποίαν προσφέρει ο Παύλος; περί της συμμετοχής των γυναικών εις τα έργα της χριστιανικής διακονίας. Εξ αρχής εις την Ιεροσολύμιτικήν Εκκλησίαν παρουσιάζεται το γυναικείον στοιχείον (Πράξ. α', 14:). Εις, την οικίαν της Μαρίας, της μητρός του Μάρκου, ετέλουν οι Χριστιανοί την κοινήν των σύναξιν και προσευχήν (Πράξ. ιβ', ,12) (18).

Επισης αι « Πράξεις των Αποστόλων » ομιλούν διά την Ταβιθά εν Ιόππη, ητις ην πλήρης έργων αγαθών και .ελεημοσυνών, ων εποίει » (θ' 36), διά την Λυδίαν την πορφυροπώλιδα εις τους Φιλίππους (ιστ', 14) (19) ήτις είναι η πρώτη γνωστή Χριστιανή επί ευρωπαϊκού έδάφους (20) Εις το ίδιον βιβλίον γίνεται λόγος διά την Δάμαριν εν Αθήναις πλησίον του Διονυσίου του Αρεοπαγίτου (ιζ', 34), δια τας τέσσαρας προφήτιδας θυγατέρας του Φιλίππου (κα', 9 ) και διά τον σπουδαίον ρόλον, τον οποίον έπαιξαν εν τη «διασπορά» αι γυναίκες, είτε αποκρούουσαι την νέαν θρησκείαν, είτε κηρύσσουσαι αυτήν(21).

Επίσης γίνεται λόγος πάλιν διά την Πρίσκιλλαν, εντελώς σύμφωνος πρός όσα λέγει ο Παύλος (ιη', 2 ). Η Πρίσκιλλα και ο Ακύλας ανέλαβον ιεραποστολικήν εργασίαν εις την Κόρινθον, Έφεσον καιί Ρώμην, ένθα μετέβησαν. Και ενταύθα πρώτον αναφέρεται η Πρίσκιλλα και έπειτα ο Ακύλας (ιη', 18 και ιη'; 26). Εκ του τελευταίου δε χωρίου (Πραξ: ιη'; 26) ο Χρυσόστομος δικαίως συμπεραίνει, ότι αυτή κυρίως υπήρξεν εκείνη, ήτις κατήχησε τον Απολλώ, πράγμα το οποίον προϋποθέτει, ότι κατείχε μεγάλην μόρφωσιν και ευστροφίαν πνεύματος, διότι και ο Απολλώς ήτο εμποτισμένος με τα νάματα της Ελληνικής σοφίας. Ούτως η Πρίσκιλλα δεν ήτο μόνον επί κεφαλής της « κατ' οίκον εκκλησίας » της, αλλ' ως μας πληροφορεί ο Παύλος, ιεραπόστολος και διδασκάλισσα (22). Κατά την γνωστήν θεωρίαν του Harnack η προς Εβραίους επιστολή ίσωc εγράφη υπό' αυτής ή υπό του ανδρός της(23).

Εκ των ολίγων αυτών συμπεραίνομεν, ότι ό Χριστιανισμός ύψωσε, την γυναίκα εις υψηλόν θρόνον τιμής. Βεβαίως εντός της Κ. Δ. υπάρχουν ολίγα χωρία, άτινα εκ πρώτης όψεως φαίνεται, ότι έχουν αντιφεμινιστικόν πνεύμα. Αλλ' αν εξετάσωμεν τα χωρία αυτά εντός των πλαισίων της φιλολογικής των συναφείας και των ιστορικών των συναρτήσεων, ασφαλώς θα αποκτήσωμεν αντίθετον γνώμην. Βεβαίως ο Παύλος απαγορεύει εις τας γυναίκας το δημόσιον κήρυγμα, αλλά τούτο γίνεται διά να προφυλάξη από τας καταχρήσεις εις τας οποίας ωδήγησεν ή ελευθερία, ήτις προηγουμένως φαίνεται, ότι υπήρχεν επί του ζητήματος αυτού.

Δεν πρέπει να λησμονώμεν, ότι κατά τους χρόνους της εμφανίσεως του Χριστιανισμού η θέσις της γυναικός εντός της κοινωνιας ήτο αθλία.

Κατά το ρωμαϊκον δίκαιον η γυνή, είτε ως κόρη είτε ως σύζυγος, διετέλει υπό την εξουσίαν του ανδρός (24). Τότε υπήρχε γενική περιφρόνησις προς την γυναίκα. Εις τους παπύρους της Οξυρίγχου εύρέθη και μία επιστολή, την οποίαν κατά το 1 π.Χ..έστειλεν εις την επίτοκον γυναίκα του Ιλαρίων τις. Λοιπόν της γράφει : « Εάν (το γεννηθέν ) η άρσεν, άφες εάν ή θήλυ, έκβαλε»(25). Αυτό είναι χαρακτηριστικόν του πνεύματος της τότε εποχής.

Και εις τους Ιουδαίους επεκράτει τότε πνεύμα περιφρονήσεως προς τας γυναίκας. Οι ραββίνοι κατέκρινον τας συνδιαλέξεις με γυναίκας, πράγμα το οποίον απέβη έθιμον εις τους Ιουδαίους, τους συγχρόνους προς τον Κύριον(26).

Εις μίαν τοιαύτην εποχήν και ατμόσφαιραν αντήχησε το λυτρωτικόν διά την γυναίκα κήρυγμα του Χριστιανισμού. Οι ολίγοι περιορισμοί, τους οποίους ο Παύλος έθεσεν εις την γυναικείαν δράσιν επεβάλλοντο από το συμφέρον της εκκλησίας καί όχι από τυχόν ύπαρξιν αντιφεμινιστικού πνεύματος.

Είναι αληθές ότι με την πάροδον του χρόνου έγιναν μεγαλύτεροι οι περιορισμοί εις τα δικαιώματα της χριστιανής γυναικός.

Εις τούτο συνετέλεσε και το μοναχικόν και ασκητικόν πνεύμα, το οποίον ολίγον κατ' ολίγον ανεπτύχθη εν τη Εκκλησία, ως και η αντίδρασις προς τας αιρέσεις, εις τας οποίας η γυναικεία δραστηριότης έφθασεν εις υπερβολάς και καταχρήσεις(27). Παρ' όλα αυτά, και κατά τους επομένους αιώνας δεν παύει να είναι υψηλή η θέσις της γυναικός εντός της Εκκλησίας, ως προκύπτει από εν πρόχειρον αντίκρυσμα ολίγων εκ των υπαρχουσών μαρτυριών.

Εις τας παλαιάς αποκρύφους «Πράξεις του Παύλου» αι γυναίκες παίζουν μέγαν ή μάλλον τον πρώτον ρόλον. Το έργον αύτό διαπνέεται υπό μεγάλου φεμινιστικού πνεύματος. Βεβαίως εις τας λεπτομερείας εχει χαρακτήρα μυθιστορηματικόν, αλλά πάντως ειναι προσηρμοσμένον εις την ατμόσφαιραν της εποχής του. Πάντοτε το πλαστόν νόμισμα διά να κυκλοφορήση, απομιμείται την μορφήν του γνησίου. Λοιπόν αι «Πράξειςτου Παύλου» ομιλούν διά πολλάς γυναίκας και διά την Θέκλαν εις το Ικόνιον(28) ήτις ανέπτυξε μεγάλην ιεραποστολικήν δράσιν, «πολλούς φωτίσασα τω λόγω του Θεού ». Είναι τελείως απίθανος η εκδοχή, ότι ο συγγραφεύς εφεύρε την μορφήν της Θέκλης. Ασφαλώς υπάρχει ιστορικός πυρήν, ανταποκρινομενος εις συγκεκριμένην πραγματικότητα(29). Και η Εκκλησία εδέχθη την ιστορικότητα της περί Θέκλης παραδόσεως και εορτάζει την μνήμην αυτής την 24ην Σεπτεμβρίου, θεωρούσα αυτήν ώς «πρωτομάρτυρα και πρώταθλον ,εν γυναιξίν». Κατά το «συναξάριον » αυτής έδρασεν ιεραποστολικώς «εν διαφόροις πόλεσι, τον Κύριον Ιησούν Χριστόν ευαγγελισαμένη και πολλούς πρός την εις Χριστόν πίστιν επισπασαμένη».

Επισης και αι βραδύτεραι απόκρυφοι ιστορίαι των αποστόλων είναι πλήρεις ειδήσεων δια την ιεραποστολικήν δράσιν γυναικών εις την Ρώμην και τας επαρχίας(30).

Οι Χριστιανοί έπειτα απολογηταί τονίζουν, ότι αι χριστιαναί γυναίκες, διά τας οποίας ο Χριστιανισμός υβρίζεται ως κατωτέρα θρησκεία, δύνανται να δώσουν καλυτέραν απάντησιν διά τα θεία πράγματα παρά οι φιλόσοφοι(31).

Πολλάκις αναφέρονται γυναίκες, αναγινώσκουσαι ιδιαιτέρως τήν Βίβλον(32).

Οιί άπολογηταί και οι χριστιανοί διδάσκαλοι είχον επίσης γυναίκας ως μαθητρίας.

Εις τον κύκλον των μαθητών του Ιουστίνου ευρίσκετο μία Χάρις(33). Ο Διονύσιος εκ Κορίνθου γράφει μίαν βαθυστόχαστον επιστολήν εις μίαν Χρυσοφόραν, «πιστοτάτην άδελφήν»(34).

Ιππόλυτος εις το επιστημονικόν υπόμνημα εις τον Δανιήλ, προϋποθέτει, ότι θα το αναγνώσουν και γυναίκες πεπαιδευμέναι(35) Περισσότεραι είναι αι γυναίκες, αίτινες ανήκον εις τον κύκλον του Ωριγένους. Πολλαί μαθήτριαί του έγιναν μάρτυρες(36). Αυτός δε αφιερώνει. μίαν πραγματείαν διά την προσευχήν μιας Τατιάνας, την οποίαν χαρακτηρίζει «κοσμιωτάτην και ανδρειοτάτην (37. Επίσης η σύζυγος του υψηλού του φίλου Αμβροσίου, η Μαρκέλλα, ελάμβανε μέρος εις τας μελέτας του(38). Εις την Καισάρειαν της Καππαδοκίας εφιλοξενήθη επί διετίαν εις την οικίαν μιας κυρίας, εχούσης χριστιανικά φιλολογικά ενδιαφέροντα(39).

Οι Ίβηρες δε εις τον Καύκασον διηγούνται κατά τον ε' αιώνα, ότι την θεμελίωσιν του Χριστιανισμού εις την χώραν των την οφείλουν εις μίαν χριστιανήν γυναίκα και προφητιδα, την οποίαν απήγαγον ως αιχμάλωτον πολέμου(40).

Χαρακτηριστικόν , είναι και το παράδειγμα των γυναικών, αι οποίαι ήσαν πέριξ του αγίου Ιερωνύμου, ο οποίος τακτικώς εφοιτα εις την οικίαν της χήρας Μαρκέλλης και εις τας συγκεντρώσεις ευσεβών ρωμαίων πατρικίων δεσποινών, ασχολουμένων περί τα θεία και την ερμηνείαν της Γραφής. Ονομαστή έμεινεν η Πάουλα, ήτις ηκολούθησεν αυτόν εις την Παλαιστίνην. Αύτη ίδρυσεν εκεί γυναικείαν μονήν, εις την οποίαν προέστη η ιδία, ως και ξενοδοχεία(41) .

Άξιον προσοχής έπειτα είναι και το παράδειγμα της ευγενούς ρωμαίας Μελανίας, ως και της εγγονής αυτής Μελανίας της νεωτέρας, των οποίων η δράσις συνεδέθη με τον Ρουφίνον(42). Και γενικώς εις την Ιστορίαν του Χριστιανισμού απαντούν πλείσται γυναίκες, λαβούσαι ενεργόν συμμετοχήν εις την εκκλησιαστικήν ζωήν.

Πλησίον δε όλων αυτών των γνωστών γυναικείων φυσιογνωμιών, πλησίον των γνωστών ονομάτων της Μακρίνης, αδελφής του Μ. Βασιλείου(43), της Ανθούσης, μητρός του Χρυσοστόμου(44), της Νόννης, μητρός Γρηγορίου του Ναζιανζηνού(45), της Μονίκης, μητρός του ιερού Αυγουστίνου(46) και τόσων άλλων γνωστών αγίων γυναικών(47), υπάρχει το ανώνυμον πλήθος των ηρωΐδων της Χριστιανικής αγάπης.

«Εν γένει τόσην επίδρασιν έσχεν η γυνή και τόσον σπουδαίον πρόσωπον διεδραμάτισε κατά τους χρόνους της ιδρύσεως και εξαπλώσεως της Εκκλησίας, ώστε ο κατά τον β' αιώνα ακμάσας πολέμιος του Χριστιανισμού Κέλσος καλεί τον Χριστιανισμόν θρησκείαν των γυναικών, ο δε Αυτοκράτωρ Λικίνιος ενόμισεν ότι θα φέρη θανάσιμον κτύπημα κατά της Εκκλησίας, εκδίδων νόμον ... δι' ου απηγορεύετο εις τας γυναίκας η φοιτησις εις τους ναούς»(48).

Καθ' όλους τους βυζαντινούς χρόνους εξηκολούθησεν η γυναικεία δράσις εν τη Εκκλησία. Βεβαίως το μοναχικόν πνεύμα την περιώρισεν, αλλά. πάντοτε αύτη εύρε γόνιμον έδαφος πρός δράσιν και καρποφορίαν εις την σφαίραν της Χριστιανικής αγάπης και διακονίας.

Τα γυναικεία βυζαντινά μοναστήρια - όπως και τα ανδρικά -- διεκρίθησαν διά την εξάσκησιν των έργων της αγάπης(49). Περιέθαλπον πτωχάς γυναίκας παρείχον εις απόρους γυναίκας υφαντικήν και πλεκτικήν εργασίαν, ίνα με τα κατασκευαζόμενα είδη επενδύωνται τα ορφανά των ορφανοτροφείων, τα οποία ευρίσκοντο πλησίον των μοναστηρίων. Εις πολλά μοναστήρια υπήρχεν εργοδότρια άδελφή. Πολλαί εκ των γυναικών μοναχών είχον ιατρικάς και φαρμακευτικάς γνώσεις καί περιέθαλπον ασθενείς γυναίκας. Εντός των αναφερθέντων ορφανοτροφείων αι μικραί τρόφιμοι εξεπαιδεύοντο συνήθως υπό γυναιςών μοναχών.

Αι αδελφαί επέβλεπον τα ανατρεφόμενα κοράσια, ίνα μανθάνουν υφαντικήν, κέντημα, μουσικήν και άλλα χρήσιμα πράγματα (50). Εντός των μοναστηρίων αυτών υπήρχον δύο κιβώτια, ό σκοπός των οποίων εφαίνετο εκ τών επιγραφών, αίτινες υπάρχουν επ' αυτών.Επι του ενός εγραφετο «εις αιχμαλώτων ανάρρυσιν», επί τού άλλου δε «εις πενήτων διατροφήν». Διά τών συλλεγομένων εν αύτοίς χρημάτων περιεθάλποντο οι πάσχοντες και εξηγοράζοντο αιχμάλωτοι από τους πειρατάς και τους βαρβάρους(51).

Πολλάκις αι αδελφαί ανεκούφισαν τους αιχμαλώτους, έλυσαν τα δεσμά των, επότισαν με το δροσερόν ύδωρ του ξενείου των τους διψώντας, έπλυναν καλώς τας πληγάς των τραυματιών, παρέσχον εις τα πεινώντα παιδία άρτον και τυρόν, έδωσαν ολί-γον τονωτικόν οίνον εις τους γέροντας, των οποίων έτριψαν με προσοχήν τα αιμωδιώντα μέλη. Αδελφαί «λουτράρισσαι» προσέφερον τας υπηρεσίας των, σαπωνίζουσαι και σπογγίζουσαι με τα. σπαρτία (τζίβες) τας λουομένας απελευθερωθείσας αιχμαλώτους και οδηγούσαι αυτάς εις αναπαυτικάς κλίνας(52). Γενικώς, πλεισται εκ των γυναικών μοναχών προσέφερον ολόκληρον την ζωήν των μίαν διαρκή θυσίαν εις τον βωμόν της αγάπης.

Εκτός των γυναικείων μοναστηρίων και μάλιστα όχι μόνον παραλλήλως προς αυτά, αλλά και πολν προ της ιδρύσεως αυτών - πιθανώς από αυτής της αποστολικής εποχής εμφανίζεται εντος των κόλπων της Εκκλησίας ωργανωμένη γυναικεία δράσις, εκπροσωπουμένη κυρίως από την τάξιν των «διακονισσών ».

Αύται, εγκαθιστάμεναι εις το «αξίωμά των» υπό της Εκκλησίας, αφιερούντο αποκλειστικώς εις τα έργα της εκκλησιαστικής διακονίας εν μέσω κυρίως των ομο-φύλων των.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Δ. Μπαλάνου,« Η θέσις τής γυναικός εν ταϊς θρησκείαις και ιδίως εν τω Χριστιανισμώ 1910, σελ. 41-42. Π. Μπρατσιώτου, Η γυνή εν τη Βίβλω (2) (1940), σελ. 52. Ε. Θεοδώρου, Αι γυναίκες εις την αρχαίαν Εκκλησίαν, περ. «Αναγέννησις», έτ. Α' (1945) , σελ. 9-10. Ed. F:v. d. Goltz, Der Dienst der Frau in der christlichen Kirche (2) (1914 ), Erster Teil, σελ. 7.

2. Dr. Julius Boehmer, Das Lukasevangelium in religiφsen Betrachtungen fόr das moderne Bedόrfnis, Gόtersloh 1909, σελ. 123.

3. Δ. Mπαλάνου, ένθ' ανωτ., σελ. 42. Πρβλ. L. Zscharnack, Der Dienst der Frau in den ersten Jahrhunderten der chr. Kirche (1902); σελ: 18.

4. Jul. Boehmer, ένθ' aνωτ.

5. Πρβλ. Ed. F. v. d. Goltz, ένθ' άνωτ., σελ. 7.

6. Π. Μπρατσιώτου,ένθ' άνωτ., σελ. 27.

7. Αξία προσοχής είναι η επιείκεια, την οποίαν δεκνύει ο Κύριος προς τας αμαρτωλάς γυναίκας (Λουκ. ζ', 37 κ ε.). Πρβλ. και το χωρίον Ιωαν. η' , 3-11, όπερ λείπει από των αρχαιοτέρων κωδίκων (Δ. Μπαλάνου, ένθ' ανωτ., σελ. 41).

8. Ad. v. Harnack, Die Mission und Ausbreitung des Christentums in ~den ersten drei Jahrhunderten,(4) τόμ. 2ος (1924), σελ. 589.

9. Ενθ' ανωτ.

10. Harnack, ένθ' ανωτ., σελ. 590. Διά το νόημα των ως άνω στίχων, ιδέ Π. Τρεμπέλα, Υπόμνημα εις τας επ. του ΙΙαύλου (1937 ), ως και άλλα ερμηνευτικά υπομνήματα.

11. Ένθ' ανωτ., σελ. 591..

12. Πρβλ., Ed. F. v. d. Goltz, ένθ' ανωτ., σελ: 9.

13. Κατά τον Harnack.η Πρίσκιλλα, ως διδάσκουσα και ιεραποστολικώς δρώσα, θα ηδύνατο να ονομασθή «η απόστολος» (ένθ' άνωτ.). Πρβλ. ed. F, v. d. Goltz, ένθ' ανωτ, σελ. 8.

14. Harnack; ένθ' ανωτ., σελ. 592.

15. Π. Τρεμπέλα, Υπόμνημα εις τας επιστολάς του Παυλου (1937) , σελ: 134. 16.- Harnack, ένθ' ανωτ. Πρβλ. Δ. Μπαλάνου, ένθ' ανωτ., σελ. 43:

17. Harnack, ένθ' ανωτ. Πρβλ. Ed.. F. v. d. Goltz; ένθ' ανωτ., σελ. 9.

18. Ένθ' ανωτ. Πρβλ. Δ. Μπαλάνου, ένθ' ανωτ., σελ. 43. Π. Μπρατσιώτου, ένθ' ανωτ., σελ. 54.

19. Π. Μπρατσιώτου, ένθ' ανωτ., σελ. 54-55. Ed. F. v: d. Goltz, ένθ' ανωτ., σελ. 7. J. Holzner, Παύλος (Μετ. Ιερ. Κοτσώνη), 1948, σeλ. 181. 20.- Τρείς γυναίκες έλαβον μέρος εις την θεμελίωσιν της Εκκλησίας των Φιλιππησίων, η Λυδία, η Ευοδία και ή Συντύχη. Εάν το όνομα Λυδία ήτο επώνυμον, τότε πρέπει η Λυδία να ταυτίζεται προς την Ευοδίαν ή την , Συντύχην ( Harnack, ένθ' άνωτ.).

21. «Oι δε Ιουδαίοι παρώτρυναν τας σεβομένας γυναίκας τας ευσχήμονας.... και επήγειραν διωγμόν επί τον Παύλον και Βαρνάβαν» ( Πραξ. ιγ', 50) . Εν Θεσσαλονίκη «προσεκληρώθησαν των Παύλω και τω Σίλα; των τε σεβομένων Ελλήνων πλήθος πολύ, γυναικών τε των πρώτων ουκ ολίγαι» (ιζ', 4):.Εν Βερροία, «πολλοί επίστευσαν και των Ελληνίδων γυναικών των ευσχημόνων και ανδρών ουκ ολίγοι» ( ιζ', 12 ) κλπ. Harnack~ ένθ' ανωτ., σελ. 593.

22. Harnack, ένθ' ανωτ., σελ: 594.

23. Ένθ' άνωτ. Πρβλ: Lydia Stocker, ένθ' ανωτ.; σελ. 14. Π. Τρεμπέλα, Υπόμνημα εις την προς Εβραίους και τας επτά καθολικάς, Αθήναι 1941;σελ. 19.

24. Δ. Μπαλάνου, ένθ' άνωτ., σελ. 29. Γ. Βερίτη, Η γυναίκα στο Βυζάντιο, «Ακτίνες», Ιανουάριος 1944, σελ. 27-28.

25. Adolf Deissmann, Licht vom Osten,(4) Tubingen 1943, σελ. 134.

26. Δι' αυτό και οι Απόστολοι θαυμάζουν διά την συνδιάλεξιν του Κυρίου με την Σαμαρείτιδα (Ιωάν. δ', 27 ). Π. Μπρατσιώτου, ένθ' ανωτ., σελ. 27..

27. «Εις πολλάς αιρέσεις η γυνή έλαβεν ιερατικά δικαιώματα εις την αίρεσιν του γνωστικού Μάρκου γυναίκες απήγγελλον τας ευχάς της θείας ευχαριστίας και μετέδιδον εις τους πιστούς τον oίνον' εις την αίρεσιν του Μαρκίωνος αι -γυναίκες εδίδασκον, εξώρκιζον και εβάπτιζον εις τον Μοντανισμόν ως συναρχηγοί της κινήσεως παρά τω Μοντανώ ίσταντο αι προφήτιδες Πρίσκιλλα και Μαξιμίλλα» (Δ. Μπαλάνου, ένθ' ανωτ., σελ. 45) . Πρβλ. Lydia Stocker, Die Frau in der alten Kirche, Tubingen 1907, σελ. 28.

28. Holzner, ένθ' ανωτ., σελ. 128-129. Πρβλ. Ed. F. v. d. Goltz, ένθ' ανωτ., σελ. 11.

29. Harnack, ένθ' ανωτ., σελ. 598. Πρβλ. Holzner, ένθ' ανωτ.

30. Harnack, ένθ' ανωτ. 31.- Ένθ' ανωτ., σελ. 599. 32.- Ένθ' ανωτ.

33. Ένθ' ανωτ.

34. Ευσεβίου, Εκκλ. Ιστ. 4, 23. Harnack, ένθ' ανωτ., σελ. 599.

35. Harnack, ένθ' ανωτ.

36. Γενικώς πλείσται γυναίκες κατά τους χρόνους των διωγμών έλαβον τον στέφανον του μαρτυρίου (Μπαλάνου, ένθ' ανωτ., σελ. 47 ) Πρβλ. Lydia Stocker, μν. έ., σελ. 10-11.

37. Harnack, ένθ' ανωτ., σελ. 599-600.

38. Ένθ ανωτ., σελ. 600. Πρβλ. Ed. F. v. d. Goltz, μν. έ., σ. 36-37.

39. Ευσεβίου, Εκκλ. Ιστορία 4,17. Harnack, ένθ' ανωτ., σελ. 600.

40. Σωκράτους, Εκκλ. Ιστορία 1,20. Σωζομ., 'Εκκλ. Ιστορlα 2,7. Harnack, ένθ' ανωτ., σελ. 604.

41. Δ. Μπαλάνου, ΙΙατρολογία (1930 ), σελ. 450-454.

42. Δ. Μπαλάνου, ΙΙατρολογία, σελ. 460. Πρβλ. Ed. F. v. d. Goltz, ένθ' ανωτ., σελ. 40.

43. Δ. Μπαλάνου, ένθ' ανωτ. σελ. 289, 291, 328, 331. .

44. Αυτόθι, σελ. 344.

45. Ένθ' ανωτ., σελ. 305.

46. Αυτόθι, σελ. 463-467.

47. Περί των γυναικών τούτων έλεγεν ο ρήτωρ Λιβάνιος «Βαβαί, οίαι παρά Χριστιανοϊς γυναίκές εισιν» ( Δ. Μπαλάνου, Η θέσις της γυναικός....εν τω Χριστιανισμώ, σελ. 48 ).

48. Δ. Μπαλάνου, αυτόθι, σελ. 48. Εύσεβίου, Βίος Κωνσταντίνου Ι, 53 : Λικίνος «νόμον ετίθει.... μη επί τα σεμνά της αρετής διδασκαλεία φοιτάν το γυναικών γένος».

49. Φαίδωνος Κουκουλέ, Η μοναχή Θεοδούλη, Αθήναι 1928. Επίσης πρβλ. Γ. Σωτηρίου, Αι μοναί της Ελλάδος και η εθνική των δράσις κατά τούς βυζαντινούς χρόνους, Αθήναι 1936. Α. Κούζη, Αρχεία Ιατρικής και Βιολογίας 1920, σελ. 44 κ. ε. Κ. Αμάντου, Η ελληνική φιλανθρωπία κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους, «Αθηνά», τ. 35 (1923 ), σελ. 131 κ. ε~. Του αυτού, Ιστορία του βυζ. κράτους, Αθήναι 1939, σελ. 23-39. Φ. Κουκουλέ, Βυζαντινών βίος και πολιτιτμός, τ. Β ( Ι ), Αθήναι 1948, σελ. 64-178. Uhlhorn, Die chr. Liebestatigkeit in der alten Kirche (1882 ). Dr. Wilh. Liese, Geschichte der Garitas, 2 τόμοι, Freiburg i. Br. 1922.

50. Φ. Κουκουλέ, Η μοναχή Θεοδούλη, σελ. 41, 42, 44-49, 57.

51. Αυτόθι, σελ. 58.

52. Ένθ' ανωτ., σελ. 63, 64, 65.
αναδημοσίευση από: myriobiblos

Αναδημοσίευση από: myriobiblos

Από: Στυλ. Γ. Παπαδόπουλος (επιμ.), Μιλάει ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, μτφρ. Διονύσιος Κακαλέτρης, εκδ. Αποστολική Διακονία,Αθήνα 1991.

Ο ΛΑ ' Λόγος είναι ο σπουδαιότερος από τους Θεολογικούς Λόγους του αγ. Γρηγορίου. Εκφωνήθηκε στο ναό της αγ. Αναστασiας στην Κωνσταντινούπολη, το 380, πιθανόν κατά το διάστημα μεταξύ Ιουλίου και Νοεμβρίου. Είναι η πρώτη φορά που σε ειδική πραγματεία, αφιερωμένη στο άγιο Πνεύμα, ομολογείται και καταδεικνύεται η θεότητα και το ομοούσιο του αγ. Πνεύματος. Ο Γρηγόριος διακηρύσσει την ορθή πίστη της Εκκλησίας ότι «εκ φωτός του Πατρός φως καταλαμβάνοντες τον Υιόν εν φωτί τω Πνεύματι» (§ 3). Καταρρίπτει, στη συνέχεια, τους συλλογισμούς των αιρετικών Πνευματομάχων με θεολογικά επιχειρήματα (§ 4-21) και τέλος, απαντώντας στο επιχείρημα ότι στην αγία Γραφή δεν δηλώνεται ρητά η θεότητα του Πνεύματος, παραθέτει πλήθος χωρίων, όπου υποδεικνύεται η θεότητα του Πνεύματος (§ 29-30). Αλλά και το ίδιο το Πνεύμα τώρα, σύμφωνα με το Γρηγόριο, φανερώνει στούς αξίους βαθύτερα και σαφέστερα οτι είναι Θεός, ένα από τα τρία πρόσωπα της μιας θεότητας (§ 26).

3. Εκείνοι, λοιπόν, oι οποίοι είναι δυσαρεστημένοι και με σφοδρότητα υπερασπίζονται το «γράμμα», επειδή εμείς τάχα εισάγουμε κάποιον ξένο και παρείσακτο Θεό, να ξέρουν καλά ότι φοβούνται εκεί που δεν υπάρχει φόβος. Και ας γνωρίζουν σαφώς, ότι κάλυμμα της ασέβειάς τους είναι η φιλία του «γράμματος», όπως θα φανεί εντός ολίγου, όταν, όσο είναι δυνατόν, θα ανατρέψουμε τα επιχειρήματά τους. Εμείς βέβαια έχουμε τόση πίστη στη θεότητα του Πνεύματος, το οποίο λατρεύουμε, ώστε από Αυτό θ' αρχίσουμε το λόγο για το Θεό, αναφέροντας τις ίδιες εκφράσεις για την Τριάδα, έστω κι αν φανεί σε μερικούς πολύ τολμηρό.
«Ήταν το φως το αληθινό, το οποίο φωτίζει κάθε άνθρωπο που έρχεται στον κόσμο», ο Πατέρας.
«Ήταν το φως το αληθινό, το οποίο φωτίζει κάθε άνθρωπο που έρχεται στον κόσμο», ο Υιός.
«Ήταν το φως το αληθινό, το οποίο φωτίζει κάθε άνθρωπο που έρχεται στον κόσμο», ο άλλος Παράκλητος·
«ήταν» και «ήταν» και «ήταν»· όμως ένα «ήταν» υπάρχει. «Φως» και «φως» και «φώς», αλλά ένα φως, ένας Θεός. Αυτό είναι εκείνο που ο Δαβίδ παλαιότερα κατανόησε, όταν έλεγε· «στο φως σου θα δούμε το φως». Και τώρα εμείς και έχουμε ιδεί και διακηρύσσουμε ότι κατανοούμε τον Υιό ως φως που προέρχεται από φως, τον Πατέρα, μέσα στο φως, του Πνεύματος. Έτσι έχουμε μια σύντομη και απλή θεολογία για την Τριάδα.
 Όποιος θέλει να περιφρονήσει όσα λέμε, ας τα περιφρονήσει. Κι όποιος θέλει ν' αμαρτάνει, ας αμαρτάνει· εμείς κηρύσσουμε αυτό που έχουμε καταλάβει καλά. Και αν από εδώ κάτω δεν ακουγόμαστε, σε υψηλό βουνό θ' ανεβούμε και θα φωνάξουμε. Θα «υψώσουμε» το Πνεύμα, δεν θα φοβηθούμε. Και αν φοβηθούμε, (αυτό θα γίνει) όχι την ώρα που κηρύσσουμε, αλλά όταν σιωπούμε (ησυχάζουμε).

4. Αν υπήρξε χρόνος κατά τον οποίο δεν υπήρχε ο Πατήρ, αλλο τόσο υπήρξε χρόνος που δεν υπήρχε ο Υιός. Και αν υπήρξε χρόνος που δεν υπήρχε ο Υιός, τότε υπήρξε χρόνος που δεν υπήρχε ούτε το άγιο Πνεύμα. Αν το ένα υπήρχε από την αρχή, τότε και τα τρία υπήρξαν το ίδιο. Τολμώ να πω, πως αν το ένα υποβιβάσεις, ούτε τα άλλα δύο να εξυψώσεις.
Ποια άραγε ωφέλεια υπάρχει από μία ατελή θεότητα; Ακόμη περισσότερο, τι είδους θεότητα είναι αυτή, αν δεν είναι τέλεια; Κατά κάποιον τρόπο δεν υπάρχει, εάν δεν έχει την αγιότητα· και πώς θα την έχει, αν δεν έχει το Πνεύμα; Εκτός εάν υπάρχει άλλη αγιότητα εκτός από το Πνεύμα· ας μας πει κάποιος πως αυτή κατανοείται αλλιώς.
Αν όμως η αγιότητα είναι το Πνεύμα, πώς τότε δεν υπήρχε από την αρχή; Σαν να ήταν καλλίτερο για τον Θεό να υπήρξε ποτέ ατελής και χωρίς το Πνεύμα. Αν δεν υπήρξε από την αρχή το Πνεύμα, τότε τοποθετείται στην ίδια κατηγορία με μένα(1), ακόμη κι αν δημιουργήθηκε λίγο πριν από μένα. Διότι ως προς το χρόνο εμείς αντιδιαστελλόμαστε από τον Θεό. Εάν τοποθετείται το Πνεύμα στην ίδια κατηγορία με μένα, πώς εμένα με θεοποιεί ή πώς με ενώνει με τη θεότητα;

5. Όμως θ' ασχοληθώ για χάρη σου λίγο περισσότερο με το θέμα αυτό. Όσα έχουν σχέση βέβαια με την αγία Τριάδα επεξηγήσαμε και προηγουμένως. Oι Σαδδουκαίοι κατ' αρχήν, νόμισαν ότι δεν υπάρχει καθόλου το άγιο Πνεύμα, ούτε βέβαια άγγελοι, ούτε ανάσταση· δεν ξέρω γιατί περιφρόνησαν εντελώς τις τόσες μαρτυρίες της Παλαιάς Διαθήκης.
Από τους Έλληνες πάλι, oι περισσότεροι θεολόγοι και όσοι βρίσκονται πιο κοντά στη δική μας αλήθεια, το συνέλαβαν με τη φαντασία τους, όπως μου φαίνεται· σχετικά όμως με την ονομασία του διαφοροποιήθηκαν, καλώντας το «νου του παντός» και «θύραθεν νου» και άλλες σχετικές ονομασίες(2).
Από τους δικούς μας σοφούς τώρα, άλλοι το εξέλαβαν ως ενέργεια, άλλοι ως κτίσμα, αλλοι ως Θεό και άλλοι δεν ξέρουν πιο από τα δύο αυτά, σεβόμενοι τη Γραφή, διότι, όπως ισχυρίζονται, δεν φανέρωσε καθαρά ούτε το ένα ούτε το άλλο. Και γι' αυτό ούτε το σέβονται, ούτε το περιφρονούν, κρατώντας κάπως μία μέση στάση γι' αυτό, μάλλον όμως πολύ άθλια.
Απ' όσους πάλι το θεώρησαν Θεό, άλλοι είναι ευσεβείς μόνο μέχρι τη σκέψη, ενώ άλλοι τολμούν να εκφράζουν την ευσέβεια και με τα χείλη.
Άκουσα ακόμη άλλους σοφότερους ν' αξιολογούν τη θεότητα. Αυτοί λοιπόν, όπως και μεις, τρία ομολογούν με ττ νου τους ότι υπάρχουν, τόσο όμως διαχωρίζονται μεταξύ τους, ώστε το μεν ένα (δηλ. τον Πατέρα) και ως προς την ουσία και ως προς τη δύναμη να παρουσιάζουν αόριστο· το άλλο (τον Υιό), ως προς τη δύναμη, όχι όμως ως προς την ουσία· το τρίτο (το Πνεύμα) και ως προς τα δύο περιγραπτό· με άλλον τρόπο μιμούνται αυτούς που ονομάζουν «δημιουργό» και «συνεργό» και «λειτουργό» τα πρόσωπα, εκλαμβάνοντας τη σειρά των ονομάτων και διαβάθμιση των προσώπων που αντιπροσωπεύουν.

7. Εδώ ο δικός σου λόγος· oι σφενδόνες ας μπουν σε δράση, oι συλλογισμοί ας γίνουν περίπλοκοι. Οπωσδήποτε, ή αγέννητο είναι το Πνεύμα ή γεννητό. Και αν είναι αγέννητο, τότε δύο είναι τα άναρχα. Εάν πάλι είναι γεννητό, πάλι θα υποδιαιρέσεις· ή από τον Πατέρα προέρχεται τούτο, ή από τον Υιό. Και αν βέβαια γεννιέται από τον Πατέρα, τότε υπάρχουν δύο γιοι και αδελφοί. Αν θέλεις, φτιάξε τους και διδύμους, ή τον ένα μεγαλύτερο και τον άλλο νεώτερο, αφού είσαι τόσο φιλοσώματος.
Εάν πάλι έχει φανεί από τον Υιό, λέγει, μας φανερώνεται και Θεός-εγγονός! Τι πιο παράξενο από αυτό θα μπορούσε να υπάρξει; Αυτή είναι η γλώσσα όσων είναι σοφοί στο να πράττουν το κακό, μη θέλοντας να γράφουν τα καλά.
Όμως εγώ, αν έβλεπα ότι είναι αναγκαία η διαίρεση, θα δεχόμουν τις πραγματικότητες που εκφράζει, χωρίς να φοβάμαι να τις κατονομάσω. Ούτε όμως, επειδή ο Υιός είναι Υιός σύμφωνα με κάποια ανώτερη σχέση που έχουν μεταξύ τους, εξαιτίας του ότι δεν θα μπορούσαμε με άλλο τρόπο παρά μόνο έτσι να δείξουμε ότι προέρχεται από τον Θεό και είναι ομοούσιος, πρέπει να νομισθεί ότι είναι απαραίτητο όλες τις επίγειες ονομασίες και μάλιστα αυτές που δηλώνουν συγγένεια, να τις μεταφέρουμε στο Θεό.
Ή μήπως θα εκλάβεις και αρσενικού γένους τον Θεό σύμφωνα με τον λόγο αυτό, επειδή ονομάζεται Θεός και Πατήρ; και ως κάποιο θηλυκό τη θεότητα, σύμφωνα με το γένος των λέξεων και ουδέτερο το Πνεύμα, επειδή δεν γεννάει; Κι αν μας πεις και αυτό το κωμικό, ότι δηλαδή ο Θεός γέννησε τον Υιό αφού συνενώθηκε με τη θέλησή του, σύμφωνα με κάποιες παλιές ανοησίες και μυθοπλασίες, τότε μας εισήχθη κάποιος αρσενικοθήλυκος Θεός του Μαρκίωνα και του Ουαλεντίνου, ο οποίος εφεύρε με το νού του τους νέους αιώνες(3).

8. Αφού λοιπόν δεν δεχόμαστε την πρώτη σου διαίρεση σύμφωνα με την οποία δεν υπάρχει τίποτε ενδιάμεσο μεταξύ αγέννητου και γεννητού, αμέσως χάνονται μαζί με την περίφημη διαίρεσή σου oι αδελφοί και oι εγγονοί, oι οποίοι χάθηκαν, όπως ακριβώς ενός πολυπλόκου δεσμού του οποίου, αφού λύθηκε ο πρώτος κόμπος και υποχώρησαν μαζί, μη έχοντας θέση πλέον στη θεολογία.
Πού τάχα θα τοποθετήσεις το εκπορευτό, πες μου, το οποίο διαφαίνεται στο μέσον της δικής σου διαιρέσεως και το οποίο εισάγεται από κάποιον καλύτερο από σένα θεολόγο, το Σωτήρα μας; Εκτός εάν τη φράση εκείνη που λέγει: «Το Πνεύμα το Άγιο, το οποίο εκπορεύεται από τον Πατέρα», την έβγαλες απο τα δικά σου ευαγγέλια για να φτιάξεις μια τρίτη δική σου Διαθήκη· το οποίο, εφόσον εκπορεύεται από εκεί, δεν είναι κτίσμα· εφόσον πάλι δεν είναι γεννητό, δεν είναι Υιός· εφόσον, τέλος, βρίσκεται στο μέσον μεταξύ αγεννήτου καί γεννητοϋ, είναι ο Θεός. Και έτσι, πιο ισχυρός από τις διαιρέσεις σου.
Τι είναι αυτή η εκπόρευση; Πες μου εσύ τι είναι η αγεννησία του Πατρός, κι εγώ θα σου εξηγήσω τη γέννηση του Υιού και την εκπόρευση του Πνεύματος και θα παραφρονήσουμε και oι δύο καθώς θα ζητάμε να εξερευνήσουμε τα μυστήρια του Θεού. Και αυτά ποιοί θα τα κάνουν; Εμείς, oι οποίοι δεν μπορούμε ούτε αυτά που βρίσκονται στα πόδια μας να εννοήσουμε, ούτε την άμμο των θαλασσών και τις σταγόνες της βροχής και τις ημέρες της αιωνιότητας να υπολογίσουμε, ακόμη περισσότερο δε, να εισέλθουμε στα βάθη του Θεού και να κάνουμε λόγο για την άρρητη και πέρα από κάθε λογική κατανόηση φύση του Θεού.

9. Τι λοιπόν είναι αυτό, λέγει, το οποίο λείπει από το Πνεύμα για να είναι αυτό Υιός; Διότι αν δεν έλειπε κάτι, θα ήταν Υιός. Εμείς ισχυριζόμαστε ότι δεν του λείπει τίποτε· διότι δεν είναι ελλειπής ο Θεός. Ο τρόπος της φανερώσεως, για να το πω έτσι, ή η διαφορά της σχέσεως που έχουν μεταξύ τους, δημιουργεί και τη διαφορά που έχουν στην ονομασία τους. Διότι τίποτε δεν λείπει από τον Υιό για να είναι Πατέρας -εφόσον δεν είναι έλλειψη η υιότητα-, αλλά παρά ταύτα δεν είναι Πατέρας. Ή δεν λείπει κάτι από τον Πατέρα για να είναι Υιός· δεν είναι όμως Υιός ο Πατέρας. Αλλά oι όροι αυτοί δεν εκφράζουν κάποια έλλειψη, ούτε ελάττωση κατά την ουσία.
Αυτό το ότι «δεν έχει γεννηθεί» Τον μεν Πατέρα, το ότι «έχει γεννηθεί» Τον δε Υιό και το ότι «εκπορεύεται» αυτό το οποίο ακριβώς λέγεται άγιο Πνεύμα ονόμασε, για να διασώζεται το ασύγχυτο των τριών υποστάσεων μέσα και στη μία φύση και το ένα μεγαλείο της θεότητας. Ούτε πράγματι ο Υιός είναι Πατέρας, διότι ένας είναι ο Πατέρας, αλλά είναι ότι είναι ο Πατέρας. Ούτε το Πνεύμα είναι Υιός, αν και προέρχεται από τον Θεό, διότι ένας είναι ο Μονογενής, αλλά είναι ό,τι ο Υιός. Ένα είναι και τα τρία, ως προς τη θεότητα, και το ένα είναι τρία ως προς τις ιδιότητες· έτσι ώστε, ούτε το ένα είναι όπως το κατανοούσε ο Σαβέλλιος, ούτε τα τρία να είναι της τωρινής πονηρής διαιρέσεως.

10. Tι λοιπόν; Είναι Θεός το Πνεύμα; Βεβαιότατα. Και τι άλλο, είναι ομοούσιο; Ασφαλώς, εφόσον είναι Θεός.

12. Αλλά ποιος προσκύνησε ποτέ το Πνεύμα; ίσχυρίζεται (ο αιρετικός). Ποιος (από τους αγίους) της Παλαιάς ή της Καινής Διαθήκης; Ποιος προσευχήθηκε σ' αυτό; Πού είναι γραμμένο ότι πρέπει να το προσκυνούμε ή να προσευχόμαστε σ' αυτό; Και από πού το έχεις πάρει; Την πιο πλήρη αιτιολόγηση θα τη δώσουμε αργότερα, όταν συζητήσουμε για τις αλήθειες της πίστεως που δεν απαντουν στην Γραφή. Τώρα θα είναι αρκετό να πούμε μόνο αυτό: Το Πνεύμα είναι αυτό, μέσα από το οποίο προσκυνούμε τον Θεό και με τη βοήθεια του οποίου προσευχόμαστε. Διότι Πνεύμα λέγει η Γραφή πως είναι ο Θεός και αυτοί που τον λατρεύουν πρέπει να τον λατρεύουν με τη δύναμη του Πνεύματος, που φανερώνει την αλήθεια. Και αλλού λέγει πάλι η Γραφή:
Εμείς δεν ξέρουμε ούτε τι ούτε πώς να προσευχηθούμε. Το Πνεύμα όμως μεσιτεύει το ίδιο στο Θεό για μας με στεναγμούς που δεν μπορούν να εκφραστούν με λέξεις. Και αλλού: Θα προσευχηθώ με το Πνεύμα, θα προσευχηθώ και με το νου, δηλαδή με το νου και το Πνεύμα. Το να προσκυνώ λοιπόν το Πνεύμα ή να προσεύχομαι, δεν μου φαίνεται ότι είναι τίποτε άλλο παρα το ότι το ίδιο το Πνεύμα προσφέρει στον εαυτό του την προσευχή και την προσκύνηση, Ποιος από τους ένθεους και από αυτούς, που γνωρίζουν πολύ καλό, δεν θα επαινούσε αυτό το πράγμα, ότι δηλαδή η προσκύνηση του ενός, και των τριών είναι προσκύνηση, αφού είναι ομότιμη και στα τρία πρόσωπα η αξία και η θεότητα;
Και βέβαια ούτε εκείνο που λέγεται στη Γραφή θα φοβηθώ, ότι δηλαδή τα πάντα έχουν γίνει μέσω του Υιού, σαν να ήταν ένα από τα πάντα και το άγιο Πνεύμα. Διότι, τα πάντα όσα έχουν γίνει λέγει η Γραφή, όχι απλώς τα πάντα χωρίς περιορισμό. Ούτε βέβαια περιλαμβάνεται ο Πατέρας, ούτε όσα δεν έχουν γίνει. Απόδειξε πρώτα ότι έχει γίνει μέσα στο χρόνο, και τότε απόδοσέ το στον Υιό και συναρίθμησέ το με τα κτίσματα.
Όσο εσύ δεν το αποδεικνύεις, αυτή η περιεκτική φράση δεν θα σε βοηθήσει στην ασέβειά σου. Διότι αν έχει γίνει, οπωσδήποτε δια του Χριστού έχει γίνει. Ούτε εγώ ο ίδιος θα το αρνηθώ. Εάν όμως δεν έχει γίνει, πώς είναι ένα από τα πάντα ή έχει γίνει μέσω του Χριστού;
Σταμάτα λοιπόν ν' ατιμάζεις και τον Πατέρα περιφρονώντας το Μονογενή Υιό του - διότι είναι ατιμία για τον Πατέρα, θεωρώντας κτίσμα το ύψιστο (τον Υιό), να τον στερείς από τον Υιό Του -και τον Υιό περιφρονώντας το Πνεύμα. Διότι (ο Υιός) δεν είναι δημιουργός κάποιου δούλου όμοιου μ' αυτόν, αλλ' αυτός που συνδοξάζεται με τον ομότιμό του, το Πνεύμα.
Τίποτε από την αγία Τριάδα να μη βάλλεις στην ίδια κατηγορία με σένα, για να μην πέσεις εσύ από την Τριάδα. Και με κανένα τρόπο να μην περικόψεις τη μία φύση και εξίσου άξια σεβασμού, διότι αν κάτι καθαιρέσεις από τα τρία πρόσωπα, θα έχεις καθαιρέσει μαζί του το σύνολο, ή μάλλον θα έχεις ξεπέσει εσύ απ' όλα. Καλύτερα να σχηματίσεις μία ατελή ιδέα για τον τρόπο της ενώσεως, παρά ν' αποτολμήσεις μια τόσο μεγάλη ασέβεια.

13. Έφτασε όμως ο λόγος μας και σε αυτό το ουσιαστικό κεφάλαιο· και στενάζω βέβαια, διότι ζήτημα το οποίο είχε σβήσει από παλιά και είχε υποχωρήσει μπροστά στην αλήθεια, τώρα αναζωπυρώνεται. Είναι ανάγκη όμως ν'αντιταχθοϋμε στους φλύαρους και να μη νικηθούμε λόγω της απουσίας μας, με το να έχουμε λόγο και να συνηγορούμε υπέρ του Πνεύματος.
Εάν, λέγει, υπάρχει Θεός και Θεός καί Θεός, πώς δεν υπάρχουν τρεις Θεοί; Και πώς αυτό που δοξολογείται, δεν είναι πολυαρχία; Ποιοί είναι αυτοί που λένε τέτοια πράγματα; Εκείνοι, oι οποίοι είναι τελειότεροι στην ασέβεια, ή και εκείνοι που ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία, εννοώ δηλαδή αυτούς που είναι κάπως σώφρονες σχετικά με τον Υιό;
Η μία μου απάντηση θα είναι κοινή και για τους δύο, η άλλη μου απάντηση θα είναι ιδιαίτερη για τους δεύτερους. Η απάντησή μου λοιπόν προς τους τελευταίους είναι αυτή: Τι λέτε σε μας τους τριθεΐτες εσείς που σέβεστε τον Υιό, αλλά επαναστατήσατε κατα του Πνεύματος; Εσείς δεν είσαστε διθεΐτες; Εάν επιπλέον αρνείσθε και την προσκύνηση του Μονογενούς, έχετε σαφώς ταχθεί με το μέρος των αντιπάλων. Και τότε γιατί να σας φερόμαστε φιλάνθρωπα σαν τάχα να μην είσαστε εντελώς νεκρωμένοι;
Αν όμως σέβεσθε τον Υιό και πιστεύετε ορθα και σωτήρια μέχρι αυτό το σημείο, τότε θα σας ρωτήσουμε: Ποιος είναι ο λόγος της διθεΐας σας, αν κατηγορηθείτε γι' αυτό; Εαν υπάρχει κάποια απάντηση συνετή, αποκριθείτε και δείξτε και σε μας τον τρόπο ν' απαντάμε. Διότι με όποια επιχειρήματα θ' αποκρούσετε εσείς την διθεΐα, αυτά θ' αρκέσουν και σε μας για ν' αποκρούσουμε τήν τριθεΐα. Κι έτσι θα νικάμε χρησιμοποιώντας εσάς τους κατήγορους ως συνήγορους. Τι πιο γενναίο απ' αυτό;

14. Αλλά πώς θ' αγωνιστούμε και θ' αποκριθούμε ενάντια και στους δύο; Για μας ένας Θεός υπάρχει, διότι μία είναι η θεότητα. Και στο ένα αναφέρονται τα προερχόμενα από αυτό, ακόμη κι αν θεωρούνται τρία. Διότι δεν είναι άλλο από τα πρόσωπα περισσότερο Θεός και άλλο λιγότερο Θεός ούτε υπάρχει άλλο προγενέστερο και άλλο μεταγενέστερο· ούτε χωρίζονται ως προς το θέλημα, ούτε διαιρούνται ως προς τη δύναμη. Ούτε είναι δυνατόν να βρίσκει κανένας σ' αυτά, κάτι απ' αυτά που ύπάρχουν στα κτιστά όντα, που μπορούν να διαχωριστούν.
Αλλά εάν πρέπει να εκφραστούμε με συντομία, η θεότητα είναι αδιαίρετη, αν και διακρίνεται σε πρόσωπα. Και όπως συμβαίνει με τρεις ήλιους oι οποίοι είναι ενωμένοι μεταξύ τους: μία είναι η έκχυση του φωτός. Οταν λοιπόν αναβλέψουμε προς τη θεότητα και την πρώτη αιτία και τη μοναρχία, ένα είναι αυτό που μας εμφανίζεται. Όταν πάλι αναβλέψουμε σ'αυτά, στα οποία ενυπάρχει η θεότητα και τα οποία προέρχονται αχρόνως από την πρώτη αιτία έχοντας την ίδια δόξα, τότε τρία είναι τα προσκυνούμενα.

15. Όμως, τι θα ισχυρίζονταν, δεν υπάρχει και στους Έλληνες μία θεότητα, όπως διδάσκουν όσοι από εκείνους φιλοσοφούν βαθύτερα, και για μας δεν υπάρχει μία ανθρωπότητα, όλο δηλαδή το ανθρώπινο γένος; Αλλά όμως υπάρχουν γι' αυτούς πολλοί θεοί και όχι ένας, όπως και άνθρωποι πολλοί; Εκεί όμως το ένα μπορεί η κοινωνία να το φανταστεί μόνο με τη σκέψη· τα δε επιμέρους άτομα είναι διαχωρισμένα στον ύψιστο βαθμό μεταξύ τους και ως προς το χρόνο και ως προς τα πάθη και ως προς τη δύναμη.
Διότι εμείς oι άνθρωποι δεν είμαστε μόνο σύνθετοι, αλλά και αντίθετοι και μεταξύ μας αλλά και με τον ίδιο μας τον εαυτό, μη παραμένοντας απόλυτα οι ίδιοι ούτε και για μια μέρα, αλλά όχι όλη τη ζωή μας, αλλά και σωματικά και ψυχικά συνεχώς αλλάζουμε και μεταβαλλόμαστε. Δεν ξέρω μάλιστα, μήπως και oι άγγελοι (μεταβάλλονται) και όλη η ανώτερη φύση μετά την Τριάδα, έστω κι αν μερικοί είναι απλοί και περισσότερο παγιωμένοι προς το καλό, επειδή είναι πλησίον του ύψιστου Αγαθού.

21. Πολλές φορές και πάλι επανέρχεσαι και μας κατηγορείς ότι δεν στηριζόμαστε στην αγία Γραφή (για να καταδείξουμε τη θεότητα του Πνεύματος). Ότι βέβαια δεν είναι ξένο το Πνεύμα, ούτε παρείσακτο, αλλά και στους αγίους της Παλαιάς Διαθήκης και στους σημερινούς φανερώνεται και αποκαλύπτεται, έχει ήδη αποδειχθεί από πολλούς, oι οποίοι ασχολήθηκαν μ' αυτό, όσοι βέβαια αφού μελέτησαν όχι με ραθυμία ή έπιπολαιδτητα τις θείες γραφές, αλλά διέσχισαν το «γράμμα» και έσκυψαν να δουν μέσα από αυτό, αξιώθηκαν να δουν την κρυμμένη ομορφιά και καταυγάσθηκαν από το φωτισμό της γνώσεως(4).

25. Δύο λαμπρές αλλαγές του τρόπου της ζωής μας έχουν γίνει στο διάβα όλου του χρόνου, oι οποίες και δύο Διαθήκες καλούνται, και σεισμοί της γης, διότι αποτελούν μία περιβόητη πραγματικότητα. Η πρώτη είναι η μετάβαση από τα είδωλα στο νόμο και η δεύτερη από το νόμο στο Ευαγγέλιο. Όμως και τρίτος σεισμός μας έχει αναγγελθεί, η μετάσταση δηλαδή από το εδώ στα εκεί, τα μη πλέον κινούμενα και σαλευόμενα. Αυτό έχουν πάθει και oι δύο Διαθήκες. Τι είναι αυτό; Δεν μετακινήθηκαν ξαφνικά, ούτε με την πρώτη κίνηση για πραγματοποίηση του εγχειρήματος. Για ποιο λόγο; Διότι είναι αναγκαίο να ξέρουμε. Για να μην πιεσθούμε αλλά να πεισθούμε. Διότι αυτό που γίνεται παρα τη θέλησή μας, δεν είναι μόνιμο, όπως ακριβώς όσα συγκρατούνται βίαια από τα ρεύματα και τα φυτά. Όμως αυτό που γίνεται με τη θέλησή μας, και μονιμότερο είναι και ασφαλέστερο. Το ένα είναι έργο αυτού που μας εξαναγκάζει, το άλλο είναι δικό μας· και το ένα πάλι είναι έργο της επιείκειας του Θεού, το άλλο της τυραννικής εξουσίας. Δεν ενόμισε λοιπόν ότι πρέπει χωρίς να θέλουμε να μας κάνει καλό, αλλά να μας ευεργετεί, όταν εμείς το θέλουμε.
Γι' αυτό, για παιδαγωγικούς και ιατρικούς λόγους, άλλα αφαιρεί από τα πατροπαράδοτα έθιμα και άλλα επιτρέπει, υποχωρώντας λίγο σε αυτά που δίνουν χαρά. Έτσι, όπως ακριβώς κάνουν και oι γιατροί στους αρρώστους, δηλαδή για να γίνει αποδεκτή η θεραπεία με φάρμακα, αλλάζουν επιτήδεια τη γεύση τους με προϊόντα περισσότερο ευχάριστα. Διότι δεν είναι εύκολη η αλλαγή σ' αυτά που είχαν γίνει συνήθεια και τιμούνταν για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Τι εννοώ δηλαδή;
Η πρώτη αλλαγή περιέκοψε βέβαια τα είδωλα, αλλά επέτρεψε τις θυσίες· η δεύτερη αλλαγή κατάργησε τις θυσίες, αλλά δεν εμπόδισε την περιτομή. Επειτα, όταν οριστικά συμβιβάστηκαν με αυτή την αφαίρεση, τότε παραδέχτηκαν και την παραχώρηση που είχε γίνει σ' αυτούς, δηλαδή oι Ιουδαίοι τίς θυσίες και oι χριστιανοί την περιτομή. Και έγιναν από εθνικοί ιουδαίοι και από ιουδαίοι χριστιανοί, αφού οδηγήθηκαν ανεπαίσθητα προς το Ευαγγέλιο με αυτές τις επιμέρους αλλαγές. Θα σε πείσει γι' αυτό ο Παύλος, ο οποίος προερχόμενος από περιτομές και αγνισμούς έλεγε: «Όσο για μένα αδελφοί μου, γιατί με καταδιώκουν, εάν κηρύττω την αναγκαιότητα της περιτομής;». Εκείνο ήταν σημείο οικονομίας αυτό είναι δείγμα της τελειότητας.

26. Με αυτόν τον τρόπο μπορώ να εικάζω ό,τι αφορα στην θεολογία, όσο όμως είναι δυνατόν, από τ' αντίθετα. Διότι, πράγματι εκεί, από τις αφαιρέσεις γίνεται η αλλαγή· εδώ όμως με τις προσθήκες επιτυγχάνεται η τελειότητα. Βέβαια, έτσι είναι. Εκήρυττε φανερό η Παλαιά Διαθήκη τον Πατέρα και αμυδρότερα τον Υιό. Φανέρωσε η Καινή Διαθήκη τον Υιό, υπέδειξε τη θεότητα του Πνεύματος. Δρα τώρα το Πνεύμα, κάνοντάς μας σαφέστερη τη φανέρωσή του.
Διότι δεν θα ήταν ασφαλές, χωρίς πρωτύτερα να ομολογηθεί η θεότητα του Πατρός, να κηρύσσεται φανερό ο Υιός ούτε προτού να γίνει παραδεκτή η θεότητα του Υιού, να «επιφορτισθούμε» με το Πνεύμα το άγιο, για να χρησιμοποιήσω μία έκφραση λίγο τολμηρότερη· μήπως κινδυνεύσουν και στο κατά δύναμη, όπως ακριβώς με όσους, oι οποίοι αφού φάνε πάνω από την αντοχή τους βαραίνουν και αφού προσβάλουν την δράση πάνω από τη δύναμη κοιτάζοντας το φως του ήλιου την καθιστούν ασθενέστερη.
Αντιθέτως, με τις βαθμιαίες προσθήκες και όπως είπε ο Δαβίδ, με τις αναβάσεις και με τις από δόξα σε δόξα προόδους και προκοπές, το φως της Τριάδας θα λάμψει στους πιο φωτισμένους. Και νομίζω, ότι γι' αυτό τον λόγο και στους μαθητές επιδημεί σταδιακά, ανάλογα με την ικανότητα εκείνων που το δέχονται, δηλαδή στην αρχή του Ευαγγελίου, μετά το πάθος, μετά την Ανάληψη, όταν επιτελεί τα θαύματα, όταν εμφυσείται και όταν εμφανίζεται ως πύρινες γλώσσες.
Και από τον Ιησού φανερώνεται σταδιακά, όπως θα διαπιστώσεις κι εσύ ο ίδιος, αν μελετήσεις με περισσότερο επιμέλεια: Θα παρακαλέσω, λέγει η Γραφή, τον Πατέρα να σας δώσει άλλον Παράκλητο, το Πνεύμα της αληθείας, για να μη νομίσει κανένας ότι είναι αντίθετος από το Θεό και πως μιλάει από κάποια άλλη εξουσία. Έπειτα «θα στείλει» ο Πατέρας, αλλά «στο όνομά μου» αφού άφησε στην άκρη το «θα ρωτήσω», το «θα στείλει» διατήρησε. Στην συνέχεια με το «θα στείλω» διακήρυξε το δικό του αξίωμα· κατόπιν με το «θα έλθει» διακηρύσσεται η εξουσία του Πνεύματος.

27. Βλέπεις, λοιπόν, σταδιακούς φωτισμούς που μας φωτίζουν και την τάξη της θεολογίας, την οποία καλύτερα να τηρούμε και εμείς, και ούτε να τη φανερώνουμε μια και καλή, ούτε να την αποκρύπτουμε τελείως. Διότι το ένα δείχνει έλλειψη διακρίσεως, το άλλο αθεΐα. Και το ένα πάλι μπορεί να βλάψει τους άπιστους, ενώ το άλλο ν' αποδιώξει τους δικούς μας. Όμως, αυτό το οποίο ίσως ήλθε και στο μυαλό άλλων, αλλά εγώ θεωρώ καρπό της δικής μου διανοίας, θα το προσθέσω σ' αυτά, που έχουν ήδη ειπωθεί.
Κατά τον Σωτήρα ήσαν μερικά, για τα οποία έλεγε στους μαθητές ότι δεν μπορούσαν τότε να τα βαστάσουν, αν και είχαν χορτάσει με διδασκαλίες, ίσως για τους λόγους που ανέφερα, και γι' αυτό δεν τα αποκάλυψε. Έλεγε πάλι, ότι όλα αυτά θα μας τα διδάξει το άγιο Πνεύμα, όταν θα κατέλθει. Ένα από αυτά (που θα μας διδάξει) είναι, νομίζω, και ή ίδια η θεότητα του Πνεύματος, η οποία αποσαφηνίζεται αργότερα, αφού μετά την αποκατάσταση του Σωτήρα, τυχαίνει να είναι ώριμη και καταληπτή η γνώση, αφού κανένας πλέον δεν απιστεί στο θαύμα. Τι λοιπόν θα ήταν πιο μεγάλο, αυτό που εκείνος υποσχέθηκε ή αυτό που το Πνεύμα δίδαξε; Εάν βέβαια πρέπει σαν κάτι μεγάλο να νομίζουμε καί άξιο της μεγαλοπρέπειας του Θεού, αυτό το οποίο υπόσχεται, ή αυτό το οποίο διδάσκεται.

28. Ετσι λοιπόν πιστεύω γι' αυτά και μακάρι έτσι να πιστεύω εγώ, και όποιος μου είναι αγαπητός. Να τιμάμε δηλαδή ως Θεό τον Πατέρα, Θεό τον Υιό, Θεό το Πνεύμα το άγιο, τρεις oι ιδιότητες, αλλά μία η θεότητα, χωρίς να διαιρείται ως προς τη δόξα, την τιμή και τη βασιλεία, όπως θεολόγησε κάποιος από τους θεοφόρους άνδρες λίγο προγενέστερα. Και όποιος δεν πιστεύει έτσι ή προσαρμόζεται ανάλογα με τις περιστάσεις, αλλάζοντας συνεχώς την πίστη του και σκέπτεται με επιπολαιότητα, γι' αυτά που είναι τόσο σπουδαία, ας μη δει τον ήλιο ν' ανατέλλει, όπως λέγει η Γραφή, ούτε τη δόξα της ουράνιας λαμπρότητας. Διότι αν το Πνεύμα δεν είναι προσκυνητόν, πώς με θεώνει με το βάπτισμα;

Αν πάλι προσκυνείται, πώς να μη λατρεύεται; Και αν λατρεύεται, πώς δεν είναι Θεός; Το ένα εξαρτάται από το άλλο, κι έτσι έχουμε πράγματι μία χρυσή και σωτήρια αλυσίδα. Από το Πνεύμα συμβαίνει η αναγέννηση σε μας από την αναγέννηση ακολουθεί η ανάπλαση και από την ανάπλαση η επίγνωση της αξίας εκείνου που μας ανέπλασε.

29. Αυτά λοιπόν θα μπορούσε να πει κανένας, αν προϋπέθετε ότι δεν υπάρχει στην Γραφή. Ήδη όμως θα έλθει σε σένα το πλήθος των μαρτυριών, με τις οποίες θ' αποδειχθεί ότι αναφέρεται και με το παραπάνω μέσα στην αγία Γραφή η θεότητα του Πνεύματος, σε όσους βέβαια δεν είναι πολύ ανόητοι, ούτε αποξενωμένοι από το Πνεύμα. Σκέψου λοιπόν τα εξής: Γεννιέται ο Χριστός; Το Πνεύμα προηγείται· βαπτίζεται; Αυτό δίνει μαρτυρία· δέχεται πειρασμούς; Τον οδηγεί. Επιτελεί θαύματα; Τον συνοδεύει. Ανέρχεται; Τον διαδέχεται.
Ποιο άραγε από τα μεγάλα και απ' όσα κάνει ο Θεός, δεν μπορεί το Πνεύμα; Ποια πάλι ονομασία δεν έχει απ' όσες έχει ο Θεός εκτός από την αγεννησία και τη γέννηση; Διότι έπρεπε να μείνουν oι ιδιότητες στον Πατέρα και στον Υιό, για να μην υπάρχει σύγχυση στη θεότητα, η οποία και τ' άλλα οδηγεί σε τάξη και κοσμιότητα. Εγώ φρίττω αναλογιζόμενος τον πλούτο των ονομασιών του Πνεύματος και σε πόσες από αυτές δείχνουν την ασέβειά τους αυτοί που επιτίθενται στο Πνεύμα.
Λέγεται λοιπόν Πνεύμα Θεού, Πνεύμα Χριστού, νους Χριστού, Πνεύμα Κυρίου, το ίδιο επίσης Κύριος, Πνεύμα υιοθεσίας, αληθείας, ελευθερίας· Πνεύμα σοφίας, συνέσεως, θελήσεως, δυνάμεως, γνώσεως, ευσεβείας, φόβου Θεού.
Διότι αυτό είναι το οποίο προκαλεί όλα αυτά. Όλα τα γεμίζει με το είναι του, όλα τα συγκρατεί. Με την ύπαρξή του γεμίζει όλο τον κόσμο, δεν περιορίζεται όμως η δύναμή του στον κόσμο. Είναι αγαθό, ευθές, ηγεμονικό, αγιάζει από τη φύση του και όχι λόγω θέσεως, δεν αγιάζεται, είναι το μέτρο, δεν μετριέται, μετέχεται δεν μετέχει, πληροί, δεν πληρούται, συγκρατεί δεν συγκρατείται, κληρονομείται, δοξάζεται, συναριθμείται, απειλείται, λέγεται δάκτυλος Θεού και φωτιά όπως ο Θεός, για να δοθεί νομίζω, έμφαση στο ομοούσιο.
Το Πνεύμα είναι αυτό που δημιούργησε, που μας ανακαινίζει με το βάπτισμα και την ανάσταση. Το Πνεύμα είναι αυτό που γνωρίζει τα πάντα, που διδάσκει, που πνέει όπου και όσο θέλει, που οδηγεί, λαλεί, αποστέλλει, αφορίζει, παροργίζεται, πειράζεται, αποκαλύπτει, φωτίζει, δίνει ζωή, μάλλον είναι το ίδιο φως και ζωή. Είναι αυτό που μας κάνει ναούς, μας θεώνει, μας τελειοποιεί, ώστε και να προηγείται του βαπτίσματος, αλλά και να επιζητείται μετά το βάπτισμα. Ενεργεί επίσης όσα κι ο Θεός, διαμοιράζεται σε γλώσσες πύρινες , μοιράζει χαρίσματα, καθιστά αποστόλους, προφήτες, ευαγγελιστές, ποιμένες και διδασκάλους.
Είναι νοερό, πολυμερές, σαφές, τρανό, ανεμπόδιστο, αμόλυντο. Αυτό σημαίνει μέ ισοδύναμες λέξεις, πως είναι η ύψιστη σοφία και μπορεί να ενεργεί με πολλούς τρόπους και αποσαφηνίζει τα πάντα και τα διατρανώνει. Και είναι αυτεξούσιο και αναλλοίωτο, παντοδύναμο, επιβλέπει τα πάντα και διεισδύει σε όλα τα νοερά πνεύματα, τα καθαρά και λεπτότατα, δηλαδή εννοώ τις αγγελικές δυνάμεις, όπως και στα πνεύματα των προφητών και των αποστόλων, την ίδια στιγμή αλλά όχι στους ίδιους τόπους, αφού είναι διασκορπισμένα εδώ κι εκεί. Με το να έχουν απονεμηθεί άλλα σε άλλο μέρος φανερώνεται το απερίγραπτο (αυτού).

30. Αυτοί που λένε και διδάσκουν αυτά και επιπλέον το ονομάζουν «άλλον Παράκλητον», δηλαδή άλλον Θεό, αυτοί oι οποίοι γνωρίζουν ότι η μόνη ασυγχώρητη αμαρτία είναι η βλασφημία σ'αυτό, αυτοί που τόσο φοβερά στηλίτευσαν τον Ανανία και τη Σαπφείρα, επειδή είπαν ψέματα στο Πνεύμα το άγιο, σαν να είπαν ψέματα στον Θεό και όχι σε άνθρωπο, αυτοί λοιπόν τι σου φαίνεται από τα δύο, ότι κηρύττουν πως το άγιο Πνεύμα είναι Θεός ή κάτι αλλο;
Πόσο στ' αλήθεια ανόητος είσαι και μακριά από το Πνεύμα, εάν απορείς γι' αυτό και χρειάζεσαι κάποιον να σε διδάξει.
Oι ονομασίες λοιπόν του Πνεύματος είναι τόσες πολλές και τόσο ζωντανές. Γιατί λοιπόν πρέπει να σου παραθέσω τις μαρτυρίες γι' αυτές τις λέξεις;
Και όσα εδώ λέγονται με τρόπο ταπεινό, ότι δηλαδή δίδεται, ότι αποστέλλεται, ότι μερίζεται, ότι είναι χάρισμα, δώρημα, εμφύσημα, επαγγελία, μεσιτεία, είτε κάτι άλλο σαν αυτά, για να μην απαριθμώ το καθένα ξεχωριστά, πρέπει να το αναγάγουμε στην πρώτη αιτία, για να καταδειχθεί από πού προέρχεται και να μην γίνουν παραδεκτές από κάποιους, τρεις αρχές διαχωρισμένες μεταξύ τους, σαν να υπάρχει πολυθεΐα. Διότι είναι εξίσου ασέβεια να ταυτίσει κανένας τα πρόσωπα, όπως ο Σαβέλλιος(5) και να διαχωρίσει τις φύσεις όπως ο Άρειος(6).

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Δηλαδή δεν είναι Θεός, αλλά κτίσμα, όπως ο άνθρωπος.

2. Βλ. Πλάτωνα, Φαίδων 97 c-d και Αριστοτέλη, Περί ζώων γενέσεως ΙΙ, 3. Ο «νους» όμως των φιλοσόφων αυτών δεν μπορεί να συνδεθεί με το άγιο Πνεύμα (βλ. Σ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Γρηγόριος ο Θεολόγος και aι προϋποθέσεις πνευματολογίας αυτού, Αθήναι 1980, σσ. 99-101 ).

3. Ο Μαρκίωνας ήταν ένας γνωστικός συγγραφέας του β' αιώνος. Η θεολογία του διέφερε όμως σε πολλά σημεία από αυτή των γνωστικών. Παραδεχόταν δύο θεούς, τον αγαθό και τον κακό. Απέρριπτε την Παλαιά Διαθήκη και πολλά βιβλία της Καινής. Μερικοί κώδικες περιέχουν τη γραφή «Μαρκίωνος και Ουαλεντίνου», καθώς το σύστημα των «νέων αιώνων» έχει τη σφραγίδα του δεύτερου. Σχετικά βλ. Ρ. GALLAY-Μ. JOURJON, Grégoire de Nazianze, Discours Théologiques εν Sources Chrétiennes, τ. 250, Cerf, Paris 1978, σ. 288, υποσημ. 2.

4. Υπάρχουν κάποιες αλήθειες, λέγει ο άγ. Γρηγόριος, μέσα στην Αγία Γραφή, οι οποίες δεν αναφέρονται ρητά. Ο φωτισμένος από το άγιο Πνεύμα πιστός νομιμοποιείται να υπερκεράσει (ξεπεράσει) το γράμμα για να βρει τα κρυμμένα νοήματα, τα οποία θα χρησιμοποιήσει στον αγώνα του εναντίον των αιρετικών.

5. Ο αιρετικός Σαβέλλιος (γ' αι.) δίδασκε ότι τα πρόσωπα της αγίας Τριάδας δεν συνιστούν τρεις διακεκριμένες υποστάσεις, αλλά μία ουσία, που εμφανίσθηκε με τρία πρόσωπα, δηλ. ως Πατέρας την εποχή της Παλ.Διαθήκης, ως Υιός στην Καινή Διαθήκη και ως άγιο Πνεύμα στην Εκκλησία.

6. Ο Άρειος (δ' αι.) επέφερε μεγάλη κρίση στην Εκκλησία. Δίδασκε ότι ο Υιός είναι κτίσμα. Καταδικάστηκε από την Α' Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας (325 μ.Χ.).

Αναδημοσίευση από: myriobiblos