584. Όποιος πιστεύει στον Χριστό, ας μην αφήνει ποτέ τον εαυτό του στην αμφιβολία. Ας είναι στερεωμένος ακλόνητα στην αλήθεια του Ευαγγελίου και της Εκκλησίας. Όποιος «διακρίνεται», δηλαδή διστάζει και αμφιβάλλει, «εοικε κλυδωνι θαλάσσης ανεμιζομένω και ριπιζομένω» (Ιακ. α’ 6), «Ο γαρ του Θεού Υιός Ιησούς Χριστός… ουκ εγένετο ναι και ου, αλλά ναι εν αυτώ γέγονεν· οσοι γαρ επαγγελίαι Θεού, εν αυτώ το ναι και εν αυτώ το αμήν τω Θεώ προς δόξαν δι’ ημών» (Β’ Κορ. α’ 19, 20).

585. Τι ωραίο πράγμα είναι να νικά κανείς τα πάθη του! Μετά τη νίκη, νοιώθει στην καρδιά του φως, ειρήνη, δόξα.

586. Το άνθος της προσευχής είναι η ελπίδα. Η προσευχή χωρίς ελπίδα είναι στείρα.

587. Όταν ο άνθρωπος προσεύχεται, πρέπει να «αποτίθεται», να βάζη δηλαδή κατά μέρος, «πάσαν την βιοτική μέριμναν» και να μην τον ενδιαφέρη τίποτε άλλο εκτός της σωτηρίας της ψυχής του και των ψυχών των άλλων.

589. Εγώ είμαι όλος ασθένεια, όλος αθλιότητα. Ο Θεός είναι η δύναμίς μου. Αυτή η πεποίθησις είναι η ύψιστη σοφία, που κάνει τη ζωή μου ευλογημένη.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 238-239)

580. Δεν έμαθες λοιπόν εως τώρα να αγαπάς τον πλησίον σου. Το αποδεινύει η συμπεριφορά σου. Όταν σου φέρεται έχθρικα, του φέρεσαι και συ εχθρικά. Αλλά ο Θεός θέλει να του φέρεσαι με αγαθότητα και αγάπη. Όσο πιο εχθρικός είναι απέναντί σου ο πλησίον, τόσο πιο πολύ πρέπει να τον αγαπάς. Η έχθρα είναι αρρώστια. Και ένας άρρωστος αξίζει περισσότερη στοργή και αγάπη εκ μέρους μας, ακριβώς γιατί είναι άρρωστος. Δεν ξέρεις ότι ο Αρχέκακος όλους μας πολεμεί και όλους μας δηλητηριάζει με την έχθρα; Και σένα τον ίδιο δεν σε αφήνει έξω. Μην του κάνεις λοιπόν το χατήρι, μην υπηρετείς το πνεύμα της εχθρότητος. Κάνε το χατήρι του Θεού της αγάπης. Αυτόν να υπηρετής με αδιάπτωτο ζήλο. Να θυμάσαι ότι ο Υιός του Θεού πέθανε για χάρι των αδελφών σου.

581. Όπως οι ποταμοί πηγαίνουν προς τη θάλασσα, έτσι και οι ψυχές των ανθρώπων πρέπει να κατευθύνωνται προς τον Θεό.

582. «ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρὸς ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρδία ὑμῶν» (Ματθ. στ’ 21). Κάποιος βρίσκεται στην εκκλησία, κατά την ώρα της θείας λατρείας. Ο νους του είναι συγκεντρωμένος σ’ αυτήν ή πετά αλλού; Οι λογισμοί του είναι ανάλογοι με τον θησαυρό που ελκύει την καρδιά του: τον Θεό ή τον κόσμο.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 237-238)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 14

Στίχ. 28-35. Οικοδομή πύργου και εκστρατεία βασιλιά.
14.32 εἰ δὲ μήγε(1), ἔτι αὐτοῦ πόρρω ὄντος πρεσβείαν
ἀποστείλας ἐρωτᾷ τὰ πρὸς εἰρήνην(2).
32. Αν δεν μπορεί, στέλνει μεσολαβητές, όταν ακόμη ο άλλος
είναι μακριά, και ζητάει διαπραγματεύσεις για ειρήνη.
(1) Αν δεν είναι δυνατός να απαντήσει (δ).
(2) Ζητά ή παρακαλεί για διαπραγματεύσεις που αποβλέπουν σε ειρήνη.
Το «τα» αποσιωπάται στους κώδικες σιναϊτικό και βατικανό,
οπότε η έννοια είναι διαπραγματεύεται για ειρήνη (p).
«Ρωτά, δηλαδή παρακαλεί, ζητά την ειρήνη. Αυτά βεβαίως τα πρόσθεσε,
όχι συμβουλεύοντας αυτούς που δεν μπορούν να αποκρούσουν,
να ειρηνεύουν με το σατανά. Διότι πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό;
με τον ανθρωποκτόνο και καταστροφέα ψυχών. Αλλά το χρησιμοποίησε
για τη λογική συνέχεια του παραδείγματος, όπως έκανε και παραπάνω·
ταυτόχρονα και για να προκαλέσει ντροπή σε αυτούς που ενώ έγιναν μαθητές,
μετά αποχαυνώθηκαν. Διότι και αυτό είναι σχήμα λόγου,
που διεγείρει σε ανδρεία, όπως ακριβώς και συνηθίζουμε να λέμε,
ότι Καλύτερα να μην άρχιζε αυτό το πράγμα,
παρά αρχίζοντάς το να μην τελειώσει» (Ζ).
Σοβαρή και η επόμενη: Είναι προτιμότερο να αρνηθεί κάποιος να συμμετάσχει
στην υποδοχή της ημέρας των Βαΐων, εάν πρόκειται ο ενθουσιασμός του
αυτός να καταλήξει σε συμμετοχή της θεοκτόνου τρέλας της μεγάλης Παρασκευής.
Είναι προτιμότερο να μείνει κάποιος τίμιος άνθρωπος, θρησκευτικά αδιάφορος
και ψυχρός, παρά να γίνει Χριστιανός ασυνεπής. Ειδοποιεί λοιπόν ο Κύριος
αυτούς που τον ακολουθούν, ότι, αν δεν είναι αποφασισμένοι
να τον ακολουθήσουν και μέχρι το σταυρό, καλύτερα θα είναι,
προκειμένου την τελευταία στιγμή να τον προδώσουν, να μην χαλάσουν
καθόλου τις σχέσεις τους με το συνέδριο (g).

14.33 οὕτως οὖν πᾶς ἐξ ὑμῶν ὃς οὐκ ἀποτάσσεται πᾶσιν τοῖς ἑαυτοῦ
ὑπάρχουσιν(1) οὐ δύναται εἶναί μου μαθητής.
33 Έτσι, λοιπόν, κανείς από σας δεν μπορεί να είναι μαθητής μου
αν δεν απαρνηθεί όλα του τα υπάρχοντα».
(1) Μιλά για υπάρχοντα, οδηγούμενος σε αυτά από τις δαπάνες,
τις οποίες αδίστακτα πρέπει να αποφασίσει αυτός που χτίζει πύργο,
αλλά και από τον φόρο υποταγής σε χρήμα, στον οποίο θα εξαναγκαστεί
αυτός που διαπραγματεύτηκε την ειρήνη με τον εισβολέα (L).
Η φράση «όλα τα υπάρχοντά του» σημαίνει την απάρνηση της φυσικής ζωής,
όπως και όλων των προσκολλήσεων και δεσμών και όλων των αγαθών,
τα οποία ικανοποιούν αυτήν τη ζωή και συμπεριλαμβάνει τους δύο όρους
που δηλώνονται στους σ. 26 (απάρνηση των φυσικών δεσμών και απολαύσεων)
και 27 (σήκωμα του σταυρού)(g). «Πρώτα από όλα απαρνούμαστε
τον διάβολο και τα πάθη της σάρκας, εμείς που εγκαταλείψαμε
τις κρυφές πράξεις της αισχύνης, και συγγένειες σωματικές
και φιλίες ανθρώπων και την συνήθεια της ζωής που μάχεται
την ακρίβεια του ευαγγελίου της σωτηρίας. Και το πιο αναγκαίο από αυτά,
απαρνιέται ο ίδιος τον εαυτό του, αυτός που απέβαλλε
τον παλαιό άνθρωπο μαζί με τις πράξεις του… Απαρνιέται ακόμη
και κάθε σφοδρή προσήλωση στον κόσμο που μπορεί να εμποδίζει
τον σκοπό της ευσέβειας» (Β). Οι παραβολές λοιπόν ως σύνολο διδάσκουν,
ότι το να αποβεί κάποιος μαθητής του Χριστού, συνυπονοεί,
ότι οφείλει από πριν να ζυγίσει καλά αυτό (p).

«Ο αγωνιστής τρόπους μηχανεύεται»
-Γέροντα, βλέπω ότι, καθώς τα χρόνια περνούν,
το κουράγιο λιγοστεύει και δεν μπορώ να κάνω πολλές μετάνοιες.
-Είναι φυσικό, όσο περνάει η ηλικία, οι σωματικές
δυνάμεις να ελαττώνονται σιγά σιγά. Συνέχισε φιλότιμα
τον αγώνα σου και, όταν δεν μπορείς να κάνης πολλές μεγάλες
μετάνοιες, να τις αντικαταστήσεις με μικρές ή με την ευχή.
Μπορείς όμως και τις μεγάλες μετάνοιες να μην τις κάνεις όλες μαζί.
Κάνε στην αρχή ένα εκατοστάρι κομποσχοίνι και ύστερα
κάνε πέντε μετάνοιες. Μετά από δέκα κομποσχοίνια θα έχεις
κάνει πενήντα μετάνοιες. Ο τρόπος αυτός με τις εναλλαγές
είναι ξεκούραστος αλλά και ωφέλιμος. Αν πεις στον άλλον να
κάνει πενήντα μετάνοιες, θα σου πει: πώς θα κάνω τόσες πολλές μετάνοιες;».
Λίγες λίγες όμως γίνονται εύκολα.
-Γέροντα, αυτές τις μέρες πονούν πολύ τα πόδια και η μέση μου.
-Αν κάνεις λίγες μετάνοιες, θα σε βοηθήσουν.
-Και όταν πονάω, Γέροντα;
-Μόνη σου θα βρεις τι σε βοηθάει, δοκιμάζοντας λίγο λίγο.
Εγώ, όταν έχω δυσκολία με την μέση, δεν ορίζω στον εαυτό μου
πόσες μετάνοιες θα κάνω, αλλά κάνω, μέχρι να ...ανάψει κόκκινο φώς.
Τότε σταματώ και σε λίγο πάλι συνεχίζω, μέχρι να ξανανάψει κόκκινο φώς.
Θυμάμαι, ο Παπά Τύχων, όταν είχε γεράσει και δεν μπορούσε να σηκωθεί
όταν έπεφτε και έκανε μεγάλες μετάνοιες έδεσε ένα χοντρό σχοινί
ψηλά στο ταβάνι και τραβιόταν από αυτό, για να σηκωθεί.
Με αυτόν τον τρόπο συνέχισε να κάνει μετάνοιες και να προσκυνάει
τον Θεό με ευλάβεια μέχρι τις τελευταίες σχεδόν ημέρες της ζωής του.
«Ο αγωνιστής, λέει ο Αββάς Ισαάκ, τρόπους μηχανεύεται».

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.79-80)

Οι μικρές και μεγάλες μετάνοιες
-Γέροντα, όταν κάνω κομποσχοίνι για κάποιον,
πρέπει να το κάνω με σταυρό και μικρή μετάνοια;
-Ανάλογα με το τι θέλεις να προσφέρεις.
Ό,τι έχει περισσότερο κόπο, έχει μεγαλύτερη άξια.
-Όταν, Γέροντα, κάνουμε κομποσχοίνι με μικρή μετάνοια,
πρέπει το χέρι να ακουμπά στο έδαφος;
-Όχι, όταν κάνουμε κομποσχοίνι με μικρή μετάνοια, το χέρι
φθάνει μέχρι το γόνατο και μετά σηκωνόμαστε όρθιοι.
Άλλο είναι οι μικρές μετάνοιες που κάνουμε, όταν προσκυνούμε
τις εικόνες ή στην «Τιμιωτέραν» κ.λπ. Τότε, αν μπορεί κανείς,
καλό είναι το χέρι να φθάνη στο έδαφος.
-Γέροντα, όταν κάνω τα κομποσχοίνια με σταυρό
και μικρή μετάνοια, δεν μπορώ να συγκεντρωθώ.
-Εγώ περισσότερο συγκεντρώνομαι, όταν κάνω τα κομποσχοίνια
με σταυρό και μικρή μετάνοια. Ξεχνιέμαι τόσο, που υστέρα,
όταν τελειώσω τα κομποσχοίνια, μού πονάει το χέρι.
-Γέροντα, πώς πρέπει να κάνω τις μεγάλες μετάνοιες;
-Καλό είναι τις μεγάλες μετάνοιες να τις κάνης ολόκληρες,
δηλαδή, υστέρα από κάθε μετάνοια να σηκώνεσαι όρθια.
Έτσι, και μεγαλύτερη υπόκλιση κάνεις στον Θεό,
αλλά και πιο ξεκούραστο είναι αυτό για το σώμα.
Επίσης, να μην ακουμπάς τα χέρια κάτω με ανοιχτή την παλάμη,
γιατί μπορεί να πάθουν ζημιά οι τένοντες, αλλά κλειστά,
με το εξωτερικό μέρος. Και, για να μη γίνονται ρόζοι στα χέρια,
να τις κάνεις πάνω σε ένα μαλακό πατάκι.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.78)

Ήταν παιδιά μου, με συγχωρείτε, μία Γερόντισσα, απ’ την Πορταριά αν έχετε υπόψη σας, απ’ το Μοναστήρι της Πορταριάς. Κι η Γερόντισσα αυτή πριν ένα χρόνο είχε πάει στο Λονδίνο, για να κάνει μια σοβαρή εγχείρηση, ξέρει ο κύριος γιατρός εδώ. Πρώτα όμως έγραψε γράμμα στον Άγιο στο Μοναστήρι, και κάναμε παράκληση και Θεία Λειτουργία.

Και, ω του θαύματος! Η γυναίκα αυτή είχε κάτι που της κάνανε εγχείρηση αλλά δεν είχε αυτό που έπρεπε να έχει, το σοβαρό. Είχε, με συγχωρείτε, κάτι, δύο όγκους είχε η γυναίκα στο σώμα της χαμηλά. Πέρασαν όμως πρώτα από τον Άγιο. Και λέει τώρα η Γερόντισσα αυτή:

– Πάτερ μου, πιστεύω στον Όσιο Δαυίδ και στις ευχές σας Γέροντα. Πάτερ μου, λέει να κάνεις εσύ προσευχή και δεν θα’ χω τίποτα. Αν πεθάνω όμως, πάτερ μου, να μου κάνεις αυτά τα διατεταγμένα, λέει, αυτά τα ονόματα και το σαρανταλείτουργο και εγώ, ότι έχω να σας προσφέρω.

– Γερόντισσά μου, εγώ δε θέλω τίποτα, μου αρκεί η πίστη σας και η ευσέβειά σας, της λέω.

– Χριστέ μου, Παναγία μου και Όσιε μου Δαυίδ, προτού την δει ο χειρούργος, πήγαινε εσύ κάντην μία, με συγχωρείτε, μία τομή εκεί πέρα με το χέρι σου, πάρε αυτά τα ογκίδια και δώσε της την υγεία της.

Και ω του θαύματος, αυτό έγινε! Φύγανε, μαζί με το γιατρό τον κ. Νίκο, πήγαν στη Θεσσαλονίκη και η Γερόντισσα η Μακρίνα δεν είχε τίποτα. Και μάλιστα έγινε τελείως καλά!

(από το νέο βιβλίο της Ιεράς Μονής Οσίου Δαυίδ: «Ένας σύγχρονος Άγιος. Ο Όσιος Ιάκωβος (Τσαλίκης)»)

Υποθέστε ότι λέμε σε μία μάνα με ετοιμοθάνατο παιδί. - Το παιδί σου θα γίνει καλά, αλλά πρέπει για μία βδομάδα να περάσεις κάποια μαρτύρια, δυσκολίες, θλίψεις, εξευτελισμούς, μίσος κλπ. σα να βαδίζεις έναν δρόμο για μια βδομάδα που όλοι και από τις δύο μεριές του δρόμου θα σε φτύνουν και θα σου πετάνε πέτρες. Στο τέλος όμως του δρόμου το παιδί σου θα γίνει καλά! Ασφαλώς η μάνα θα πηδούσε στην οδό αυτή του μαρτυρίου ίσως και με χαρά, ούτε που θα ένιωθε, σχεδόν, όλα αυτά για μία βδομάδα, διότι η αγάπη της για το παιδί θα την έκανε να μην υπολογίζει τίποτα. Σωματικά θα πονούσε βέβαια, ψυχικά όμως όχι! Η αγάπη θα κυρίευε την καρδιά, θα νίκαγε τον πόνο, θα υπερτερούσε, θα κάλυπτε, θα εξουδετέρωνε τα άλλα αισθήματα! Συμπέρασμα: Όσο πιο πολύ αγαπάμε το Χριστό και τους άλλους και προσηλωνόμαστε σε αυτήν την αγάπη, τόσο δεν θα μας επηρεάζουν οι θλίψεις στο δρόμο μας. Το συναίσθημα της έντονης αγάπης θα καλύπτει, θα καπακώνει, θα μειώνει το συναίσθημα της λύπης. Άρα η τέλεια αγάπη νικά όχι μόνο το φόβο αλλά και τη λύπη, την πίκρα. Οι θλίψεις νικιούνται με την αγάπη στο Χριστό και τον αδελφό. Όσο πιο πολύ αγαπάμε τόσο πιο εύκολα ξεπερνούμε τις θλίψεις. Η αγάπη είναι το καλύτερο αντικαταθλιπτικό!

π. Νικόλαος

μόνα δεν σώζουν
Κανένας δεν δικαιώθηκε από τα έργα, για να δειχτή η χάρις και η φιλανθρωπία του Θεού. Δεν μας απομάκρυνε, επειδή έχουμε έργα. Μας έσωσε με τη χάρι Του, επειδή τα έργα μάς είχαν προδώσει. Κανένας, λοιπόν, δεν μπορεί να καυχηθή, ότι σώζεται μόνος, δικαιωματικά.
Ε.Π.Ε. 20,506
επαινούνται και θαυμάζονται
Όταν σε υβριστής δεν ανταποδώσης τη βρισιά, έμπηξες μέσα στην καρδιά του υβριστή και χάραξες τη ντροπή, λόγω της μακροθυμίας σου. Δεν ομολογεί βέβαια αμέσως την ωφέλεια είτε γιατί είναι θυμωμένος, είτε από εγωισμό είτε από ντροπή. Όμως αμέσως του κάνει αίσθησι η αντίδρασίς σου. Και είναι αδύνατο ένας υβριστής, έστω κι αν είναι θηρίο, να συναναστραφή χριστιανό ανεξίκακο, και να μην αποκομίση μεγάλο κέρδος. Διότι τα καλά έργα, και αν δεν τα πράττουμε, όμως όλοι τα επαινούμε και τα θαυμάζουμε.
Ε.Π.Ε. 23,106
και δόγμα
Ας υποθέσουμε, ότι κάποιος φιλάργυρος, προδότης, αυθάδης, είναι ορθόδοξος. Ποιο είναι το κέρδος, όταν τίποτε από όσα χαρακτηρίζουν την ευσέβεια δεν πράττη, όταν προσβάλλη τις αλήθειες της πίστεως με τα έργα του;
Ε.Π.Ε. 23,610
συναντιλήψεως
«Να πρωτοστατούν οι πιστοί σε καλά έργα». Δηλαδή, να βοηθούν και τους αδικουμένους, όχι μόνο με χρήματα, αλλά και με προστασία. Να βοηθούν και τις χήρες και τα ορφανά. Να εξασφαλίζουν την άνεσι σε όσους υποφέρουν.
Ε.Π.Ε. 24,118
και πίστις
«Εκδηλώνεται έμπρακτα η πίστις, όταν έχη έργα. Δεν είπε απλώς, «η πίστις σου», αλλ’ είπε, «η συμμετοχή σου στην πίστι». Έτσι ενώνει τον Φιλήμονα με τον εαυτό του ο Παύλος. Του δείχνει, ότι συναποτελούν ένα σώμα. Αν, λέει, συμμετέχης στην πίστι, είσαι υποχρεωμένος να συμμετέχης και στα άλλα.
Ε.Π.Ε. 24,162
νεκρά, η αμαρτία
Όποιος έχει νεκρά έργα (αμαρτίες αμετανόητες), να μη πλησιάζη εδώ... Νεκρά δε έργα είναι όλα εκείνα, που δεν έχουν ζωή, που εκπέμπουν δυσωδία. Όπως, δηλαδή, το νεκρό σώμα δεν είναι χρήσιμο σε καμμιά αίσθησι, αλλά προξενεί και λύπη σ’ όσους το πλησιάζουν, έτσι και η αμαρτία πλήττει αμέσως το λογιστικό και δεν αφήνει ούτε τον ίδιο το νου να ηρεμή, αλλά τον θορυβεί και τον ταράζει.
Ε.Π.Ε. 24,572
και θαύματα
Πράξις καλή είναι κατόρθωμα του δικού μας αγώνα. Θαύμα είναι χάρισμα της δωρεάς του Θεού. Πράξις καλή είναι κατόρθωμα ανθρωπίνων ιδρώτων. Θαύμα είναι φανέρωσις της θεϊκής αγάπης. Η καλή πράξις ξεκινάει απ’ τη δική μας ελεύθερη προαίρεσι. Το θαύμα ξεκινάει από τη χάρι του Θεού.
Ε.Π.Ε. 26,344-346
διδάσκουν
Δεν διαθέτεις λόγο διδασκαλίας; Δίδαξε, λοιπόν, με τα έργα και τη ζωή σου, με τη λαμπρότητα των πράξεών σου.
Ε.Π.Ε. 26,230-232
τόκος του κηρύγματος
Μετά το κήρυγμα, όσοι το άκουσαν οφείλουν να καταβάλουν τόκο. Και τόκος της διδασκαλίας δεν είναι τίποτε άλλο, παρά η εφαρμογή της και η απόδειξίς της με έργα καλά.
Ε.Π.Ε. 34,412

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 247-249)

Εραστής
Γραφής και εν Χριστώ ζωής
Όποιος είναι εραστής της ευσεβείας και φίλος της πνευματικής ακροάσεως, αυτός ας ξέρη, ότι και τα θεωρούμενα μικρά στη Γραφή δεν βρίσκονται εκεί άσκοπα και χωρίς λόγο και ότι και τα παλαιά φέρνουν κέρδος.
Ε.Π.Ε. 17,690
μανικός ο Παύλος
Ο πόθος του Παύλου ήταν πραγματικό δείγμα θερμής αγάπης, με το να επιθυμή και να δη (τους χριστιανούς) και να τους ακούση και να τους μιλήση· κάτι, που θα συνέβαλλε σε πολλά... Ήταν ένας μανιώδης εραστής, ασυγκράτητος και ανυπόμονος στην αγάπη.
Ε.Π.Ε. 22,404
ο Θεός της σωτηρίας μας
Κανένας εραστής, ακόμα και ο πιο θερμός και μανικός, δεν καίγεται τόσο πολύ για την ερωμένη του, όσο ο Θεός της σωτηρίας αγαπά τις δικές μας ψυχές.
Ε.Π.Ε. 30,602
Έργα
του Θεού για μας
Να σκεφτούμε πόσα ωραία έκανε για μας ο Δημιουργός. Δημιούργησε τον ουρανό, τη γη, τη θάλασσα, τον αέρα, τα φυτά της γης, τα ποικίλα λουλούδια, τα κτήνη, τα ερπετά, τα ζώα της θάλασσας και του αέρα, τα άστρα του ουρανού, τον ήλιο, τη σελήνη, όλα γενικώς τα ορατά, τις αστραπές, την εναλλαγή των εποχών, τη διαδοχή της ημέρας και της νύχτας, τις ετήσιες μεταβολές. Χάρισε με τη θεία Του πνοή την ψυχή, χάρισε το λόγο. Μας τίμησε με πολύ μεγάλη εξουσία. Απέστειλε αγγέλους, προφήτες. Και στη συνέχεια έστειλε τον μονογενή Του Υιό.
Ε.Π.Ε. 5,596
και πάρεργο
Το αναγκαίο έργο έγινε σε μας πάρεργο. Και τα πάρεργα τα κάναμε αναγκαία. Θέλουμε να καθαρίσουμε ρυάκια και αφήνουμε την πηγή των κακών.
Ε.Π.Ε. 9,452
συνοδεύουν μετά θάνατον
Εκείνος, που μια φορά θα πέση στην κόλασι, εκεί θα μείνη δια παντός. Και δεν υπάρχει κανένας, να τον βγάλη από την κόλασι, ούτε πατέρας, ούτε μητέρα, ούτε αδελφός. Διότι μια μόνο προστασία υπάρχει, όταν ταξιδεύσουμε για την άλλη ζωή: τα καλά έργα. Μόνο αυτά θα μας συνοδεύσουν. Όποιος στερείται καλών έργων, δυνατότητα να σωθή με άλλο τρόπο δεν έχει.
Ε.Π.Ε. 12,662
και λόγος
Το να ομολογή κανείς μόνο με λόγια, ενώ με τα έργα του κάνει τα αντίθετα, και δεν ωφελεί σε τίποτε, αλλά και είναι επιζήμιο για μας. Παρακαλώ να αποδεικνύουμε την πίστι μας με τα έργα μας, για να μας αναγνωρίση Εκείνος κατά την ημέρα εκείνη.
Ε.Π.Ε. 13,24
αγαθά, Αγ. Πνεύματος
Όπως ακριβώς η τροφή διατηρεί τη ζωή μας και με τον τρόπο αυτό συγκρατεί το σώμα μας, έτσι και τα έργα. Αν έχουμε καλά έργα, θα έχουμε οπωσδήποτε και το Άγιο Πνεύμα. Αν αποκτήσουμε το Άγιο Πνεύμα, θα έχουμε οπωσδήποτε και έργα αγαθά. Συμβαίνει βέβαια και το αντίθετο: Αν δεν έχουμε έργα καλά, εξαφανίζεται το Άγιο Πνεύμα από τη ζωή μας. Και αν στερηθούμε το Άγιο Πνεύμα, θα είμαστε ελλειπείς στα έργα... Ας ψάλλουμε, λοιπόν, το τραγούδι των καλών έργων, για να απομακρύνουμε την πιο φοβερή και από το δαίμονα αμαρτία.
Ε.Π.Ε. 17,630
και λόγια
Η μεγάλη μάχη, το ακαταμάχητο επιχείρημα είναι η παρουσίασις των έργων. Διότι, και αν ακόμα φιλοσοφήσουμε πάρα πολύ με τα λόγια, αλλά ζωή καλύτερη δεν παρουσιάζουμε, κανένα δεν θα είναι το κέρδος. Διότι οι άνθρωποι δεν προσέχουν σε όσα λέμε, αλλ΄ εξετάζουν τις πράξεις μας.
Ε.Π.Ε. 18,78

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 245-246)

Επιτίμιο
θεραπευτική αγωγή
Μη νομίζεις, ότι αυτό είναι σκληρό και απάνθρωπο (το επιτίμιο στον αιμομίκτη). Είναι δείγμα της πιο μεγάλης καλωσύνης, της άριστης γιατρειάς και της μεγάλης φροντίδας (του Παύλου και της Εκκλησίας). Δεν εξετάζουμε, αν το τραύμα του δέθηκε πολλές φορές, αλλ’ αν τελικά του πρόσφερε ωφέλεια το δέσιμο. Αν μέσα σε λίγο χρόνο γιατρεύτηκε, δεν χρειάζεται άλλο το δέσιμο του επιτιμίου. Αν όμως δεν γιατρεύτηκε ο παρεκτραπείς, τότε ας παραμείνη και δέκα χρόνια το δεσιμο. Κριτήριο για το λύσιμο του επιτιμίου αυτό είναι, η ωφέλεια του αρρώστου, του επιτιμηθέντος.
Ε.Π.Ε. 19,398
αμαρτανόντων
Εγώ για ένα πράγμα θέτω επιτίμιο, για να γιατρέψω το νόσημα. Και απομακρύνω βέβαια τον μολυσμένο (όπως ήταν ο αιμομίκτης στην Κόρινθο) από τα ιερά μυστήρια και από τους ναούς, αλλά όταν τον θεραπεύσω και διαπιστώσω ότι απαλλάχτηκε από τη βαρειά παρεκτροπή και τον δω δια της μετανοίας καλύτερο, τότε τον ξαναδέχομαι στους κόλπους μου.
Ε.Π.Ε. 19,426
αποκοπή προσωρινή
Είναι φοβερό πράγμα το να αποκόπτουμε κάποιον από τη σύναξι της Εκκλησίας. Αλλά και μεγάλη είναι η ωφέλεια εκείνων, που δέχονται με ευγνωμοσύνη το επιτίμιο. Πρόσεξε πόσο ήταν παραφουσκωμένος (ο αιμομίκτης) από το αμάρτημά του· ήταν αναίσθητος. Και όμως, τόσο κάμφθηκε και ντράπηκε από το επιτίμιο, ώστε να πη ο Παύλος: «Αρκετή η επιτίμησις, που του έβαλαν οι περισσότεροι. Δείξτε του τώρα αγαπη» (Β' Κορ, β' 6).
Ε.Π.Ε. 23,102
Επιφάνεια
η ενανθρώπησις
Ωνόμασε ο Παύλος «επιφάνεια» την οικονομία εκείνη του Θεού, δια της οποίας ο Θεός Λόγος ήρθε στην παρθενική μήτρα και έγινε άνθρωπος και συναναστράφηκε με τους ανθρώπους.
Ε.Π.Ε. 6,604
Επουράνια
τα πνευματικά
Ποια λέει εδώ επουράνια; Τα πνευματικά. Αν και τελούνται πάνω στη γη, είναι όμως άξια των ουρανών. Όταν, λοιπόν, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός βρίσκεται σφαγμένος, θυσιάζεται, όταν έρχεται το Πνεύμα το Άγιον, όταν αυτός που κάθεται στα δεξιά του Πατέρα βρίσκεται εδώ, ανάμεσά μας, όταν οι άνθρωποι γίνωνται υιοί του Θεού με το βάπτισμα, όταν γίνωνται πολίτες του ούρανου, όταν έχουμε εκεί πατρίδα και πόλι και πολίτευμα, όταν είμαστε ξένοι εδώ, πώς τότε δεν είναι όλα αυτά επουράνια;
Ε.Π.Ε. 24,544
η γη γίνεται ουρανός
Και η γη για τους χριστιανούς είναι επουράνια. Το δικό μας πολίτευμα είναι στους ουρανούς, αν και ζούμε στη γη.
Ε.Π.Ε. 25,16-18
Έρανος
συμβάλλουν όλοι στην ενότητα
Το υστέρημα εκείνου, που και αυτός είναι απαραίτητος για τη συναρμολόγησι του σώματος, γίνεται για σένα ισότιμο στην ωραία συνεισφορά. Έχει, δηλαδή, και εκείνος την ίδια δυνατότητα (είναι ισότιμο μέλος σου).
Ε.Π.Ε. 18α,316
με σύστασι του επισκόπου
Είπε ο επίσκοπος να προσφέρουν χρήματα. Κάποιος δεν φτάνει που δεν θέλει, αλλά για να μη φανή η τσιγκουνιά του, κατηγορεί εκείνον, που έδωσε την ιερή εντολή. Σταμάτα τις κατηγορίες. Μέχρι πότε θα λες τέτοια πράγματα; Δεν θέλεις να προσφέρης χρήματα; Κανένας δεν σε αναγκάζει, κανένας δεν σε πιέζει. Γιατί κατηγορείς αυτόν, που συμβουλεύει για τον έρανο και προτρέπει σε ελεημοσύνη;
Ε.Π.Ε. 24,26

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 243-245)