Άγιος Ησύχιος ο Πρεσβύτερος – Προς τον Θεόδουλο, Λόγος περί νήψεως και αρετής

1. Η νήψη είναι μια μέθοδος και επιστήμη, η οποία απαλλάσσει τον άνθρωπο – με την βοήθεια του Θεού – τελείως από εμπαθείς σκέψεις και λόγους και από πονηρά έργα, αν εξακολουθεί ο άνθρωπος την πνευματική αυτήν μέθοδο επί πολύν καιρό και την εφαρμόζει με προθυμία.

Η νήψη χαρίζει επίσης ασφαλή γνώση του ακαταλήπτου Θεού, όσο είναι δυνατόν, και λύση θείων και κρυπτών μυστηρίων.

Επίσης με αυτήν κατορθώνει ο άνθρωπος να εκπληρώσει όλες τις εντολές της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης και αυτή παρέχει όλα τα αγαθά του μέλλοντος αιώνος.

Αυτή είναι κυρίως η καθαρότητα της καρδιάς, η οποία λόγω του μεγαλείου και της ωραιότητάς της, ή, για να κυριολεκτήσω, λόγω της αμέλειάς μας είναι πάρα πολύ σπάνια σήμερα στους μοναχούς.

Αυτήν ο Χριστός την μακαρίζει με αυτά τα λόγια: «Μακάριοι όσοι έχουν καθαρή καρδιά διότι αυτοί θα αντικρύσουν τον Θεό».

Τέτοια λοιπόν που είναι, χρειάζεται και μεγάλο τίμημα για να την αγοράσεις.

Η νήψη, όταν πολυκαιρίσει στον άνθρωπο γίνεται οδηγός σωστού και θεάρεστου βίου· αυτό είναι και η επισφράγιση της θεωρίας.

Μας διδάσκει να κινούμε δίκαια και τα τρία μέρη της ψυχής (το λογιστικό, το θυμικό και το επιθυμητικό), και να φυλάγουμε με ασφάλεια τις αισθήσεις μας· και τις τέσσερις γενικές αρετές (φρόνηση, ανδρεία, σωφροσύνη και δικαιοσύνη) τις μεγαλώνει κάθε μέρα σ’ εκείνον που την κατέχει.

2. Ο μέγας νομοθέτης Μωυσής, ή μάλλον το Πνεύμα το Άγιο, θέλοντας να φανερώσει πόσο άμεμπτη και καθαρή και γενική και υψοποιός είναι η αρετή της νήψεως, και θέλοντας να διδάξει πως να την αρχίζουμε και να την εκτελούμε, λέει:

«Να προσέχεις τον εαυτό σου μήπως ένας λόγος κρυμμένος στην καρδιά σου γίνει ανόμημα».

Κρυμμένο λόγο ονομάζει τη μονολόγιστη ενθύμηση (παράσταση) ενός πονηρού πράγματος, το οποίο μισεί ο Θεός.

Αυτό οι Πατέρες το ονομάζουν και «προσβολή», η οποία γίνεται στην καρδιά από το διάβολο. Στην προσβολή, μόλις εμφανιστεί στο νου μας, επακολουθούν οι λογισμοί μας, οι οποίοι αρχίζουν και συνομιλούν μαζί της με πάθος.

3. Η νήψη είναι δρόμος κάθε αρετής και εντολής Θεού. Αυτή λέγεται επίσης και ησυχία της καρδιάς. Και όταν φτάσει σε τελειότητα, χωρίς δαιμονικές φαντασίες, λέγεται και φυλακή του νου.

4. Εκείνος που γεννήθηκε τυφλός, δεν βλέπει το φως του ήλιου. Και εκείνος που δεν ζει με τη νήψη, δεν βλέπει τις πλούσιες ακτινοβολίες της χάρης που έρχεται από τον ουρανό.

Ούτε θα ελευθερωθεί ποτέ από τα πονηρά έργα και λόγια και σκέψεις που μισεί ο Θεός.

Και κατά την έξοδό του από την ζωή δε θα περάσει ελεύθερα από τους άρχοντες του σκοτεινού ταρτάρου.

5. Προσοχή είναι μια αδιάλειπτη ησυχία της καρδιάς από κάθε πονηρό λογισμό· μόνον τον Ιησού Χριστό, τον Υιό του Θεού και Θεό ακατάπαυστα αναπνέει και επικαλείται την βοήθειά Του και μαζί του αντιπαρατάσσεται με ανδρεία εναντίον των πονηρών δαιμόνων.

Και σ’ Αυτόν εξομολογείται, γιατί μόνον ο Ιησούς έχει εξουσία να συγχωρεί αμαρτίες.

Η ψυχή με την επίκλησή της εναγκαλίζεται αδιάκοπα τον Χριστό, ο Οποίος μόνος γνωρίζει τι κρύβουν οι καρδιές των ανθρώπων· και προσπαθεί να διαφύγει με κάθε τρόπο την προσοχή των ανθρώπων η γλυκύτητά της και ο εσωτερικός της αγώνας, μήπως ο πονηρός την εξαπατήσει λαθραία, ανοίξει το δρόμο στην κακία και αφανίσει την ωραιότατη εργασία της.

6. Νήψη είναι μια μόνιμη σταθεροποίηση του λογισμού και στάση του στην πύλη της καρδιάς· βλέπει και ακούει τους κλέφτες λογισμούς να έρχονται, δηλαδή τι λένε και τι κάνουν οι ανθρωποκτόνοι δαίμονες. Και ποια είναι η μορφή που χάραξαν και όρθωσαν οι δαίμονες και η οποία προσπαθεί με τη φαντασία να εξαπατήσει το νου.

Αυτά λοιπόν αν μας απασχολούν φιλόπονα, μας φανερώνουν, αν θέλουμε, με εξαιρετική πληρότητα την πείρα του νοητού πολέμου.

(απόσπασμα από τον λόγο του Αγίου Ησυχίου του Πρεσβυτέρου, «Προς τον Θεόδουλο, Λόγος περί νήψεως και αρετής» από την Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, τόμος α’, των εκδόσεων το Περιβόλι της Παναγίας. Μετάφραση Αντώνιος Γαλίτης)

Επιλογή
τα πάντα ο Θεός για ορθή επιλογή
Τι ισχυρίζεται ο χριστιανός; Έπρεπε ο Θεός να θέση εντός μας τη γνώσι της αρετής. Την έθεσε, λοιπόν, διότι, αν δεν την έθετε, από που θα γνωρίζαμε όσα έπρεπε και όσα δεν έπρεπε να κάνουμε; Πού στηρίζονται οι νόμοι και τα δικαστήρια; Δεν στηρίζονται στη γνώσι, αλλά στην πράξι. Και γιατί θα παίρναμε μισθό, αν το παν ήταν έργο του Θεού; Πες μου, ο Θεός το ίδιο τιμωρεί εσένα και τον ειδωλολάτρη, όταν αμαρτάνετε; Όχι φυσικά, αφού εσύ έχεις τώρα μεγαλύτερη δυνατότητα, λόγω της γνώσεως του νόμου του Θεού.
E.Π.E. 18,48
δεν εξαναγκάζει ο Θεός
Πώς έπρεπε να θεωρήται καλό αυτό που κάνει κάποιος αναγκαστικά; Εν τοιαύτη περιπτώσει τα ζώα θα συναγωνίζονταν με μας για την αρετή, αφού μερικά είναι σωφρονέστερα από μας!
Ε.Π.Ε. 18,50
όλοι μπορούν να επιλέξουν την αρετή
Θα ήθελα, λένε, να είμαι καλός αναγκαστικά και ας αποστερηθώ όλες τις αμοιβές, παρά με τη θέλησί μου να είμαι φαύλος και να κολάζωμαι και να τιμωρούμαι. Μα δεν είναι ποτέ δυνατόν να είναι κάποιος αναγκαστικά καλός. Αν, λοιπόν, αγνοής τι πρέπει να πράξης, δείξε το, και τότε θα πούμε όσα πρέπει. Αν όμως γνωρίζης ότι η ασέλγεια είναι πονηρή πράξις, για ποιο λόγο δεν την αποφεύγεις;... Δεν είναι ότι δεν μπορείς, αλλ’ επειδή δεν θέλεις. Εγώ αποδεικνύω, ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν ν’ ασκήσουν την αρετή. Δηλαδή, όταν κάποιος δεν μπορή κάτι να το κάνη, δεν θα μπορέση να το κάνη ούτε και αν τον εξαναγκάσουν. Όποιος όμως, όταν η ανάγκη τον ωθή, δεν κάνει το καλό, αυτός δεν το κάνει όχι γιατί δεν μπορεί, αλλά γιατί δεν το θέλει. Εννοώ το εξής: Είναι οπωσδήποτε αδύνατον ο άνθρωπος να πετάξη και να μεταρθή προς τον ουρανό, αφού έχει σώμα βαρύ.
Ε.Π.Ε. 18,50
δεν πιέζεται από τη φύσι
Ας μη λέμε, ο τάδε είναι εκ φύσεως καλός και ο τάδε εκ φύσεως κακός. Διότι, αν είναι εκ φύσεως καλός, ποτέ δεν θα μπορέση να γίνη κακός. Και αν είναι εκ φύσεως κακός, ποτέ δεν μπορεί να γίνη καλός. Εμείς όμως βλέπουμε, ότι συμβαίνουν απότομες μεταβολές. Και οι άνθρωποι μεταβάλλονται και αλλάζουν από το καλό στο κακό, και το αντίθετο.
Ε.Π.Ε. 18,52
άλλοι πώς επέλεξαν το αγαθό;
Οι συνάνθρωποι, που έχουν κατορθώσει σπουδαία πράγματα, θ’ αποτελούν αιτία καταδίκης για όσους αποτυγχάνουν σε όλα. Ο σκληρός ελέγχεται από τον ελεήμονα, ο πονηρός από τον ενάρετο, ο θρασύς από τον επιεική, ο φθονερός από τον ευγενή, ο κενόδοξος από τον ταπεινό, ο τεμπέλης από τον δραστήριο, ο ακόλαστος από τον σώφρονα. Έτσι θα μας κρίνη ο Θεός, με τη σύγκρισι.
Ε.Π.Ε. 18,54
των αξίων
Το αξίωμα της διδασκαλίας και της ιερωσύνης είναι μεγάλο και θαυμαστό. Πραγματικά χρειάζεται την έγκρισι του Θεού, ώστε να υποδεικνύεται ο άξιος γι’ αυτό. Έτσι γινόταν και παλαιά, έτσι γίνεται και τώρα, όταν κάνουμε τις εκλογές χωρίς ανθρώπινο πάθος, όταν δεν αποβλέπουμε σε τίποτε βιοτικό, ούτε σε φιλία ούτε σε αντιπάθεια.
E.Π.E. 23,198
Επιμονή
για το ξερρίζωμα της αμαρτίας
Αν ο ξυλοκοπος, που θέλει να κόψη μεγάλο δέντρο, καταφέρη μια τσεκουριά και δεν πέση το άχρηστο δέντρο, σταματάει; Δεν δίνει και δεύτερη και τρίτη και τέταρτη και πέμπτη και δέκατη, μέχρις ότου πέση το δέντρο;
Ε.Π.Ε. 30,290
στον αγώνα για τον άλλον
Μίλησες μια φορά και δεν σε άκουσε. Να μιλήσης δυο, τρεις, τόσες φορές, μέχρι να τον πείσης. Ο Θεός άλλωστε καθημερινά μας μιλάει και ενώ δεν Τον ακούμε, Εκείνος επιμένει και μιλάει συνεχώς. Και συ τον Θεό να μιμηθής, φροντίζοντας για τον πλησίον σου.
Ε.Π.E. 32,508
Επίπληξις
φιλάνθρωπος
Εκείνος, που με διάκρισι επιπλήττει, αυτός δείχνει πραγματική αγάπη, όχι ο άλλος, που άκαιρα συμπεριφέρεται και δεν αφήνει τον ένοχο ούτε να αισθανθή το αμάρτημά του. Εκείνος, που νομίζει ότι έχει αγάπη, αλλά σκεπάζει το νόσημα, αυτός το επιδεινώνει, ενώ ο άλλος το γιατρεύει.
Ε.Π.Ε. 19,396
όταν πρέπει, ωφέλεια
Αν πρόκηται με την επιτίμησι να διορθωθήτε, θα σας ζημιώναμε, αν σιωπούσαμε. Αν δεν σας προέτρεπα σε μετάνοια, θα σας ζημίωνα. Βλέπεις, ότι το να μην επιτιμώνται τα αμαρτήματα, είναι ζημιά και για τους μαθητές και για το δάσκαλο.
Ε.Π.Ε. 32,508

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 233-235)

«Τις κατεφρόνησε την ημέρα των μικρών πραγμάτων;» (Ζαχαρίας 4:10)

Η Κουίν είναι μια πλούσια Κινέζα επιχειρηματίας. Με τη θέση που είχε, αγαπούσε αλλά και έκανε τη μεγάλη ζωή. Ακριβά ρούχα, πολλά και στιλάτα ταξίδια, απεριόριστες επαφές, πολλά λεφτά. Και βέβαια δεν πίστευε στο Θεό. Δεν είχε ανάγκη το Θεό! Ώσπου το 2005 όλος αυτός ο θαυμαστός της κόσμος αναποδογύρισε όταν έχασε την υγεία της. Διαγνωσμένος διαβήτης, νεφρικές ανωμαλίες και κίρρωση του ήπατος. Ανήμπορη ν’ αντιμετωπίσει το νέο μέλλον της ετοιμάστηκε ν’ αυτοκτονήσει με 100 υπνωτικά χάπια. Πρώτα όμως βγήκε να πάει στο φούρνο. Στο δρόμο μια στενή της φίλη της μίλησε για την αγάπη του Θεού και την προσκάλεσε στην εκκλησία. Χωρίς να το καταλάβει, η Κουίν, για μια μικρή στιγμή άκουσε τον εαυτό της να λέει: «Ναι, θα έρθω».
Το κήρυγμα την άγγιξε και γρήγορα ξαναβρήκε το θάρρος της για ζωή. Την ίδια εκείνη ώρα δέχτηκε το Χριστό προσωπικό της Σωτήρα. Κάθε σκέψη για αυτοκτονία έφυγε από το μυαλό της, που τώρα, αντί για σκέψεις αυτοκτονίας, κυριαρχείται από το Λόγο του Θεού.

«Καλό δεν είναι για κανέναν να του λείπει η γνώση» (Παρ. 19:2)

- Το μίσος είναι σαν το οξύ. Μπορεί να καταστρέψει το δοχείο μέσα στο οποίο βρίσκεται, καθώς επίσης και το αντικείμενο πάνω στο οποίο χύνεται.
- Πολλοί είναι εκείνοι που, ενώ είναι καλά προετοιμασμένοι για μια χειμερινή μέρα, δεν είναι καθόλου προετοιμασμένοι για την αιωνιότητα.
- Δεν μπορώ ν’ αλλάξω τη φορά των ανέμων, αλλά μπορώ να προσαρμόσω τα ιστία μου.
- Το θαυμαστότερο πράγμα είναι ότι ο Θεός γνωρίζει τα πάντα για μας κι όμως μας αγαπά.
- Ο χριστιανός θα πρέπει να ζει με τη συναίσθηση ότι η ζωή αυτή είναι πρόσκαιρη και παροδική. Είναι είδος φροντιστηρίου για μια ανώτερη ζωή.
- Όσο περισσότερο κουβαλάς το μίσος, τόσο βαρύτερο γίνεται.
- Ο Θεός ποτέ δεν επιτρέπει να μας βρει ένα φορτίο τόσο βαρύ που να μας γονατίσει, χωρίς να απλώσει το χέρι Του για να μας βοηθήσει και να μας κρατήσει όρθιους.

(Εκδόσεις «Ο Λόγος»)

562. Τα δεινά γίνονται αδιέξοδα όταν δεν υπάρχη χριστιανική ελπίδα. Κάποιος νοιώθει μέσα του το βάρος της αμαρτίας και τα μαύρα αισθήματά της. Αν δεν έχη χριστιανική ελπίδα, τι θα κάμη; Θα καταφύγη σε τεχνητά μέσα, για να αποδιώξη τη θλίψη του. Σε ένοχες ψυχαγωγίες και όχι στον Χριστό, που ο ζυγός του είναι ελαφρός (Ματθ. ια’ 30), όχι στην προσευχή, όχι στη μετάνοια, όχι στον Λόγο του Θεού, που είναι «ωφέλιμος προς διδασκαλίαν, προς έλεγχον, προς επανόρθωσιν» (Β’ Τιμ. γ’ 16) και πηγή της ελπίδος (Ρωμ. ιε’ 14). Αυτό συμβαίνει σε πολλές περιπτώσεις. Αλλά οι κοσμικές διασκεδάσεις τι δίνουν; Αφήνουν την ψυχή στο κενό, την ποτίζουν μεγαλύτερη πίκρα. Μερικοί καταφεύγουν ακόμη στην αυτοχειρία. Η πείρα όμως των πιστών λέγει ότι ο Θεός δεν αδιαφορεί στην προσευχή μας. Και αυτή η πείρα στηρίζει την ελπίδα. Όποιος εξετάζει προσεκτικά τον εαυτό του, μπορεί εύκολα να διαβάση το συμπέρασμα αυτής της πείρας.

563. Όταν κοινωνής τα Άχραντα Μυστήρια, πίστευε ακράδαντα ότι ο ίδιος ο Χριστός, υπό τα είδη του άρτου και του οίνου, έρχεται να κατοικήση μέσα σου. Βάλε τους τη νοερά επιγραφή «Ιησούς Χριστός» και δέξου τα στα βάθη του είναι σου μ’ αυτή τη βεβαιότητα. Θα απολαμβάνης έτσι ανεκλάλητο ειρήνη, μακαριότητα και φως. Ο Κύριος μας παρέχει τα δωρήματά του κατά το μέτρο της πίστεώς μας. Όσο καλύτερα είναι προετοιμασμένη η ψυχή για τη θεία κοινωνία, τόσο πιο δυνατό το απότελεσμα.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 233)

557. Όποιος προσέρχεται στο Άγιο Ποτήριο με οποιοδήποτε πάθος στην καρδιά του, είναι ένας άλλος Ιούδας που έρχεται να φιλήση τον Υιό του Ανθρώπου προδοτικά.

558. Η πίστις δίνει ανάπαυσι και χαρά. Η απιστία, ταραχή και θλίψι.

559. Τα μέσα για να στερεώνουμε και να ενισχύουμε τη χριστιανική ελπίδα εντός μας είναι: η συχνή και θερμή προσευχή, η εξομολόγησις των αμαρτιών μας, η τακτική μελέτη του Λόγου του Θεού και, πριν απ’ όλα, η συχνή θεία κοινωνία των αθανάτων και ζωοποιών, φρικτών Μυστηρίων του Χριστού.

560. Οι οδηγοί μας στη χριστιανική ελπίδα είναι: η Υπεραγία Μητέρα του Θεού, όλοι οι Άγιοι, Προφήται, Απόστολοι, Μάρτυρες, Όσιοι. Όλοι αυτοί στράφηκαν στον Θεό με την ελπίδα της σωτηρίας και κανείς τους δεν διαψεύσθηκε. «H ἐλπὶς οὐ καταισχύνει» (Ρωμ. ε΄5), λέγει η Γραφή.

561. Η έκφρασις της χριστιανικής ελπίδος, σε σχέσι με τη γήινη ζωή, είναι η άφεσις των αμαρτιών, στις οποίες ζήσαμε έως τώρα. «Και εάν τις αμάρτη, παράκλητον (δηλαδή: συνήγορο) έχομεν προς τον Πατέρα, Ιησούν Χριστόν δίκαιον· και αυτός ιλασμός έστι περί των αμαρτιών ημών» (Α’ Ιω. β' 1, 2). Σε σχέσι με την ουράνια ζωή: «Τότε οι δίκαιοι εκλάμψουσιν ως ο ήλιος εν τη βασιλεία» (Ματθ. ιγ’ 43). «Όπου είμι εγώ, εκεί και ο διάκονος ο εμός εσται… Πορεύομαι ετοιμάσαι τόπον υμίν» (Ιω. ιβ’ 26, ιδ’ 2). «Ημών το πολίτευμα εν ουρανοίς υπάρχει, εξ ου και σωτήρα απεκδεχόμεθα Κύριον Ιησούν Χριστόν, ος μετασχηματίσει το σώμα της ταπεινώσεως ημών εις το γενέσθαι αυτό σύμμορφον τω σώματι της δόξις αυτού» (Φιλιππ. γ’ 20, 21).
Ιδού και μία άλλη όψις της ελπίδος. Τα πάθη πολιορκούν την καρδιά, οι επιθέσεις τους είναι σφοδρές, είναι δύσκολο να τα αντιμετωπίσουμε, να μην υποκύψουμε. Αλλά έχε ελπίδα στον Χριστό και θα τα κατατροπώσης. Λέγε: «Εκ νεότητός μου πολλά πολεμεί με πάθη, αλλ’ αυτός αντιλαβού και σώσον, Σωτήρ μου».

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 230-233)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 14

Στίχ. 25-27. Υποχρεώσεις των μαθητών του Χριστού.
14.27 και ὅστις οὐ βαστάζει τὸν σταυρὸν ἑαυτοῦ(1)
καὶ ἔρχεται ὀπίσω μου(2) οὐ δύναται εἶναί μου μαθητής(3).
27 Όποιος δεν σηκώνει το σταυρό του και δε με ακολουθεί,
δεν μπορεί να είναι μαθητής μου.
(1) Δες Ματθ. ι 38 και ιστ 24 και Μάρκ. η 34, ι 21 και τις εκεί
σημειώσεις. Δεν αρκεί μόνο προσκολλήσεις και αγάπες
να θυσιάσει ο ακόλουθος του Χριστού, αλλά πρέπει
να δεχτεί και παθήματα, για να μπορέσει να ακολουθήσει
το Χριστό μέχρι τέλους. Τα δεινά αυτά και οι θλίψεις
απεικονίζονται με το σταυρό, ο οποίος αποτελούσε
τον οδυνηρότερο και ατιμοτικότερο τρόπο τιμωρίας και ποινής (g).
«Όποιος δεν βαστάει στη μνήμη τον θάνατό του·
διότι με τον σταυρό σήμανε τον θάνατο· διότι τότε ήταν όργανο
θανάτου ο σταυρός» (Ζ). Παρόλο που όχι όλοι οι μαθητές
του Χριστού σταυρώνονται και υπομένουν σταυρικό θάνατο,
όμως όλοι πρέπει να βαστάζουν το σταυρό τους, έχοντας
την σταθερή απόφαση όταν η ανάγκη το απαιτήσει,
να υποστούν και αυτόν τον θάνατο. Είναι ανάγκη να βαστάζουν
το σταυρό τους, διότι ο σταυρός υπονοεί και την ατίμωση
και τον χλευασμό, τον οποίο υφίσταντο οι καταδικασμένοι
σε θάνατο κακοποιοί, όταν έβγαιναν στον τόπο της θανατικής
τους εκτέλεσης με το σταυρό τους στον ώμο. Ούτως ή άλλως
λοιπόν ο οπαδός του Χριστού θα αντικρύσει και το ποτήριο
των περιφρονήσεων και των κοροϊδιών για το Χριστό.
(2) Μπορούμε το «ου» που προηγήθηκε (ου βαστάζει) να μην το
υπονοήσουμε και στο έρχεται=Όποιος δεν βαστάει τον σταυρό του
και όμως έρχεται πίσω μου, όπως έρχεστε εσείς, δεν μπορεί
να είναι μαθητής μου (b). Αλλά αυτή η εκδοχή είναι λιγότερο φυσική (g).
(3) Έτσι ο Χριστός γνωστοποιεί εδώ σε αυτούς που τον ακολουθούν
τα χειρότερα, τα οποία ενδέχεται να υποστεί κάθε μαθητής του.
Ο σατανάς για αποπλάνηση των ανθρώπων δείχνει σε αυτούς
τα ελκυστικότερα και κρύβει τα χειρότερα και τα πραγματικά ολέθρια,
τα οποία θα αντικρύσουν στο τέλος οι ακόλουθοί του.
Τα κρύβει, διότι τα χειρότερα δεν ισοφαρίζονται από τα ελκυστικότερα.
Ο Χριστός όμως έχει σε αφθονία ανεξάντλητη τα καλύτερα.
Και δεν διστάζει για αυτό να προβάλλει τις θυσίες οι οποίες
είναι απαραίτητες για εξασφάλιση των καλύτερων, τα οποία όχι μόνο
ισοφαρίζουν αλλά και ξεπερνούν ανυπολόγιστα αυτές τις θυσίες.

Το κομποσκοίνι είναι το αυτόματο όπλο κατά του διαβόλου

-Γέροντα, ποια σημασία έχει το κομποσκοίνι;
-Το κομποσκοίνι είναι μια κληρονομιά, μια ευλογία,
που μας έχουν αφήσει οι Άγιοι Πατέρες μας. Και μόνο
γι’ αυτό έχει μεγάλη άξια. Βλέπεις, σε κάποιον αφήνει
ο παππούς του κληρονομιά ένα ασήμαντο πράγμα και το έχει
μετά σαν φυλαχτό, πόσο μάλλον το κομποσκοίνι που μας το άφησαν
κληρονομιά οι Άγιοι Πατέρες!
Παλιά, που δεν υπήρχαν ρολόγια, οι μονάχοι μετρούσαν
την ώρα της προσευχής με το κομποσκοίνι, αλλά οι κόμποι
του κομποσκοινιού ήταν απλοί. Κάποτε ένας ασκητής έκανε πολύ αγώνα,
πολλές μετάνοιες κ.λπ., και ο διάβολος πήγαινε και έλυνε
τους κόμπους του κομποσκοινιού του. Έκανε έκανε μετάνοιες
ο καημένος και απέκαμνε, γιατί δεν μπορούσε να τις μετρά,
αφού ο διάβολος του έλυνε συνέχεια τους κόμπους.
Τότε παρουσιάσθηκε Άγγελος Κυρίου και του δίδαξε
πώς να πλέκει τους κόμπους, ώστε σε κάθε κόμπο
να σχηματίζονται εννέα σταυροί. Ο διάβολος μετά,
ο οποίος τρέμει τον σταυρό, δεν μπορούσε να τους λύσει.
Έτσι κάθε κόμπος του κομποσκοινιού έχει εννέα σταυρούς,
που συμβολίζουν τα εννέα τάγματα των Αγγέλων.
-Γέροντα, τι σημαίνουν οι τριάντα τρεις, οι πενήντα,
οι εκατό και οι τριακόσιοι κόμποι που έχουν τα κομποσκοίνια;
-Μόνον ο αριθμός τριάντα τρία είναι συμβολικός, συμβολίζει
τα τριάντα τρία χρόνια που έζησε ο Χριστός επάνω στην γη.
Οι άλλοι αριθμοί απλώς μας βοηθούν να μετράμε τις μετάνοιες
που κάνουμε ή πόσες φορές θα πούμε την ευχή.
Μερικές μηχανές έχουν ένα σχοινί με μια χειρολαβή στην άκρη και,
όταν θέλης να τις βάλης μπρος τραβάς μερικές φορές το σχοινί με δύναμη,
μέχρι να ξεπαγώσουν τα παγωμένα λάδια. Έτσι και το κομποσκοίνι
είναι το σχοινί το οποίο τραβάμε μία δύο πέντε δέκα φορές
και ξεπαγώνουν τα πνευματικά λάδια και παίρνει μπρός η πνευματική
μηχανή της αδιαλείπτου προσευχής, οπότε δουλεύει
μετά μόνη της η καρδιά στην ευχή. Αλλά, και όταν η καρδιά πάρη
μπρός στην ευχή, και πάλι δεν πρέπει να καταργήσουμε το κομποσκοίνι,
για να μην παρακινηθούν και άλλοι να το καταργήσουν,
ενώ δεν πήρε ακόμη μπρός η καρδιά τους στην ευχή.
-Όταν, Γέροντα, κρατώ το κομποσκοίνι μου και λέω την ευχή μηχανικά,
μήπως υπάρχει κίνδυνος ανθρωπαρέσκειας;
-Αν κάνης κομποσκοίνι εξωτερικά από ανθρωπαρέσκεια,
ακόμη και τα χέρια σου να ξεφλουδίσεις, σε τίποτε δεν θα σε ωφελήσει.
Μόνον κούραση θα σου φέρη και την ψευδαίσθηση ότι δήθεν ασχολείσαι
με την νοερά προσευχή.
-Γέροντα, εγώ δεν έχω συνηθίσει να κρατώ κομποσχοίνι.
-Το κομποσχοίνι να το κρατάς, για να μην ξεχνάς την ευχή,
την οποία πρέπει να εργάζεσαι εσωτερικά, στην καρδιά.
Όταν μάλιστα βγαίνεις από το κελλί σου, να θυμάσαι ότι ο εχθρός
είναι έτοιμος για επίθεση. Γι’ αυτό, να μιμείσαι τον καλό στρατιώτη
που βγαίνοντας από το πολυβολείο έχει πάντοτε «ανά χείρας» το αυτόματο όπλο.
Το κομποσχοίνι έχει μεγάλη δύναμη, είναι το όπλο του μοναχού
και οι κόμποι είναι σφαίρες, που «κρά κρά» θερίζουν τα ταγκαλάκια.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.67-68)