570. Βλέπουμε παντού στη γη τον Θείο Τεχνίτη, το Άγιο Πνεύμα, να αποκαλύπτη τη σοφία του με τα έργα του. Βλέπουμε παντού το ζωοποιό Πνεύμα να διαπλάσση σαν κεραμεύς, πολύμορφα ωραία σκεύη, άψυχα και έμψυχα. Ιδίως το βλέπουμε αυτό στην περίπτωσι των αγίων ανθρώπων, που είναι οι ένδοξοι και πανέμορφοι ναοί του Θεού. Ενώ στην περίπτωσι των απίστων και ασεβών, βλέπουμε το έργο του Πονηρού: πάθη, ταραχές, μίση, συγκρούσεις.

571. Ο Θεός είναι η ύπαρξις και η ζωή όλων όσα υφίστανται στον κόσμο. Γι’ αυτό ονομάζεται «ο Ών». Είναι το πρώτο, άναρχο και αιώνιο Όν, η Κεφαλή και η αρχή των πάντων. Γι΄αυτό και ο Απόστολος λέγει: «ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν» (Πραξ. ιζ’ 28). Η ζωή μας προέρχεται από τον Θεό, η κίνησίς μας από τη δική του δύναμι, η ύπαρξίς μας είναι δικό του θέλημα.

572. Συλλογίσου, ότι ο Κύριος είναι οπουδήποτε πάντοτε μαζί σου, στην εικόνα του και την ομοίωσί του, που είσαι συ. Νοείς δια του Πατρός, μιλάς δια του Υιού και Λόγου, ενεργείς εν Αγίω Πνεύματι. Ό,τι ο αέρας και το φως είναι για το σώμα, το ίδιο είναι ο Πατήρ και οι βουλές του για την ψυχή. Ό,τι η πνοή και η θερμότης για το σώμα, είναι το Άγιο Πνεύμα για την ψυχή.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 235)

Επιστολή του π. Ευμενίου σταλείσα την 15 Οκτωβρίου του 1973 από το Άγιον Όρος προς τον αγαπητόν εν Χριστώ αδελφόν, πρωτοξάδελφον και πρώτο βιογράφο του Αντώνιο Χαρ. Σαριδάκη.

Άγιον Όρος 15-10-1973

…Αφού χάριτι Θεού εκλέξαμε την στενήν και τεθλιμένην οδόν πρέπει να είμαστε πάντοτε έτοιμοι εις το να υπομένομε πειρασμούς εκ του διαβόλου και εκ των οργάνων του. Γι’ αυτό είναι καλά να μην αμελούμε ούτε να αδιαφορούμε δια να μην μας καταβροχθήση ο οριώμενος λέων Διάβολος. Αλλά και αν ως άνθρωποι παρεκλίνουμε λίγο έχουμε φιλάνθρωπο Δεσπότη, που θέλει πάντας σωθήναι και εις επίγνωσιν αληθείας ελθείν, και αμέσως μας δίνει χείρα βοηθείας. Ότι ώρα τον φωνάξουμε αμέσως έρχεται εις βοήθεια μας. Εμείς όμως πρέπει να επιδιώξομε όσα μας είναι δυνατόν, την αγίαν ταπείνωσιν, διότι η ταπείνωσις είναι η πύλη του ουρανού. Τον αληθινά ταπεινόν δεν τον αφήνει ποτέ ο Θεός να πέση. Ο αληθινά ταπεινός στην πραγματικότητα βλέπει όλους τους ανθρώπους αγίους εις τον ουρανόν κύκλο του θρόνου του Θεού και μόνον τον εαυτόν του έχει κάτω από όλα τα κτίσματα της γης αμαρτωλότερον και τελευταίον.

Ο αληθινά ταπεινός έχει τη κεφαλήν του κάτω από τα πόδια όλων των ανθρώπων, δι’ αυτό με όλη μας την δύναμιν και σε όλην μας την ζωήν να επιδιώξωμε και να παρακαλούμε τον Εσταυρωμένον μας Ιησούν, που είναι η άκρα ταπείνωσις, να μας χαρίση και εμάς την αγίαν ταπείνωσιν. Να προσπαθήσομε με την βοήθειαν του Αγίου μας Θεού και με όλες μας τις δυνάμεις να μην κατηγορήσουμε και να μην κατακρίνομε ούτε να συκοφαντήσομε, ούτε να μεμφθούμε και αποστραφούμε ποτέ κανένα άνθρωπον επί της γης, έστω και αν τον βλέπομε να αμαρτάνη οφθαλμοφανώς. Μόνον όσον μπορούμε να κάμομε αγάπη να τον βοηθήσομε όσον μας επιτρέπουν οι δυνάμεις μας.

Σχετικά με τα όνειρα και τις φαντασίες του διαβόλου και οπτασίες να φεύγουμε μακριά από αυτά ως από θανατηφόρα και φαρμακερά φίδια, διότι αυτός ο εχθρός είναι πάρα πολύ επίβουλος και ύπουλος και μας ξεγελάει πολλές φορές όλους χωρίς να το καταλαβαίνομε. Γι’ αυτό πρέπει τελείως να τα απορρίπτομε, να τα αφήνομε όλα στον Θεόν. Εμείς δεν έχομε την δύναμιν να διακρίνομε το καλό από το κακό, αλλά ούτε και είμαστε άξιοι να δούμε καλά πράγματα, δι’ αυτό όσο μπορούμε μακριά να φεύγομε από αυτά όσον μας είναι δυνατόν.

Με την βοήθειαν του Θεού να φεύγουμε τις αιτίες και με την χάρι του Θεού θα μας δώση ο Θεός χείρα βοηθείας….

Εμείς δεν έχομε τίποτε δικό μας, μόνο τις αμαρτίες μας, όλα τα καλά είναι του Χριστού μας. Μόνο ας εύχονται για τους φιλόχριστους αδελφούς μας χριστιανούς, που κοπιάσανε και δι’ εμέ, να μας φωτίζη και να μας σκεπάζη ο Χριστός μας˙ αμήν….

Με αγάπη Χριστού
ο ταπεινός σας αδελφός
αμαρτωλός Σωφρόνιος* και τελευταίος πάντων
των επί γης ανθρώπων
Υγιαίνετε και εύχεσθε και δι’ εμέ να με ελεήση και με συγχώρηση ο Χριστός μας˙ αμήν.
* Ήταν το όνομα που έλαβε ως μοναχός.΄

(Από το βιβλίο του Αντωνίου Χαρ. Σαριδάκη, “Ο Άγιος Γέροντας Ευμένιος – Ο πράος και ταπεινός τη καρδία”)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 14

Στίχ. 28-35. Οικοδομή πύργου και εκστρατεία βασιλιά.
14.30 λέγοντες ὅτι Οὗτος(1) ὁ ἄνθρωπος ἤρξατο οἰκοδομεῖν
καὶ οὐκ ἴσχυσεν ἐκτελέσαι(2).
30. και να λένε ότι αυτός ο άνθρωπος άρχισε να χτίζει αλλά
δεν μπόρεσε να τελειώσει.
(1) Περιφρονητικά.
(2) Κυρίως κατακρίνεται διότι υπήρξε ανόητος, επειδή άρχισε
χωρίς προηγουμένως να σκεφτεί καλά και να υπολογίσει (p).
Η έννοια της παραβολής: «Με την παραβολή του πύργου, μας διδάσκει ο Κύριος,
ότι από τη στιγμή που διαλέξαμε να τον ακολουθούμε, να φυλάξουμε
την ίδια διάθεση και να μην βάλουμε μεν θεμέλιο, δηλαδή αρχή του
να ακολουθούμε, αλλά να μην βάλουμε τέλος, επειδή δεν θα έχουμε
αρκετή την ετοιμότητα της προθυμίας» (Θφ). «Διότι αν βεβαίως
θα ήθελε κάποιος να οικοδομήσει πύργο, αφού πρώτα ετοιμάσει
όσα χρειάζονται για την ολοκλήρωση, τότε αρχίζει την οικοδομή…
αυτό λοιπόν το ίδιο απαιτεί και από τους πιστούς· πρέπει δηλαδή
αυτοί που διάλεξαν να κατορθώσουν την ένδοξη και πεντακάθαρη ζωή,
να εγκαταστήσουν στο νου τους την προθυμία που είναι αρκετή για αυτό» (Κ).
Αρκετά σοβαρή και η επόμενη: «… έτσι και αυτός που θέλει να χτίσει
πύργο πνευματικό, εννοώ βεβαίως, τη συγκρότηση των αρετών, οφείλει
πρώτα να μετρήσει την διάρκεια στους πειρασμούς, έτσι ώστε, όντας
προετοιμασμένος, να τους υπομείνει με ευκολία όταν θα πέσουν πάνω του» (Ζ).
Η χριστιανική ζωή και ο αγιασμός που επιτυγχάνεται με αυτήν μπορεί
να συγκριθεί με τον πύργο που ανοικοδομείται. Το κεφάλαιο που απαιτείται
από το Χριστό είναι η ίδια η ζωή του, την οποία θα χρειαστεί
να δαπανήσει ολόκληρη, για να ολοκληρωθεί σε αυτόν το έργο του αγιασμού.
Το να καθίσει λοιπόν και να υπολογίσει την δαπάνη, απεικονίζουν
πράξεις βαθιάς περισυλλογής και σοβαρής μελέτης, οι οποίες πρέπει να
προηγηθούν προκειμένου κάποιος να αναλάβει ένα τέτοιο έργο (g).
Πράγματι εκείνος ο οποίος αποφασίζει να ακολουθήσει τη ζωή του ευαγγελίου,
επιχειρεί να χτίσει πύργο, όχι όμοιο με τον πύργο της Βαβέλ,
ο οποίος έμεινε ατελείωτος, αλλά σύμφωνο με το θέλημα του Θεού,
ο οποίος θα βοηθήσει τον χτίστη να φέρει αυτόν σε πέρας.
Θα αρχίσει από χαμηλά, βάζοντας βαθύ θεμέλιο στο βράχο και θα προχωρήσει
μέχρι τον ουρανό. Αλλά η ανέγερση του πύργου αυτού θα του κοστίσει πολύ.
Πρέπει αυτός να νεκρώσει την αμαρτία μέσα του, να εξαλείψει
και τις πιο δελεαστικές και ισχυρές προς το κακό επιθυμίες του.
Πρέπει να ζει ζωή αυταπάρνησης και άγρυπνης προσοχής και αμετακίνητης
εμμονής στο καθήκον. Ενδέχεται ακόμη να του ζητηθεί και η θυσία της φήμης του,
διότι ίσως αντικρύσει και δυσφημήσεις, αλλά και η θυσία όλων
των υλικών αγαθών του και όλων όσα υπάρχουν στον κόσμο που αγαπά.

Το Θεοτοκάριο πολύ βοηθάει στην προσευχή

-Γέροντα, πώς θα αγαπήσω την Παναγία;
-Να διαβάζεις κάθε μέρα το Θεοτοκάριο. Αυτό θα σε βοηθήσει πολύ
να αγαπήσεις την Παναγία. Κα να δεις η Παναγία μετά!...
θα σου δώση μεγάλη παρηγοριά!
-Γέροντα, η Γερόντισσα μου είπε πως χρειάζομαι αφύπνιση.
Τι είναι εκείνο που θα θερμάνει πάλι τον ζήλο μου;
-Να διαβάζεις κάθε μέρα έναν κανόνα από το Θεοτοκάριο και θα δεις,
θα αποκτήσεις λεβεντιά. Αυτό να το κάνεις σαν κανόνα. Αν δεν μπορείς να
διαβάσεις έναν ολόκληρο κανόνα, να διαβάζεις το πρώτο τροπάριο
από κάθε ωδή και τα προσόμοια που βρίσκονται στο τέλος του κανόνα.
-Γέροντα, για να βοηθηθώ στην προσευχή, μπορώ να ορίζω ένα χρονικό
διάστημα για προσευχή κα να μη σταματώ να προσεύχομαι,
μέχρι να περάση ο χρόνος αυτός;
-Μπορείς σ’ αυτό το διάστημα να λες την ευχή και να κάνεις ενδιάμεσα
και μια Παράκληση ή να διαβάζεις το Θεοτοκάριο.
-Γέροντα, πότε να διαβάζω το Θεοτοκάριο, το βράδυ ή το πρωί;
-Καλύτερα τις πρωινές ώρες, ώστε αυτά που διαβάζεις να τα έχης
στον νου σου όλη την ήμερα. Και στο διακόνημα μπορείς να διακόπτης λίγο
την εργασία σου και να διαβάζεις έναν κανόνα από το Θεοτοκάριο.
Το Θεοτοκάριο πολύ βοηθάει. Θερμαίνεται η καρδιά, συγκινείται.
Θυμάμαι, ο Παπά Κύριλλος, ο Ηγούμενος της Μονής Κουτλουμουσίου,
δεν μπορούσε να συγκρατηθεί από τους λυγμούς και τα δάκρυα,
όταν διάβαζε το Θεοτοκάριο. Και μόνον ένα νόημα από το Θεοτοκάριο
μπορεί να αλλοιώσει την ψυχή.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ. 71-72)

Η πνευματική μελέτη προ της προσευχής

-Γέροντα, δεν σκιρτάει η καρδιά μου για την προσευχή και,
όταν βλέπω να περνάει η ώρα χωρίς να κάνω τίποτε,
με πιάνει σφίξιμο και στενοχώρια.
-Μελετάς καθόλου προηγουμένως;
-Συνήθως όχι, Γέροντα.
-Γιατί; Δεν είπαμε να μελετάς πρώτα, για να γλυκαθεί η καρδιά;
Εσύ δεν τρως πνευματικά, γι’ αυτό δεν γλυκαίνεσαι.
Λίγη μελέτη από την Αγία Γραφή ή τον Ευεργετινό
ή το Γεροντικό πριν από την προσευχή, έστω δύο τρεις σειρές
θερμαίνει και γλυκαίνει την καρδιά και έρχεται η όρεξη
για τα πνευματικά. Καπακώνονται οι μέριμνες,
και ο νους μεταφέρεται σε θειο χώρο. Το Γεροντικό σε μεταφέρει
στην Θηβαΐδα και στην Νιτρία και νιώθεις να βρίσκεσαι
κοντά στους Αγίους Πατέρες. Επίσης, το Λειμωνάριον ή Φιλόθεος
Ιστορία, το Λαυσαϊκόν, Ο Μοναχισμός της Αιγύπτου,
διαβάζονται εύκολα, αλλά είναι και στερεά τροφή.
-Γέροντα, δίνω περισσότερο χρόνο στην μελέτη πατερικών
βιβλίων παρά στην προσευχή.
-Να κάνης λιγότερη μελέτη, περισσότερη καθημερινή
παρακολούθηση του εαυτού σου και ευχή. Γιατί αλλιώς,
μόνο με την μελέτη, μένει άκαρπος κανείς, εάν δεν εργασθεί
και δεν ζητήσει την θεία επέμβαση, την Χάρη του Θεού.
Η μελέτη πατερικών βιβλίων βοηθάει, όταν προηγείται της προσευχής.
Γι’ αυτό να διαβάζεις τόσο, όσο σου χρειάζεται, για να κατανυγείς
και να παρακινηθείς στην προσευχή.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.70-71)

Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης για την αληθινή ελευθερία

Συνωμίλησε ποτε ο Γέρων Σιλουανός μετά τινος φοιτητού, όστις επεσκέφθη τον Άθωνα και έλεγε πολλά περί ελευθερίας. Όπως πάντοτε, ο Γέρων παρηκολούθησε τας σκέψεις και τα συναισθήματα του συμπαθούς αλλά αφελούς συνομιλητού αυτού μετά πολλής προσοχής. Βεβαίως, αι ιδέαι του φοιτητού περί ελευθερίας συνεκεντρούντο αφ’ ενός μεν εις την αναζήτησιν πλειόνων πολιτικών ελευθεριών, αφ’ ετέρου δε εις την δυνατότητα να ενεργή τις γενικώς κατά τα κίνητρα και τας εαυτού επιθυμίας.
Ο Γέρων εις απάντησιν εξέθεσε τας ιδίας αυτού απόψεις.
«Ποίος δεν θέλει ελευθερίαν; Πάντες θέλουν αυτήν, αλλά πρέπει να γνωρίζης εις τί συνίσταται και πώς αποκτάται. Ο εφιέμενος ελευθερίας δεσμεύει εαυτόν. Καθ’ ό μέτρον δεσμεύεις σεαυτόν, το πνεύμα σου θα απολαύη ελευθερίας…

Πρέπει να δεσμεύης τα πάθη εντός σου, ίνα μη κατακυριεύσουν του πνεύματος σου· πρέπει να δεσμεύης σεαυτόν, ίνα μη αδικήσης τον πλησίον σου … Συνήθως οι άνθρωποι ζητούν την ελευθερίαν ίνα πράττουν «ό,τι θέλουν». Τούτο όμως δεν είναι ελευθερία, αλλ’ η εξουσία της αμαρτίας επί σε. Η ελευθερία να αμαρτάνης –να γαστριμαργής, να μεθύσκησαι, να μνησικακής, να εκβιάζης, να φονεύης, ή να πράττης τι παρόμοιον– ουδόλως είναι ελευθερία, αλλά δουλεία, ως ο Κύριος είπεν: “Πας ο ποιών την αμαρτίαν δούλος εστι της αμαρτίας” (Ιωάν. η’ 34).

Είναι αναγκαίον να προσεύχησαι πολύ, όπως ελευθερωθής της φοβεράς αυτής δουλείας

»Ημείς φρονούμεν ότι η αληθινή ελευθερία έγκειται εις το να μη αμαρτάνης, εις το να αγαπάς τον Κύριον και τον πλησίον μεθ’ όλης της καρδίας σου και όλης της ισχύος σου.

»Η αληθής ελευθερία είναι η διαρκής διαμονή εν τω Θεώ» .

Αν και ο λόγος του Γέροντος κατά το βάθος αυτού υπερέβαινε το όριον της αντιλήψεως του νεαρού φοιτητού, απήλθεν ούτος βαθέως επηρεασμένος.

(Αρχιμανδρίτου Σωφρονίου, "Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης", Ιερά Σταυροπηγιακή Μονή Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας 1999)

Οι χριστιανοί έχουν χρέος, σύμφωνα με την εντολή του Κυρίου, να γίνουν άγιοι και τέλειοι. Η τελειότητα και η αγιότητα χαράσσονται πρώτα βαθιά στην ψυχή του χριστιανού, και από εκεί τυπώνονται και στις σκέψεις του, στις επιθυμίες του, στα λόγια του, στις πράξεις του. Έτσι, η χάρη του Θεού, που υπάρχει στην ψυχή, ξεχύνεται και σ’ όλο τον εξωτερικό χαρακτήρα.

Ο χριστιανός οφείλει να είναι ευγενικός προς όλους. Τα λόγια και τα έργα του να αποπνέουν τη χάρη του Αγίου Πνεύματος που κατοικεί στην ψυχή του, ώστε να μαρτυρείται η χριστιανική του πολιτεία και να δοξάζεται το όνομα του Θεού.

Όποιος είναι μετρημένος στα λόγια, είναι μετρημένος και στα έργα. Όποιος εξετάζει τα λόγια που πρόκειται να πει, εξετάζει και τις πράξεις που πρόκειται να εκτελέσει, και ποτέ του δεν θα υπερβεί τα όρια της καλής και ενάρετης συμπεριφοράς.

Τα χαριτωμένα λόγια του χριστιανού χαρακτηρίζονται από λεπτότητα και ευγένεια. Αυτά είναι που γεννούν την αγάπη, φέρνουν την ειρήνη και τη χαρά. Αντίθετα, η αργολογία γεννάει μίση, έχθρες, θλίψεις, φιλονικίες, ταραχές και πολέμους.

Ας είμαστε λοιπόν πάντοτε ευγενικοί. Ποτέ απ’ τα χείλη μας να μη βγει λόγος κακός, λόγος που δεν είναι αλατισμένος με τη χάρη του Θεού, αλλά πάντοτε λόγοι χαριτωμένοι, λόγοι αγαθοί, λόγοι που μαρτυρούν την κατά Χριστόν ευγένεια και την ψυχική μας καλλιέργεια.

Ο χριστιανός οφείλει να δοξάζει το Θεό και με το σώμα του και με το πνεύμα του. Άλλωστε, και τα δυο ανήκουν στο Θεό και, επομένως, δεν έχει εξουσία να τα ατιμάζει ή να τα διαφθείρει, αλλά ως άγια και ιερά πρέπει να τα χρησιμοποιεί με πολλή ευχαριστία.

Όποιος θυμάται ότι το σώμα του και το πνεύμα του ανήκουν στο Θεό, έχει μια ευλάβεια κι ένα μυστικό φόβο γι’ αυτά, και τούτο συντελεί στο να τα διατηρεί αγνά και καθαρά από κάθε ρύπο, σε αδιάλειπτη επικοινωνία μ’ Εκείνον, από τον οποίο αγιάζονται και ενισχύονται.

Ο άνθρωπος δοξάζει το Θεό με το σώμα του και με το πνεύμα του, πρώτα, όταν θυμάται ότι αγιάστηκε από το Θεό και ενώθηκε μαζί του, και ύστερα, όταν ενώνει τη θέλησή του με τη θέληση του Θεού ώστε να εκτελεί πάντοτε το αγαθό και ευάρεστο και τέλειο θέλημά Του.

Ένας τέτοιος άνθρωπος δεν ζει για τον εαυτό του, αλλά για το Θεό. Εργάζεται για τη βασιλεία του Θεού στη γη. Δοξάζει σε όλα το Θεό, με λόγια και με έργα. Οι πράξεις του, που γίνονται για το καλό των συνανθρώπων του, δίνουν αφορμή δοξολογίας του θείου ονόματος. Η ζωή του, καταυγαζόμενη από το θείο φως, λάμπει σαν φως δυνατό. Έτσι η πολιτεία του γίνεται οδηγός προς το Θεό για όσους ακόμη δεν Τον γνώρισαν.

("Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ", τόμος Γ’, Ι. Μ. Παρακλήτου, σ. 21)

Αν ήμαστε απλοί σαν τα παιδιά, ο Κύριος θα μας έδειχνε τον παράδεισο, θα τον εβλέπαμε μέσα στη δόξα των Χερουβείμ και των Σεραφείμ και όλων των επουρανίων δυνάμεων και των Αγίων.

Όμως δεν είμαστε ταπεινοί, και γι’ αυτό βασανίζομε και τον εαυτό μας και τους άλλους, όσους ζουν μαζί μας.

Άγιος Σιλουανός

ειρηνεύει
Ο επίσκοπος, εισερχόμενος στο ναό, δεν ανεβαίνει εδώ στο θρόνο προτού να ευχηθή σε όλους εσάς την ειρήνη. Και όταν εγείρεται, δεν αρχίζει να σας διδάσκη προτού σας ευχηθή και πάλι την ειρήνη.
Ε.Π.Ε. 34,186
κακοί και λυμεώνες
Πόση τιμωρία νομίζεις, Ολυμπιάδα, ότι θα υποστούν την ημέρα εκείνη όλοι οι κακοί επίσκοποι, οι καταστροφείς και αιμοβόροι; Ανέτρεψαν τόσες Εκκλησίες. Ξεπέρασαν σε ωμότητα και σκληρότητα ακόμα και τους βαρβάρους και τους ληστές. Τους κατηύθυνε ο στρατηγός τους, ο διάβολος, ώστε το σεβαστό και γεμάτο αγιωσύνη δόγμα της πίστεως, άξιο του δωροδότη Κυρίου, το κατάντησαν καταγέλαστο και σε Ιουδαίους και σε Έλληνες. Κατέστρεψαν μυριάδες ψυχές. Προκάλεσαν μύρια ναυάγια παντού, σ’ όλη την οικουμένη. Άναψαν μεγάλη φωτιά. Έσχισαν το σώμα του Χριστού και σκόρπισαν τα μέλη Του παντού.
Ε.Π.Ε. 37,416
αντί ποιμένας, λύκος
Όταν η Εκκλησία έχη αντί για ποιμένες, λύκους, αντί για κυβερνήτη, πειρατή, αντί για γιατρό, δήμιο, να πονάς βέβαια (διότι δεν γίνεται να υπομένης αυτά τα φοβερά χωρίς πόνο), αλλά να πονάς, Ολυμπιάδα, θέτοντας μέτρο στη λύπη.
Ε.Π.Ε. 37,386
φοβήθηκε ο Χρυσόστομος
Τίποτε δεν φοβήθηκα, όσο τους επισκόπους, πλην ολίγων.
Ε.Π.Ε. 37,442
αλλοτριοεπίσκοπος
Αν επικρατήση αυτή η συνήθεια και επιτραπή σε όσους θέλουν να μεταβαίνουν σε ξένες επαρχίες από τόση μεγάλη απόσταση και να διώχνουν όποιον θέλει ο καθένας, καταλαβαίνετε ότι όλα θα διαλυθούν.
Ε.Π.Ε. 38,30

Επιστολές
ζωντανές, οι πιστοί
Αν τα γράμματα γι’ αυτό γράφωνται, για να βεβαιώνουν ότι ο τάδε είναι φίλος μου και να τύχη προστασίας, αρκεί η αγάπη σας να κατορθώση το παν.
Ε.Π.Ε. 19,180
τα λεγόμενα στην εκκλησία
Αν συνωμιλούσαν με άρχοντες επίγειους, δεν θα ανέχονταν να προσέχουν έξω. Πολύ περισσότερο τώρα, που συνομιλούν με τον Θεό. Εμείς, αγαπητοί, οι ιερείς είμαστε απλώς υπηρέτες. Δεν μεταφέρουμε δικά μας, αλλά τα λόγια του Θεού. Καθημερινά στην εκκλησία διαβάζονται επιστολές του ουρανού. Είναι επιστολές, που τις έστειλε ο Θεός. Ας μπαίνουμε, λοιπόν, στην εκκλησία με τη δέουσα τιμή και ευλάβεια και ας ακούμε με προσοχή τα λεγόμενα.
Ε.Π.Ε. 23,62
Πόσες;
Εμείς, όταν μας ρωτούν, πόσες και ποιες είναι οι επιστολές του Παύλου, ούτε τον αριθμό τους δεν ξέρουμε να πούμε.
Ε.Π.Ε. 27,22
Επιστροφή
προς τα πίσω
Αν η χάρις από δούλους μας έκανε ελεύθερους, από ξένους μας κατέστησε κληρονόμους και υιούς, πώς δεν είναι τραγικά ανόητο ν’ αφήσουμε τη χάρι και να ξαναγυρίσουμε στα μπροστινά;
Ε.Π.Ε. 20,322

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 241-243)

Επίσκοπος
υπεύθυνος για τις χειροτονίες
Μη μου λες, ότι ο ιερέας αμάρτησε ή ο διακονος. Οι εκτροπές των ιερέων και των διακόνων είναι πάνω στο κεφάλι εκείνων που τους χειροτόνησαν... Δυστυχώς συμβαίνει ό,τι και με τις κοσμικές εξουσίες. Επιδιώκουμε την ιερωσύνη ως αξίωμα. Όταν όμως γινώμαστε ιερείς για να δοξαστούμε και να τιμηθούμε από τους ανθρώπους, χανόμαστε για τον Θεό.
Ε.Π.Ε. 15,10
γιατί σπεύδει;
Γιατί έχει καταστή περιζήτητο το αξίωμα του επισκόπου; Δυστυχώς δεν επιδιώκουμε τη σωτηρία των αδελφών, αλλά για την τιμή και την απόλαυσι γινόμαστε επίσκοποι. Αν ήξερες, ότι είναι οφειλέτης όλων ο επίσκοπος, ότι βαστάζει τα βάρη όλων, ότι για τους άλλους που οργίζονται υπάρχει συγγνώμη, γι’ αυτόν όμως καθόλου, δεν θα έσπευδες να καταστής επίσκοπος, δεν θα έτρεχες να γίνης.
Ε.Π.Ε. 15,106
καλοί και κακοί επίσκοποι
Ο λόγος δεν είναι για τους ποιμένες εκείνους, που θέλουν να κοιμούνται, που ανέβηκαν στο αξίωμα για να καλοπερνούν, αλλά για εκείνους, που επαγρυπνούν για τις ψυχές σας, για εκείνους που προτάσσουν της δικής τους σωτηρίας τη σωτηρία του λαού.
Ε.Π.Ε. 15,106
συντρέχει σε εκκλησιαστικά έργα
Ας εργαζώμαστε στο πνευματικό έργο. Καθένας ας με καλεί σε βοήθεια. Όλοι μαζί να βοηθάμε ο ένας τον άλλον.
Ε.Π.Ε. 15,536
«ει τις επισκοπής...»
«Αν κανείς επιθυμή επισκοπή», δεν τον κατηγορώ, λέει ο Παύλος. Είναι έργο προστασίας. Αν κάποιος έχη αυτή την επιθυμία, ώστε να μην αποσκοπή μόνο στην εξουσία και την αυθεντικότητα, αλλά και στη φροντίδα για τους άλλους, τότε δεν τον κατηγορώ.
E.Π.E. 23,272
κατά πόλιν
Είχαν ανάγκη από πολλούς επισκόπους. Σε κάθε πόλι έπρεπε να υπάρχη ο επίσκοπος, που θα προΐστατο. Επειδή, λοιπόν, επρόκειτο να στηθούν παγίδες στην πορεία της Εκκλησίας, γι’ αυτό μίλησε για αρετή μετρημένη, κι όχι για εκείνη την ανώτερη, την υψηλή. Το να 'ναι κανείς νηφάλιος και κόσμιος και σώφρονας ήταν κάτι που πολλοί το είχαν.
Ε.Π.Ε. 23,278
και πρεσβύτερος
Αφού μίλησε για τους επισκόπους, κι αφού παρέλειψε το τάγμα των πρεσβυτέρων, μεταπήδησε στους διακόνους. Γιατί; Η απόστασις μεταξύ πρεσβυτέρων και επισκόπων δεν είναι μεγάλη. Και οι πρεσβύτεροι είναι ταγμένοι στην προστασία και διδασκαλία της Εκκλησίας. Όσα, λοιπόν, είπε για τους επισκόπους, τα ίδια ταιριάζουν και για τους πρεσβυτέρους.
Ε.Π.Ε. 23,290
απρόσεκτες χειροτονίες
Να χειροτονής όχι με την πρώτη δοκιμασία, ούτε με τη δεύτερη, ούτε με την τρίτη, αλλ’ αφού το σκεφτής πολλές φορές και εξετάσης το πράγμα με προσοχή. Διότι είναι επικίνδυνη η υπόθεσις. Και συ, που με τη χειροτονία δίνεις την εξουσία, θα δώσης λόγο και για τις αμαρτίες του χειροτονουμένου, και του παρελθόντος και του μέλλοντος. Τις πρώτες τις παρέβλεψες άκαιρα, και έτσι είσαι υπεύθυνος και για τις δεύτερες (μελλοντικές). Θα είσαι αίτιος των μελλοντικών του αμαρτημάτων, διότι συ του έδωσες εξουσία. Θα είσαι αίτιος για τις περασμένες, επειδή δεν του έδωσες την ευκαιρία να κλάψη γι’ αυτές και να νιώση κατάνυξι. Όπως, δηλαδή, είσαι συμμέτοχος στα κατορθώματά του, έτσι και στα αμαρτήματά του.
Ε.Π.Ε. 24,28
οφείλει να κηρύττη
Όποιος έχει αναλάβει εξουσία στην Εκκλησία, όποιος έχει τιμηθή με το αξίωμα του επισκόπου (ή πρεσβυτέρου), αν δεν κηρύττη στο λαό όσα πρέπει, δεν είναι χωρίς ευθύνη. Ο λαϊκός όμως δεν έχει καμμιά υποχρέωσι γι΄ αυτό.
Ε.Π.Ε. 24,20
ανάξιος
Όσο μεγαλύτερο είναι το αξίωμα, τόσο μεγαλύτεροι και οι κίνδυνοι για τον ιερωμένο. Αρκεί ένα μόνο κατόρθωμα του επισκόπου (και πρεσβυτέρου), για να τον ανεβάση στον ουρανό. Και αρκεί ένα μόνο αμάρτημα, για να τον ρίξη στην κόλασι. Αν συμβή κάποιος ή κάποιοι να τοποθετήσουν σε εκκλησιαστικό αξίωμα ανάξιο πρόσωπο, είτε για λόγους φιλίας ή για καποια άλλη αιτία, και του παρέχουν τη δυνατότητα να άρχη σε μεγάλη πόλι, αυτοί καθιστούν τον εαυτό τους ένοχο μεγάλης φωτιάς.
Ε.Π.Ε. 24,24
ασεβής
Όποιος είναι ασεβής ως λαϊκός, θα είναι πιο ασεβής όταν καταλάβη εκκλησιαστικό αξίωμα. Ο ασεβής γίνεται ασεβέστερος, όταν αναλαμβάνει αξίωμα.
Ε.Π.Ε. 24,24
για όλα τον κατηγορούν
Ο μισθωτός εργάτης, όταν εκτελέση το διατεταγμένο έργο, γίνεται στη συνέχεια κύριος του εαυτού του. Οι ασχολίες όμως του διακόνου του ευαγγελίου απλώνονται παντού και του ζητάνε πολλά πέρα από τις δυνάμεις του. Αν δεν έχη την ικανότητα να κηρύττη, πολύ τον κατηγορούν. Αν έχη ικανότητα να μιλάη, πάλι τον κατηγορούν ως ματαιόδοξο. Αν δεν ανασταίνη νεκρούς, λένε, πως δεν αξίζει καθόλου. Λένε: Ο τάδε είναι ευσεβής, αυτός όχι. Αν τρώη με μέτρο, πάλι τον κατηγορούν. Έπρεπε, λένε, να είχε πεθάνει. Αν τον δουν να λούζεται, πολλές οι κατηγορίες. Λένε: Πρέπε να μη βλέπη καθόλου τον ήλιο. Αν κάνη όσα και εγώ κάνω, δηλαδή, λούζεται, τρώη, πίνη, φοράη ρούχα, φροντίζη για το σπίτι και τους υπηρέτες, πάλι τον κατηγορούν. Λένε: Για ποιο λόγο να τον έχω προϊστάμενό μου.
Ε.Π.Ε. 24,28
τι επιτρέπεται, τι απαγορευέται;
Αν ο επίσκοπος είναι εριστικός ή μέθυσος ή βίαιος και σκληρός, να τον κατηγορής. Αυτά είναι ανάξια επισκόπου. Αν ζη με απολαύσεις, και αυτό είναι επιλήψιμο. Αν όμως προσέχη την υγεία του, για να μπορή να σε υπηρέτη, και αν φροντίζη το σώμα του για να σου είναι χρήσιμος, πρέπει γι’ αυτό να κατηγορήται;
Ε.Π.Ε. 24,30
καταμερισμός έργου
Δεν ήθελε ο Παύλος ν’ αναθέση όλο το νησί της Κρήτης σε έναν. Παραγγέλλει, λοιπόν, στον Τίτο, καθένας να έχη τη δική του επιτόπια φροντίδα και μέριμνα. Έτσι και σ’ εκείνον, δηλαδή, τον πρεσβύτερο ή επίσκοπο, ο κόπος θα είναι ελαφρός, αλλά και οι ποιμαινόμενοι θ’ απολαμβάνουν περισσότερη φροντίδα, αφού ο διδάσκαλος του ευαγγελίου δεν θα διασπάται στην προστασία πολλών εκκλησιών, αλλά θα είναι αφωσιωμένος σε μια μόνο. Κι έτσι θα είναι ωραία η πνευματική κατάστασις.
Ε.Π.Ε. 23,46
ασθενής στο σώμα
Στην περίπτωσι του επισκόπου η σωματική ασθένεια δεν είναι κατώτερη από την ασθένεια της ψυχής, και βλάπτει και εμάς και την Εκκλησία... Ας υποθέσουμε, ότι κάποιος τιμήθηκε με το αξίωμα του επισκόπου και έχει αναλάβει την προστασία του λαού της Εκκλησίας και είναι ενάρετος κατά τα αλλά και έχει όσα πρέπει να έχει ένας ιερωμένος. Είναι όμως δεμένος στο κρεββάτι από φοβερή αρρώστια. Τι θα μπορέση να ωφελήση; Ποια περιοδεία μπορεί να κάνη; Ποιες επισκέψεις μπορεί να πραγματοποιήση; Ποιον μπορεί να επιπλήξη; Ποιον μπορεί να νουθετήση;
Ε.Π.Ε. 23,410
επί κεφαλής
Η αναρχία παντού είναι κακό και αιτία πολλών συμφορών. Κυρίως όμως είναι πάρα πολύ επικίνδυνη στην Εκκλησία, αφού και η εξουσία της Εκκλησίας είναι μεγαλύτερη και υψηλότερη. Όπως ακριβώς, αν σκοτώσης τον μαέστρο μιας χορωδίας, έτσι αν απομακρύνης τον ποιμένα από το ποίμνιο, όλα θα τα ανατρέψης και θα τα καταστρέψης.
Ε.Π.Ε. 25,370
θα δώση λόγο
Εκείνος, που του έπεσε ο κλήρος της επισκοπής, όσο σε μεγαλύτερο αξίωμα ανέβηκε, τόσο και μεγαλύτερη η ευθύνη που θα του ζητηθή. Κι όχι μόνο για τη διδασκαλία και τη φροντίδα των φτωχών, αλλά και για τις χειροτονίες δοκίμων ανθρώπων και για μύρια άλλα.
Ε.Π.Ε. 26,40
στη σκοπιά
Σκοπός λέγεται εκείνος, που ανέβηκε σε υψηλό σημείο, σε λόφο ανώτερο, και από κει βλέπει τα στρατόπεδα που είναι από κάτω και παρατηρεί καλά τους εχθρούς που έρχονται και ειδοποιεί τους στρατιώτες για την επικείμενη έφοδο, και τους ξεσηκώνει σε πολεμική παράταξι, ώστε να μη βρεθούν αφύλαχτοι και καταληφθούν εύκολα από τον εχθρό... Μεγάλη η ευθύνη όσων δεν προετοιμάζουν το λαό για την οργή του Θεού. Ποιά είναι αυτή η προειδοποίησις; Λέει ο Θεός: Από σας θα ζητήσω τις ψυχές όσων χάνονται.
Ε.Π.Ε. 31,144-146
άγιος απεδήμησε
Όταν ρίξω ένα βλέμμα και δω έρημο το δεσποτικό θρόνο, απόντα το δάσκαλο, και δακρύζω και χαίρομαι. Δακρύζω μεν, διότι δεν βλέπω παρόντα τον πνευματικό μας πατέρα. Χαίρομαι δε, διότι απεδήμησε χάριν της δικής μας σωτηρίας. Έφυγε και προσεύχεται για την απαλλαγή της πόλεώς μας από την οργή του βασιλιά.
Ε.Π.Ε. 32,8

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 236-241)